Tē-chhit hāng
Lūn Oa̍h-miā
1. Bı̄ ti seng, ian ti sú
Sí kap oa̍h ê tāi-chı̀ , tùi hoān-nā ū oa̍h-miā ê mı̍h lâi kóng , sı̄ choè tiōng-tāi ê būn-tê. Koh-chài oa̍h-miā jú chhiong-moá , jú ko-siōng--ê, khoàⁿ chit ê sí-oa̍h ê būn-tê sı̄ jú koan-chhiat jú iōng-sim. Lâng sı̄ chèng oa̍h-miā ê thâu, só͘-í sí-oa̍h ê būn-tê , chāi chèng oa̍h-mı̍h ê tiong-kan, chiū sı̄ lâng kám-kak choè chhim , gián-kiù choè bêng-pe̍k.
Sí-oa̍h ê tāi-chı̀, sı̄ bān-hāng tāi-chı̀ ê thâu it-téng toā--ê. Koh-chài iā sı̄ choè kan-kè oē-thang kái-koat. Lâng nā bat chit ê būn-tê jú thiat-té thang kóng chiū-sı̄ jú bûn-bêng, jú chı̀n-pō͘, jú gâu, jú úi-tāi.
Sí kap oa̍h chit nn̄g-hāng , sı̄ choân-jiân tò-péng ê tāi-chı̀ . Sí nā phı̀-lūn chò àm, oa̍h chiū-sı̄ kng. Ia̍h sí nā phı̀-lūn chò bô, oa̍h chiū-sı̄ ū; koh-chài sí nā-sı̄ lo̍h-kē , oa̍h chiū-sı̄ chiūⁿ-koân lah. Tùi án-ni thang chai sí kap oa̍h sı̄ tùi-pí, nn̄g-hāng saⁿ tùi-chiò. Só͘-í nā ē thang bêng-pe̍k chı̍t-pêng, koh chı̍t-pêng chiū chū-jiân ka-tı̄ ē thang chai. Phı̀-lūn kóng , nā chai-iáⁿ tang-pêng , chū-jiân sai-pêng chiū ē hiáu-tit. Sí kap oa̍h nn̄g-hāng kó-jiân sı̄ bô siāng; chóng-sı̄ in-ūi in sı̄ saⁿ tò-péng , só͘-í nā chai oa̍h, chiū ē thang chai sí; ia̍h nā chai sí, iā ē thang chai oa̍h. Só͘-í Khóng-chú ê ha̍k-seng Chú-lō͘ mn̄g sí ê tāi-chı̀ ê sı̂-chūn, Khóng-chú kan-ta ı̀n i, kóng, “Bı̄ ti seng, ian ti sú?” Sı̄ kóng , Lí to iáu-boē bêng-pe̍k cháiⁿ-iūⁿ kiò-chò oa̍h, beh thài ē-hiáu sáⁿ-hoè hō-chò sí?” Chāi Khóng-chú ê ı̀-sù chiū-sı̄ kóng, lí nā ē bêng-pe̍k oa̍h ê tāi-chı̀ , chū-jiân sí ê tāi-chı̀ ka-tı̄ āu-lâi chiū ē-tit thang bêng-pe̍k.
Oa̍h , sı̄ chèng-lâng só͘ hí-ài ; sí, sı̄ bāng-lâng só͘ iàm-khı̄. Ài oa̍h , m̄-ài sí, che sı̄ chò lâng kiōng-thong ê sim-lí. In-ūi sı̄ ài oa̍h, só͘-í lâng-lâng to sı̄ siūⁿ ài kú-kú ē tit-tio̍h ; sí, sı̄ lâng-lâng só͘ m̄-ài, só͘-í lâng-lâng to sı̄ siūⁿ ài kú-kú ē thoat-lı̄. “Chhut-sí, jı̍p-seng” ê hoat-tō͘ , che sı̄ lâng-lâng tùi sim-koaⁿ-té só͘ ài tit-tio̍h--ê; chóng-sı̄ tit-tio̍h liáu ê lâng , chū khai thian-tē í-lâi, m̄-chai ū kúi-lâng?
Nā chiàu ba̍k-chiu só͘ khoàⁿ-kı̀ⁿ ê lâi kóng , kàu chı̍t jı̍t tāi-ke to iā lóng tio̍h sí ê khoán. Sui-jiân sı̄ án-ni kóng, lâng iā to lóng sı̄ m̄-sı̄-sim , tiāⁿ-tio̍h put-sı̂ m̄-khéng pàng-sak chit-chân sū. M̄-sı̄ m̄-khéng pàng , chiū-sı̄ beh pàng iā sı̄ pàng-bē khui. Thang kóng tùi chit ê sí-oa̍h ê būn-tê, chò-lâng tiāⁿ-tio̍h ài bêng-pe̍k. M̄-nā sı̄ án-ni ; oa̍h, lóng ài kùi-tiōng pó-chhı̂; sí, lóng ài siám-pı̄ iàm-ok; che kah-ná chhin-chhiūⁿ sı̄ chò lâng ê gı̄-bū. Koh-chài iā sı̄ chò lâng ê koân-lı̄ ê khoán-sit. Só͘-í thang chai , ài beh chhut-sí jı̍p-seng ê sim-koaⁿ, sı̄ choè tē-it pek-chhiat. Chit ê sim-koaⁿ só͘ ū hoat-tōng ê sı̂-chūn, bān-sū sı̄ tek-khak bô chhó-chhó; m̄-sı̄ o͘ chiū-sı̄ pe̍k ; m̄-sı̄ kng, chiū-sı̄ àm; m̄-sı̄ oa̍h , chiū-sı̄ sí. Lóng sı̄ chin to , chin kiàm ê tāi-chı̀; chit ê sim chin-chiàⁿ sı̄ pó-poè, koh-chài iā sı̄ chin gûi-hiám. Só͘-í chò-lâng toàn-jiân m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ teh poaⁿ-hı̀, chit-sı̂ chng chò seng, khah-thêng chng chò toàⁿ; tı̄ pêⁿ-téng tāi-ke chò-liáu put-kiông tài-thian ê siû-te̍k, lo̍h-pêⁿ-ē sûi-sı̂ pı̀ⁿ-chiâⁿ lí hiaⁿ goá tı̄ ê hó pêng-iú. Chò-lâng tiāⁿ-tio̍h m̄-sı̄ án-ni lah! Chhùi-chhiu hoat-chhut-lâi, beh kiò i koh kiu-jı̍p-khı̀, sı̄ tek-khak bē-iōng-tit; thâu-mn̂g pe̍h, cháiⁿ-iūⁿ ē thang kiò i koh o͘ neh?
Tāi-ke tio̍h ài chai , lâng it-seng ê tiong-kan , chhoán chı̍t ê khùi , á-sı̄ phah chı̍t-ē kha-chhiùⁿ , hah chı̍t-ê hı̀, to lóng ū ı̀-sù, kap sí-oa̍h ê būn-tê to lóng ū koan-hē; toàn-toàn bē iōng-tit hô͘-tô͘ chhı̀n-chhái chò.
Sí-oa̍h chit nn̄g chân sū sui-jiân sı̄ siōng tùi-chiò, chóng-sı̄ in ū chêng-āu kín-bān ê hun-pia̍t. Oa̍h , sı̄ tı̄ tāi-seng; sí, sı̄ tı̄ tò-boé; oa̍h, sı̄ tı̄ hiān-chāi; sí, sı̄ tı̄ chiong-lâi. Lán beh gián-kiù sí-oa̍h ê būn-tê , sui-jiân sı̄ kóng put-lūn bêng-pe̍k tó chı̍t pêng, koh chı̍t-pêng chū-jiân chiū ē thang bêng-pe̍k; m̄-kú sí ê tāi-chı̀ sı̄ sio̍k tı̄ āu-lâi , sı̍t-chāi sı̄ pí oa̍h ê tāi-chı̀ ū khah oh bêng-pe̍k ; só͘-í Khóng-chú chiah kóng, “Iáu-boē chai oa̍h, cháiⁿ-iūⁿ ē thang chai sí?” Chiū-sı̄ kóng, tio̍h tāi-seng bêng-pe̍k oa̍h ê būn-tê, jiân-āu sí ê tāi-chı̀ chiū ka-tı̄ ē hiáu-tit.
2. Tàu-tı̀ cháiⁿ-iūⁿ chiah sı̄ oa̍h
Tàu-tı̀ cháiⁿ-iūⁿ chiah sı̄ oa̍h ? Kán-tan ē thang ı̀n chı̍t-kù, chiū-sı̄ kóng, ū oa̍h-miā--ê chiū-sı̄ oa̍h. Nā-sı̄ án-ni, koh mn̄g chı̍t-kù , oa̍h-miā sı̄ seⁿ-chò sím-mı̍h khoán neh? Beh ı̀n chit kù-oē khiok sı̄ bô hiah-khoài; m̄-sı̄ chı̍t-kù nn̄g-kù chiū ı̀n ē lâi. Chhiáⁿ tāi-ke tēng-sı̂n saⁿ-kap gián-kiù khoàⁿ.
Chhiáⁿ seng tùi lán ê ba̍k-chiu só͘ ū khoàⁿ-kı̀ⁿ ê oa̍h-miā siông-sè kiám-tiám chı̍t-pái khoàⁿ. Hoān-nā oa̍h ê mı̍h tē-it tio̍h ài ū piàn-oāⁿ , chiū-sı̄ ài sı̂-sı̂ seng-tióng ū hoat-ta̍t. Chhin-chhiūⁿ chháu-ba̍k khí-thâu sı̄ chéng-chí, āu-lâi chiū hoat-gê , seⁿ-kin, hoat-ki , chiām-chiām toā--khí-lâi, put-sı̂ to ū piàn-oāⁿ , ū hoat-ta̍t . Á-sı̄ hái-lāi ê hı̂ hê chúi-cho̍k , soaⁿ-téng ê khı̂m-siù thâng-lūi , chiū-sı̄ lán lâng iā sı̄ án-ni put-sı̂ ū piàn-oāⁿ hoat-ta̍t. Thang chai ū piàn-oāⁿ, ū hoat-ta̍t , sı̄ oa̍h-miā thâu chı̍t tiâu ê iàu-kiāⁿ. Chhin-chhiūⁿ í, toh, chng-á, chio̍h-thâu, chit-lūi siat-sú ū piàn-oāⁿ , i ê piàn-oāⁿ m̄-sı̄ chı̀n-pō͘ hoat-ta̍t ê piàn-oāⁿ, sı̄ chiām-chiām siau-bô thoè-pō͘, sı̄ ná piàn ná pháiⁿ; chit-lūi sı̄ bô oa̍h-miā, sı̄ kiò-chò bô-miā ê mı̍h.
Chhiū-ba̍k kap khı̂m-siù pêⁿ-pêⁿ to sı̄ put-sı̂ ū piàn-oāⁿ ū hoat-ta̍t , só͘-í to lóng sı̄ oa̍h-mı̍h . M̄-kú chhiū-ba̍k ê oa̍h kap khı̂m-siù thâng-thoā ê oa̍h toā-toā ū bô siāng ê só͘-chāi. Hui-khı̂m cháu-siù thâng-thoā ê oa̍h, pí chhiū-ba̍k hoe-chháu ê oa̍h ū khah-koân chı̍t khám. Chhiū-ba̍k hoe-chháu sui-jiân sı̂-sı̂ ū piàn-oāⁿ hoat-ta̍t , chóng-sı̄ i nā m̄-sı̄ lâng kā i ku̍t , kā i kng, i tek-khak sı̄ bē thang soá koè-ūi , Thâng-thoā chiáu-chiah chiū m̄-sı̄ án-ni; in ka-tı̄ ē thang soá-ūi khı̀-chia khı̀-hia. Thang chai khah-koân ê oa̍h-miā iáu ū chı̍t-tiâu ê iàu-kiāⁿ, chiū-sı̄ tio̍h ài ē thang iōng ka-tı̄ ê sim-su chū-iû kiâⁿ-cháu tín-tāng.
