Thih-khí Tâng Gê-chô (Disaster Threatens)
Jı̍t-thâu chhiah-iāⁿ-iāⁿ, ta̍k-ê pha̍k kah phoê-hu ná hoé teh sio--leh, chhùi-tûn ta-khok-khok, ba̍k-chiu khut-á chiok sng-thiàⁿ--ê. Aukele ba̍k-chiu ná-chhiūⁿ chı̍t-tiâu soàⁿ kāng-khoán teh khoàⁿ jı̍t-thâu, tû-liáu chı̍t-phı̀ⁿ pe̍h-bâng-bâng khoah-bóng-bóng ê hái-iûⁿ í-goā, sím-mı̍h to lóng bô khoàⁿ-kı̀ⁿ.
Tı̄ hái siōng í-keng sı̀-kò-goe̍h--a ---- tı̄ chit-ê sı̂-kan lāi, put-sı̂ chhut-hiān ê kiông-hong í-keng kā in-ê chûn sak lı̄-khui pún-chiâⁿ beh kiâⁿ ê lō͘-soàⁿ, thèng-hāu khah bô hong-hō͘ ê sı̂, in hoat-kak in í-keng chhoē bô goân-lō͘-a, tı̄ hái--nı̍h sı̀-kè phiau-liû, sui-jiân ta̍k-ê lóng chiâⁿ phah-piàⁿ teh kò-chûn, m̄-koh i só͘ khoàⁿ-tio̍h--ê, tû-liáu hái-iûⁿ í-goā mā-sı̄ hái-iûⁿ.
Hiān-chhú-sı̂ chia̍h ê mı̍h-kiāⁿ kah lim ê chúi í-keng kiōng-beh iōng oân--a. Chı̍t-koá nı̂-kí khah-toā ê hiaⁿ-ko,in-ūi pak-tó͘ iau koh chhùi-ta, ta̍k-ê sı̄ iu-thâu-kat-bı̄n, phı̂-khı̀ sı̄ chı̍t-ê pí chı̍t-ê khah toā. Ta̍k-ê piàn kah sán-pi-pa, koh gōng-sı̂n gōng-sı̂n, khoàⁿ khit-lâi bô sáⁿ goân-khı̀. Kan-taⁿ Aukele, Iku-lani kah “Chı̀-sèng” saⁿ-ê lâng iû-goân ióng-sin ióng-sin, oa̍h lèng-lèng, ná-chhiūⁿ saⁿ-chiah béng-hó͘--leh!
Kama-kahi kā ta̍k-ê kóng-tio̍h bı̄-lâi khó-lêng pi-koan ê kiat-kó sı̂, ba̍k-chiu sūn-soà siòng tùi Aukele khı̀:
“Lóng sı̄ lí! Lóng-sı̄ lí tài lâi ê soe-boé-ūn! lâi chiong i tàn lo̍h-khı̀ hái--nı̍h chhı̄ soa-hı̂! Hoān-sè án-ne lán tō ē chhut-ūn--a”
Nn̄g-ê choan-bûn teh sio-ián ê hiaⁿ-ko thiàu àn Aukele hit-pêng koè. Chún-pı̄ beh chip-hêng in toā-hiaⁿ ê bēng-lēng.
“Bē-sái-chit!” “Chı̀-sèng” iù koh koân ê siaⁿ-im chiâⁿ kín-tiuⁿ tō piak chhut-lâi: “Pâ--a! lí m̄-thang án-ne chò!” Aukele a-chek i ē-tàng kiù lán-ê miā! I ū chit-mı̄ chài-seng-hio̍h--á, lí khoàⁿ goán saⁿ-ê tō-sı̄ khò chit-mı̄ hio̍h-á,chiah ū hoat-tō͘ kā sin-thé kò͘ kah chiah hó.”
Kama-kahi bı̄n-chhiuⁿ chiok-bái--ê, jı̂-chhiáⁿ koh bô siong-sı̀n in hāu-seⁿ kóng ê oē, m̄-koh chèng-kù hiān-hiān tı̄ gán-chêng, bô sı̀n mā-sı̄ bē-sái chit ------- i nn̄g-ê siōng sè-hàn ê sió-tı̄ kah i-ê hāu-seⁿ sin-thé iû-goân sı̄ hiah-nı̍h ióng-kiāⁿ, ah kı̂-thaⁿ ê lâng m̄-tāⁿ hi-jio̍k koh siau-sán-lo̍h-bah.
