18
Chı̍t-ē gín-á lóng bô tı̄--leh, che̍k-bo̍k soah piàn A-eng seng-oa̍h ê chı̍t pō͘-hūn. A-eng chin siūⁿ hioh-khùn-jı̍t-á koh kiò A-nai tàu-kha-chhiú, siōng bô mā bong-bong khoàⁿ-khoàⁿ--leh. M̄-koh mê-nı̂ A-nai beh khó ko-tiong--a, tio̍h hō͘ ke-kiám tha̍k chı̍t-ē chheh. “Goán beh khó hō͘-sū--neh,” Mn̄g i sı̄ án-choáⁿ beh chò hō͘-sū, “Sı̍t-sı̍p tō ū chı̂ⁿ thang niá--neh.” Oân-choân sı̄ sàn-hiong-lâng tau, pháiⁿ-miā-kiáⁿ ê kháu-khı̀, hō͘ A-eng thiaⁿ-tio̍h sim-sng koh sim-thiàⁿ: “Khó-tiâu a-ı̂ bé sin-saⁿ hō͘ lí chhēng.” Chū sè-hàn nn̄g-chí-moāi saⁿ-á-khò͘ lóng khioh A-koan ê. A-nai tio̍h koh khioh Chhái-gio̍k chhēng--koè-ê, thùi kàu i chhēng, saⁿ ke chin chau--lo͘h.
Khèng-tông chı̍t-goe̍h-jı̍t thàn joā chē i siōng chai, cha̍p-kang goe̍h-kip, kiam chò soàⁿ-kang, chèng-chhài, chı̍t-goe̍h-jı̍t saⁿ-bān-kho͘ chhı̀n boē khí. Nā kan-taⁿ chhı̄ nn̄g-ê gín-á, iáu boē hat--leh, sam-put-gō͘-sı̂ tio̍h kià tńg-khı̀ hō͘ lāu-pē kap tiūⁿ-lâng-pâ, khò͘-tē-á put-sı̂ to khêng kah ta-ta. Chin hàn-tit khoàⁿ-tio̍h cha-po͘-lâng hō͘ chhù-lāi tàⁿ-thâu teh kah kiōng beh ám píⁿ ko khı̀, siūⁿ-siūⁿ--leh, sı̍t-chāi pi-ai.... A-eng beh tàu-kha-chhiú, chí-ū hō͘ chèng-chài, thàn chı̍t-ē kang-chı̂ⁿ-á niâ. Chit-má koh tio̍h-ài án-choáⁿ hō͘ in ta-ke-koaⁿ, khéng chiap-siū in ê in-iân lâi thâu-thiàⁿ.....
Kı̂-sı̍t hō͘ A-eng thâu-thiàⁿ ê tāi-chı̀, ba̍k-chiu chêng tō ū chı̍t-kiāⁿ, ê-á-chhiúⁿ beh koaiⁿ-chhiúⁿ--a. “Kang-lâng chhiàⁿ bô sı̄ chı̍t hoê-sū.” Tiuⁿ chhiúⁿ-tiúⁿ kóng-tio̍h keng-êng ê khùn-kéng, oē-sái tō chē: “Toaⁿ-kè thê boē-koân, sêng-pún it-tı̍t phòng-tiùⁿ. Iû-kı̂ oân-kang chū-chú-sèng ná koân, ta̍k-hāng to beh chiàu lô-ki-hoat lâi. Kha̍p-tio̍h tō khòng-cheng, hō͘ thâu-ke-lâng sim-thâu tám-tám. The̍h ka-pan lâi kóng, chı̀n-chêng koáⁿ chhut-kháu, khoàⁿ hoè-kūi chhia--lâi-a, só͘-ū oân-kang siōng-hā it-sim piàⁿ thàu-mê, hut thiⁿ-kng. Kàu chng hó lo̍h kūi, sûi-ê-á sûi-ê ná phoà toā-pēⁿ--leh, tang-tó sai-oai phiāng tó chāi-tē. Siáⁿ-mih ka-pan-hùi? Ta̍k-ê iáu m̄-sı̄ toā-mı̄-keⁿ, kiâm-moâi-á chia̍h kah suh-suh-kiò. Í chhiúⁿ ûi ke, bô sūn-lı̄ chhut-kháu, chı̂ⁿ beh toh lâi? Ka-pan-hùi ı̀-sù, ı̀-sù, iā bô leh kè-kàu. Nah ū chhiūⁿ chit-chūn, sin-lô kha̍p-tio̍h tō beh cheng koân-ek.