Lí khoàⁿ , hoé-chhia chin gâu cháu , gâu tín-tāng; án-ni hoé-chhia kiám sı̄ ū oa̍h-miā? Toàn-toàn bô. Hoé-chhia sui-jiân sı̄ ū teh cháu, teh tín-tāng, he m̄-sı̄ chhut chū i ka-tı̄, sı̄ sái hoé-chhia ê lâng kiò i tı̄-teh cháu; sái hoé-chhia ê lâng nā-sı̄ m̄ , chı̍t-chhùn hn̄g i to bē thang soá chı̀n-chêng . Ū oa̍h-miā ê m̄-sı̄ án-ni ; ū oa̍h-miā ê tín-tāng tek-khak sı̄ chhut chū ka-tı̄ ê ı̀-sù. Chhı̄ gû gín-ná khan gû khı̀ chúi-piⁿ beh hō͘ gû lim-chúi. Gû chhùi-ta chiū lim; chóng-sı̄ nā í-keng lim kàu-gia̍h , sui-jiân sı̄ gín-ná toā-siaⁿ hoah i tio̍h koh lim, gû ia̍h sı̄ chò i chāi-ngó͘ chāi-ngó͘ ; beh-lim m̄-lim sı̄ chhut-chāi gû ka-tı̄ chú-ı̀, pa̍t-lâng bē thang kā i kan-sia̍p. Gû ê tín-tāng sı̄ chhut-chāi i ka-tı̄ , só͘-í gû sı̄ ū oa̍h-miā. Koh-chài chit-khoán ê oa̍h-miā sı̄ pí chhiū-ba̍k ê khah-koân chı̍t-khám. Gû chit lūi sı̄ kiò-chò tōng-bu̍t, chhiū-ba̍k sı̄ kiò-chò sı̍t-bu̍t.
Lâng kap tōng-bu̍t to lóng sı̄ ē thang chū-iû kiâⁿ-cháu tín-tāng , chóng-sı̄ lâng ê oa̍h kap tōng-bu̍t ê oa̍h iū-sı̄ toā-toā ū cheng-chha. Lâng ê oa̍h-miā khah hok-cha̍p , khah lêng-thong; i ē hiáu-tit kè-e̍k chióng-chióng ê tāi-chı̀, chhòng-siat ta̍k-hāng ê sū-gia̍p , chè-chō chheng-chheng bān-bān ê mı̍h-kiāⁿ. Chóng kóng, lâng m̄-nā ē thang chai i ka-tı̄ ê chı̀n-thè hêng-tōng, iáu-kú ē thang chai-iáⁿ chiu-ûi ê chōng-hóng , ē-hiáu kā i an-pâi hō͘ i khah hó-sè, hō͘ i khah chı̀n-pō͘; che chiū-sı̄ lâng ê tı̀-sek ū khah-iâⁿ tōng-bu̍t.
Lâng m̄-nā tı̀-sek ū khak-iâⁿ tōng-bu̍t , tō-tek-sim iā ke-koân bô tàng sǹg. Tōng-bu̍t ê tiong-kan khiok m̄-sı̄ lóng bô tō-tek ê sim-koaⁿ. Lán chai káu-hiā sui-jiân sı̄ chin sió-sè ê tōng-bu̍t , iáu-kú i chin ū kong-kiōng-sim. Lán bat khoàⁿ-kı̀ⁿ káu-hiā teh sio-thâi, o͘-sek--ê thâi âng-sek--ê . Tı̄ káng chheng-bān chiah ê tiong-kan, in iáu-kú sı̄ put-chí hô-hia̍p; ūi-tio̍h sio-siāng chéng-cho̍k ê heng-ōng, piàⁿ-miā chhut-la̍t kàu-sí, lóng bô thè. M̄-nā án-ni, pêng-sı̂ tùi chia̍h-mı̍h in put-chí ū-pun-tiuⁿ ; nā-sı̄ ū chı̍t-chiah thó bô chia̍h, pak-tó͘ iau ê sı̂ , pa̍t-chiah tâng-phoāⁿ chia̍h-pá ê káu-hiā nā khoàⁿ-kı̀ⁿ , i chiū kha thián-khui, chiong i pak-lāi só͘ ū ê chia̍h-mı̍h thò͘--chhut-lâi pun hit chiah iau--ê chia̍h. Che kiám m̄-sı̄ chin ū tō-tek, chin ū kong-kiōng ê sim mah?
Koh-chài mā-sı̄ chhin-chhiūⁿ ke-bó tek tok-bí hō͘ ke-á-kiáⁿ chia̍h, á-sı̄ lāi-hio̍h teh-beh boa̍h ke-á-kiáⁿ ê sı̂, ke-bó chhàng-mn̂g ko̍k-ko̍k-kiò , chhut-chı̄n i ê khùi-la̍t kap lāi-hio̍h tó͘ sèⁿ-miā; che sı̄ lán ba̍k-chiu só͘ siông-siông chhin khoàⁿ-kı̀ⁿ--ê, chiū thang chai ke-bó thiàⁿ kiáⁿ ê sim kàu tó-lo̍h.
Sui-jiân sı̄ án-ni, kóng tōng-bu̍t ê tō-tek-sim iáu sı̄ chin iù-tı̄, toàn-toàn bē thang pí-tit lâng. Bô chhin-chhiūⁿ lâng hiah ko-siōng, hiah chı̀n-pō͘. Tōng-bu̍t ê tō-tek lóng sı̄ tùi i chı̍t-sin, á-sı̄ tùi i ê tâng-lūi tâng-cho̍k ê lı̄-ek seⁿ--chhut-lâi-ê. Só͘-í chı̍t-chéng tōng-bu̍t ê tō-tek kap pa̍t-chéng--ê , sı̄ tek-khak bē siong-thong, thang kóng tōng-bu̍t ê tō-tek sı̄ chhián-po̍h, chin e̍h-te̍h . Lâng ê tō-tek tùi tı̄ lı̄-kí-sim seⁿ--chhut-lâi--ê, khiok iā m̄-sı̄ bô, chóng-sı̄ he sı̄ iá-bân lâng ê tāi-chı̀. Chū kó͘-chá kàu kin-á-jı̍t só͘ ē thang chheng-chò sèng-jı̂n hiân-jı̂n, chiū-sı̄ sı̀-chiàⁿ ê lâng . Chit khoán lâng ê tō-tek, tek-khak m̄-sı̄ tùi lı̄-ek lâi chiâⁿ--ê. Lâng ê tō-tek sı̄ tùi liông-sim kap thian-lí lâi--ê lah, pí tōng-bu̍t ê sı̄ put-chí ū khah chhim, khah khoah, khah ko-siōng.
Lâng pí tōng-bu̍t ê oa̍h-miā iáu ū khah chı̀n-pō͘ ê só͘-chāi. Chiū-sı̄ lâng ū hun-pia̍t súi-bái ê sim; in-ūi chit-tiám ê koan-hē lâng kap tōng-bu̍t sı̄ ū thian-ian ê cheng-chha.
M̄-bián kóng lâng pí tōng-bu̍t , kan-ta chiong bûn-bêng lâng lâi pí iá-bân lâng, chiū í-keng chha chin-chē. Chāi iá-bân lâng ê tiong-kan, chit-hāng hun-pia̍t súi-bái ê sim-chêng, sı̄ chin-chiàⁿ bô hoat-ta̍t. Goá bat jı̍p-soaⁿ khı̀ khoàⁿ soaⁿ-lāi lâng ê chng-siā, khoàⁿ in ê chhù sı̄ chin chhı̀n-chhái, ta̍k-keng lóng siāng-khoán, ū chı̍t-sut-á piàn-khoán to bô. Ia̍h in ê chhù-lāi sı̄ hoe-hoe hiat-hiat, lóng bô ū sím-mı̍h an-pâi chéng-tùn chong-sek, kan-ta sı̀ phı̀ⁿ-piah tàu chı̍t-ê chhù-téng, ia̍h ū ian-thûn ti-tu-si poè-poè liâm-liâm neh. Koh-chài khoàⁿ in ê chhù-goā-kháu, tē-bı̄n sı̄ khám-khám khia̍t-khia̍t , in só͘ ēng-liáu ê lâ-sâm chúi chek kui-khut tē-teh chhàu; chio̍h-thâu kap chháu-sap hoe-hiat kàu moá sı̀-kè. In só͘ chhı̄ ê ke káu, sái-jiō pàng kàu chia ū, hia iā ū. Goá khoàⁿ-liáu sim-thâu kah-ná kiông-kiông beh cha̍t-khı̀. Kiâⁿ kàu lı̄-khui in ê siā-goā, ta̍h-tio̍h chheⁿ-chháu tē, chiap-tio̍h soaⁿ-téng chhoe--lâi ê liâng-hong, khoàⁿ-tio̍h chhiū-ki tı̄-teh iô, thiaⁿ-kı̀ⁿ chiáu-chiah tı̄-teh háu, teh gı̂m, goá ê sim khí-thâu chiah chiām-chiām khui. Ah! iá-bân lâng ê só͘-chāi sı̄ pí bô lâng ê khòng-iá khah-bái, khah khiap-sı̀ , ū bān-bān poē.
Jı̍t-pún Loē-tē goá iā sı̄ bat khı̀ kúi-nā nı̂. Goá khoàⁿ in ê ke-lō͘ kap chhù choa̍h lán chit pêng sı̄ bô loā-chē. M̄-kú in ê chhù-piⁿ nā-sı̄ ū khàng-tē, in tiāⁿ-tio̍h , nā m̄-sı̄ chai chhiū, chiū-sı̄ chèng hoe, á-sı̄ hō͘ i hoat chheⁿ-chháu. Ia̍h nā chı̍t châng chhiū, tiāⁿ-tio̍h bô pàng hō͘ loān-loān hoat. Chiū kā i chián-hio̍h tiau-ki hō͘ i khah hó-khoàⁿ. Nā-sı̄ bô tē-itûⁿ , in iā tek-khak khoà chı̍t ê khaⁿ á-sı̄ tháng, chiū chai-hoe á-sı̄ pò͘-kéng tı̄ hit-nı̍h thang sióng-goán. In ê chhù sui-sı̄ bô toā-keng, chóng-sı̄ put-chí chê-chéng ngá-tı̀, pı̂n nā ba̍k-chiu só͘ khoàⁿ ē kàu ê só͘-chāi, tiāⁿ-tio̍h sı̄ bô soa-thô͘, ti-tu-si thang khoàⁿ-kı̀ⁿ. Hoān-nā chhiú chhng ē kàu ê só͘-chāi, put-lūn sı̄ toh-téng, mn̂g-sı̀ⁿ, thang-á-chí, á-sı̄ thiāu-á, hō͘-tēng, in put-sı̂ to ū jiû ū sé. Só͘-í thiāu-á , pang-tó͘ ê sam-bah sı̄ put-sı̂ chhiah-la̍h-la̍h, hō͘ lâng khoàⁿ-liáu sim-koaⁿ sı̄ chin chheng-sóng. Koh-chài in chhù-lāi tiāⁿ-tio̍h ū hē hoe-kan kó͘-poâⁿ, chhah-hoe chhah-chháu tı̄ hit-lāi, ia̍h chhah ê hoat-tō͘ sı̄ put-chí téng-chin ū káng-kiù. Kan-ta kà lâng chı̍t hāng chhah-hoe ê hoat-tō͘ teh koè-jı̍t ê lâng sı̄ hui-siông chē. Iū in ê hū-jı̂n chē-chē ē hiáu ga̍k-khı̀, á-sı̄ chhiùⁿ-koa thiàu-bú. Chóng-kóng, Loē-tē-lâng put-chí tı̀-tiōng súi, put-chí ài ngá-tı̀.