Aukele soà leh kóng: “Che-sı̄ chin--ê, toā-hiaⁿ! lí ē-tàng chhı̀ chia̍h khoàⁿ māi--leh.” I kā chhàng tı̄ hô͘-lô͘ lāi ê chài-seng chhiū-hio̍h the̍h chhut-lâi hō͘ Kama-kahi.
Kama-kahi sui-jiân hoâi-gı̂, mā-sı̄ chiong chit-mı̄ chhiū-hio̍h the̍h kah chhùi-tûn piⁿ, tu̍t-jiân-kan, i-ê khı̀-sek hoe-ho̍k chèng-siông, sù-ki mā pı̀ⁿ-chò ke chiâⁿ ū la̍t, i chiâⁿ sè-jı̄ chiong chit-mı̄ hio̍h-á the̍h hō͘ teh kò-chûn ê sió-tı̄. tō án-ne chı̍t-ê soà chı̍t-ê, só͘-ū ê lâng lóng ū chia̍h tio̍h--a, Aukele kā chit-mı̄ chhiū-hio̍h-á hē tńg-khı̀ hô͘-lô͘--nı̍h. Tong-jiân, chit-má tō bô lâng beh kā Aukele tàn lo̍h-khı̀ hái--nı̍h-a!
Hit-mê, tng Aukele tó lo̍h-khı̀ beh khùn ê sı̂, Lono àn hô͘-lô͘ lāi khin-siaⁿ kah i kóng-oē, Aukele chiok chim-chiok thiaⁿ, thiaⁿ khoàⁿ Lono teh kau-tài i sáⁿ tāi-chı̀.
Keh-jı̍t chá-khí Aukele soan-pò͘ kóng: “A-hiaⁿ, kā lí pò-kò hó siau-sit! Bı̂n-á-chài thàu-chá lán tō ē-sái khoàⁿ-tio̍h “Holani Jı̍t-Seng-Chi-Tó” --a. Tı̄ hia lán ē-tàng hoat-hiān chia̍h bē oân ê mı̍h-kiāⁿ koh lim bē liáu ê chheng-khı̀ chúi.”
Kama-kahi bô sáⁿ siong-sı̀n khoàⁿ àn teh hoāⁿ-poâⁿ sái-chûn ê sió-tı̄, chit-ê sió-tı̄ keng-kah-thâu shrug chı̍t-ē kóng: “goá m̄ chai neh? lán ài tán khoàⁿ māi--leh?”
Hit-ê àm-thâu-á, chha-put-to thiⁿ-sek beh pı̀ⁿ o͘, in chí-ū kā chûn-tiāⁿ tàn lo̍h hái--nı̍h, só͘-ū ê lâng lóng khı̀ hioh-khùn--a. Tán kàu keh-jı̍t thàu-chá, tē-pêng-soàⁿ hō͘ tâⁿ beh phû chhut-lâi ê jı̍t-thâu chiò kah kim-kong chhiāng-chhiāng-kún, sūi-khı̀-chhian-tiâu, “Holani Jı̍t-Seng Chi Tó” tō án-ne chhut-hiān tı̄ ta̍k-ê bı̄n-thâu chêng. Tı̄ beh oá-kı̄n chit-ê tó-sū sı̂, in hoat-kak chit-ê tó-sū sui-jiân bô toā, m̄-koh ná-chhiūⁿ kài súi ê khoán, ū chheng-khı̀ ê soa-po͘, chheng-iu ê tek-pêⁿ-á, koân koh chheⁿ ê iâ-chí-chhiū kah moá sı̀-kè ê mı̄-pau-chhiū. Chia-ê lâng put-chí-á ū jı̂n-chêng-bı̄, chiâⁿ hó-sim kā in pò tó-ūi chiah chhoē ū chheng-liâng ê choâⁿ-chúi.
Sio liân-soà sı̀-mê sı̀-jı̍t ê sı̂-kan, chia-ê hiaⁿ-tı̄ kah “Chı̀-sèng” choân-pō͘ lâu tiàm tó-siōng hiáng-siū bí-boán khoài-lo̍k ê jı̂n-seng.
M̄-kú jı̍t-chí chı̍t-ê kú, Kama-kahi tō khai-sí bô nāi-sèng--a. “Chhut-phâng ê sı̂-chūn kàu--loh!” I bēng-lēng kóng.
“Ūi-sím-mı̍h?” Kı̂-tiong chı̍t-ê sió-tı̄ teh mn̄g. “lán kám ū hoat-tō͘ koh chhoē-tio̍h pí chia khah-hó khah-súi ê só͘-chāi sı̄--m̄?”