M̄-sı̂ khêng-hun thâu-ke kho̍k, pak-siap kang-lâng, bô tō keng-thé thâu-ke bô-liōng. Goân-pún ta̍k-ê chhēng kāng-niá saⁿ-á-khò͘, kui-boé soah kóng thâu-ke tha̍h se-chong, sin-lô chhēng khang-khoè-saⁿ. Sim-koaⁿ khı̀ hō͘ cháu nn̄g-pêng, kang-chhiúⁿ ná leh kang-chhiúⁿ--leh. Ài kóng chhiò ê Tiuⁿ chhiúⁿ-tiúⁿ, bián-put-liáu chū-ngó͘ siau-khián: “In kóng goá sio̍k sin-lô-thâu, thâu-ke-boé, goá thiaⁿ in ê oē, téng-sin khang-khoè-saⁿ, kha long se-chong-khò͘, tú-hó chò chio̍h-bô-á-sim.” Tiuⁿ chhiúⁿ-tiúⁿ kóng thâu-ke-boé, A-eng ē liáu-kái. Kó͘-tu chı̍t-sut-á, pâi bô seⁿ-siùⁿ, chham-ú koat-chhek, koân-hān iú-hān. “Kó͘-tong-hoē koat-tēng--lo̍h-lâi, koaiⁿ-chhiúⁿ! Seng-châi siat-pı̄ soá Ē-mn̂g, só͘-ū oân-kang soá khı̀ kāng kong-si, ka-kang-khu-chhiúⁿ siōng-pan. Nā boē hong-piān, chu-khián!” “Ah chhiúⁿ-tiúⁿ lí--leh?” A-eng chiâⁿ koan-sim. “Ài chò khong-tiong poe-lâng--a. Só͘-ū kàn-pō͘, lóng ài ū nn̄g-thâu lûn-tiàu ê sim-lí chún-pı̄.” Tiuⁿ chhiúⁿ-tiúⁿ tùi jı̍t-āu khang-khoè ê thiau-chiàn, lâu chhut bû-khó nāi-hô ê siok-bo̍k sı̂n-chêng: “Í-āu Tâi-oân chiap-toaⁿ, Ē-mn̂g chhut-hoè. Tâi-oân kan-taⁿ chò koáⁿ-kín, ho̍k-chap ê sè-tiuⁿ tiāⁿ-toaⁿ niâ--lah.”
Ê-á kang-tiûⁿ nā koaiⁿ, tùi sió-sió ê chng-kha éng-hióng chin toā, khò i chia̍h-chhēng--ê iáu boē chió--ne. Mài kóng kau phoê-á, toà-á, chè-ê ngó͘-kim, tāi-kang hia--ê, liân A-eng kau hoé-sı̍t-liāu--ê to khí khióng-hong. Chū Bêng-kı̂ khı̀ Thài-kok, ka-kang jú lâi jú bái. Koh hō͘ chhài-chhia chng-thâu chng-boé sûn chı̍t-liàn, chhài-kè-á gia̍p-chek tı̍t-tı̍t kàng--lo̍h-lâi. Chit-má bô kau hoé-sı̍t-liāu, tùi A-eng lâi kóng, kiám thàn niâ. Tùi A-tián in ang-bó͘ tō chin boē-hô lo͘h, thàn boē koè kang, khah su khı̀ chia̍h thâu-lō͘. Ta̍k-ê chham-siông koh chham-siông, A-eng tan-to̍k tháⁿ--khí-lâi mā bô khùi-la̍t, bah-tiam tō ài choan-bûn chı̍t-ê lâng hoa̍t-lo̍h. Kui-boé A-tián ang-bó͘ the̍h khí-lâi chò. Ha̍p-hoé kiat-sok, siàu-ba̍k sǹg chheng, chhài-kè-á soè A-tián ang-bó͘ keng-êng. A-eng kui-sim kò͘ kám-á-tiàm, Siù-tin tō ke chiok chheng-êng--lo͘h.