Nā lūn-kàu Se-iûⁿ lâng tiōng-súi ê sim-sèng sı̄ iáu koh-khah chhim khah koân chı̍t kip. Goá tı̄ téng-chām ū kóng iá-bân lâng ê só͘-chāi sı̄ pí bô lâng kàu ê khòng-iá khah bái bān-bān poē. Tı̄-chia goá koh kóng, bûn-bêng lâng ê só͘-chāi sı̄ pí bô lâng kàu ê khòng-iá khah súi bān-bān poē. Chū-jiân ê kéng-tı̀ khiok sı̄ súi, chóng-sı̄ ū bûn-bêng lâng teh koán-kò͘ ê kéng-tı̀ sı̄ it-hoat koh-khah súi. Lâng kap lâng ê tiong-kan , siōng-chhiáⁿ ū chit-khoán ê cheng-chha, tùi án-ni chiū chai-iáⁿ lâng kap tōng-bu̍t ê tiong-kan cheng-chha ū loā-chē.
Lán ê gı̄-lūn kàu chia chin loān-cha̍p. In-ūi kiaⁿ-liáu siuⁿ loān-cha̍p, só͘-í lán tı̄-chia tio̍h lâi chóng-kiat chı̍t pái. Chiū-sı̄ lán í-keng ū kóng, oa̍h-miā ê tē-it iàu-kiāⁿ sı̄ ài put-sı̂ ū piàn-oāⁿ, ū chı̀n-pō͘; Tē-jı̄ iàu-kiāⁿ sı̄ tio̍h ē thang iōng ka-tı̄ ê sim-su chū-iû lâi oa̍h-tāng. Ia̍h tē-saⁿ ê iàu-kiāⁿ sı̄ kóng, tio̍h ài ū sim-khiàu, chiū-sı̄ put-lūn tı̀-sek ê sim, tō-tek ê sim, á-sı̄ hun-pia̍t súi-bái ê sim. ( Lâng ê sim-khiàu chí-ū chit saⁿ chéng-lūi). Chit saⁿ-khoán ê sim-khiàu tio̍h lóng chin bêng-bín, chin ko-siōng , chin chhiong-chiok, koh-chài tio̍h put-sı̂ oa̍h-tāng bô thêng-khùn.
Téng-bı̄n ū kóng lâng ê sim-khiàu ē thang hun-chò saⁿ chéng-lūi. Chı̍t-chéng sı̄ tı̀-sek ê sim, chı̍t-chéng sı̄ tō-tek ê sim, koh chı̍t-chéng sı̄ hun-pia̍t súi-bái ê sim. Koan-hē chit saⁿ-khoán sim-khiàu , lán tı̄-chia siūⁿ ài lâi kóng khah chheng-chhó tām-po̍h.
Tı̀-sek ê sim sı̄ sím-mı̍h? Chit ê sim-koaⁿ sı̄ teh bat chèng pah-hāng mı̍h-kiāⁿ kap tāi-chı̀, kap ta̍k-hāng ê lí-khı̀. Chóng-kóng chı̍t-kù, chit ê sim sı̄ teh hun-pia̍t sū-bu̍t kap tō-lí ê chin-ké. Koh kóng chı̍t-kù khah kán-tan, tı̀-sek ê sim chiū-sı̄ bat chin-lí ê sim lah. Bat chin-lí ê sim sı̄ tı̄ lán ê sin-thé-lāi, sı̄ sio̍k lán-ê; m̄-kú chin-lí m̄-sı̄ sio̍k lán-ê. Chin-lí nā kan-ta chı̍t-lâng ê , hit-ê toàn-jiân bē iōng-tit kóng sı̄ chin-lí; hit-ê sı̄ su-khia ê chin-lí. Chin-lí sı̄ chún lâng bat, m̄-chún lâng su-khia. Chin-lí sı̄ kah-ná hong kap hō͘, sı̄ chit thiⁿ-tē-kan pún-lâi chiū ū--ê, Boē ū lâng í-chêng , chiū í-keng ū liáu lah.
Thiⁿ-tē-kan ū chúi iā ū hoé, che sı̄ chin-sı̍t , sı̄ chin-lí. Chúi kı̀ⁿ-tio̍h hoé ē kún, ē ta, che iā-sı̄ chin-lí. Chúi kiàn-nā kı̀ⁿ-tio̍h hoé chiū put-sı̂ ē kún, che kiám iā-sı̄ chin-lí mah? Chúi nā kı̀ⁿ-tio̍h hoé, ū-tang-sı̂ ē kún; chit chân sı̄ chin-lí. M̄-kú nā jı̄n chò chúi kiàn kı̀ⁿ-tio̍h hoé put-sı̂ to ē kún, chit chân chiū m̄-sı̄ chin-lí, sı̄ ū chhò-gō͘. Cháiⁿ-iūⁿ ū chhò-gō͘? Ke oē m̄-bián kóng, che sı̄ kok-lâng siông-siông só͘ keng-giām. Nā beh hō͘ chúi kún, hoé tio̍h chiok, hiâⁿ kàu chúi ê sio ū chı̍t-pah-tō͘, chiah ē kún. Só͘-í nā kan-ta kóng chúi kı̀ⁿ-tio̍h hoé, sı̄ ū-tang-sı̂ ē kún, m̄-sı̄ put-sı̂ tek-khak ē; án-ni chiū bô chhò-gō͘; chit-ê sı̄ chin-lí.
Kiàn-nā tú-tio̍h chin-lí, put-lūn siáⁿ-lâng to ài sêng-jı̄n hâng-ho̍k. Chāi chin-lí ê bı̄n-chêng lâng bô koân thang kóng sı̄-hui, chí-hó sêng-jı̄n thàn-chiông nā-tiāⁿ. Sêng-jı̄n chin-lí ê sim sı̄ chāi lán ê sin-thé-lāi, chit-ê chiū-sı̄ tı̀-tek ê sim, á-sı̄ kan-ta chheng-chò”Tı̀-hūi.” Ū tı̀-hūi--ê , chiū-sı̄ gâu lâng , bûn-bêng lâng; bô--ê , chiū-sı̄ gōng-lâng, iá-bân lâng.
Tō-tek ê sim iā sı̄ ta̍k-lâng só͘-ū ê, kan-ta sı̄ ū toā-sè, chhim-chhián khoah-e̍h ê hun-pia̍t. Lâng ū tō-tek ê sim chiah ē-hiáu hun-pia̍t hó-bái. Só͘-í tō-tek ê sim ē iōng-tit kiò-chò siān-ok ê sim. Siān chiū-sı̄ hó, ok chiū-sı̄ pháiⁿ. Siān sı̄ lâng-lâng só͘ ı̀-ài, ok sı̄ lâng-lâng só͘ m̄-ài. Sui-jiân sı̄ án-ni kóng, siān-ok m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ chin-lí kàu tó-ūi to sio-siāng , iā m̄-sı̄ kàu sím-mı̍h sı̂-tāi to-bô piàn oāⁿ . Pêⁿ-pêⁿ chı̍t-hāng-mı̍h , á-sı̄ chı̍t-chân sū , hó-pháiⁿ sı̄ bē iōng-tit khin-khin kā i phoàⁿ-toàn. Tio̍h khoàⁿ hit-hāng mı̍h , hit-chân sū sı̄ chhut-tı̄ sím-mı̍h sı̂-chūn, ia̍h sı̄ tı̄ tó-lo̍h. Sı̂-tāi kap só͘-chāi nā bô tiāⁿ-tio̍h, sū-bu̍t ê hó-pháiⁿ sı̄ oh-tit toàn-tēng.
Phı̀-lūn kóng , pháiⁿ-nı̂-tang, ngó͘-kok lóng bô siu, bô tàng thang bé chia̍h-mı̍h ê sı̂-chūn, hó-gia̍h-lâng ê chhù ū chin-chu, ū bí-niû; i kóng beh piáu-bêng i ê hó tek-hēng , chiong i só͘ ū ê chin-chu niû kui-chin kui-táu , pun hō͘ chhù-piⁿ bô thang chia̍h ê lâng. Chit-khoán cháiⁿ-iūⁿ neh? Sı̄ hó á-sı̄ pháiⁿ? Nā-sı̄ hó nı̂-tang ê sı̂ tek-khak sı̄ chin hó; koh-chài nā-sı̄ kau-thong lı̄-piān , chiong hiah ê chin-chu ū tàng thang khı̀ bē, khı̀ oāⁿ bí-niû, sui-jiân sı̄ pí niû-bí hō͘ i khah hùi-khı̀ , iā iáu-kú ē thang kóng sı̄ kiâⁿ hó-sū. M̄-kú nı̂-tang sı̄ pháiⁿ lah, ta̍k-tah to lóng pháiⁿ, ta̍k-lâng to lám pak-tó͘ teh khoàⁿ chı̂ⁿ seⁿ sian; chāi chit-hō ê sı̂-chūn , chı̍t-táu chin-chu kiám m̄-sı̄ pí chı̍t-lia̍p bí-chhek khah m̄-ta̍t, khah bô lō͘-ēng mah?
Só͘-í thang chai hó-pháiⁿ ê tāi-chı̀ sı̄ bē iōng-tit khin-khin toàn, tio̍h ài khoàⁿ sı̂-sè kap khoàⁿ só͘-chāi. Sui-jiân sı̄ án-ni kóng, hó-sū sı̄ tek-khak put-sı̂ ū, koh-chài hó-pháiⁿ iā m̄-sı̄ kóng ē iōng-tit loān-loān liap-chō--tit. Nā-sı̄ in-ūi hó-pháiⁿ siān-ok ê goā-phoê put-sı̂ oāⁿ, ia̍h chiū soà kóng sè-kan bô siān-ok, put-kò sı̄ kóng-iâⁿ chhiúⁿ-iâⁿ chiū-sı̄ hó, án-ni chiū hāi lah. Tāi-ke khoàⁿ lán kha-ē ê khe-chúi put-sı̂ tı̄-teh lâu, chit-khek só͘ khoàⁿ ê khe-chúi kap āu-khek só͘ khoàⁿ ê khe-chúi táng-chin sı̄ bô-siāng, chóng-sı̄ chúi to iû-goân sı̄ chúi lah. Chúi-goân nā bô ta, khe-chúi kiám m̄-sı̄ put-sı̂ oang-oang-lâu. Sı̂-jı̍t kap só͘-chāi sui-jiân sı̄ tiāⁿ-tiāⁿ ài piàn-oāⁿ, chóng-sı̄ hó ê tāi-chı̀ éng-oán bē siau-bô.
