21
Oat--leh it-kiú-pat-kiú-nı̂ kàu. Chhân-hn̂g bé-chú í-keng chhut kah chı̍t-chheng-chı̍t-pah-saⁿ-cha̍p-bān, iáu koh hù chheng. Gio̍k-bí jı̄n-ûi thiⁿ-kè, tio̍h kín chhut-chhiú. Siōng tiōng-iàu Khèng-tông sı̀-goe̍h-té beh thè-hiu. M̄-tán Chhái-gio̍k pit-gia̍p, choân-ke beh poaⁿ tńg-khı̀ Lâm-tâu, séng chhù-soè-chı̂ⁿ. Khèng-tông iû-goân beh ín thâu-lō͘, tńg-khı̀ chı̍t-choā, kang-tiûⁿ chho͘-kang bián kiaⁿ bô. A-eng chhân-hn̂g bē--khı̀, sûi Tâi-pak hak-chhù. Cheng-chha bé-chhù ū tām-po̍h-á chhut-jı̍p, A-koan kah-ı̀ Lāi-ô͘ chı̍t-tòng sı̀-chân thàu-thiⁿ lâu-á-chhù, khai kah lâi tio̍h chı̍t-chheng-nn̄g-pah-gō͘, A-koan ko͘-chiâⁿ in a-kong thiap chı̂ⁿ, kóng ē cheng-ta̍t, ún thàn, Éng-siông mā chin kah-ı̀. Kui-boé hit-tòng bé hō͘ Éng-siông. A-koan--leh, tán kè chiah koh kóng. Sio̍k-gí kóng “Ah-nn̄g khah ba̍t to ū phāng”. A-eng bē-chhân hak-chhù ê tāi-chı̀, hō͘ A-koan iah--chhut-lâi, í-keng m̄-sı̄ pı̀-bı̍t. Hit tong-sı̂ Siù-tin khı̀ A-eng beh chài kè, the̍h hêng chhân-khè, kià-kim-phō͘-á. “Teh chau-that lâng sioh?”
Siù-tin bı̄n-chhiuⁿ chiâⁿ bái: “Beh kè, hó-hó-á chham-siông, a̍h-sái poaⁿ-hı̀? Taⁿ chū sè-hàn chhı̄-toā, siáⁿ tāi-chı̀ boē kóng--li? Siáⁿ tāi-chı̀ boē chham-siông? Ná-chhiūⁿ ka-tı̄ cha-bó͘-kiáⁿ án-ne teh khoàⁿ-thāi, chhiú-thâu lóng pàng hō͘ hoāⁿ, iā boē ha̍t-tio̍h, sı̄ beh joā hó? Iáu teh pı̀ⁿ kâu-lāng!” Siù-tin chı̍t-ē siū-khı̀, Jı̍t-seng mā kóng i bô-hoat--tit, kui-khı̀ phiaⁿ--leh. Kı̀-chāi ta-ke, sin-pū tiām-tiām-á khı̀ lā. Thâu khí-seng, Siù-tin ū-kàu khı̀, tiau-ı̀-kò͘ m̄-chhap--i. Āu--lâi khoàⁿ i bē-chhân, kui-khı̀ tèⁿ-chheⁿ, kı̀-chāi i khı̀ bú. Boé--á chai-iáⁿ chhù bé hō͘ gín-á, sim-koaⁿ chiah lio̍h-lio̍h-á lo̍h-nńg. M̄-koh, hı̀ iû A-eng khí-kó͘, iā tio̍h-ài i siu-soah. Siù-tin sim-koaⁿ lia̍h thán-hoâiⁿ, ba̍k-chiu peh kim, khoàⁿ i án-choáⁿ lo̍h-tâi. Kı̂-sı̍t A-eng Tâi-pak hak-chhù chı̍t-khùn, koè-nı̂ bô-êng chı̍t-khùn, soà--lo̍h A-tián poaⁿ-soá Chiang-hoà, tio̍h phah thong nn̄g-khám tiàm-bı̄n chong-siu, kái sió-hêng chhiau-siong… Thiám-tio̍h ē ho͘-ke boē pûn-hoé. Hoa̍t-lo̍h kah ū chı̍t-ē khám-chām, í-keng saⁿ-goe̍h-té--lo͘h.
