5
Khun-hong tò-khı̀ mê-jı̍t tiāⁿ-tiāⁿ siàu-liām Lı̂m tiúⁿ-ló in ê hó khoán-thāi. Chiông-tiong mê-jı̍t bô-làng ê su-liām Hūi-bí. Tı̄ thiaⁿ-nih, tı̄ pâng-nih, tı̄ goā-bı̄n á-sı̄ tı̄ lāi-bı̄n teh khoàⁿ chheh, bô-m̄ tiāⁿ-tiāⁿ ū Hūi-bí ê chhiò-siaⁿ, kap i ê bı̄n-iông, te̍k-pia̍t ba-bún-chhiò só͘ hián-chhut chhùi-phoé siang-pêng ê chiú-khut-á, kap hit-tùi bêng-bún ê ba̍k-sı̂n, sı̍t-chāi bô hoat-tō͘ thang tùi i ê sim-té chhit-khí--lâi. Kàu āu-lâi i chiū koat-sim siá-phoe khı̀ kiû-chhin. Iā soà kā Lı̂m tiúⁿ-ló in seh to-siā. Seh to-siā ê phoe kap kiû-hun ê phoe tı̍t-chiap siá hō͘ Lı̂m tiúⁿ-ló. Hit ê oē kiong-kèng sı̄n-tiōng ū lé-māu, hián-bêng cha̍p-jı̄-hun ê un-khûn ê kiû-chhin. Nā-sı̄ lēng-goā siá chı̍t-tiuⁿ hō͘ Hūi-bí, soà siá chı̍t tè su-chêng-si tı̄ lāi-bı̄n.
Hit tiuⁿ phoe chin kán, nā-sı̄ ı̀-gı̄ chin chhim-tiông. Tāi-khài sı̄ siá án-ni:
“Chhin-ài ê Hūi moāi. Tùi lı̄-khui lí liáu-āu tò-lâi, chı̍t-lō͘ kàu-chhù put-lūn tı̄ sím-mı̍h só͘-chāi, bô-sı̂ bô-khek bô m̄ siàu-liām lí. Ba̍k-chiu nā pàng-kheh chiū khoàⁿ lí ê bı̄n tı̄ ba̍k-chêng. Tı̄ sūi-bı̂n tiong tiāⁿ-tiāⁿ hō͘ lí ê chhiò-siaⁿ kiaⁿ-chhíⁿ. Goá chin-chiàⁿ ǹg-bāng ē-tit it-seng siông-siông khoàⁿ lí ê chhiò-iông tı̄ goá ê bı̄n-chêng. Goá í-keng ū chiong chit ê kiû-chhin ê sū tı̍t-chiap siá phoe hō͘ lēng-chun, kàu-sı̂ lēng-chun nā teng-kiû lí ê ı̀-kiàn ê sı̂ ǹg-bāng lí hoaⁿ-hí èng-sêng. Chhian-bān láng ê saⁿ-thiàⁿ kàu éng-oán.
Iā goá soà gū-kám chò chı̍t siú si.
“Chho͘-bún”.
(Siàu-liām tı̄ soaⁿ-téng choè-hoé bán pek-ha̍p-hoe ê chhiū-kha)
1. Goá ê sim chin thiòng-khoài, koh ke̍k-tōng, kı̀m bē-tiâu chiah chim--lí, Goá kak-tit lí nńg-loán sio-lō ê chu-tûn ū bô pí ê sı̂n-kı̂, Goá sui-jiân bô tāi-seng kiû, lâi tit lí ún-chún hoaⁿ-hí, Nā-sı̄ tùi chı̍t-ê lú-chú chim-chhùi, goá sı̄ thâu chı̍t-pái choè án-ni.
Hô
M̄-thang kan-ta bı̄n âng chhùi tū-tū, chhùi-tûn iū khiàu khí-khí, Kā goá kóng lah! Lí kiám bô kap goá tông-kám siāng-khoán thiàⁿ-chêng ê tiⁿ?
2. Chhiáⁿ lí bo̍h-tit chhim-chhim gı̂n goá, āu-lâi koh kā goá chek-pı̄, Goá che chêng-put-chū-kı̀m ê hêng-tōng, chin-chiàⁿ sı̄ chhut tùi thiàⁿ-thàng lí, Goá tùi lí só͘ phāu ê sim-chêng, sı̍t-chāi sı̄ sûn-chin bô pí, Goá só͘ thiàⁿ--ê! Lí ê súi hō͘ goá moá-sim sū-sū to lóng moá-ı̀.
3. Goá khoàⁿ lí kàu jı̍p-sı̂n hit-sı̂, lí ê thâu mài tiāⁿ-tiāⁿ chhih-chhih, Chhiáⁿ lí gia̍h-thâu khí-lâi, koh hō͘ goá chim chı̍t-ē, súi ah! Iù mı̄-mı̄, Kóng chı̍t-kù, chhiò chı̍t-ē, chhiáⁿ lí m̄-bián ùi-siáu-lé, kheh-khı̀, Ūi sím-mı̍h? Lí thài kan-ta bı̄n-âng, siū-khı̀, soà choè lí cháu-khı̀ nı̍h?