Che sı̄ it-kiú-pat-pat-nı̂ joa̍h--lâng ê tāi-chı̀. A-nai í-keng khó-tiâu hō͘-hāu, A-eng kā Siù-tin kóng beh chhoā Chhái-gio̍k chí-moāi, khı̀ Tâi-tiong hak nn̄g-niá-á saⁿ. Khoàⁿ in ta-ke ê gán-sı̂n, ná-chhiūⁿ teh mn̄g, “Ah Khèng-tông ū toè--khı̀-bô?” A-eng tiau-ı̀-kò͘ tèⁿ-chheⁿ, lâu hō͘ i khı̀ ioh. Chū A-koan khí hoan-á-bı̄n hit-pái, Siù-tin sūn-soà soeh-kàu, má-sun-á ná ū-sim, ná bô-ı̀, kù-kù to chha̍k A-eng ê sim-koaⁿ. Cha̍p-hoè pun--lâi, Siù-tin sioh i ná miā, A-eng mā toè Sin-thiam kiò “a-i”. Tō-sı̄ kè liáu, kāng-khoán án-ne kiò. Siù-tin tùi i lâi kóng sui-jiân ū nn̄g-chióng sin-hūn, tı̄ A-eng sim-bo̍k-tiong, éng-oán sı̄ i chun-tiōng ê “a-i”. Jı̍t-seng kám-á-tiàm chò ē chāi, ē khí-sek, tióng-toā, oan-ná Siù-tin thài giám-ngē, thài khiàng-kha--leh. Chiàn-āu, ta̍k-ê bô thang chia̍h, bu̍t-chu pho-tōng kah chiok lı̄-hāi. Siù-tin lâng-á taⁿ--leh, chng-kha sı̀-kè khı̀ chhái-bé. Chhek-á, thô͘-tāu, han-chı̂, ke-á ah-á.... Lóng-sı̄ chı̍t-keng chı̍t-keng khı̀ mn̄g, chı̍t-tàⁿ chı̍t-tàⁿ bé--jı̍p-lâi, chiah ū thang hō͘ Jı̍t-seng taⁿ khı̀ bē..... Sin-sin khó͘-khó͘ ê lâu-koāⁿ-chı̂ⁿ, ta̍uh-ta̍uh-á lia̍p-chek, kam-á-tiàm chiah lio̍h-lio̍h-á ū chı̍t-ē ki-chhó͘. Seng-lí pháiⁿ chò, chı̂ⁿ oh thàn, A-eng sı̄ chin liáu-kái. Sı̄ kóng kin-á-jı̍t thài ū chhun--chı̍t-tè-a, tō hiâm lâng sàn, khoàⁿ lâng bô. A-i boē-chēng-boē oē seng kóng thò-thâu, ó͘ khut-á kā lop--leh, hō͘ i boē-tín boē-tāng, boē chhun-kha chhut-chhiú--lí. Kám ē khoàⁿ-chhut Khèng-tông bô hó ê chı̍t-bı̄n? ... Siūⁿ-siūⁿ--leh bô khó-lêng, nā cháng-tio̍h phoà-phah, chá tō ka-iû ka-chhò͘ iah-iah--chhut-lâi.....