A-eng siūⁿ: “Taⁿ seng-khu bô poàⁿ-sián, cha̍p-hoè khang-chhiú lâi, chı̀-kin khang-sin khı̀, a-i beh iōng siáⁿ kā tòng, kā cha̍h? ‘Thiàⁿ-sioh lí, m̄-kam hō͘ lí chia̍h-khó͘.’ Kin-pún sı̄ the-sû. Jû-kin bô chı̂ⁿ it-sin khin, kap Khèng-tông kāng-khoán, kāng-kip, sı̄ a-i sim-bo̍k-tiong ‘bô sin-kè ê lâng’. In ke-oē káⁿ tio̍h piàn ah-oē....” Hoâiⁿ-tı̍t, A-eng chú-ı̀ lia̍h tiāⁿ, put-koán in án-choáⁿ hoán-tùi, i tō-sı̄ beh chài kè. Che sı̄ i ē-tàng ka-tı̄ chū-chú, mā bô beh chiap-siū lâng ê chó-iū! Chit-pái kap téng-piàn bô-kâng, lé-māu siōng ê pò-pı̄, bô beh chhun--ı̂n. Ūi-tio̍h hián-sı̄ koat-sim, A-eng siūⁿ tán chheng-bêng gín-á tńg--lâi, seng kóng hō͘ in chai, chiah chiàu-hoē ta-ke-koaⁿ. Thài ē chai Éng-siông tiān-oē khà--lâi, chhun chiaⁿ-kò-goe̍h khó gián-kiù-só͘, beh ke tha̍k koá chheh, iau-kiû mài tńg--lâi. A-koan--leh, tú-hó goe̍h-té tông-sū lı̄-chit, sin-lâng iáu-boē pó͘, chheng-bêng kong-hiu pâi boē chhut--lâi, boē-tàng tńg--lâi.
Kui-boé, Sin-thiam soah piàn siōng chá chai-iáⁿ A-eng ê koat-tēng. Hit-àm, A-eng kúi-lō pái gia̍h tiān-oē beh khà hō͘ A-koan, kan-taⁿ lia̍h boē tiāⁿ.... Siūⁿ-khí chheng-bêng, ha̍k-hāu hioh-khùn, A-nai in lóng tńg--lâi. Kah a̍h sı̄ beh hō͘ A-koan in seng chai--a, kāng-khoán iā tio̍h hō͘ A-nai in chai-iáⁿ. Chit kúi nı̂ lâi, Khèng-tông kiaⁿ pāi-tio̍h A-eng ê miâ-chiat, chiong kám-chêng chhim-chhim bâi tiàm sim-lāi, liân in cha-bó͘-kiáⁿ to m̄-chai. “Nái (nah ē) bô-ài hō͘ chai?” Siūⁿ-siūⁿ, peng-siuⁿ poàⁿ-chiah ke, tok-tok pau-pau--leh, oat tùi Khèng-tông chia--lâi. A-nai tng teh khioh chàu-kha. Khoàⁿ-tio̍h A-eng lâi, “a-ı̂, a-ı̂” kiò-tio̍h joā hoaⁿ-hí--leh. Chhái-gio̍k thiaⁿ siaⁿ tùi pâng-keng-á té chhut--lâi: “A-ı̂, hioh-khùn--a?” “Chit-khùi-á chéng-siu, bô khui-tiàm.” Pún-lâi beh mn̄g ū khı̀ a-bú bōng-chêng kùi-choá--bô, iáu-sı̄ mài the̍h-khí. Chah lâi poàⁿ-chiah ke khǹg toh-téng: “Lín a-pa--leh?” To chiah mn̄g soah, Khèng-tông ta̍h chhut hu-lo͘h-keng: “Chheng-bêng bô-êng, bô khah chá hioh--leh?” “Siūⁿ-tio̍h gín-á pàng-ká, lâi khoàⁿ in--chı̍t-ē.” Ná kóng ná toè Khèng-tông oat jı̍p-khı̀ lāi-té: “Ke-bah lín ná tháu khí-lâi chia̍h....” A-nai sûi beh tháu, Chhái-gio̍k kóng chiah tú chia̍h-pá niâ, tán khah àm--leh. Tng teh tiû-tû, “Thài m̄ tháu khí-lâi chia̍h,” A-eng kap Khèng-tông oat tò chhut--lâi. “Chiah tú chia̍h-pá, iáu-boē iau.” “He chia̍h a̍h boē pá,” A-eng oá lâi tháu--khui: “Lí khoàⁿ A-nai chhùi-noā kiōng beh tin--lo̍h-lâi.”