Hūi-moāi lí chai-kioh tı̄ soaⁿ-téng choè lí cháu-khı̀ hit-sı̂, khoàⁿ lí ê poē-éng tı̍t-tı̍t cháu lo̍h soaⁿ, goá ê sim sı̍t-chāi chhin-chhiūⁿ beh piak-lı̍h ê kan-khó͘, hit ê sit-ı̀ sı̍t-chāi oh-tit hêng-iông. Nā-sı̄ siūⁿ tò-tńg soà it-hoat khim poē lí ê iú-hàu, lí ê tùi sı̀n-gióng ê kian-chhı̂, tùi iú-gı̂-ài, kap loân-ài ê hun-bêng, cheng-kiat, it-hoat hō͘ goá su-bō͘. Chóng kóng goá ê sim chin oh-tit lı̄-khui lí. Nā ū pit-iàu, goá ūi-tio̍h lí kap lí lo̍h-kàu iā kam-goān.
Lí ê hó pêng-iú Khun-hong siá. Se-kí 1930. 11. 18.
Hūi-bí chih tio̍h chit tiuⁿ phoe kap si, koh chı̍t-pái chhim-chhim thòng-hoé chı̍t-sı̂ ê bô kín-sı̄n. Ūi-tio̍h hiaⁿ-ko sí, sim-sı̂n ê khang-hi, tùi hó-ı̀ ê lâng bô thê-hông, tı̀-kàu thài-tō͘ siū gō͘-hoē. Tha̍k kàu soà boé hit-kù siāng thòng-sim. Chiū-sı̄ kóng
“Nā ū pit-iàu goá ūi-tio̍h lí kap lí lo̍h-kàu iā kam-goān.” Chit-kù oē sui-jiân bô ı̀-sù. Khoàⁿ sı̀n Iâ-so͘ choè chı̍t-khoán kiû-hun ê chhiú-toāⁿ. “Nā ū pit-iàu,” chit-kù tha̍k liáu chin liáu-jiân. Sı̀n Chú siū sio̍k-hoê, tit sià-choē, têng-thâu-siⁿ, koh siū chiap-la̍p chiâⁿ-choè Siōng-tè ê kiáⁿ, che sı̄ hô-téng ê pit-iàu, sı̄ hô-téng ê êng-kng. Sím-mı̍h kóng “Nā ū pit-iàu,” án-ni khó-lêng kàu ū chı̍t-jı̍t, chiū-sı̄ nā koái koè-chhiú chiū pı̀ⁿ-choè “Nā bô pit-iàu chiū m̄ kap lí lo̍h-kàu. Chiong sı̀n-gióng khoàⁿ-choè.....
Khun-hong siá hit-kù sı̄ beh hián-bêng i ê un-khı̂n, kam-goān khut-ho̍k pài tı̄ Hūi-bí ê chio̍h-liû-kûn ê ē-bı̄n. Che sı̄ sio̍k-jı̂n ūi kiû-ài bô kéng chhiú-toāⁿ ê lêng-sū. Nā-sı̄ Hūi-bí tha̍k liáu kám-kak khó-thí, khó-liân, khó-náu. Chek-sı̂ kā i thiah choè nn̄g-pêng, hiat tı̄ jı̄-choá-láng. Āu-lâi siūⁿ kóng án-ni bô kàu-gia̍h, chiū koh kā i khioh khí--lâi, liâm hō͘ i choè-hoé. The̍h hō͘ pa-pa khoàⁿ, soà kóng i ê sim-chêng. Lāu tiúⁿ-ló chin kám-kek cha-bó͘-kiáⁿ ê sı̀n-sim kian-kò͘, chin tông-chêng Hūi-bí ê chú-tiuⁿ. Chiū kā i hoê-phoe kū-choa̍t chit ê kiû-chhin.