Lâng ê sim-khiàu ū saⁿ-bı̄n. Chı̍t-bı̄n sı̄ bat chin-lí, chı̍t-bı̄n sı̄ bat siān-ok, koh chı̍t-bı̄n chiū-sı̄ pia̍t súi-bái. Hun-pia̍t súi kap bái ê sim, chı̍t-miâ kiò-chò gē-su̍t-sim. Bat chin-lí kap siān-ok ê , m̄-bián kóng iá-bān lâng , chiū-sı̄ tōng-bu̍t iā sı̄ ū tām-po̍h, chóng-sı̄ chit-ê gē-su̍t-sim chiū-sı̄ to̍k-to̍k lâng chiah ū. Lâng nā ná chı̀n-pō͘ , gē-su̍t ê sim-khiàu sı̄ ná chhim, ná oa̍h-tāng. Phı̀-lūn chia ū chı̍t-tè tùi soaⁿ-nı̍h tú-chiah the̍h-chhut-lâi ê ge̍k. Ge̍k tō sı̄ ge̍k, khoàⁿ-kı̀ⁿ kap chio̍h-thâu bô koh-iūⁿ; the̍h hō͘ ti, i iā káⁿ m̄-phiⁿ; the̍h hō͘ iá-bân lâng, kiám-chhái khioh khı̀ koé toh-kha. Chóng-sı̄ lí nā the̍h kau bûn-bêng lâng, i chiū hoaⁿ-thiⁿ hí-tē, chiong hit-tè he̍k-sı̄ boâ, he̍k-sı̄ tok, chiū khek-chiâⁿ chióng-chióng ê mı̍h-kiāⁿ ; he̍k-sı̄ ge̍k chhiú-khoân, he̍k-sı̄ ge̍k-poe, ge̍k-sai-á, ge̍k Koan-im; hêng-chōng khiáu-biāu, sek-tı̀ chin-súi, kng-chhái ē giú lâng ê ba̍k-chiu. Kàu chia chio̍h-thâu chiū pı̀ⁿ-chiâⁿ chı̍t-hāng toā pó-poè, hō͘ lâng khoàⁿ-liáu tı̍t-tı̍t ū chhù-bı̄. Thang chai bat chin-lí kap siān-ok ê sim, kó-jiân sı̄ oa̍h-miā iàu-kín ê pō͘-hūn. Chóng-sı̄ nā bô gē-su̍t ê sim, hit ê oa̍h-miā sı̄ chin ta-sò bô chhù-bı̄, bô koh-iūⁿ hó-ge̍k chiâⁿ-chò chho͘ chio̍h-thâu. Khóng-chú chú-tiuⁿ iōng im-ga̍k thóng-tı̄ thiⁿ-kha-ē ê goân-in sı̍t-chāi chiū-sı̄ tı̄ chit-tiám. I khoàⁿ-chhut ióng-sêng lâng ê gē-su̍t-sim sı̄ iàu-kín, sı̄ ē thang hō͘ thiⁿ-kha-ē hô-pêng . Chit-tiám sı̄ i ū toā kiàn-sek ê só͘-chāi.
Oa̍h-miā ê tē-saⁿ iàu-kiāⁿ chiū-sı̄ tio̍h ài ū sim-khiàu, chit ê sim sı̄ tùi saⁿ pō͘-hūn lâi chiâⁿ--ê, lán í-keng ū kóng-bêng. Chóng-sı̄ chit saⁿ pō͘-hūn ê sim-khiàu toàn-jiân m̄-sı̄ saⁿ lı̄-khui, sı̄ tùi chı̍t ê oa̍h-miā hoat-chhut lâi ê chok-iōng, pí-chhú sı̄ lóng ū saⁿ koan-liân. Chit saⁿ pō͘-hūn ê chok-iōng nā-sı̄ ū chı̍t-pō͘ khah bô oa̍h-tāng, pa̍t pō͘-hūn iā ē siū i ê khian-lūi. Tùi án-ni hit-tiâu oa̍h-miā chiū bē iōng-tit sǹg sı̄ goân-choân--ê. Ia̍h chit saⁿ pō͘-hūn ê chok-iōng nā-sı̄ ū tiau-hô , lóng pêⁿ-pêⁿ ū oa̍h-tāng . Tùi án-ni hit tiâu oa̍h-miā chiū ē hoat-ta̍t kàu tı̄ bô-hān ê só͘-chāi. Chāi chit ú-tiū ê tiong-kan, to̍k-to̍k lán lâng ū chı̍t chéng ê oa̍h-miā, só͘-í kóng lâng sı̄ bān-hāng oa̍h-miā ê lêng-tióng.
3. Éng-oán ê oa̍h-miā
Tı̄ téng-chat só͘ lūn ū hiah-tn̂g, kiat-kio̍k sı̄ kóng cháiⁿ-iūⁿ chiah ē iōng-tit kóng sı̄ oa̍h. Sı̄ kı̄n-kı̄n kóng tio̍h án-ni chiah ē iōng-tit sǹg-chò oa̍h, pèng m̄-sı̄ kóng kàu oa̍h-miā ê ke̍k-tiám. Oa̍h-miā nā-sı̄ kàu tı̄ ke̍k-tiám , oân-choân ê tē-pō͘, m̄-nā ka-tı̄ put-sı̂ oa̍h-thiàu-thiàu , iáu-kú ē thang hō͘ lâng ūi-tio̍h i lâi oa̍h. Tāi-ke ê oa̍h-miā beh soà kàu tı̄ bô hān-liōng ê kú. Chit-chióng kiò-chò éng-oán ê oa̍h-miā . Éng-oán ê miā, chiū-sı̄ kap Sı̂n-lêng chı̍t-iūⁿ.
Lâng ê oa̍h-miā sı̄ bô loā-kú. Sio̍k-gú kóng, “Chhit-cha̍p ê hoè-siū chū kó͘-chá í-lâi chiū chin chió .” Jı̍t-pún Loē-tē ū chı̍t ê chhut-miâ lâng kiò-chò Tāi-oē Tiōng-sı̀n(Okuma). I pêng-sò͘ kóng i tio̍h chia̍h kàu chı̍t-pah jı̄-cha̍p-gō͘ hoè chiah beh sí. Chóng-sı̄ i sui-sı̄ gâu , to iā chò bē kàu, kı̄n-kı̄n peh-cha̍p-goā-hoè chiū tn̄g-khùi. Tı̄ bô loā-kú ê sin-bûn ū pò, kóng, Tiong-kok ū chı̍t ê lāu hū-jı̂n-lâng chia̍h kàu chı̍t-pah peh-cha̍p hoè. Koaⁿ-hú lia̍h-chò chin hán-iú, tú chún-pı̄ teh-beh sàng mı̍h kā i chiok-hō; pı̄-pān iáu-boē chiâⁿ ê sı̂, chiū koè-sin khı̀.
Ia̍h kó͘-chá Chı̂n-sí-hông tham-tio̍h i ê hông-tè-ūi , chı̍t-sim iū chai lâng-lâng ê sèⁿ-miā bô loā-kú , só͘-í sim-liām ài tit-tio̍h tiông-seng put-ló ê hoat-tō͘. I ê jı̂n-sı̂n ū chı̍t lâng kiò-chò Chhı̂ Hok hiàn-kè, kóng, ”Tang-pêng hái-tiong Hông-lâi-tó sı̄ sian-kéng ê só͘-chāi, tı̄-hia ū sian teh liān-tan; lâng nā chia̍h tio̍h hit-hō sian-tan , chiū éng-oán bē sí. Chhiáⁿ pè-hā kau gō͘-pah miâ tông-lâm , tông-lú, kap khah-chē ê chin-chu, pó-ge̍k, n̂g-kim, pe̍h-gı̂n , hō͘ goá toà-khı̀ Hông-lâi-tó. Tek-khak ē thang kiû-tio̍h sian-tan, thang lâi hō͘ pè-hā chia̍h .” Chı̂n-sí-hông tham-tio̍h tn̂g sèⁿ-miā, kó-jiân chiū chiong Chhı̂ Hok só͘ chhéng ê lâng kap mı̍h kau-tài hō͘ i khı̀. Chóng-sı̄ Chhı̂ Hok it-khài bô hoê-thâu . Chı̂n-sí-hông koh bô loā kú, sui-jiân sı̄ hông-tè, to iā tio̍h chiàu phó͘-thong lâng ê khoán sí. Āu-lâi lâng chai Chhı̂ Hok m̄-sı̄ chin-sim beh kiû sian-tan lâi hō͘ i , sı̍t-chāi sı̄ khoàⁿ-kı̀ⁿ Chı̂n-sí-hông bû-tō ē hāi-lâng, só͘-í sūn i ê iá-sim, phiàn i ê chı̂ⁿ kap lâng toà-khı̀ hái-goā Hông-lâi-tó (chiū-sı̄ hiān-sı̂ jı̍t-pún Loē-tē), chheng-êng koè jı̍t-chí.
Chū kó͘-chá kàu-taⁿ, lâng ūi-tio̍h ài ka-tı̄ ê sèⁿ-miā khah-tn̂g chı̍t-khek kú, m̄-chai chò-chhut loā-chē ê pháiⁿ-sū to m̄-chai. Sui-jiân sı̄ án-ni, kiat-kio̍k ta̍k-lâng khùi-si to ài tn̄g, bah to ài noā, kut to ài hu; m̄-kú tùi chit-ê éng-oán ê oa̍h-miā , tiāⁿ-tio̍h lâng-lâng to sı̄ m̄-sı̄-sim , chiū-sı̄ goá iā-sı̄ hit-lāi ê chı̍t-lâng.
Éng-oán ê oa̍h-miā m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ Chı̂n-sí-hông gōng-siūⁿ hit khoán ê mı̍h lah; m̄-sı̄ tiàm-tı̄ bah kap kut só͘ chiâⁿ ê seng-khu, iā m̄-sı̄ ē sái-tit iōng nı̂-hoè kè-sǹg-tit. Ē-sái-tit iōng nı̂-hoè kè-sǹg ê oa̍h-miā, siat-sú ē thang chhin-chhiūⁿ lāu Phêⁿ-chó͘ oa̍h peh-pah nı̂, nā lâi pí-phēng éng-oán , sı̄ khah m̄-ta̍t sı̂-cheng tia̍k chı̍t-ē ê kú. Lán ài chai éng-oán ê oa̍h-miā sı̄ bē sǹg-tit kú ê oa̍h-miā; siat-sú sı̄ oa̍h chı̍t-chheng nı̂, cha̍p-bān nı̂ , á-sı̄ chheng-chheng bān-bān nı̂, iā iáu-kú sı̄ ē sǹg-tit, tek-khak bē iōng-tit kóng sı̄ éng-oán.
Éng-oán ê oa̍h-miā bē thang tiàm tı̄ chı̍t-ê ê seng-khu. Tiàm-tı̄ chit ê sin-thé ê oa̍h-miā sı̄ chhiū-ba̍k ê oa̍h-miā, cheng-seⁿ ê oa̍h-miā , thâng-thoā ê oa̍h-miā . Chit-khoán oa̍h-miā ê siāng ke̍k-khám, chiū-sı̄ lâng ê oa̍h-miā lah. Chiah ê oa̍h-miā chóng-kóng sı̄ ū hān-liōng ê. Éng-oán ê oa̍h-miā chiū m̄-sı̄ án-ni, sı̄ bô hān-liōng ê, sı̄ bē iōng-tit kio̍k-hān tı̄ chı̍t-ê ū hān-liōng ê hêng-thé. Bē thang hān-tiāⁿ ê oa̍h-miā chiū-sı̄ éng-oán ê oa̍h-miā; sè-kan só͘ ū it-chhè ū hān-liōng ê oa̍h-miā lóng sı̄ tùi chit-ê chhut. Ū hān-liōng ê oa̍h-miā choè koân choè hoat-ta̍t ê chiū-sı̄ lâng ê oa̍h-miā. Bô hān-liōng ê oa̍h-miā , éng-oán ê oa̍h-miā chiū-sı̄ Sı̂n (Siōng-tè).Sı̂n kóng sı̄ ú-tiū ê chú-cháiⁿ, bān-mı̍h kap lâng kóng sı̄ Sı̂n chhòng-chō--ê ; chit ê ı̀-sù , chiū-sı̄ chiàu téng-bı̄n só͘ kóng; ū hān-liōng ê oa̍h-miā sı̄ tùi bô-hān-liōng ê oa̍h-miā lâi ê iân-kò͘.