Kama-kahi bı̄n-sek chiâⁿ pháiⁿ khoàⁿ: “Kám-kóng lí kan-ta siūⁿ beh toà chit-lia̍p “toā chio̍h-thâu ” téng-thâu chò láu-toā--niâ? Koh ū chiok chē tó-sū ta̍t-tit lán khı̀, he chiah sı̄ chin-chiàⁿ ê khó-giām! Nā-sı̄ chhoē-tio̍h hit-khoán ê tó-sū, lán tō ē lâu lo̍h-lâi--a!”
“Chhiūⁿ án-ne ê tó-sū sı̄ tı̄ sai-pêng bı̄n,” Aukele kóng: “Halani jı̍t-lo̍h-chi-tó. I ū lí beh ài ê thiau-chiàn. Chit-ê tó-sū sı̄ hō͘ chı̍t-ê ang-ı̂, ia̍h tō-sı̄ lú-cho̍k-tiúⁿ Namaka teh chiáng-koán. Tı̄ tó--nı̍h só͘-ū ê lâng lóng-sı̄ i-ê lô͘-lē, goá siūⁿ che tō sı̄ lí beh ài ê khó-giām----chū-chhoē sí-lō͘.”
“Lí tang-sı̂ piàn-chò chı̍t-ê siòng-miā-sian-á? M̄-chiâⁿ gín-á!” Kama-kahi chhiò-chhiò teh kóng: “Ká-sú chin-chiàⁿ ū chit-khoán ê ang-ı̂, goá it-tēng beh chhoē tio̍h i kah i saⁿ-piàⁿ, khoàⁿ siáng khah lı̄-hāi! Kín khı̀ chún-pı̄ chúi kah sı̍t-bu̍t! Bı̂n-á-chài thàu-chá lán tō chhut-hoat!”
Chiâⁿ iām ê jı̍t-thâu, hō͘ lâng ba̍k-chiu thı̀ bē-khui ê kim-kng, sı̂-kan tı̄ ū-sı̂ toā hong-éng ū-sı̂ tiām-chih-chih ê hái--nı̍h keng-koè, chúi kah sı̍t-bu̍t chiâⁿ kín tō iōng liáu--a, kan-taⁿ khò Aukele ê chài-seng-hio̍h-á lâi ı̂-chhı̂ sèⁿ-miā. Ū chı̍t-ê àm-mê Lono àn hô͘-lô͘ lāi khin-siaⁿ teh kā Aukele i hoan-hù --- keh-tńg-jı̍t chá-khí, Aukele iū-koh soan-pò͘ chı̍t-koá tāi-chı̀.
“Kin-á-jı̍t tng jı̍t-thâu lo̍h-soaⁿ ê sı̂, lán ē khoàⁿ-tio̍h “Halani jı̍t-lo̍h-chi-tó”, soaⁿ ê téng-bı̄n ē-tàng thàng kah thiⁿ-téng ê chhiⁿ--nı̍h.”
Kama-kahi kāng-khoán oa̍t-thâu khoàⁿ tùi hū-chek hoāⁿ-poâⁿ ê sió-tı̄, chit-ê sió-tı̄ keng-kah-thâu kāng-khoán shrug chı̍t-ê: “I téng-kài sǹg-liáu chiâⁿ chún--neh? Toā-hiaⁿ!”
Tu̍t-jiân-kan, toā-hong choân thêng--khı̀, chit-chiah phâng-chûn khai-sí sit-khı̀ khòng-chè, sı̀-kè phiau-liû, Kama-kahi bēng-lēng só͘-ū ê lâng tâng-chê kò-chûn, sui-jiân ta̍k-ê teh kò mā-sı̄ bô khoàⁿ-kı̀ⁿ jı̄m-hô iáⁿ-chiah. Jı̍t-thâu chiām-chiām soà àn sai-pêng ê tē-pêng-soàⁿ lo̍h--khı̀-loh! Kama-kahi iōng khau-sé ê kháu-khı̀ kóng: “Hńg!“ thian-châi” ê sió-tı̄, koh lâi--leh?”
Aukele chhiú giâ koân-koân, chı̍t-bı̄n kí, chı̍t-bı̄n toā-siaⁿ hoah kóng: “Tı̄-hia! Tı̄-hia--leh!”