Khun-hong sui-jiân chiap tio̍h Lı̂m tiúⁿ-ló ê the-sı̂, koh chı̍t-bı̄n iā bô chiap tio̍h Hūi-bí ê hoê-phoe, chai chit pái ê chiap-hia̍p sı̄ sit-pāi. Chóng-sı̄ i lóng bô loé-chı̀, bô sí-sim, tı̍t-tı̍t teh tán ki-hoē. Āu-lâi i ū khı̀ hong-chit tı̄ Bí-kok chú-pān ê chúi-iû kong-si. Tı̄ keh-nı̂ chhun-thiⁿ chin tú-hó siū bēng kong-chhut (ūi kong-bū chhut-chhai) lâi Sū-liông tiau-cha iàu-bū. Chiū-sı̄ thiaⁿ kóng tı̄ hit hū-kı̄n ê soaⁿ-kha ū ē-chhut chio̍h-iû ê hi-bōng. He̍k-chiá ē-tit tı̄ hia ku̍t iû-chíⁿ iā bô tek-khak. Khun-hong kap kı̂-û kúi-nā ê ki-su̍t-chiá chin ióng-io̍k lâi Sū-liông, beh khai-sí tiau-cha. Ta̍k-lâng lóng khı̀ tiàm lú-siā, chí-ū i chı̍t lâng chin bô kheh-khı̀, tı̍t-tı̍t lâi kàu tiúⁿ-ló ê tau. Put-lūn thiaⁿ, pâng lóng chin se̍k, ka-tı̄ chiū jı̍p-lâi, kiò chı̍t-siaⁿ chhéng-an ê siaⁿ, chiū chiong hêng-lí ka-tı̄ poaⁿ-poaⁿ jı̍p-lâi í-chêng choè lâng-kheh ka-tı̄ tiàm hit-keng lâng-kheh pâng. The̍h chin chē lé-mı̍h lâi. Chin un-sûn hó-lé, chhin-sū ê tāi-chı̀ lóng bô koh kóng-khí. Ná-chún ke-lāi ê lâng, tû-khı̀ siōng-pan pān-sū í-goā tı̄ chhù-nih lóng kui-kui kí-kí, kheh-kheh khı̀-khı̀. Múi chá-khí ē-hng ka-têng lé-pài, kı̂-tó-hoē, lé-pài-jı̍t ê lé-pài tû 12 hun bô-êng í-goā i m̄-bat bô hù. Sı̍t-chāi giám-jiân sı̄ Ki-tok-tô͘. Chêng ū chia̍h-hun taⁿ hun iā ké khí--lâi. Tı̄ tiúⁿ-ló ê ka-têng chū-jiân bô ki-hoē thang lim chiú. Sı̍t-chāi sı̄ chı̍t ê hó chheng-liân. Sim-lāi siūⁿ án-choáⁿ lán sı̄ m̄-chai.
Bô phah-sǹg ū chı̍t-jı̍t Lı̂m tiúⁿ-ló tùi bô chù-ı̀ kám-tio̍h soà khí hı̀-iām. Lāu-lâng lah chı̍t-sı̂ pēⁿ-sè soà pı̀ⁿ chin m̄-hó. Chin tú-hó m̄-kín, m̄-bān Soat-mûi lı̂m-phûn ê kı̂ kàu-lah. Kai-chài Chú in-tián chin khoài-piān chiū seⁿ chı̍t ê ta-po͘ eⁿ-á chin kó͘-chui, chū 8 goe̍h-jı̍t khı̀ hō͘ choan-bûn sán-kho khoàⁿ, kóng khoàⁿ i ê pak-tó͘ hiah toā-ê, khó-lêng ē siang-siⁿ iā bô tek-khak, koh siàⁿ-tú-siàⁿ thêng oá poàⁿ tiám-cheng, pak-tó͘ koh chhui-chūn-thiàⁿ koh seⁿ chı̍t ê cha-bó͘ gín-ná chhut--lâi hui-siông súi, chin sêng lāu-bú ê bı̄n, chı̍t ê sêng lāu-pē ê bı̄n. Tāi-ke toā hoaⁿ-hí, chhin-ke, chheⁿ-ḿ iā toā hoaⁿ-hí. Chiū kā i hō miâ ta-po͘ eⁿ-á kā i hō miâ “Jû-liông” , cha-bó͘--ê chiū kā i hō choè “Jû-mûi”. Siàu-liām pē-bú, choân-ke nāu-jia̍t kún-kún. M̄-kú koh chı̍t-bı̄n Lı̂m tiúⁿ-ló chin tı̂m-tāng tó tı̄ chhn̂g-nih kha̍h-chhn̂g. Khun-hong chai-iáⁿ i ê ki-hoē kàu-lah, chiū piàⁿ sı̀ⁿ-miā ê un-khûn tàu kò͘ pı̄ⁿ-lâng. In-ūi siāng chı̍t-sı̂ tı̄ ke-lāi ū nn̄g-hāng sū chiok bô êng. Lı̂m tiúⁿ-ló-niû nı̂-lāu lah bē kham-tit, kò͘ kàu boé-ah àm-sı̂ bô hoat-tit, Soat-mûi ka-tı̄ sı̄ goe̍h-lāi. Hūi-bí kò͘ liáu iā kám-kak chin ià-siān, só͘-í lāi-goā chhiáⁿ i-seng, á-sı̄ àm-sı̂ saⁿ lûn chiàu-kò͘, Khun-hong bô m̄ chı̄n-la̍t. Ūi-tio̍h thiàⁿ Hūi-bí siông-siông choè-hoé kò͘, á-sı̄ hō͘ Hūi-bí khı̀ hioh-khùn, i ka-tı̄ chı̍t ê ka-tı̄ kò͘, kò͘ kui-mı̂ chin-chiàⁿ chhin-chhiūⁿ kiáⁿ-jı̂ ê chhin-chhiat, bû-bı̂ put-chı̀ ê chiu-tò hó-ı̀.