Téng-bı̄n ū kóng, lâng ê sim-koaⁿ-té lóng teh ǹg-bāng tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā. Chit kù-oē sı̄ sím-mı̍h ı̀-sù? Tio̍h ài thiah khah-bêng. Éng-oán ê oa̍h-miā chiū-sı̄ Sı̂n. Kóng beh hi-bōng tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā , sı̄ kóng ǹg-bāng beh chò Sı̂n á m̄-sı̄? Nā-sı̄ chit ê ı̀-sù, sı̄ tek-khak m̄-bián bāng, sı̄ toàn-toàn bē-ē ê tāi-chı̀. Chhı̀-siūⁿ-khoàⁿ , chı̍t-tih chúi cháiⁿ-iūⁿ ē thang chiâⁿ-chò toā-hái neh? Chı̍t-tih chúi só͘ chò ē kàu ê , put-kò sı̄ chham tı̄ toā-hái ê chúi-lāi, thang koan-hē tı̄ chhı̄ toā-hı̂, phû toā chûn ê tāi-chı̀ nā-tiāⁿ. Chı̍t-tih chúi sı̍t-chāi sı̄ bē thang chiâⁿ-chò chı̍t toā-hái ê chúi; chóng-sı̄ chı̍t-tih chúi sui-jiân sı̄ sió-sió , iā sı̄ ē thang lâu-jı̍p tı̄ toā-hái ê lāi-té, tàu chò toā-hái só͘ ē thang chò ê sū.
Kap chit ê phı̀-jū siāng ı̀-sù , lâng nā siūⁿ beh chò Sı̂n, che sı̄ bô koh-iūⁿ gín-ná chhun-chhiú beh the̍h goe̍h; m̄-nā kha nè-koân , chiū-sı̄ giâ thui peh-chiūⁿ khı̀ chhù-téng iā sı̄ m̄-bián bāng; che sı̄ toàn-toàn bē-ē.
Lâng só͘ chò ē kàu, só͘ hi-bōng ē kàu ê só͘-chāi, chiū-sı̄ thoat-lı̄ chit ê ū hān-tiāⁿ ê jio̍k-thé, tò-tńg khı̀ Sı̂n ê só͘-chāi kap Sı̂n lia̍p chò-hoé nā-tiāⁿ; ia̍h nā kàu hit ê tē-pō͘ , ē thang kap Sı̂n chò siāng-khoán ê sū-gia̍p. Án-ni chiū-sı̄ jı̍p tı̄ éng-oán ê oa̍h-miā, chiū-sı̄ tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā. Kàu chia chiū-sı̄ oa̍h-miā ê ke̍k-khám, chiū-sı̄ bô sí, bô kan-khó͘, bô sok-pa̍k , bô iu-būn , ke̍k khoài-lo̍k ê sè-kài.
Sı̂n sı̄ Sı̂n , lâng sı̄ lâng . Chiàu téng-bı̄n só͘ kóng , chı̍t-tih chúi ē thang lâu jı̍p hái, kap hái pêⁿ-pêⁿ tı̄-teh; chóng-sı̄ hit tih chúi toàn-toàn m̄-sı̄ hái. Chiàu chhin-chhiūⁿ chit ê khoán , lâng sui-sı̄ ē-tit chiap-kı̄n Sı̂n, kiâⁿ Sı̂n ê koân-lêng, chóng-sı̄ lâng tiāⁿ-tio̍h bē thang chiâⁿ chò Sı̂n. Sı̂n sı̄ Sı̂n ka-tı̄ ; lâng toàn-toàn bē thang kā i thiⁿ chı̍t-hun, á-sı̄ kiám chı̍t-hô.
Téng-bı̄n hit ê phı̀-lūn sı̄ kan-ta chioh lâi teh soat-bêng chı̍t-tiám ê ı̀-sù nā-tiāⁿ , m̄-sı̄ kóng chı̍t-tih chúi kap chı̍t toā-hái ê koan-hē, sı̄ choân-jiân chham lâng kap Sı̂n ê koan-hē sio-siāng lah. Chı̍t tih chúi sui-sı̄ chió, chı̍t-tih cha̍p-tih pah-tih bān-tih , chiām-chek chiām-chē, kàu boé chiū ē pı̀ⁿ-chiâⁿ hái. Chı̍t-tih chúi kó-jiân sı̄ m̄-sı̄ hái, m̄-kú hái sı̄ chin-chiàⁿ chē ê chúi-tih só͘ chek-chiâⁿ--ê , che sı̄ hō͘ lâng bē kiông-chèⁿ--tit. Chit-tiám sı̄ sū-sı̍t.
Sı̂n kap lâng ê koan-hē chiū m̄-sı̄ chit-khoán . Chúi-tih chek-chē ē chiâⁿ hái, chóng-sı̄ chiong thong thiⁿ-kha-ē ê lâng, lóng kā i chı̍p oá-lâi , kiat-kio̍k iā sı̄ lâng lah, toàn-jiân bē thang chiâⁿ-chò Sı̂n. Sı̂n sı̄ sı̂n ka-tı̄, toàn-jiân m̄-sı̄ tùi lâng lâi chò-chiâⁿ ê mı̍h. Lán í-keng chai lâng ê oa̍h-miā sı̄ ū hān-liōng. Sı̂n sı̄ bô hān-liōng. Ū hān-liōng--ê chı̍p khah chē , iā sı̄ ū hān-liōng; khah cháiⁿ-iūⁿ to bē thang pı̀ⁿ-chiâⁿ bô hān-liōng. Tùi án-ni , nā chhim-chhim siūⁿ khah kàu , chiū káⁿ ē thang bêng-pe̍k lâng bē thang chiâⁿ-chò Sı̂n ê lí-khı̀.
Tı̄-chia , goá ài koh phı̀-lūn chı̍t hāng kóng. Tùi chit ê phı̀-lūn Sı̂n kap lâng ê koan-hē , kiám-chhái ē khah-bêng. Sı̂n phı̀-lūn chò lâng, ia̍h lâng phı̀-jū chò oē. Lâng ū bô hān-liōng ê sim-su. (Chit-kù sió-khoá tio̍h chim-chiok, put-kò sı̄ chún-chò án-ni kóng). Koh-chài lâng ê sim-su sı̄ bô hêng-chōng , lâng beh piáu-hiān i ê sim-su chiū-sı̄ iōng oē kóng. Sim-su kı̀-jiân piáu-hiān tı̄ oē--nih, hit ê sim-su chiū piàn-chiâⁿ ū tiāⁿ-tio̍h, ū it-tēng , ū hêng-chōng, ū chí chı̍t-hāng ê tāi-chı̀ , ē chiâⁿ chı̍t hāng ê sū-gia̍p. Lán chai oē sı̄ tùi lâng chhut, chóng-sı̄ oē tek-khak m̄-sı̄ lâng, chiū-sı̄ khioh chheng-chheng bān-bān kù ê oē oá--lâi , iā-sı̄ tek-khak bē thang chiâⁿ-chò lâng. M̄-nā án-ni; oē kap lâng sı̄ choa̍t-tùi bô koan-liân mah? Chı̍t kù-oē nā kóng-liáu , ia̍h chiū poe bô--khı̀, á m̄-sı̄? Toàn-toàn m̄-sı̄ lah. Ū chı̍t kù-oē , tek-khak ū chı̍t-ê ê sù-bēng, tio̍h chiâⁿ chı̍t hāng ê tāi-chı̀ . Hit kù-oe ê sú-bēng sui-jiân tio̍h chiâⁿ chı̍t hāng ê tāi-chı̀, chóng-sı̄ ē-chiâⁿ iā-sı̄ ū, bē-chiâⁿ--ê mā m̄-sı̄ bô. Bē-chiâⁿ , bē sêng-kong ê oē, tùi hit kù-oē lūn, hit kù soà piàn-chiâⁿ bô ı̀-sù ê phàⁿ-oē; tùi kóng hit kù-oē ê lâng lâi lūn , hit ê lâng ê sim-su bô sêng-chiū, só͘-í tē-it tiāⁿ-tio̍h , i sı̄ iu-būn bô pêng-an; tē-jı̄ , i tek-khak ē koh oāⁿ i ê só͘-siūⁿ , têng-thâu koh kè-e̍k. Án-ni khí-thâu hit kù-oē sǹg-sı̄ lı̄-khui hit ê lâng , bē thang koh chò sím-mı̍h. Hit kù-oē ê sù-bēng nā-sı̄ ū sêng-kong, ū chiàu kóng hit kù-oē ê lâng ê sim-chı̀ sı̍t-hiān, án-ni hit kù-oē kap hit ê lâng ê sim ū ha̍p, hit ê lâng ê sim m̄-bián koh chhiau-chhe̍k. Hit kù-oē ha̍p tı̄ hit ê lâng ê sim, ia̍h hit ê lâng ê sim sı̄ éng-oán kap hit ê lâng chò-hoé ; só͘-í thang kóng hit kù-oē sı̄ éng-oán kap hit ê lâng pêⁿ-pêⁿ tı̄-teh.
Goá m̄-bián koh thiah, phah-sǹg tāi-ke í-keng bêng-pe̍k liáu. Tāi-ke , téng-bı̄n ê phı̀-jū nā sı̄ bô m̄-tio̍h , lán ê kı̀-tit hit ê lâng chiū-sı̄ phı̀-jū chò Sı̂n , hit kù-oē phı̀-jū chò lâng lah. Oē ē thang kap lâng tı̄-teh, chiū-sı̄ ı̀-bı̄ lâng ē thang kap Sı̂n chò-hoé ê ı̀-sù. Án-ni hit ê lâng chiū-sı̄ tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā . Tio̍h chit-khoán éng-oán ê oa̍h-miā chiah sı̄ chin ê oa̍h-miā lah.
4. Éng-oán ê oa̍h-miā cháiⁿ-iūⁿ chiah tit ē tio̍h
In-ūi ài hō͘ lán tı̄-chia beh lūn ê tāi-chı̀ khah ē bêng, lán bo̍h-tit hiâm hùi-khı̀, chiong lán só͘ kóng liáu--ê, tı̄-chia koh lâi hoan chı̍t-piàn . Lán tı̄ pún-hāng ê tē-jı̄ tiâu ū mn̄g chı̍t-kù, kóng, “Tàu-tí cháiⁿ-iūⁿ chiah sı̄ oa̍h?” Tùi chit kù lán í-keng ū ı̀n sı̀-kù. Tē-it: tio̍h ū piàn-oāⁿ, ū chı̀n-pō͘ . Tē-jı̄ :tio̍h ē thang chhut tı̄ ka-tı̄ ê sim lâi oa̍h-tāng. Tē-saⁿ: tio̍h ū sim-khiàu. Tē-sı̀: tio̍h ū ha̍p tı̄ éng-oán ê oa̍h-miā.