Aih, a-i mā thài boē-haiú thè lâng siat-sióng--lah. A-eng chhia sái--leh, sı̀-ê lâng lâi kàu Tâi-tiong. Chhia thêng tı̄ kong-hn̂g-piⁿ thêng-chhia-tiûⁿ, iōng kiâⁿ--ê kàu Oán-tong-pah-hoè. Nn̄g-chí-moāi joā hoaⁿ-hí--leh, tı̄ siàu-lú-koán, chia bong-bong hia khoàⁿ-khoàⁿ, ta̍k-niá saⁿ to súi, ta̍k-su to ha̍p-ı̀. A-eng chı̍t-lâng kā bé nn̄g-su, koh su-té-hā kiò tiàm-oân, lia̍h in ê chhù-chhioh, chı̍t-lâng the̍h poàⁿ-táⁿ ê lāi-saⁿ-á-khò͘. Iû-kı̂ Chhái-gio̍k ko-saⁿ--a, sin-châi tng teh piàn-hoà, m̄-nā ài ha̍h-su, koh tio̍h boē khı̀ gāi-tio̍h hoat-io̍k. Bô lāu-bú-á-kiáⁿ, chí-ū tı̄ cha-bó͘ gín-á-phoāⁿ lāi-té, tit-tio̍h chu-sı̀n, chin ûi-lân in--lo͘h. Pún-chiâⁿ A-eng ha̍p-ı̀ chı̍t-niá hiu-êng-ho̍k, beh bé hō͘ Khèng-tông. Khèng-tông bô-ài chhēng hiah hó--ê, A-eng iā bô-ài chhek i ê ı̀, sûi-chāi i tiàm-kháu--a, phiaⁿ kui-toā-tui hia kéng chı̍t-niá, khoàⁿ boē koè-sim, A-eng koh ke kā hiahN chı̍t-niá. Tiong-tàu-tǹg khoàⁿ gín-á, kong-ke chit-hāng chia̍h chı̍t-chhùi, hit-hāng kiò chı̍t-sut-á, liân-chia̍h kúi-lō khoán. A-eng bô siáⁿ chia̍h, mā toè in pá--khí-lâi. A-nai iau-kiû khoàⁿ tiān-iáⁿ: “Goán liân-soà beh khoàⁿ nn̄g-chhut oh.” Chng-kha gín-á tō-sı̄ chng-kha gín-á. “Hàn-tit tı̄-sı̂ chhut--lâi,” A-eng khoàⁿ i hiah sâiⁿ-nai-khùi, hiah-nı̄ phàn-bōng, kā Khèng-tông kóng: “Hō͘ in chhit-thô khah hoaⁿ-hí--leh-lah.” Chū án-ne siàu-liân--ê kiâⁿ siàu-liân ê lō͘, lāu--ê kiâⁿ lāu--ê.
Iok tēng sı̂-kan tiàm thêng-chhia-tiûⁿ tán-hāu. A-eng chiâⁿ chē oē beh kap Khèng-tông kóng, chı̍t-sı̂ soah m̄-chai tùi toh kóng-khí. Kong-hn̂g lâng chē, bı̄n-chêng lóng hit-lō siang-siang tùi-tùi--ê. Tāi-khài siū khı̀-hun kám-jiám, A-eng kheh oá, chhiú chhun-khı̀ hō͘ khan. I bat teh siūⁿ, chhím se̍k-sāi sı̂, Khèng-tông nā sái hit-khoán chhı̂--ko-khùi, i it-tēng boē chhap--i. Tian-tò i lông-poè, lo̍k-phek-khoán, khip-ín A-eng ê chù-bo̍k. Ū tang-sı̂-á, A-eng kám-kak Khèng-tông chin bô cha-po͘-lâng-khoán. Í thàn-chı̂ⁿ lâi kóng, chiⁿ-khoeh lâng kok-hāu-á pit-gia̍p, thàn-chı̂ⁿ thàn kah sio-loah-loah. Che khó-lêng kap pún-sèng