Saⁿ jı̍t āu chiū phō eⁿ-á lâi hō͘ Lı̂m tiúⁿ-ló khoàⁿ, ta-po͘-sun, cha-bó͘-sun chin-chiàⁿ chin súi chin kó͘-chui. Tiúⁿ-ló khoàⁿ liáu chin moá-ı̀, sim toā siū an-ùi. Chai Siōng-tè pó-sioh thiàⁿ i ê lâng, sui-jiân tio̍h-tak bô tı̀-kàu poa̍h-tó, sui-jiân poa̍h-tó bô tı̀-kàu peh bē khí--lâi soà choa̍t-bāng. Taⁿ Iâ-hô-hoa bô choa̍t i ê hō͘-sû, iû-goân sù i chı̍t-lâm chı̍t-lú ê sun-á, chiū hoāⁿ-chhiú kā sun-á chiok-hok. Liáu-āu bô phah-sǹg tı̄ hit ē-po͘ koh khí toā kan-khó͘ chiū koè-sin khı̀.
Tng i beh tn̄g-khùi ê sı̂ ûi-giân nn̄g-kù oē.
1. Tio̍h chiong Jû-liông hiàn-choè Chú ê kang-lâng.
2. Hūi-bí choa̍t-tùi m̄-thang kè hō͘ bô sı̀n Chú ê lâng.
Tiúⁿ-ló-niû, kap Hūi-bí lóng kūi tı̄ chhn̂g-nih, chı̍t-lâng kā i khan chı̍t-chhiú, kūi lo̍h thoè i kı̂-tó an-ùi--i. Kā i kóng an-sim, tek-khak chiàu i ê oē khı̀ kiâⁿ. Tùi án-ni tiúⁿ-ló chiū an-sim ba̍k-chiu pàng-kheh tò-khı̀ Thiⁿ Pē tau. Hit-sı̂ Khun-hong tú bô tı̄ sin-piⁿ, tò-lâi khoàⁿ tiúⁿ-ló koè-sin iā-sı̄ cha̍p-hun ê ai-siong. Chiū pang-bâng lé chòng-sek, chiū sūn-sū an-chòng.
Keh bô loā-kú Khun-hong soà siū tiàu-tōng khı̀ pa̍t só͘-chāi. Soat-mûi iā moá-goe̍h lah, án-ni chı̍t-ke su-jiân ū iu-būn, m̄-kú chı̍t-bı̄n iā ū an-ùi. Kám-siā Chú ê chiok-hok chı̍t-ke koh chiām-chiām-bêng-lóng-hoà. Ka-chài iā ū chı̍t ê chı̄n-tiong ê tn̂g-kang Siú-jı̂n teh liāu-lí choè-sit ê sū.
Khun-hong tò-khı̀ iā-sı̄ ēng chhian-hong pek-kè ài beh chhoā Hūi-bí. Āu-lâi siūⁿ tio̍h khı̀ chhoē in bó-kū. In bó-kū sı̄ chı̍t ê siáu-chiòng, bó͘ kun-thoân ê Thoân-tiúⁿ, chhiú-ē ū kui-bān-peng. Chá-sı̂ le̍k-lı̂m (choè soaⁿ-chha̍t-thâu) chhut-sin--ê, sim-sèng chin thó͘, chin hiông-ok. Bó-kū chı̍t-ē chiū ín-ı̀, choè-hoé khiâ-bé lâi, kóng sı̄ beh lâi māi-song. Kı̂-sı̍t sı̄ beh lâi thau-khoàⁿ sin-niû. Kàu-ūi Lı̂m tiúⁿ-ló-niû in chū-jiân chin hó-ı̀ gêng-chiap. Tùi siāu-kài chiū chai sı̄ Khun-hong ê bó-kū, sı̄ pún-koān bó͘ peng-thoân ê thoân-tiúⁿ Tiuⁿ chiong-kun, só͘-í chin hó-lé saⁿ khoán-thāi. Lâi ê sı̄ iā lóng bô kóng khí chhin-chiâⁿ ê sū, só͘-í Tiúⁿ-ló-niû iā lóng put-kái kı̂-ı̀. Saⁿ-sı̂ tò-khı̀, tı̄ lō͘-nih Khun-hong chiū mn̄g in bó-kū ê ı̀-kiàn khoàⁿ liáu án-choáⁿ? In bó-kū chı̍t-chhùi chiū ı̀n i “Chin-hó! Kó-jiân sı̄ chı̍t ê hó ê ka-têng só͘-chhut ê siok-lú, put-lūn bı̄n-māu, lé-gı̂, tāi-hong, iu-ngá lóng bô thang hiâm. Khó-sioh ū nn̄g-hāng khùn-lân.” In bó-kū kóng liáu soà hàiⁿ-thâu thò͘ chı̍t-ē toā-khùi. Khun-hong sim tùi hoaⁿ-hí ê soaⁿ-chiam, hut-jiân siū hiat-lo̍h kàu o͘-àm ê chhim-khiⁿ. Sûi-sı̂ mn̄g in bó-kū ū sím-mı̍h ûi-lân. In bó-kū ı̀n kóng, “Tē 1, chong-kàu bô siâng, goá siūⁿ in ún-tàng m̄-khéng. 2, lín lāu-bú chū-sè chiū kā lí io Siù-chhun, che bêng-bêng sı̄ beh tùi--lí ê. Beh kiò lín lāu-bú pàng Siù-chhun che iā-sı̄ cha̍p-jı̄-hun khùn-lân.”