Chāi goá ê gû-kiàn, chiū-sı̄ jı̄n chit sı̀-tiâu chò oa̍h-miā ê phiau-chún goân-chek. Thong chit thiⁿ-kha-ē ê oa̍h-miā ū chióng-chióng , ū khah koân--ê, iā ū khah kē--ê; che lóng ē thang iōng chit sı̀-tiâu goân-chek lâi hun-pia̍t. Chhiū-ba̍k, hoe-chháu(chiū-sı̄ sı̍t-bu̍t ) ê oa̍h-miā sı̄ kı̄n-kı̄n ha̍p tı̄ tē-it tiâu ê goân-chek; khı̂m-siù , hı̂, thâng, hit téng-lūi (chiū-sı̄ tōng-bu̍t)ê oa̍h-miā sı̄ ha̍p tı̄ tē-it, tē-jı̄ , nn̄g-tiâu ê goân-chek; chhin-chhiūⁿ kâu chit-lūi, sui-jiân iā-sı̄ sio̍k tı̄ tōng-bu̍t, chiàu lán só͘ khoàⁿ i ê oa̍h-miā, pí pa̍t-hāng tōng-bu̍t ná-chún ū khah koân ê khoán, in-ūi i tām-po̍h iā ū ha̍p tı̄ tē-saⁿ tiâu ê goân-chek.
Kàu lán lâng, tē-it, tē-jı̄, tē-saⁿ, chit saⁿ-tiâu ê goân-chek chiū lóng ū ha̍p; chóng-sı̄ chit chéng sı̄ pêng-siông lâng, pí pêng-siông lâng khah kàng chı̍t-kip, chiū-sı̄ khah bô ha̍p tı̄ tē-saⁿ ê goân-chek. Chit khoán lâng , sı̄ hō͘ lâng kiò-chò cheng-seⁿ, in-ūi i lı̄ tōng-bu̍t bô loā-hn̄g. Ia̍h lâng nā-sı̄ m̄-nā ū ha̍h tı̄ tē-it, tē-jı̄, tē-saⁿ ê goân-chek, iā-sı̄ ū ha̍h tı̄ tē-sı̀ ê goân-chek; chit hō chiū m̄-sı̄ pêng-siông lâng, chiū-sı̄ sèng-jı̂n gı̄-sū ; chit téng lâng chiū-sı̄ kap Sı̂n pêⁿ-pêⁿ tiàm. Pêng-siông lâng éng-éng ài pài chit hō lâng chò Sı̂n. Che khiok sı̄ ū chhò-gō͘, nā-sı̄ chheng i chò Sı̂n ê kiáⁿ , chiū bô m̄-tio̍h . Ē thang chò kàu Sı̂n ê kiáⁿ , chiū-sı̄ oa̍h-miā chı̀n-pō͘ ê ke̍k-khám, chò lâng it-seng ê bo̍k-tek, chiū-sı̄ chāi ti-chia.
Taⁿ tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chò, chiah ē ha̍p tı̄ éng-oán ê oa̍h-miā? Tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chò, éng-oán ê oa̍h-miā chiah tit ē tio̍h? Tāi-ke choan-sim koh lâi siūⁿ.
Éng-oán ê oa̍h-miā sı̄ sím-mı̍h, lán í-keng bêng-pe̍k liáu; ia̍h beh tit chit ê oa̍h-miā ū bāng bô, lán iā í-keng chai. Chóng-sı̄ beh cháiⁿ-iūⁿ tit, cháiⁿ-iūⁿ chò? Chhin-chhiūⁿ Chı̂n-sí-hông ê khoán , sái lâng iōng chı̂ⁿ bé ē-tio̍h bē? Toàn-toàn bē, toàn-toàn bô bāng lah. Lán ē kı̀-tit éng-oán ê oa̍h-miā, chiū-sı̄ bô hān-liōng ê oa̍h-miā, sı̄ bē sái-tit iōng sím-mı̍h thang kā i chè-hān, iā-sı̄ bē sái-tit iōng sím-mı̍h thang kā i chhek-liōng. Nā-sı̄ ē thang iōng nı̂-goe̍h thang kā i chhek-liōng , khoàⁿ sı̄ tn̂g á-sı̄ té, he̍k-sı̄ iōng seng-khu kā i chè-hān, khoàⁿ sı̄ lí-ê goá-ê , á-sı̄ pa̍t-lâng ê ; hit khoán chiū m̄-sı̄ éng-oán ê oa̍h-miā.
Koh-chài lán ū chai, éng-oán ê oa̍h-miā sı̄ bē iōng-tit hō͘ sím-mı̍h thang kā i thiⁿ chı̍t-hun, kiám chı̍t-hô , i sı̄ i ka-tı̄ . M̄-nā án-ni, i sı̄ bān-hāng ê goân-thâu , sı̄ it-chhè ū hān-liōng ê oa̍h-miā ê thâu; m̄-kú lán m̄-sı̄ lán ka-tı̄ , lán sı̄ tùi éng-oán ê oa̍h-miā chhut, lán ê it-chhè sı̄ siū i chiáng-koán.
Lâng pí tōng-bu̍t khah chhut-sek ê tiám chiū-sı̄ ū sim-khiàu. Lâng ê sim-khiàu só͘ oa̍h-tāng ê só͘-chāi , chiū-sı̄ hun-pia̍t chin ké (tı̀-sek ê sim), hó-pháiⁿ (tō-tek ê sim), súi-bái (gē-su̍t ê sim), chit saⁿ hong-bı̄n. Chóng-sı̄ sím-mı̍h sı̄ chin neh? Sím-mı̍h sı̄ hó neh? Ia̍h sím-mı̍h sı̄ súi neh? Chit saⁿ hāng sı̄ tùi tó-lo̍h-lâi? Sı̄ lâng ka-tı̄ liap-chō--ê á m̄-sı̄? Toàn-toàn m̄-sı̄. Chit saⁿ-hāng kap thiⁿ-tē-kan it-chhè ê sū-bu̍t sio-siāng khoán, lóng sı̄ tùi tı̄ éng-oán ê oa̍h-miā chhut-lâi--ê. Chit saⁿ-hāng chiū-sı̄ Sı̂n ê sim-su lah.
Lâng ê sim-khiàu chı̍t-chōng sı̄ chhin-chhiūⁿ kiàⁿ . Chit saⁿ-hāng chin--ê, hó--ê, súi--ê, tùi Sı̂n hoat--chhut-lâi. Lâng ê sim-kiàⁿ nā ū hiòng hia khı̀, chiū ē kiat i ê hêng-chōng tı̄ lâng ê sim-kiàⁿ lāi ; lâng tùi án-ni ū kám-kak, chiah ē-hiáu hun chin-ké, pia̍t siān-ok, kéng súi-bái. Lâng ê sim-khiàu ē-hiáu hun-pia̍t chin-ké, siān-ok, súi-bái, hit ê lâng chiū-sı̄ kiò-chò ū jı̂n-keh.
Hiaⁿ-tı̄ chí-moē , lán lūn-kàu chia , beh tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā ê lō͘-kèng khí m̄-sı̄ bêng-pe̍k liáu mah? Chiū-sı̄ án-ni lah: lâng tio̍h ēng i ê jı̂n-keh chò ki-chhó͘ , bô siū it-chhè ê khu-sok, thoat-lı̄ lóng-chóng ê chè-hān, bô phāu pa̍t-chéng ê sim-su. Kan-ta hi-bōng sêng-chiū Sı̂n ê ı̀, piáu-hiān sı̂n ê tō, chin-sim chı̄n-la̍t bô hioh-khùn chò sı̂n ê kang, kàu khùi-tn̄g chiah pàng-soah. Lia̍t-ūi, chit kúi-kù oē sui-sı̄ kán-tan pêng-siông pêng-siông , chóng-sı̄ chit kúi-kù sı̍t-chāi chiū-sı̄ lâng ê liông-sim ê kiat-chiⁿ , beh tit-tio̍h chin ê oa̍h-miā ê pı̀-koat. Lán nā-sı̄ khak-sı̍t tùi tı̄ lán ê sim-koaⁿ-té ū sı̀n chit kúi-kù sı̄ beh chhoā lâng chı̀n-jı̍p éng-oán ê oa̍h-miā , chiông-kim í-āu koat-sim hoaⁿ-hí chiàu án-ni chò. Chit-khoán lâng siat-sú sı̄ chū chit-tia̍p sí, iā sı̄ í-keng jı̍p tı̄ éng-oán ê oa̍h-miā, i ê sim tiāⁿ-tio̍h ū bē kóng-tit ê hô-lo̍k.
Lán ē kı̀-tit Khóng-chú ū kóng , ”Tiau bûn-tō sek sú khó--ı̀ .” Chiū-sı̄ kóng, lâng nā-sı̄ chá-khí-sı̂ ē thang tit-tio̍h tō-lí, sêng-chiū jı̂n-keh, ē-po͘-sı̂ lâi sí , iā sı̄ thang. Chit-kù oē chiū-sı̄ kap lán só͘-kóng ê siāng ı̀-sù. Éng-oán ê oa̍h-miā m̄-sı̄ hit hō ài ka-tı̄ put-sı̂ ba̍k-chiu kim-kim, tn̂g hoè-siū ê lâng só͘ tit ē-tio̍h , chiū tio̍h chı̄n-sim chı̄n-la̍t chò Sı̂n ê kang ê lâng chiah ū hūn.
5. Hiān-kim ê Tâi-oân sı̄ Oa̍h á-sı̄ sí
Cháiⁿ-iūⁿ chiah sı̄ oa̍h? chit ê būn-tê thang kóng lán í-keng tāi-lio̍k soat-bêng liáu. Seⁿ ê lō͘ nā-sı̄ kı̀-jiân chai, sí ê lō͘ chiū-sı̄ hit-ê ê tò-péng. Lán nā chiong téng-tiâu só͘ kóng-bêng hit sı̀ hāng ê goân-lí kı̀-tiâu tı̄ lán ê sim-lāi, lán ka-tı̄ to bián-kóng , chiū-sı̄ siā-hoē chèng-lâng ê sí-oa̍h lán to phoàⁿ-toàn ē hun-bêng, ē thang hoat-kiàn kái-kiù ê hong-hoat.
Hiān-sı̂ ê Tâi-oân sı̄ sí á-sı̄ oa̍h? Chit ê būn-tê pí lán chı̍t-lâng chı̍t ka-cho̍k ê sí-oa̍h m̄-chai ke toā ū loā-chē? Chóng-sı̄ goá tı̄-chia tio̍h koh phoe-bêng kóng chı̍t-kù, í-āu só͘ beh kóng--ê sı̄ kı̄n-kı̄n the̍h lán Pún-tó-lâng hong-bı̄n ê châi-liāu kóng; khiok m̄-sı̄ kóng chit-khoán ê pè-pēng sı̄ kan-ta lán chiah ū. Koh-chài kan-ta Pún-tó-lâng hong-bı̄n ê châi-liāu mā-sı̄ ū chin-chē, goá sı̄ kı̄n-kı̄n the̍h kúi-tiám khí-lâi kóng nā-tiāⁿ.