ū koan, bô chhùi súi, boē nǹg-chǹg. Kiu-kiu-lun-lun, chún ki-hoē lâi, mā sûi hō͘ soan--khı̀. Koh hō͘ A-hiong pı̀ⁿ--chı̍t-ē, eng-hiông hó-hàn chai lo̍h chhâ-bí-iû-iâm, liâm-mi bú sı̄-toā, liâm-mi chông sı̄-sè, kan-taⁿ saⁿ-tǹg to ē hō͘ jiàu kah oai-io--khı̀! “Kong-si Chiang-hoà khí chiah-ê hoàn-chhù, ı̄-tēng mê-nı̂ beh kiat-sok. Jı̂n-oân bô tiàu tńg-khı̀ Tâi-pak, tio̍h soá khı̀ pa̍t-ūi kang-tē.” Chin bô kán-tan Khèng-tông seng khui-kháu: “Chit-má kang-sū choân goā-pau, bián iōng siáⁿ-lâng, kong-si mā kó͘-lē lâng thè-hiu..... Goá siūⁿ beh thê-chá lâi pān thè-hiu.” A-eng siūⁿ beh mn̄g thè-hiu liáu chhòng siáⁿ, iáu-sı̄ lún--leh thiaⁿ i kóng. “In kā goá sǹg liáu, liân lô-pó, chóng--a kiōng--a, tāi-khài niá ū pah-peh-bān.” A-i khoàⁿ lâng bô ê tāi-chı̀, chin siong-tio̍h Khèng-tông ê chū-chun-sim. Ūi-tio̍h án-ne, A-eng it-chài pó-chèng, beh kap i tông-kam kiōng-khó͘, chí kiû ài hō͘ i sı̂-kan.... Pah-peh-bān tùi Khèng-tông lâi kóng, téng-ı̂ choân-pō͘ châi-sán. Chı̍t-sı̀-lâng piàⁿ kàu taⁿ ê tāi-kè.
A-eng sim-lāi kám-thàm, soah kám-kak chhi-liâng.... “Goá siūⁿ kóng goán lāu-pē, tiūⁿ-lâng hia chı̍t-kâng the̍h cha̍p-bān hō͘ in, a-pa ūi-pēⁿ io̍h-á-chı̂ⁿ mā chin siong, chhun--ê lâu tiàm sin-piⁿ.....” A-eng chhim-chhim kám-siū a-i ê lı̄-hāi. Iōng oē thò--leh, bêng-sı̄ lí nā beh kè, sı̄ kè chit-khoán sin-kè ê lâng. Sim-lāi chı̍t-pak-hoé, jú siūⁿ jú khı̀, khı̀ kah ín-to̍h, hiâⁿ-mé i ê tàu-chı̀: “Beh chò bián kiaⁿ bô thang chia̍h, lán nā ē chò, tō-sı̄ choè-toā ê hēng-hok.” Kah a̍h hı̂ kap hê boē-tàng kiam-tit, kap Khèng-tông chò-hoé sı̄ chiah-nı̄-á khoài-lo̍k! Hô-pit chı̀m tiàm kám-á-tiàm, tán seⁿ-ko͘ chhàu-phú! I chiah sı̀-cha̍p-saⁿ-hoè niâ, thài tio̍h ka-tı̄ koaiⁿ tiàm pâng-keng-á té teh gōng-sı̂n, gōng-sı̂n? I ài thiaⁿ-tio̍h siaⁿ, khoàⁿ-tio̍h lâng-iáⁿ. Ū lâng teh koan-sim, thé-thiap i. Koan-sim i ê koâⁿ-joa̍h, sı̄ án-choáⁿ ē bı̄n-iu bı̄n-kat? Thé-thiap i moâi pn̄g thài chia̍h boē lo̍h? Àm-sı̂-á nah ē chhia lâi chhia khı̀ khùn boē--khı̀? Mn̄g chit-khùi-á thài lóng bô thiaⁿ-tio̍h chhiò-siaⁿ...?