Khun-hong thiaⁿ-liáu soà thâu-khak chhih-chhih ba̍k-sái lâu chhut--lâi. Sim-té siūⁿ kóng bó-kū kah bô hoat-tit án-ni bô pān-hoat lah. Chū án-ni kā in bó-kū kóng: “A-kū nā kah sı̄ án-ni, goá iā bô ı̀-sù ài koh tiàm chhù-nih. Beh chū án-ni lâi khı̀ liû lah.” In bó-kū thiaⁿ tio̍h án-ni sim-ki it-tōng, tông-chêng chit ê goē-seng, chek-sı̂ ı̀n i kóng, “Hó, goá ū pān-hoat. Tı̄ chit ê gō͘-goe̍h-cheh chêng-āu tek-khak hō͘ lí oân-hun.” Khun-hong ba̍k-sái iáu khoà tı̄ ba̍k-kı̂ⁿ, chek-sı̂ chhiò chhut--lâi. “Siā-siā bó-kū ê hó-ı̀, lí beh ēng sím-mı̍h pān-hoat?” “Chit sı̂ bān-chiah hoat-piáu, goá jû-chhú, jû-chhú chū-jiân chiū ū lâng thang kau lí ê chhiú lâi chiâⁿ lí bí-hó ê sim-goān.”
6
Nā-sı̄ Hūi-bí tùi chit ê chhin-sū i kian-koat khiā tı̄ sı̀n-gióng ê lı̍p-tiûⁿ lâi kū-choa̍t. Hit ê goân-in chiū-sı̄ tùi pêng-sı̂ ê sı̀n-gióng kap koè-khı̀ khı̀ hù Chheng-liân thoân-khè kàn-pō͘ chhun-lēng-hoē thiaⁿ J.S. Bo̍k-su ê káng-ián chiū it-hoat kian-koat. Chit-sı̂ i hoê-ek tio̍h tang-sı̂ Bo̍k-su ê káng-ián. Hit ê tê-ba̍k sı̄ “Tiⁿ-bı̍t ê ka-têng”.
I. Sím-mı̍h kiò-choè ka-têng?
A. Tı̄ hoat-lu̍t-siōng ê tēng-gı̄ chiū-sı̄: “It-seng kiōng-tông seng-oa̍h, saⁿ-kap tâng toà tı̄ chı̍t ê só͘-chāi ê chhin-sio̍k koan-hē, kiò-choè ka-têng.”
B. Ka-têng ê hun-lūi:
(1) Chiàu lâng ê chē, chió, kap sè-tāi lâi hun-choè toā, sè ê ka-têng.
(2) Chiàu keng-chè ê chōng-hóng, kap seng-oa̍h ê thêng-tō͘ lâi hun-choè hó-gia̍h, sàn-hiong ê ka-têng.
(3) Tùi Chong-kàu ê koan-hē thang hun choè Ki-tok kàu-tô͘, á-sı̄ Hu̍t, Jû, Hoê-kàu tô͘ ê ka-têng.
II. Kiàn-siat ka-têng ê bo̍k-tek chāi tı̄ tó-ūi?
Chiū-sı̄ beh kiōng-tông chō-sêng kèng-khah hēng-hok ê seng-oa̍h.
1. Saⁿ pang-chān.
Chhòng-sè-kı̀ 2:18. “Iâ-hô-hoa Siōng-tè kóng, lâng toaⁿ-sin ka-tı̄ toà m̄-hó; goá beh kā i chō chı̍t ê pang-chān--ê, lâi phit-phoè i.”
Chhòng-sè-kı̀ 24:67. “Í-sat chiū khan Lı̄-pek-ka jı̍p i ê lāu-bú Sat-la̍h ê pò͘-pı̂ⁿ, chhoā i choè bó͘; koh chin thiàⁿ i. Í-sat tùi lāu-bú sí-āu, kàu chit-tia̍p chiah tit-tio̍h an-ùi.”
Thoân-tō 4:11. “Koh, nn̄g lâng saⁿ-kap khùn, chiū oē sio-lō; nā ka-tı̄ chı̍t-lâng thài-thó oē sio à?”
Chiàu í-siōng saⁿ chat Sèng-keng lâi khoàⁿ lâm lú saⁿ-kap kiàn-chō ka-têng, thnag tı̄ bô-phoāⁿ khùn-lân Jı̂n-seng ê lú-thêng tiong, thang saⁿ-pang-chān, saⁿ an-ùi, saⁿ-kap tit-tio̍h sio-lō un-ài ê seng-oa̍h. Tùi án-ni ǹg-bāng ē-tit saⁿ-kap chō-sêng kèng-khah hēng-hok ê jı̂n-seng.
2. Thang seⁿ-thoàⁿ.
Ka-têng ê chhut-hoat-tiám sı̄ tùi chı̍t-tùi, chheng-khı̀ ê lâm-lú chheng-liân ê kiat-ha̍p choè tan-ūi.