Tē-it, ài kap lán lia̍t-ūi tùi Tâi-oân ê ha̍k-būn hong-bı̄n kiám-tiám khoàⁿ. Ha̍k-būn sı̄ sím-mı̍h? Tāi-lio̍k thang kóng , ha̍k-būn sı̄ beh chhián-bêng chin-lí ê hêng-ûi. Ha̍k-būn ê bo̍k-tek sı̄ beh kiû chin-lí. Só͘-ài kiû ê chin-lí , nā-sı̄ kiû ū-tio̍h, chhián ū bêng, hit ê ha̍k-būn í-keng chiū-sı̄ sêng-kong liáu. Chóng-sı̄ , lia̍t-ūi , chāi lán ê tiong-kan kiám m̄-sı̄ khoàⁿ ha̍k-būn sı̄ beh kiû lı̄-ek ê khah-chē, kiû ha̍k-būn sı̄ beh kiû chò-koaⁿ kiû thàn-chı̂ⁿ, só͘-í nā-sı̄ bē thang chò-koaⁿ kap thàn-chı̂ⁿ , ia̍h chiū lia̍h-chò tha̍k-chheh sı̄ bô lō͘-ēng.
Bēng Hu-chú kiám m̄-sı̄ í-keng ū kóng-liáu. I kóng , “Ha̍k-būn ê bo̍k-tek , m̄-sı̄ beh kiû pa̍t-mı̍h , sı̄ kan-ta beh kiû lán só͘ phah-m̄-kı̀ⁿ ê sim-khiàu tò-tńg-lâi.” Lán só͘ phah-m̄-kı̀ⁿ ê sim-khiàu sı̄ siáⁿ-hoè? Chiū-sı̄ lán sim-koaⁿ ê kiàⁿ ū chhiūⁿ-sian, chin-lí ê iáⁿ chiò bē bêng tı̄ lán ê sim-lāi ê ı̀-sù. Ia̍h lán o̍h ha̍k-būn chiū-sı̄ beh chhit lán ê sim-kiàⁿ hō͘ i bêng, hō͘ chin-lí ê iáⁿ chiò ē hiān tı̄ lán sim-lāi. Khó-lı̂n; m̄-kú phó͘-thong lán teh khoàⁿ ha̍k-būn m̄-sı̄ án-ni khoàⁿ. Khah-chē lia̍h ha̍k-būn chún-chò beh tit lı̄-ek ê hoat-tō͘, tı̀-kàu lán ê ha̍k-būn í-keng ko͘-tâ sí--khı̀ chin-kú, chin-kú lah! In-ūi kóng tha̍k-chheh sı̄ beh tit lı̄-ek , só͘-í nā bô lı̄-ek thang tit chiū siūⁿ kóng, m̄-bián tha̍k! Lán ê lâng tha̍k-chheh--ê chin-chió, chiū-sı̄ tùi án-ni lâi.
Koh-chài, chin-lí sı̄ chhiáⁿ chı̍t piⁿ , lı̄-ek chò thâu-chêng; só͘-í tāi-khài ê lâng to sı̄ kó-chhiáⁿ hô͘-tô͘. Lóng sı̄ khioh kó͘-chá lâng ê chau-phoh, m̄-káⁿ chhut-la̍t sin-khui pa̍t-tiâu ê hó-lō͘ , hoat-bêng khah-chhim ê chin-lí. Só͘-í nā kóng tha̍k-chheh, chiū-sı̄ Sù-su , Ngó͘-keng, Kó͘-bûn;lóng sı̄ kúi-nā chheng-nı̂ ê hoè-té. Hit kúi-pún chheh, m̄-nā chheh-phoê jú-jú kàu iûⁿ-kô͘-kô͘, lāi-bı̄n ê jı̄ iā í-keng hō͘ chèng-lâng ê chhiú-sio̍h kô͘ kàu beh bô bêng khı̀. Lán kóng piàn-oāⁿ chı̀n-pō͘ sı̄ oa̍h-miā tē-it ê tiâu-kiāⁿ. Lí khoàⁿ , lán ê ha̍k-būn sı̄ kı̄n-kı̄n hān-tiāⁿ tı̄ hit kúi-pún chheh, oa̍h-miā tı̄ tó-lo̍h neh? M̄-nā án-ni, iáu-kú ū chin-chē ê siáu-jı̂n, m̄-nā i bô khoàⁿ chin-lí tāng, bô beh chhut-la̍t khı̀ kiû sin, chiū-sı̄ chêng ê gâu-lâng khó͘-sim só͘ hoat-bêng--ê, i to m̄ sêng-sim siú, hoán-tńg ūi-tio̍h chı̍t-sı̂ ka-tı̄ ê lı̄-ek, chiong tı̍t-tı̍t ê chin-lí áu-chò kúi-nā chat, chò i koè-kiô ê koáiⁿ-á. Âi--ah! Tâi-oân ê ha̍k-būn sı̄ sí á-sı̄ oa̍h?
Tē-jı̄ , chhiáⁿ kap tāi-ke lâi siūⁿ lán Tâi-oân ê chong-kàu. Lán Tâi-oân ê chong-kàu sı̄ oa̍h á-sı̄ sí? Lia̍t-ūi chhı̀-siūⁿ khoàⁿ. Lán tông-pau ê tiong-kan bōng Pu̍t-kàu ê iā ū, hōng Tō-kàu ê iā ū , hōng Ki-tok-kàu ê iā ū; pài chióng-chióng ê cha̍p-chhùi-sı̂n iā sı̄ ū; koh-chài lia̍h Khóng-chú chò Sı̂n tı̄-teh pài ê iā sı̄ ū; sū ka-tı̄ ê chó͘-sian ê sı̂n-chú teh pài--ê iā sı̄ ū. Sio̍k-gú kóng, “Chêng-lí ū chı̍t, sı̄ bô nn̄g.” Chiah-chē hāng chong-kàu ê tiong-kan tek-khak ū tio̍h--ê, iā ū m̄-tio̍h--ê. Tio̍h m̄-tio̍h, lán tı̄-chia chhiáⁿ mài-tit lūn; lán chhiáⁿ chiàu kok-lâng só͘ sı̀n-ê , lóng kā i jı̄n-chò tio̍h. Lán só͘ ài lūn--ê, chiū-sı̄ koh-lâng só͘-sı̀n ê chong-kàu sı̄ oa̍h á-sı̄ sí?
Chhı̀-siūⁿ-khoàⁿ , sím-mı̍h sı̄ chong-kàu? Lán nā hian jı̄-tián khí-lâi khoàⁿ, chiū chai-iáⁿ “Chong” sı̄ “Chú” ê ı̀-sù, ia̍h “Chú” chiū-sı̄ choan chú chı̍t-hāng ê ı̀-sù. “Kàu” chiū-sı̄ kà-sı̄ ê ı̀-sù. Só͘-í thang chai “Chong-kàu” nn̄g-jı̄ ha̍p chò-hoé ê ı̀-sù, chiū-sı̄ “Choan-chú chı̍t-hāng ê kà-sı̄.” Kóng chı̍t kù khah-bêng, Chong-kàu chiū-sı̄ lâng choan-sim khiân-sêng kèng-pài Sı̂n , thé-liōng Sı̂n ê ı̀-sù, hiàn ka-tı̄ chı̍t sin siú Sı̂n ê kà-sı̄, chò Sı̂n ê sū-gia̍p. Ē-tit chiàu án-ni chò, ka-tı̄ ê sim-koaⁿ-té lóng bô hun-hô ê gı̂-gā, chiong choan-sim choân-miā lóng kau-tāi hō͘ Sı̂n chiáng-koán, chı̍t-sut-á to m̄-káⁿ the̍h-chhut ka-tı̄ ê su-sim. Tùi án-ni chū-jiân chiū ē seⁿ-chhut chin toā ê pêng-an. Chit khoán ê chong-kàu , chiah sı̄ ū oa̍h-miā ê chong-kàu.
Chāi lán Tâi-oân só͘-ū chē-chē hāng ê chong-kàu, láu-sı̍t kóng, tùi kin-té í-keng chiū chhò-gō͘--ê sı̄ chin-chē, chiū-sı̄ i só͘ kèng-pài ê Sı̂n m̄-tio̍h ê ū chin-chē. Chit-hāng chiàu-sı̍t tio̍h ài gı̄-lūn chin, in-ūi kiaⁿ-chò gı̄-lūn liáu siuⁿ khoah, tian-tò khah m̄-hó, só͘-í chiàu téng-bı̄n ê iok-sok chit-tiám chhiáⁿ mài kóng, Lán kan-ta lâi khoàⁿ teh pài ê lâng, pài liáu sím-mı̍h khoán , sı̄ oa̍h ê pài-hoat, á-sı̄ sí ê pài-hoat?
Tē-it, pài ê lâng bô-bêng i só͘ pài ê Sı̂n sı̄ sím-mı̍h. Cháiⁿ-iūⁿ i thài tio̍h kèng-pài hit ê Sı̂n, pài ê lâng kap Sı̂n sı̄ ū sím-mı̍h koan-hē . Pài ê lâng chit-tiám lóng bô bêng-pe̍k sı̄ khah-chē; put-kò sı̄ kan-ta thiaⁿ-kı̀ⁿ lâng kóng Koan-im khah ū siàⁿ, chiū pài Koan-im; thiaⁿ-kı̀ⁿ Má-chó͘ khah ū siàⁿ, chiū pài Má-chó͘; Thiaⁿ-kı̀ⁿ tio̍h hē Sêng-hông , chiū pài Sêng-hông. Nā kóng sı̄ hoān-tio̍h tó chı̍t-hng ê Ông-iâ ia̍h chiū khí-lâng khí-bé beh chhiáⁿ Ông-iâ , kan-ta loān-pài chı̍t-tiûⁿ. Hit sian Sı̂n ê chí-ı̀ sı̄ tı̄ tó-lo̍h, pài ê lâng lóng bô thé-thiap, lóng bô tı̀-ı̀ beh chun-siú.
Ka-tı̄ chò-hó á-sı̄ chò-pháiⁿ , ū choē á-sı̄ bô choē , ē kham-ti Sı̂n ê ài-sioh pó-hō͘ á-sı̄ bē, lóng bô siūⁿ ; kı̄n-kı̄n siūⁿ chò ū sio-kim chiū tek-khak ū pó-pı̀, loān-loān pài , loān-loān kiû, chiū-sı̄. Sio chı̍t-pah kim , tiám chı̍t-tùi chek, chhah saⁿ-ki hiuⁿ; ia̍h chiū beh kiû seⁿ-kiáⁿ, seⁿ-sun, choân-ke pêng-an tn̂g hoè-siū.
Ū-ê hē kóng , Chit-tù chı̂ⁿ nā pó-pı̀ thàn koè-chhiú , chiū beh chò hı̀ lâi siā; khah hiong-thái--ê, iā ū hē; nā ē poa̍h iâⁿ-kiáu , chiū beh thâi-ti tô͘-iûⁿ lâi kèng-hiàn. Siat-sú tı̄ Sı̂n ê bı̄n-chêng teh hē hiah ê oē, mài-tit tiàm tı̄ chhù-lāi liām, nā khui-siaⁿ kóng bêng-bêng hō͘ lâng thiaⁿ , ka-tı̄ bē siūⁿ kiàn-siàu ê lâng , m̄-chai ū kúi-ê! Chit-khoán kiám m̄-sı̄ lia̍h Sı̂n chún-chò chia̍h-chı̂ⁿ-koaⁿ teh khoán-thāi mah?