“Lín a...a...a-bú ài lín chia̍h, lín tō chia̍h--lah.” A-nai chhiú tú tham oá, tu̍t-jiân tàm--leh: “A-pa...lí kóng siáⁿ?” Chhái-gio̍k mā chhùi peh-khui, hoán ngā--khı̀. “Lín ma-ma ài lín chia̍h, kín chia̍h--lah.” A-eng khoàⁿ chit nn̄g-ê sng-kam-tiⁿ, sı̀-lúi ba̍k-chiu siòng tò koè--lâi, kan-taⁿ a...tō a boē--lo̍h-khı̀. “A-ı̂ chò lín ma-ma, kap lín toà chò-hoé hó--m̄?” “Chiâⁿ-sı̍t--ê? Bô leh kóng sńg--ê? A-ı̂, bô phiàn--lâng-ê ho͘ⁿ?” A-nai kui-seng-khu kiōng beh tiô--khí-lâi, khoàⁿ A-eng chhiò-chhiò-á tàm-thâu, kui-ê-lâng káⁿ lia̍h ē tiâu: “Oâ! Goá siōng hoaⁿ-hí--lah, goán ū ma-ma--lah, ū ma-ma--lah...!” A-nai ná thiàu ná hiu, chiong khoài-lo̍k iā kah moá chhù-keng. A-eng m̄-bat khoàⁿ lâng hiah hoaⁿ-hí, sûi hō͘ kám-jiám-tio̍h....M̄-koh, ma...ma...ma...ê khàu-siaⁿ toè jiok oá--lâi. Goân-lâi iáu chı̍t-thâu ê Chhái-gio̍k, chhiú kā bı̄n am--leh ma boē thêng. Jú chhngh keng-kah-thâu tiuh jú toā-ē. Chı̍t-pêng chhiò, chı̍t-pêng khàu, hō͘ A-eng m̄-chai beh án-choáⁿ, kui-khı̀ chiong Chhái-gio̍k lám oá--lâi.
Siáⁿ chai, hoaⁿ-thâu hí-bı̄n ê A-nai, tian-tò hō͘ Chhái-gio̍k bán--khı̀, mā toè “ma ma ma”...hō͘ⁿ chhut siaⁿ lâi. Thâu--á chı̍t-ê chhiò, chı̍t-ê khàu. Soà--lo̍h lám khàu chham, kui-boé ba̍k-sái kâm leh chhiò. Chêng-sû ê ke̍k-tōng, kám-chêng ê piàn-hoà, hō͘ A-eng chiâⁿ chhim-khek ê kám-siū. Tńg-lâi chhù--nih, kúi-lō pái tiān-oē gia̍h--khí-lâi, soah tan-sim Tâi-pak hit-pêng 5 hoán-èng. “Ē chhiūⁿ Chhái-gio̍k, A-nai hiah ke̍k-tōng--bô? A-nai in ê khàu kap chhiò sı̄ tit-tio̍h ma-ma. A-koan in ê hoán-èng--leh? Kám ē kóng sit-khı̀ ma-ma? He̍k-chiá pháiⁿ siaⁿ-sàu, pâi-siap in ê put-boán? Kap chı̀n-chêng mē i put-siú hū-tō kāng-khoán? In sim-bo̍k-tiong ê ma-ma tio̍h sam-chin káu-lia̍t? Sı̄ it-lú put-sū lióng-hu....?Kah a̍h sı̄ kan-taⁿ chhûn hō͘ chai sèng-chit, hô-pit tit-tio̍h in ê hoán-èng.....” Khoàⁿ-khoàⁿ choè-āu chı̍t-choā khoài-sı̀n iáu ē-hù--leh. Ná-chhiūⁿ kin-á-jı̍t kóng hō͘ Sin-thiam chai-iáⁿ kāng-khoán, chı̄n-liōng mài tài kám-chêng, kín gia̍h-pit siá phoe.
Éng-siông, A-koan:
Khoàⁿ phoe liáu-āu, m̄-koán án-choáⁿ siūⁿ, ma-ma iáu-sı̄ lín 5 ma-ma. Chheng-bêng lín bô tńg--lâi, ma-ma chı̍t-lâng chiūⁿ-bōng kùi-choá. Bōng-chháu chiâⁿ ōng koh kāu-chhı̀. Ma-ma chháu-kè-á ná phut, ná kóng hō͘ lín pa-pa chai. Chiah chē nı̂ lâi, sûi lín jú toā-hàn, jú bô khoài-lo̍k....Éng-siông iáu kám ē kı̀--tit-bô? Sè-hàn chē-chhia, sái làu kui-khò͘-té, kui-chhia chhàu-mi-mo ê tāi-chı̀--bô? Siūⁿ-khí hâm pa-pa kā lín la̍k sái-jiō, chông i-seng ê jı̍t-chí, sı̍t-chāi hō͘ ma-ma siàu-liām. Kin-á-jı̍t khoàⁿ lín toā-hàn, sui-jiân khám-khiat, iáu-sı̄ hāⁿ koè kńg-lê-á-chn̄g. Thiⁿ khoah tē khoah, kı̀-chāi teh poe, thian-gâi hái-kak, kı̀-chāi teh iû. Lín teh poe sı̂, m̄-chai ū siūⁿ-tio̍h ko͘-toaⁿ, chek-bo̍k ê ma-ma--bô? Sı̄ án-choáⁿ lín jú toā-hàn, ma-ma jú bô khoài-lo̍k? Tng lín ē chū-chú chū-lı̍p, chū-ngó͘ sêng-tióng, boē-tàng hō͘ ma-ma liap khí liap tó sı̂, hoān-sè-á sı̄ ta̍k-ê tı̀-hūi ê khai-sí. Kap chin chē chū-su 5 pē-bú kāng-khoán----iû-kı̂ chiú-koá ê ma-ma, joā siūⁿ chiong lín khı̍p tiâu-tiâu. Ū khó-lêng--ka? Lín beh--bô?