Hu-hū choè-chho͘ ê phit-phoè, hit ê moâi-lâng, sı̄ Siōng-tè. Chèng-hun, chú-hun-jı̂n iā-sı̄ Siōng-tè. Kóng chiok-sû ê iā-sı̄ Siōng-tè. Thè in pı̄-pān se̍k-tiûⁿ, pān chhiⁿ-chhau, choè in ê lâng-kheh saⁿ-kap kā in hoaⁿ-hí ê iā-sı̄ Siōng-tè. (Chhòng 1:2)
Tùi ang-bó͘, chiū-ū pē-kiáⁿ, bó-kiáⁿ, chiū-ū hiaⁿ-tı̄, chiū-ū pêng-iú, siā-hoē, kok-ka, kok-chè, sè-kan tùi án-ni hoân-êng. Bûn-hoà, kho-ha̍k, le̍k-sú ê ián-piàn hoat-ta̍t, heng-soe tùi án-ni lâi.
3. Chō sêng hēng-hok ka-têng ê iàu-sò͘.
A. Tē-it “Chı̂ⁿ” chiū-sı̄ ū hong-hù ê i-sı̍t-chū.
B. M̄-sı̄, “Khong-lo̍k” pí chı̂ⁿ khah iàu-kín, chiū-sı̄ ióng-kiāⁿ ê sin-thé, tâng-sim hô-lo̍k che pí chı̂ⁿ khah iàu-kín.
C. Pí khong-lo̍k ê tāi-seng, tio̍h seng chhoē tio̍h “Lâng”. Chiū-sı̄ sim-sim siang-ı̀n tâng-sim, tâng-sı̀n, chin-chiàⁿ saⁿ-thiàⁿ, saⁿ chun-kèng ê lâng. Sûn-kiat ê thiàⁿ sı̄ tùi Sı̂n Siōng-tè chhut-hoat. (1. Iok-hān 4:7, 16)
Bô sı̀n Siōng-tè ê lâng, sim bô tit-tio̍h têng-thâu-siⁿ, bô têng-thâu-siⁿ ê lâng chiū-sı̄ hoâi-khǹg Mô͘-kúi ê kū-sim, tı̄ hit bô kng, bô thiàⁿ. Siat-sú ū, he sı̄ sio̍k-chêng ê thiàⁿ. M̄-sı̄ chhut-tùi chin-lí ê sı̂n só͘ khé-sı̄, m̄-sı̄ chhut-tùi Siōng-tè hia lâi ê thiàⁿ. Nā-sı̄ sio̍k-chêng ê thiàⁿ sı̄ tùi lı̄-hāi ê sio koan-hē, ū tiâu-kiāⁿ ê thiàⁿ. Khiā tı̄ chit-khoán sio̍k-tek ê thiàⁿ, m̄-sı̄ chhut tùi Sı̀n, ǹg-bāng lâi seⁿ-chhut ê thiàⁿ lâi kiat-hun ū gûi-hiám. Jı̂-chhiáⁿ chit nn̄g khoán bô siāng-khoán ê thiàⁿ, kok-lâng phāu i ê kiàn-kái, chı̀-hiòng, sı̀n-sim, bo̍k-phiau bô tâng ê lâng, ūi-tio̍h chı̍t-sı̂ sio̍k-tek ê piān-gı̂ lâi kiat-ha̍p, chiong-lâi ē seⁿ-chhut piak-lı̍h, pheng-hoāi, sı̄ chū-jiân--ê. Só͘-í Tio̍h seng-chhoē lâng.
Seng chhoē tâng sı̀n, tâng sim, tâng chı̀-bōng, m̄-nā saⁿ-thiàⁿ, tio̍h soà saⁿ chun-kèng ê lâng. Ū lâng chiū ū chı̂ⁿ, ū chı̂ⁿ chiū ū mı̍h. Nā-sı̄ seng kéng ū chı̂ⁿ, ū mı̍h che sı̄ chin pi-phí kiàn-siàu ê gōng-lâng.
1. Seng kéng ài-chêng it-tı̀ ê lâng.
Ngá-ko kı̀ “Ài-chêng” 11 pái. Kı̀ “Só͘-thiàⁿ”--ê 18 pái. Kı̀ “Goá só͘ loân-ài--ê” 32 pái.
Poê-kin kóng “Siā-kau tek ê thiàⁿ ē bí-hoà siā-hoē.
Jio̍k-io̍k-tek ê siâ-loân ē hú-hoà siā-hoē. Cheng-kiat hu-hū ê loân-ài ē kiàn-siat siā-hoē”.
Hu-hū ê thiàⁿ-chêng kiám-chhái khí-thâu sı̄ tùi chū-su, to̍k-chiàm, choan-it khí, āu-lâi eng-kai tio̍h chı̀n kàu hō͘-siong hōng-sū, kàu-boé sı̄ ūi ài lâi sí, lâi hi-seng it-chhè. Só͘-í thiàⁿ m̄-sı̄ chū-su ê kám-chêng, sı̄ hi-seng ê hêng-ûi.
Ngá-ko 2:7. 3:5. 8:4.
“Bo̍h-tit phah-chhíⁿ i, bo̍h-tit kiáu-jiáu goá só͘-thiàⁿ ê, thèng-hāu i ka-kı̄ chêng-goān”.