Ah, A-eng ê hí-nō͘ ai-lo̍k, sı̄ joā ǹg-bāng Khèng-tông lâi kap i hun-hióng, hun iu. Ài piàⁿ chiah ē iâⁿ, nā bô the̍h chhut hêng-tōng, ióng-kám khı̀ cheng-chhú, lân-sià lêng-sià.... Khoài-lo̍k, hēng-hok, ǹg-bāng ê jı̍t-chí, boē ka-tı̄ chhoē oá--lâi-lah. “Goá ē-tàng koh chia̍h thâu-lō͘,” Khèng-tông ê oē poe tùi A-eng hı̄ⁿ-khang-kin lâi: “Chho͘-tāng goá iáu ū hoat--li-leh.” “Goá bô-ài hō͘ lí chò chho͘-tāng--ê,” A-eng thiaⁿ-tio̍h chiâⁿ m̄-kam: “Khin-khó tō hó, khin-khó tō hó.” M̄-chai khı̀ hō͘ siūⁿ-tio̍h siáⁿ, piàn kah kám-khài bān-chheng, ná-chhiūⁿ teh chū-giân chū-gí: “Kı̂-sı̍t A-hoe kóng liáu siōng tio̍h, chit-má ê lâng, chia̍h, m̄-sı̄ būn-tê, siōng iàu-kín sı̄ chia̍h-tio̍h ē sóng boē, khí-mo͘ ê būn-tê.” Goân-lâi A-hoe ū-hoè, ū khah bô-hoat--tit-a, in A-chong kiò i mài chò, beh chhoā tńg-khı̀ toà chò-hoé. M̄-koh, i kap in sin-pū boē ha̍h, in sin-pū koh m̄-bat lâi hó-chhùi. “Iā m̄-sı̄ leh bô tàng chia̍h, chia̍h chı̍t-tǹg pn̄g tio̍h khoàⁿ i ê khó͘-koe-bı̄n, hô-mih-khó͘--leh!”
A-hoe khiâu-khi-sèng, chng--nih iā m̄-sı̄ bô lâng chai, sı̄ kóng chı̍t-ke-lâng chı̍t-ke-tāi, to bô leh chia̍h-pá siuⁿ êng, lâng beh chhap-chhap lí--leh. Kı̂-sı̍t A-eng beh kóng--ê, kin-á-jı̍t lán lâng tui-kiû ê bo̍k-phiau, “chia̍h” í-keng m̄-sı̄ būn-tê, èng-kai ū kēng-ka chhim ê ı̀-gı̄ tı̄--leh. Che ı̀-gı̄ ê kū-siōng sı̄ siáⁿ-mih? Tāi-khài m̄-sı̄ im-tı̂m, chek-bo̍k, khang-hi, i-lāi lâng ê seng-oa̍h, èng-kai sian-iām, khai-lóng, chhiong-sı̍t, chū-sı̀n boán-boán teh hiáng-siū jı̂n-seng chiah tio̍h. “Goá ê sim, lí èng-kai ē chai.” A-eng chhiú-cháiⁿ kā gia̍p ân. “Lí mā chai goá ê sim.” Khèng-tông hoán gia̍p ân tó--koè-lâi: “Lí liâm-mi sio liâm-mi léng, goá ài koh thèng-hāu joā kú?” “Boē kú--a-lah,” A-eng kám-kak chin phō-khiam: “Goá siūⁿ thiat--a, lán ê tāi-chı̀, lán lâi phah-sǹg tō hó.” “Sı̄--a, iā bô it-tio̍h lín tau ê thng kap lia̍p, a-i sı̄ beh án-choáⁿ kā lán tòng.” Khèng-tông loē-sim iáu-sı̄ boē pêng-hêng: “Hó-gia̍h chò i teh hó-gia̍h, lán iā bô....” “Mài kóng hó--bô,” A-eng kā phah-tn̄g kó͘-pèⁿ: “Lí kám boē tán--li-a?” Nn̄g-lâng soah chū án-ne tiām--khı̀. Iáu-sı̄ A-eng hoat-kak khı̀-hun hō͘ phah-pháiⁿ: “Kiâⁿ kah kui seng-khu koāⁿ--a,” Khin-siaⁿ cheng-kiû Khèng-tông ê ı̀-kiàn: “Chhoē chı̍t-ūi-á lâi hioh-khùn hó--m̄?.... Sı̂-kan iáu ch2--leh neh.” “Goá tō-sı̄ kiaⁿ khı̀ pāi-tio̍h lí ê miâ-siaⁿ, hāi-tio̍h lí ê miâ-chiat.... Bô, thài m̄-hó--leh.” “Goá kám bô-ài miâ-chiàⁿ giân-sūn, aih, .... Lí khah jím-nāi--leh-lah.”