Sui-jiân hō͘ pe̍h-hûn cha̍h tiâu-leh, mā-sı̄ ē-tàng khoàⁿ kah chheng-chheng-chhó-chhó, he sı̄ chı̍t-lia̍p chiâⁿ súi ê tó-sū, jı̂-chhiáⁿ téng-koân ê soaⁿ-thâu chin-chiàⁿ liân kah thiⁿ-téng ê chhiⁿ.
“Chit-má koh lâi sı̄ siōng gûi-hiám ê sı̂-chūn.”Aukele kéng-kò kóng: “a-hiaⁿ, nā-sı̄ chiām-sı̂ hō͘ goá lâi chiap-koán, goá ē-tàng kái-kiù ta̍k-ê, hō͘ ta̍k-ê thoat-lı̄ gûi-hiám.”
Thiaⁿ-tio̍h chia-ê oē, Kama-kahi chiâⁿ bô hoaⁿ-hí, má-siōng jióng kah ná-chhiūⁿ káu lah pūi-leh: “koh bē-su pí lí-ê hiaⁿ-ko khah-ióng, khah-gâu, khah lı̄-hāi --- hō͘?”
Aukele it-tı̍t iô-thâu hó͘-jı̄n: “Che kah ióng-kám, ióng-chòng ia̍h-sı̄ gâu, chı̍t-tiám-á koan-hē tō bô, a-hiaⁿ!” Chí-sı̄ in-ūi chit-ê Namaka ang-ı̂ sı̍t-chāi chiok lı̄-hāi--ê. Kan-taⁿ goá ū hoat-tō͘ thang tùi-hù i--niâ!”
“Hó--a!” Kama-kahi ná khí-siáu--ê teh hoah: “lí nā-sı̄ hiah-nı̍h lı̄-hāi, ūi-sím-mı̍h lí bô ài ka-kı̄ khí-chō chı̍t-chiah Canoe, khı̀ chhoē chit-ê ang-ı̂ saⁿ-piàⁿ--leh? Chit-chiah chûn sı̄ chū khai-sí tō sı̄ goá teh hoāⁿ--ê, í-āu mā-sı̄!”
“Chhiáⁿ thiaⁿ goá kóng chı̍t-kù lí bô kah-ı̀ ê oē, a-hiaⁿ!” Aukele kè-siok kóng: “Chit-ê ang-ı̂ ē phài sı̀-chiah hoà-sin chò chiáu-á ê Kupoa lâi gêng-chiap lí. Chit-ê sı̂-chūn, a-hiaⁿ lí ài kā in kóng, lán sı̄ ūi-tio̍h hô-pêng lâi---ê ài chai-iáⁿ lí-ê sèⁿ-miā, lín kiáⁿ ê sèⁿ-miā kah lán só͘-ū hiaⁿ-tı̄ ê sèⁿ-miā lóng tı̄ i-ê chhiú-thâu--nı̍h.”
Kama-kahi thâu chı̍t-ē oa̍t tō lı̄-khui--a, chı̍t-tiám-á tō bô lah sı̀n-táu Aukele kóng ê oē.
Tng phâng-chûn sái oá chit-ê tó ê sı̂, chiaⁿ-sı̍t ū sı̀-chiah seⁿ tio̍h chiâⁿ súi ê chiáu-á --- chı̍t-chiah pe̍h-sek--ê,chı̍t-chiah phú-sek--ê, chı̍t-chiah thô͘-sek--ê, chı̍t-chiah chheⁿ-sek--ê ---- poe lâi gêng-chiap in, in tı̄ chûn-téng se̍h kúi-nā liàn ı̂ⁿ-kho͘-á, chiah hioh lo̍h-khı̀ pêⁿ-tâi téng-bı̄n.
Hit-chiah pe̍h-sek ê chiáu hoat chhut lâng-siaⁿ kóng:“lín lâi “Halani Jı̍t-Seng-chi-tó” sı̄ beh chhòng sáⁿ?”
Kama-kahi thiau-kang kā Aukele sái chı̍t-ê ba̍k-boé,ı̀n-kóng: “Lâi sio-phah--ê!”
Chit-sı̀-chiah chiáu-á thiaⁿ tio̍h chit-kù oē, pēng bô ı̀n-siaⁿ, sûi-sı̂ tō “phi-phi-phiak-phiak” koáⁿ-kín poe cháu. Aukele chai-iáⁿ tāi-chı̀ toā-tiâu khàu kah chiâⁿ siong-sim, mā chiâⁿ choa̍t-bōng.
Chı̍t-pō͘ chı̍t-pō͘ ta̍h-jı̍p sí-bông ê kài-soàⁿ