“Phah-chhíⁿ i” ı̀-sù sı̄ m̄-bián pek--i, ài-chêng sı̄ “chêng-goān--ê”. Sı̄ chū-tōng-tek--ê. Iā-sı̄ éng-oán bē kái-piàn--ê. (Ngá-ko 8:6-7) Nā tùi-tio̍h jı̂n-chêng, khoân-kéng, bu̍t-chit lâi kái-piàn sı̄ chin kiàn-siàu.
2. Tio̍h kéng ǹg-bāng it-tı̀ ê lâng.
Lán sı̄ Thian-kok bı̂n (Hui-lı̍p-pí 3:20). Lán sı̄ ǹg thâu-chêng ê pio, tùi téng-bı̄n tiàu lán ê siúⁿ teh cháu ê lâng (Hui 3:12-14). Lán sı̄ chù-sı̂n khoàⁿ Iâ-so͘ lâi cháu ê lâng (Hi-pek-lâi 12:2). Sı̄ bāng thiⁿ-siâⁿ ê lâng (Hi 11:13-16).
3. Choè-āu tio̍h kéng Sı̀n-gióng it-tı̀ ê lâng.
Sı̀n-gióng nā bô it-tı̀, ǹg-bāng chiū bô hoat-tō͘ it-tı̀, thiàⁿ sim iā bô hoat-tō͘ thang it-tı̀.
Sím-mı̍h kiò-choè tiⁿ-bı̍t ê ka-têng?
A. Tı̄ bô-chêng, pe̍h-ba̍k-chiu, kiò-mē, kong-kek, téng-pha̍k ē-chian ê soa-bô͘ lú-thêng tiong, ka-têng sı̄ le̍k-ı̀m ê kam-choâⁿ.
B. Tı̄ chân-khok, léng-gán, kheng-bú, hiat-ka̍k, léng peng-peng ê peng-goân tiong, ka-têng sı̄ un-sek ê lô͘-piⁿ.
C. Tı̄ chhám-thòng, pi-ai, soê-thâu tàm-chı̀, khó͘-hái kông-hong ê toā-lōng-tiong, ka-têng sı̄ Hó káng-oan ê bé-thâu.
Chóng-kóng ka-têng sı̄ sím-mı̍h? Ka-têng chiū-sı̄ jı̂n-seng lú-thêng-tiong jio̍k-thé an-hioh, cheng-sı̂n an-ùi ê só͘-chāi.
Tı̄ Ngá-ko hêng-iông kóng:
“Goá sı̄ Sa-lûn ê mûi-kùi-hoe”=Bô-chêng pek-hāi tiong ê an-ùi. (Ngá-ko 2:1)
“Goá sı̄ Soaⁿ-kok tiong ê pek-ha̍p-hoe”=Pi-chhám lâu ba̍k-sái tiong ê an-ùi. (Ngá-ko 2:1)
“Sı̄ hn̂g-tiong ê Hōng-sian-hoa”=Tio̍h-boâ ià-siān tiong ê an-ùi. (Ngó-ko 1:14)
Hū-jı̂n-lâng sı̄ ná chún sím-mı̍h?
“Chhı̀-á-lāi ê pek-ha̍p-hoe”=It-seng to͘ sı̄ khó͘, chū ū kian-jím, kiat-pe̍k. (Ngá-ko 2:2) (kian-jím)
“Chio̍h-phāng lāi ê kap”=Hêng-chōng un-sûn, ba̍k-chiu, siaⁿ-im khó-ài. (Ngá-ko 1:14) (hiân-hūi)
“Goá ê sió-moāi, goá ê sin-niû, chiū-sı̄ koaiⁿ-só ê hn̂g; khàm-ba̍t ê chíⁿ, hong-ba̍t ê chúi-choâⁿ”=Sûn-kiat cheng-chiat. (Ngá-ko 4:12) (cheng-kiat)
Téng-bı̄n ê tiōng-hu, hū-jı̂n-lâng sı̄ Ngá-ko só͘ biô-siá lí-sióng ê hu-hū.
(Tı̄ chia àm-chí kiáⁿ-sái tiōng-hu sı̄ Chú Iâ-so͘ sin-niû sı̄ sı̀n-tô͘)