Chiah chē nı̂ lâi ma-ma joā ài thiaⁿ-tio̍h lâng-siaⁿ, khoàⁿ lâng-iáⁿ, phı̄ⁿ lâng-hiàn--leh. Chia--ê, lín pa-pa lóng bô hoat-tō͘ hō͘--goá. Kin-á-jı̍t kā lín pa-pa kóng beh chài kè Khèng-tông, bô beh oa̍h tı̄ i ê im-iáⁿ hā, pēng m̄-sı̄ bô ài i. Tùi ma-ma lâi kóng, koh-khah iàu-kín sı̄ “Lí khoài-lo̍k--bô?” Ná-chhiūⁿ bô lâng teh koan-sim, chùn-būn--tio̍h. Ah bô, lín ū iah bô--leh? A-koan, ma-ma chai-iáⁿ lí chheh Khèng-tông chhap “lán tau” ê tāi-chı̀. Nā bô Khèng-tông, lí ē piàn kah án-choáⁿ...? Chài kè Khèng-tông, kāng-khoán koè pêng-hoân ê jı̍t-chí, bô tiāⁿ-tio̍h iáu khah kan-khó͘--leh. M̄-koh, tùi ma-ma ı̀-gı̄ tiōng-tāi. Che sı̄ sò͘ nı̂ lâi chū-chú, chū-lı̍p, lí-tı̀, kám-chêng kau-chiàn āu ê koat-tēng. Kı̂-thāi tit-tio̍h ta̍k-ê ê chiok-hok.
Tâi-pak kau-thong ho̍k-cha̍p, tio̍h khah sè-jı̄--leh.
ma-ma pit
chheng-bêng àm
Phoe kià chhut liáu-āu, A-eng kám-kak kui-sin khin-sang, khoàⁿ-khoàⁿ ta̍k-hāng lóng hoa̍t-lo̍h chiu-chı̀, bô siáⁿ koh tio̍h chhau-hoân ê tāi-chı̀--lah. Keh tńg jı̍t, pún-chiâⁿ thô͘-kha chio̍h-á boâ hó, soà--lo̍h-lâi ba̍k-kang chhiâⁿ-kek, thài chai ba̍k-kang khang-khoè chhiân--khı̀, boē-tàng lâi. A-eng lı̄-iōng làng-phāng, hoa̍t-lo̍h chı̍t-koá su-sū, siūⁿ-khí eng-àm beh “chiàu-hoē” ta-ke-koaⁿ, tio̍h khah ū cheng-sı̂n--leh. I choan-kang khı̀ sé thâu-mn̂g, chò chı̍t-ē bı̄n, koh khı̀ chhâi-hông-tiàm hiahN sin chò iûⁿ-chong.....Tng A-eng sim-lí tiâu-sek sù-sı̄, thài chai jı̂n-soàn put-jû thian-soàn! Siù-tin tàu āu lo̍h-lâi sûn chhiâⁿ-kek tiàm-bı̄n. Bô chù-ı̀ tio̍h thô͘-kha chhím sé-chio̍h-á, phah-lā phah kah ku̍t-liu-siù, soah khı̀ chhū--tó! Un-tó thô͘-kha, tín-tāng tō thiàⁿ. Jı̍t-seng pha-pha-cháu, A-eng iū khı̀ sé thâu-mn̂g. Kiò thiⁿ kiò tē, kiò lóng bô lâng. Koh boē hoan-sin lih, sian peh to peh boē--khí-lâi....
