Chèng-chhài Koè Jı̍t-chí

Bat ū-lâng án-ne kóng, sèⁿ-miā ê ı̀-gı̄ tō teh cháu-chhoē ka-tı̄ sı̄ siáⁿ-mih khoán chí, si-koe ê ı̀-gı̄ piáu-hiān tı̄ tiⁿ-tō͘, khó͘-koe ê ı̀-gı̄ tián-hiān tı̄ khó͘-tō͘, nā chún hiān tō-sı̄ si-koe soah it-tı̍t kioh-sı̄ ka-tı̄ sı̄ khó͘-koe, lâi tui-kiû khó͘ ê thêng-tō͘, án-ne it-tēng chiok kan-khó͘, pún-chit bô-siâng--mah! M̄-koh chin khó-liân--ê sı̄, lán chit ê siā-hoē it-tı̍t teh chò chit-khoán khang-khoè, kā múi chı̍t-ê lâng lóng siat-tēng chò kāng-chı̍t-khoán mı̍h, lâi tui-kiû kāng-khoán ê piau-chún, bo̍k-koài hiān-tāi-lâng ū chin chē『不適應症』, chhiūⁿ kóng『憂鬱症』『躁鬱症』téng-téng, khó-lêng sı̄ bô hoat-tō͘ chiap-siū ka-tı̄, bô goān-ı̀ khoàⁿ chheng ka-tı̄ hām lâng bô-kâng ê khoán. Thè-ngó͘ liáu, keng-koè kúi kò-goe̍h ê hùn-loān hām tiâu-chéng, koat-tēng iáu sı̄ beh chiūⁿ-pak khı̀ ūn-tōng thoân-thé chia̍h thâu-lō͘. Kı̀-chiá ê khang-khoè kiat-sok tı̄ peh goe̍h-té, hām hia̍p-hoē kóng hó 10--goe̍h chiah chèng-sek khai-sí kang-chok, thàn chit ê phāng lâi Gı̂-lân chhoē Siông--ko, tàu chèng-chhài, tiām-chí, ak-chúi, ta̍k-hāng to chò, khoàⁿ ka-tı̄ ê sim-su ē tit khin-sang--boē? Kàu-ūi hit-mê sı̄ Tiong-chhiu, chia̍h chı̍t-tǹg pá liáu, keh-tńg-jı̍t khai-sí choh-sit. Chhân--nih ê sit-thâu, goá m̄-bat poàⁿ-hāng, lâng kiò goá tō chò, kan-taⁿ siūⁿ beh kā ka-tı̄ bú hō͘ thiám, àm-sı̂ ū hó khùn-bı̂n án-ne niâ. Sio-liân-soà kúi nā kang chò khang-khoè, chò-kàu thiⁿ-àm, goe̍h-niû lóng chhut-lâi kı̀ⁿ--lâng-a. Sui-jiân sin-khu chiok thiám, m̄-koh sim-lāi chiok pêng-chēng, te̍k-pia̍t sı̄ khang-khoè chò soah chia̍h-pn̄g, hit-chióng pak-tó͘ iau ê kám-kak, hām chē pān-kong-sek kui-kang, phah-kiû soah iah sı̄ bô-êng kah koè-tǹg bô-chia̍h ê kám-kak lóng bô-kâng, sı̄ chı̍t-khoán choân-jiân “khang” koh choân-jiân kı̂-thāi iōng pn̄g-chhài lâi chhiong-boán ê sim-chêng, tı̄ chit-khoán ún-tēng ê chōng-thāi, chia̍h-pn̄g bē o͘-pe̍h pe, bē kín beh kā “khang” ê kám-kak koáⁿ-cháu; tian-tò sı̄ ta̍uh-ta̍uh-á hiáng-siū pn̄g-chhài ê chu-bı̄ hām pak-tó͘ ùi khang kàu sı̍t ê koè-têng. Tiong-chhiu-mê, goán