III. Beh án-choáⁿ kéng hó ê téng-tùi?
1. Kéng ê hong-hoat.
A. Tio̍h seng kı̂-tó. (Chhòng 24:12. 21. 26-27) Beh kè iā-sı̄ pı̂n Sı̂n ê chí-ı̀. (Chhòng 24:50-51)
B. Hó-bó͘ sı̄ Siōng-tè siúⁿ-sù--ê. (Chim-giân 12: 4. 18:22. 19:13-14)
2. Soán-te̍k ê phiau-chún.
A. Lâm--ê m̄-thang bê tı̄ lú-sèng ê súi, Chham-sun, Tāi-pı̍t, Só-lô-bûn lóng sit-pāi tı̄ bí-lú.
B. Lú--ê m̄-thang bê tı̄ cha-po͘ ê chı̂ⁿ, bu̍t-chit.
C. Tio̍h kéng chhin-chhiūⁿ án-ni ê lú-chú.
(Chhòng 24:11. 17-20. 22-27) =Khı̂n-lô, hōng-sū, chhin-chhiat, lé-gı̂ toan-chong, chun-chhûn pē-bó, ū sı̀n-sim, ū chám-che̍h ê chāi-sek-lú. (Chhòng 24:)
D. Tio̍h kéng án-ni ê ta-po͘-lâng choè ang.
(Chhòng 29:18. 20. 30) =Chiū-sı̄ koat-sim thiàⁿ-lí. Goān ūi lí tio̍h-boâ, hi-seng, kiān-khong, kian-chhı̂, ū lí-tı̀, un-chhûn gâu thé-thiap ê lâng.
3. Sím-mı̍h sı̄ “bí” ê phiau-chún.
Chhòng-sè-kı̀ 24:6 “ Ke̍k-kı̂ chùn-bí iau sı̄ chhú-lú”.
Chùn=Ū tı̀-hūi, ióng-kám, hô-kiat, kiān-khong.
Chhú-lú=Boē-bat ū lâng chhin-kı̄n i. (Ngá-ko 4:7. 12. II Lı̂m 11:2-3. Hô-se-a 3:1) Lāi sim ê súi tē-it iàu-kín. (1. Pí-tek 3:3-5)
Sui sı̄ Siōng-tè te̍k-pia̍t siúⁿ-sù--ê, bē tit ka-tı̄ kiau-ngō͘. (Í-se-kiat 16:14)
Lú-sèng ê súi sı̄ kiān-khong, lāi-sim súi, chhù-lú chit 3 hāng tē-it súi. Ta-po͘ lâng só͘ iàu-kiû ê bí-lú sı̄ cheng-kiat, un-sûn, thé-thiap. M̄-sı̄ khiok-soàⁿ-bí, phoê-hu ê iù-jı̄, iau-kiau ê mı̄-thài. Nā kan-ta iàu-kiû jio̍k-hiong jio̍k-io̍k ê boán-chiok, he sı̄ chhái-hoe-phang ê lâm-sèng, chiong lú-sèng tòng choè thit-thô-mı̍h khoán-thāi ê. M̄-sı̄ chèng-keng hu-hū ê tō-lí.
4. Siāng-hó ê téng-tùi toà tı̄ tó-ūi?
Tı̄ lí ê keh-piah, tı̄ lí ê tâng kàu-hoē, tâng-o̍h, tâng hiuⁿ-lí, chiū-sı̄ chū-sè chiū saⁿ chai sèng-chêng, choè-hoé kau-poê, goān tâng-tiⁿ tâng-khó͘ ê lâm pêng-iú, lú pêng-iú sı̄ tē-it hó.
M̄-bián tham-sim, m̄-bián hòⁿ-kı̂, tē-it kám ê ı̀n-siōng thài gûi-hiám. M̄-bián lí-sióng koè-hūn siuⁿ-koân, āu-lâi sı̂-ki siuⁿ-bān chiah tı̍t-tı̍t lo̍h-chiat. Beh kè tio̍h thàn-chhiⁿ, 18-22 hoè choè tong-sı̂. M̄-bián siuⁿ gâu-kéng, ti-á koè chô-phang. Ài khı̀ chhoē sin-kı̂ ê khoàⁿ-māi. Kàu-sı̂ bē lo̍h-ngauh lí chiū chai-tāi. Sè-kan bô hit-hō la̍k-kha tn̂g-chhiu ê lâng, m̄-bián siuⁿ gâu kéng “pêng-hoân” , chho͘, pêⁿ, tı̍t-á--ê chiū hó.
5. Sió-chiá lí iā tio̍h choè chú-tōng lâi-kéng.
Sió-chiá lí m̄-thang tiāⁿ choè pı̄-tōng sí-sí, tiāⁿ tán lâng lâi khoàⁿ sin-niû. Soán-te̍k loân-jı̂n m̄-sı̄ phı̄n jio̍k-gán lâi khoàⁿ, sı̄ phı̄n sim-gán lâi chhoē. Tio̍h liōng-chá, m̄-thang koè sı̂ chiah thó͘-khùi po̍h-miā. Thài-tō͘ tio̍h tāi-hong, tāi-tāi toān-toān, m̄-thang hō͘ lâng keng-thé “bô tāi bô châi”. Tōng tiong tài chēng, chēng-tiong tài tōng tú-tú hó chin oh tio̍h siu-ióng, kú-tōng bûn-ngá. M̄-thang sio̍k-bē lí ê ài-chêng. Lâm-sèng ná kông-phang , chı̍t ē chio chiū lâi. Iā m̄-thang khin-khin sêng-siū lâng ê thiàⁿ-chêng. Tio̍h kín-sı̄n, chhim-siūⁿ, tio̍h kı̂-tó. Tio̍h kā pē-bó kóng, m̄-thang àm-àm-á kap lâng kau-poê. Thèng-hāu kàu beh làu-khùi lah chiah chhut phoà chiū chin chhàu-miâ.