Ūi-tio̍h ka-tı̄ ê lı̄-ek tùi Sı̂n teh kèng-hiàn, kap pháiⁿ peh-sèⁿ teh siap ak koaⁿ-lı̄ ê āu-chhiú ū sím-mı̍h cheng-chha? Chit-khoán ê sim-lí kiat-kio̍k sı̄ sí á-sı̄ oa̍h, goān lán chhim-chhim ài séng-chhat! Koh chhiáⁿ tāi-ke lâi khoàⁿ hoê-siūⁿ , tō-sū , tâng-ki , ang-ı̂ ê só͘-kiâⁿ só͘-chò sı̄ cháiⁿ-iūⁿ?
Chiah ê lâng sı̄ tı̄ Sı̂n kap lâng ê tiong-kan, chı̍t-pêng thè Sı̂n thoân chí-ı̀, chı̍t-pêng thè lâng ho̍k-sāi Sı̂n, piáu-bêng lâng ê sim-goān, hō͘ lâng ē thang khah-khoài chiap-kı̄n Sı̂n. Só͘-í chit hō sū chiū tio̍h chin-chiàⁿ chheng-khı̀ ū tek-hēng ê lâng chiah ē kham-tit tng. Sek-khia, Iâ-so͘, chiū-sı̄ chit khoán lâng ê choè lí-sióng , choè hó ê bō͘-hoān. Sek-khia ūi-tio̍h ài chı̄n i ê pún-hūn, ông-kiong m̄-káⁿ toà, hông-tè-ūi m̄-káⁿ chē, la̍k-cha̍p goā nı̂ ê tiong-kan siū-liáu bô-hān ê hong-song, kiâⁿ-soá piàn thiⁿ-kha-ē soeh-bêng kiù-khó͘ kiù-lān ê chin-lí. Nā lūn Iâ-so͘ ê it-seng, sı̄ iáu-kú khah hō͘ lán thang kám-kek, I ūi-tio̍h beh thoân Thiⁿ ê chí-ı̀ , ài kiù choân-jı̂n-lūi put-lūn sím-mı̍h kok ê lâng chhut choē-ok, jı̍t-jı̍t kiâⁿ hó-sū, pang-chān kan-khó͘ lâng. Lâng ū oàn-hı̄n I, khún-tio̍k I, I iā tek-khak bô hı̄n-lâng. Kàu boé hō͘ lâng tèng-sí tı̄ Sı̍p-jı̄-kè , hō͘ lâng iōng chhiuⁿ-to chha̍k heng-khám; khùi-si beh tn̄g ê sı̂-chūn, I iáu-kú sı̄ m̄-káⁿ bē-kı̀-tit Sı̂n, iáu-kú sı̄ thè lâng kiû sià-choē, iáu-kú sı̄ choan-sim kiâⁿ jı̂n-ài. Chóng-sı̄ hiān-sı̂ chāi lán Tâi-oân ê hoê-siūⁿ , tō-sū , chit chéng-lūi ê lâng só͘ chò sím-mı̍h khoán , bián kóng hō͘ lán chin thang siong-sim thó͘ toā-khùi, chiū-sı̄ Ki-tok kàu-hoē ê thoân-tō sian-seⁿ khah-chē ê só͘-chò sı̄ sím-mı̍h iūⁿ? Hoê-siūⁿ kap tō-sū khiok sı̄ kap in bē pí-tit, m̄-kú in ê chhùi-lāi só͘ liām ê keng-bûn kap in ê kha-chhiú só͘ chò chhut-lâi ê sū-chek, pí-kàu khoàⁿ sı̄ cháiⁿ-iūⁿ khah chē? In só͘-kóng kap só͘-chò ê kiám m̄-sı̄ toā-toā bô sio-siāng?
Âi--ah! Chit chéng-lūi ê kang sı̍t-chāi sı̄ sè-kan choè toā ê thian-chit. Khó-lı̂n! Chāi lán Tâi-oân soà chha-put-to sı̄ piàn-chiâⁿ chhin-chhiūⁿ chı̍t hāng thàn-chı̂ⁿ ê seng-lí.
Chit-phiⁿ í-keng lūn thài-tn̂g liáu, phah-sǹg m̄-bián koh kóng sím-mı̍h, lia̍t-ūi iā í-keng kàu-gia̍h bêng-pe̍k liáu. Chóng-sı̄ chhiáⁿ koh hō͘ goá kóng chı̍t-kù chò chit-phiⁿ ê chóng-kiat. Goá kóng , kin-á-jı̍t ê Tâi-oân sı̄ chhin-chhiūⁿ chı̍t-phiàn ê thióng-po͘. Thióng-po͘! Thióng-po͘ sı̄ siáⁿ só͘-chāi? Thióng-po͘ chiū-sı̄ sí-khut lah, chiū-sı̄ bô oa̍h-miā ê só͘-chāi. Lia̍t-ūi ê tiong-kan kiám-chhái ū lâng beh mē goá kóng siáu-oē! Goá m̄-sı̄ kóng siáu-oē , sı̄ kóng sı̍t-chāi. Chhiáⁿ thiaⁿ goá hun-thiah.
Lia̍t-ūi , thióng-po͘ só͘ ū-ê sı̄ sím-mı̍h? Bōng! Kut-thâu! Teh noā ê sin-si! Chiah-ê í-goā iáu-ū sím-mı̍h bô? Ū, iā ū chheⁿ-chháu tı̄-teh iô-hong, thâng tı̄-teh chhia, choâ tı̄-teh sô, káu tı̄-teh phı̄ⁿ, lāi-hio̍h tı̄-teh kho͘, teh se̍h . Í-goā nā-sı̄ iáu-ū chiū-sı̄ kúi-ê-á ín-hûn thàm-bōng chhi-chhám ê lâng nā-tiāⁿ. Chāi thióng-po͘ sı̄ bô ū oa̍h-miā lah, bô ū oa̍h-tāng khoài-lo̍k ngá-tı̀ sûn-kiat ê oa̍h-miā, kan-ta sı̄ pe̍h-kut sí-si hoè-bōng piàn-piàn moá-moá sı̄. Chóng-kóng , thióng-po͘ sı̄ ū-hêng bô-miā ê só͘-chāi.
Goá kóng hiān-sı̂ lán Tâi-oân khó-pí chhin-chhiūⁿ chı̍t-phiàn ê thióng-po͘ . chiū-sı̄ ài kóng chāi lán Tâi-oân hiān-sı̂ kan-ta ū hêng-sek bô cheng-sı̂n ê ı̀-sù. Tāi-ke nā lia̍h-chin kiám-tiám khoàⁿ , phah-sǹg tek-khak ē kap goá tông-kám. Goá koh chhı̀ kí chı̍t-nn̄g hāng chèng-bêng khoàⁿ. Lia̍t-ūi chhiáⁿ khoàⁿ lán ê hı̀. Lūn chò-hı̀ khiok toā pō͘-hūn sı̄ beh hō͘ lâng khoàⁿ hoaⁿ-hí, chóng-sı̄ hı̀ ê hāu-kó m̄-nā kan-ta án-ni, hı̀ ē ióng lâng ê sèng-chêng, tióng lâng ê kiàn-sek, sı̄ chı̍t-chéng siā-hoē kàu-hoà ê ki-koan. M̄-kú , lí khoàⁿ , lán Tâi-oân hiān-sı̂ ê hı̀ sı̄ cháiⁿ-iūⁿ? Chò-hı̀ ê lâng ka-tı̄ ū kám-kak chı̍t ê toā sú-bēng, bô? Chò-hı̀--ê ū liáu-kái i só͘ chò ta̍k-chhut hı̀ ê iàu-tiám oa̍h-miā, bô? Bô lah! m̄-nā i bē-hiáu che, chiū-sı̄ i só͘ kóng ê kháu-pe̍h só͘ chhiùⁿ ê khek-bûn, ē bêng-pe̍k ê m̄-chai ū kúi lâng? Chiū-sı̄ khoàⁿ-hı̀ ê lâng iā sı̄ chı̍t-iūⁿ . Pêⁿ-kha ê lâng khó-pí ah-á teh thiaⁿ lûi, pêⁿ-téng iū oán-jiân chhin-chhiūⁿ chı̍t kûn siáu-lâng teh loān-choh. Só͘ poaⁿ ê chhut-thâu iū sı̄ chhian-phian it-lu̍t choân bô piàn-oāⁿ kap chı̀n-pō͘, lóng sı̄ kúi-pah nı̂ chêng ê kū hoè-sek. Koh-chài chhiáⁿ thiaⁿ lán ê im-ga̍k khoàⁿ, hiân-phó͘ nā m̄-sı̄ “Toā khui-mn̂g, ” chek-sı̄ “Chiong-kun-lēng;” Pak-koán chiū-sı̄ “Thian-súi-koan.” Bān-hāng to lóng sı̄ kap Hàn-io̍h siāng chı̍t khoán , lóng sı̄ chun-siú kó͘-hoat chè-chō--ê , m̄-nā sı̄ ta-sò bô bı̄-sò͘, kı̂-sı̍t lóng sı̄ seⁿ-phú chhàu-sio̍h lah!
Lia̍t-ūi hiaⁿ-tı̄ chí-moē ! goá m̄-sı̄ ài loān-kóng , láu-sı̍t goá sı̄ bô-tâ-oâ. Goá taⁿ put-jím koh ke kóng, chí goān tāi-ke sio-kap toā koat-sim, gián-kiù chū-sin chı̀n-chhú ê hong-hoat, bo̍h-tit ka-tı̄ loé-chı̀, bo̍h-tit bān-hāng kan-ta sûn-kui tō-kí kia̍h hiuⁿ toè-pài. Nā-sı̄ án-ni tāi-ke beh chı̀n-pō͘, ē thang kap lâng tâng-chē-khiā, tek-khak sı̄ bô loā-kú. Âi--ah!Lia̍t-ūi , lán nā beh koh m̄-sı̄ án-ni chò , nā koh m̄ sı̂-sı̂ chù-ı̀ ka-tı̄ kái-kek oāⁿ-sin, kan-ta gōng siú chiông-chiân ê hoat-tō͘, chai chit-ê jı̍t-jı̍t teh chı̀n-pō͘ ê sè-kài , lán tek-khak tio̍h chò lâng ê boé-āu tó-teh hō͘ lâng thoa. Lia̍t-ūi , lán ê chó͘-sian só͘ pàng hō͘ lán ê bûn-bêng ki-gia̍p , sı̍t-chāi sı̄ pí pa̍t-lâng ê ū khah-súi khah-toā. M̄-kú chhut lán āu-tāi chiah ê put-siàu kiáⁿ-sun kan-ta ē-hiáu khùn, chia̍h, chē; bē-hiáu lô-le̍k keng-êng hō͘ i súi koh-khah súi , toā koh-khah toā. Chı̍t-pêng , lâng sı̄ ná ko͘-ta ná n̂g-sng; chı̍t-pêng , ki-gia̍p sı̄ ná hong-hoè ná phoà-sńg, oán-jiân chhin-chhiūⁿ hó-gia̍p-lâng ê liáu-boé-kiáⁿ . Lâng kan-ta tó tiàm bı̂n-chhn̂g teh lán-si, toā-chhù pàng teh hō͘ hong-soa eng, ti-tu keⁿ-bāng , chiáu-á choh-siū, pe̍h-hiā chhńg-khang; bô loā-kú nā m̄-sı̄ toā-chhù tó lo̍h-lâi, kā i khàm-ba̍t-khı̀, tek-khak iā-sı̄ hō͘ soaⁿ-khı̂m iá-siù kā i thoa-khı̀ chia̍h.
Âi--ah! Taⁿ lán beh cháiⁿ-iūⁿ chiah hó neh? Tâi-oân taⁿ tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chiah ē thang tùi tı̄ beh sí , koh lâi oa̍h?