Tán kàu A-eng tńg--lâi, í-keng un-tó thô͘-kha, ū tiám goā cheng kú--a. A-eng kín khà it-it-kiú, kiò kiù-hō͘-chhia kip-sàng pēⁿ-ı̄ⁿ. Jı̍t-seng thiaⁿ-tio̍h siau-sit, koáⁿ-kàu pēⁿ-ı̄ⁿ, í-keng chhú-lí chı̍t-toāⁿ-lo̍h--a. Chiò tiān-kong-kiàⁿ, lêng-chui-kut pit lı̍h--khı̀, tio̍h toà-ı̄ⁿ koan-chhat. “Seng ún-tēng pēⁿ-chêng, m̄-thang hō͘ ok-hoà--khı̀,” I-seng ê oē hō͘ A-eng ē kiaⁿ: “Ah bô, tio̍h chı̍t-sı̀-lâng un tiàm bı̂n-chhn̂g té lo͘h.” A-eng pān hó toà-ı̄ⁿ chhiú-sio̍k, koh tńg-khı̀ chhoân sé tn̄g, thè-oāⁿ ê saⁿ-á-khò͘, chún-pı̄ tn̂g-kı̂ toà-ı̄ⁿ. Hoê kàu lâi í-keng chin àm--a. Kúi-nā pái beh khà tiān-oē hō͘ A-koan in, siūⁿ-tio̍h cha-mê kià chhut hit-tiuⁿ phoe, tiān-oē gia̍h boē--khí-lâi. “A-pa lí tńg-khı̀ hioh-khùn, àm-sı̂ goá lâi kò͘,” Siūⁿ-tio̍h chhù-lāi chí chhun chı̍t-lâng, te̍k-pia̍t teng-lêng: “Khah sè-jı̄--leh, jı̍t-sı̂ chiah koè--lâi, chhù--nih chhiâⁿ-kek, iáu tio̍h hoa̍t-lo̍h--leh.” Thiaⁿ-tio̍h Siù-tin tó tiàm pēⁿ-chhn̂g haiⁿ-haiⁿ-kiò, i lóng boē-tàng hun-tam. Koh khoàⁿ Jı̍t-seng chı̍t-hoa̍h chı̍t-hoa̍h kiâⁿ chhut pēⁿ-ı̄ⁿ, keng-kah-thâu tàm-soê, tàm-soê, “A-pa oan-ná beh chhit-cha̍p--a.” Lún boē-tiâu sim-thâu cha̍t--khí-lâi. Ná-chhiūⁿ khı̀ kha̍p-tio̍h lán Tâi-oân-lâng pi-chêng ê goân-thâu.
Tùi Jı̍t-seng, Siù-tin, A-eng múi chı̍t-lâng lâi kóng, lóng sı̄ chiah-nı̄-á ko͘-toaⁿ, bô-i bô-phoāⁿ. “Nā bô ta̍k-ê án-ne khan-tı̂n bán-tāu, kēng chò-hoé, sı̄ beh án-choáⁿ chûn-oa̍h tı̄ chit-ê sè-kan--leh? Goá it-sim it-ı̀ beh lı̄-khui chhù-tau, chài kè Khèng-tông. Kı̂-thāi ta̍k-ê khiā tiàm goá ê lı̍p-tiûⁿ khoàⁿ-thāi kap chiok-hok. Thài bô khı̀ siūⁿ-tio̍h a-i--leh? A-pa liu-liu khı̀, a-i kāng-khoán ko͘-toaⁿ bô-phoāⁿ. Chit-má poa̍h chı̍t-tó, un-tó bı̂n-chhn̂g beh án-choáⁿ....?” Nā bô Siù-tin poa̍h-tó, A-eng boē khı̀ kak-chhat, i kèng-jiân ûi-poē kui-chhù-tau siong-i ûi-bēng ê thih-lu̍t, chhiok-hoān chheng-pah-nı̂ lâi hó-bái kat-tiâu ê tō-tek-lu̍t! “Goá kiò lâng mài chū-su, chiong sim pí sim....sio-phah bô koè chhân-hoāⁿ, goá A-eng iáu m̄-sı̄ kāng-khoán chū-su, tô-phiah chek-jı̄m ê lâng....?” Sim-thâu lia̍h tiāⁿ, A-eng khà tiān-oē khı̀ Tâi-pak. A-koan siōng iā-pan, Éng-siông chiap tiān-oē. A-eng bô-ài gín-á phah chheⁿ-kiaⁿ, tiau-kang kóng khin a-má poa̍h-tó ê chêng-hêng. Koh kau-tài nā siu-tio̍h i kià ê phoe, mài thiah-khui the̍h hêng. Éng-siông mn̄g ūi siáⁿ-mih, “Tāi-khài sı̂n-hûn khı̀ hō͘ cháu-cheng--khı̀-a-lah.” A-eng èng-tap.