tı̄ chhân-piⁿ ná sàn-pō͘ ná lim-chiú, thiⁿ-téng ê chhiⁿ bô siū kong-hāi ê éng-hióng, chiok kng chiok bêng. Chit ê kong-kéng hām goá saⁿ-tang chêng khı̀ Jı̍t-pún chhoē Siông--ko, beh kiâⁿ-khı̀ piān-lı̄ siong-tiàm koāⁿ-chiú ê chêng-hêng, ū-kàu siâng. Okayama, Pàn-tiân soaⁿ-kha ê sió-chhân-chng, hām Sam-seng chia ê tē-lí khoân-kéng chiok kâng. Koh ē kı̀--tit, hit chūn kā Siông--ko kóng, ka-tı̄ í-keng àn-sǹg beh kiâⁿ ūn-tōng-lō͘, m̄-koh m̄-chai beh án-choáⁿ chı̀n-hêng? I kiò goá bián hoân-ló, sêng-kó ē lia̍p-chek, sı̄ chı̍t-tē tha̍h chı̍t-tē tha̍h--khí-lih-ê, siong-sı̀n goá ta̍h tı̄ in ê keng-kah, it-tēng ē khoàⁿ koh khah hn̄g. He sı̄ 2002 nı̂ ê joa̍h--lâng, keh-tńg-nı̂ goá tō beh khı̀ chò-peng, kui thâu-khak taⁿ-á siūⁿ beh kín thè-ngó͘ lâi bú ūn-tōng. Siáng àn-sǹg ē tio̍h nn̄g-tang lāi tāi-chı̀ piàn-hoà chiah chē? Chò-peng sı̄ bó͘-chióng thêng-tō͘ ê siā-hoē-hoà, tı̄ chit-toāⁿ sı̂-kan, goá tùi ka-tı̄ ê lí-sióng hoâi-gı̂--koè, tùi ka-tı̄ ê sèⁿ-miā ı̀-gı̄ mā ngiau-gı̂--koè, bē-su chai-iáⁿ sı̄-toā-lâng it-tı̍t beh kā goá khó͘-khǹg ê “siā-hoē hiān-sı̍t-bı̄n tio̍h kò͘” ê ı̀-gı̄ sı̄ siáⁿ. Koh, chin chē tông-o̍h chhut-kok khı̀ tha̍k-chheh iah sı̄ tı̄ tó-lāi tha̍k gián-kiù-só͘, tı̄ koè-khı̀ ê kiû-ha̍k kai-toāⁿ, goá bô chı̍t-hāng su--in, nā chún goá kiâⁿ tùi ūn-tōng ê lō͘ khı̀, ká-ná tō chı̍t-sı̀-lâng khioh-kak--a, ē hō͘ lâng khoàⁿ bô. Téng-choā tńg khı̀ chò kı̀-chiá, sǹg sı̄ chı̍t-chióng khak-jı̄n, tı̄ hia piáu-hiān kah bē bái, m̄-koh tı̄ bó͘ chı̍t-ê siá-kó liáu ê àm-mê, goá soah hiông-hiông siūⁿ-khí Chiam Ek-hoâ, “Ióng-kám ê Tâi-oân-lâng” ùi chhùi--nih ka-tı̄ chhiùⁿ--chhut-lâi. He sı̄ goá khı̀ chò kı̀-chiá ê tē-jı̄ lé-pài, goá ê kó í-keng ū châi-tiau kı̀ⁿ-pò, m̄-koh chin ià-siān ài khı̀ kéng-chhat-kio̍k chông sin-bûn, koh ūi-tio̍h sin-bûn seⁿ sin-bûn ê kám-kak. In-ūi chı̀n-chêng kúi ê khang-khoè lóng chò bô kúi-kang, goá chin bô-ài hō͘ lâng tòng-chò ka-tı̄ bē kham-tit chhau, choaⁿ-á thoa hiah kú chiah hām ta̍k-ê liân-lo̍k, khà hō͘ Tek-hoâ hit-mê, lı̄-khui pò-siā í-keng hoan-tiám, goá soah kám-kak『雀躍』, goá ê lêng-hûn bē-su teh thiàu-bú. Pàng bē lı̄, ǹg-bāng chiah kú chiah ē-tàng tâu-jı̍p ê khang-khoè goá pàng bē lı̄. Chit-má lí nā mn̄g kóng, goá sı̄ siáⁿ-mih khoán chí, goá iáu sı̄ kóng bē chhut--lâi, goá mā bô jı̄n-ūi ka-tı̄ chit-má teh chò--ê hō-chò “lí-sióng”, che kan-taⁿ sı̄ goá chit-má siūⁿ beh chò--ê, ū ê lâng chò-kang, ū ê lâng chò lông, ū ê lâng khui-tiàm, ū ê lâng hông chhiàⁿ, kan-taⁿ sı̄ goá hó-ūn ē-tàng soán-tek ū chhù-bı̄ ê khang-khoè, án-ne niā-niā, bô siáⁿ-mih ko-chhim thiu-siòng ê lí-iû. Ka-tı̄ tàu-té sı̄ siáⁿ-mih chí? Chit-ê tap-àn ká-ná ài kiâⁿ-tang ǹg-sai, chiūⁿ-pak lo̍h-lâm, poâⁿ-soaⁿ koè-niá chiah ē chai-iáⁿ, goá soah ta̍uh-ta̍uh-á hoat-hiān tap-àn chá tō tı̄ lán sim-lāi, tng goá it-tı̍t tı̄ goā-kháu cháu-chhoē ê sı̂, i chū-thâu kàu-boé tō it-tı̍t tı̄ sim-lāi. Hit ê só͘-chāi, lán bē khı̀ chù-ı̀, lán chóng--sı̄ jı̄n-ūi kiâⁿ khah hn̄g chiah khoàⁿ ē tio̍h sè-kài, soah m̄-chai sè-kài beh ū ı̀-gı̄, iáu sı̄ tio̍h hām sim liân-chiap. 『不努力哲學』èng-kai sı̄ goá chit-má ê thé-hoē, m̄ sı̄ kóng mài siuⁿ kut-la̍t chò, sı̄ kóng bô siat-tēng jı̄n-hô hêng-sek iah sı̄ jı̄n-hô bo̍k-phiau, si-koe kám tio̍h phah-piàⁿ hō͘ ka-tı̄ piàn tiⁿ? Lí sı̄ siáⁿ tō-sı̄ siáⁿ, kám piàn-khiáu ē lâi? Chiap-siū kheh-koan khoân-kéng, chhoē tio̍h ka-tı̄ ê pō͘-tiau, che pí siáⁿ lóng khah iàu-kín. Tiām chhài-chí, chai chhài-chai, ak-chúi, iā bí-khng....án-ne bú saⁿ-kang, soah lâi tú-tio̍h lo̍h-hō͘, chhài-kó͘ lóng chek-chúi, ū ê chai-á mā hō͘ hō͘-chúi phah kah tang-tó sai-oai, goá khoàⁿ Bí-hông ché bô poàⁿ-tiám-á oàn-thàn, bô chı̍t-sut-á hiông-kông, i kóng chèng ū chia̍h--bô, pún-lâi tō m̄-sı̄ lán koat-tēng--ê, goá liáu-kái, goá soah hoaⁿ-hí ka-tı̄ sim-lāi ū pho-tōng, lo̍h-hō͘ ê sı̂, goá tō siūⁿ-tio̍h hit khu chhân, chit khu goá bat tı̄ hia lâu-koāⁿ ê chhân. Lín bat lâu koè koāⁿ ê chhân tı̄ toh? Lín bat bô kiû sêng-kó, kan-taⁿ hù-chhut ê hit khu chhân tı̄ toh? Lín kám í-keng chai-iáⁿ ka-tı̄ sı̄ siáⁿ-mih chí, jiân-āu tèng-kin tı̄ thô͘--nih? (TGB Thong-sı̀n tē 75 kı̂, 2005 nı̂ 12 goe̍h)