I-sap Gū-giân 01

Ùi Wiki Tô·-su-kóan
 1. Gû-tiâu Lāi ê Káu 
 Chı̍t-chiah káu ūi-tio̍h beh chhoē chı̍t-ê khùn-tiong-tàu ê só͘-chāi, chiū thiàu-jı̍p-khı̀ gû-tiâu lāi, tó tı̄ sio-lō sóng-khoài ê tiū-chháu tui khùn. 
 Koè bô joā-kú, gû e-po͘ ê khang-khoè chò-soah, tńg-khı̀ gû-tiâu siūⁿ beh chia̍h chháu. Chit-chiah káu tng teh hó khùn, khı̀ hō͘ gû chhá--chhéⁿ, chin siū-khı̀, chiū peh-khí-lâi tùi gû it-tı̍t pūi. Gû nā kiâⁿ oá, káu chiū siūⁿ beh kā i kā. 
 Choè-āu, gû ko͘-put-chiong chiū hòng-khı̀ chia̍h chháu, oat--chhut--khı̀. I iân-lō͘ kiâⁿ iân-lō͘ ngāu-ngāu-liām kóng, “Ka-kı̄ khùn bē hó-sè, koh koài--goá, m̄ hō͘ goá chia̍h chháu!” 
 Ài, lâng nā bô hoat-tō͘ tit-tio̍h boán-chiok, chhiâng-chāi lóng ē oàn-thàn pa̍t-lâng! 
 2. Chhâ-thâu Ang-á 
 Tı̄ kó͘-chá, lâng lóng ē pài chó͘-sian, chio̍h-thâu-kong, á-sı̄ chhâ-thâu ang-á, ǹg-bāng tit-tio̍h hok-khı̀. 
 Ū chı̍t-ê lâng tiāⁿ-tiāⁿ pài in lāu-pē lâu--lo̍h--lâi ê chhâ-thâu ang-á, m̄-kú i iû-goân bô tit-tio̍h sím-mı̍h hok-khı̀. I it-tı̍t kiû, it-tı̍t kiû, mā-sı̄ iáu chin pháiⁿ-ūn. 
 Ū chı̍t-jı̍t, i chin siū-khı̀, kiâⁿ kàu chhâ-thâu ang-á ê bı̄n-chêng, tùi âng-kè toh-téng kā chhia-chhia--lo̍h--khı̀. Hit-sian chhâ-thâu ang-á soà tn̄g chò nn̄g-koe̍h, chin-chē gı̂n-kak-á tùi chhâ-thâu ang-á ê pak-tó͘ lāi lı̀n--chhut--lâi, lak kàu moá sı̀-kè. 
 3. Thó-hái-lâng 
 Chı̍t-ê thó-hái-lâng gia̍h chı̍t-ki phín-á tı̄ khe-hoāⁿ piⁿ teh pûn, hi-bāng hı̂ thiaⁿ-tio̍h phín-á-siaⁿ thiàu-chhut-lâi chúi-bı̄n thang hō͘ lia̍h. M̄-kú liân chı̍t-boé mā bô. I chiū pha-bāng lo̍h chúi, bô joā-kú, chiū bāng-tio̍h chin chē hı̂. I koh kā phín-á gia̍h khí-lâi pûn. I ná-pûn, hı̂-á ná tı̄ bāng-á lāi thiàu-lâi thiàu-khı̀. 
 “Ah! chit-pái goá pûn, lín chiū thiàu lah hō͘ⁿ!” 
 “Sı̄ lah!” chı̍t-boé khah lāu ê hı̂ ı̀n kóng, “Lí nā hō͘ lâng khòng-chè tiâu leh, chiū-ài chiàu lâng ê ı̀-sù kiâⁿ!” 
 4. Chhı̄ Iûⁿ-á ê Gín-á 
 Ū chı̍t-ê chhı̄-iûⁿ ê gín-á kā i ê iûⁿ-á koáⁿ kàu soaⁿ-kha ê chhiū-nâ khı̀ chia̍h chháu. I kui-jı̍t lóng bô phoāⁿ, chiū siūⁿ-khang siūⁿ-phāng beh chè-chō chhı̀-khek. I cháu-jı̍p chng-lāi, toā siaⁿ hoah kóng, “Ū iá-lông o͘h, ū iá-lông o͘h!” Chng-lāi ê lâng thiaⁿ--tio̍h, sûi chông--chhut--lâi; ū--ê chin kín chiū cháu kàu i hia. Chit-ê gín-á kám-kak án-ne sı̍t-chāi ū-kàu sim-sek. Koè bô kúi-jı̍t, i chiū koh chhı̀ chı̍t-pái. Chng-lāi ê lâng iáu-sı̄ kāng-khoán cháu-chut-lâi beh kā i tàu-saⁿ-kāng. Tāi-ke hoat-hiān chit-ê gín-á iū-koh teh kóng pe̍h-chha̍t, lóng chin siū-khı̀. 
 Koè bô kúi-jı̍t, chhiū-nâ lāi chiâⁿ-sı̍t chhut-hiān chı̍t-chiah toā iá-lông. Chit-ê gín-á khai-sí kín-tiuⁿ, hoân-ló i ê iûⁿ-á. Chit-pái i tong-jiân pí í-chêng koh khah toā siaⁿ hoah, “Iá-lông lâi lah, iá-lông lâi lah!” M̄ -kú, hia-ê í-keng hō͘ i phiàn koè 2 pái ê lâng, siūⁿ kóng chit-ê gín-á iū-koh teh chhòng-tı̄--lâng lah! Bô poàⁿ-ê lâng beh chhap--i. Só͘-í, iá-lông chiū kā iûⁿ-á chia̍h liáu-liáu, chia̍h kàu pá-thong-thong. 
 Tng chit-ê gín-á teh oàn-thàn bô lâng tàu-saⁿ-kāng ê sı̂, chng--nı̍h ê tióng-poè kā kóng, “Chún-kóng lí chı̍t-ê pián-sian-á chit-pái só͘ kóng--ê khak-sı̍t sı̄ chin--ê, mā bô lâng ē siong-sı̀n lah!” 
 5. Siàu-liân Chha̍t-thau kap i ê Lāu-bú 
 Ū chı̍t-ê siàu-liân-lâng in-ūi chò chha̍t hông lia̍h--khı̀, hoat-koaⁿ kā phoàⁿ-choē tio̍h chē-kaⁿ. Tı̄ beh koaiⁿ-jı̍p kaⁿ-ga̍k chı̀n-chêng, i iau-kiû kı̀ⁿ i ê lāu-bú chı̍t-bı̄n. 
 In bú-á-kiáⁿ kı̀ⁿ-bı̄n ê sı̂, i tùi lāu-bú kóng, “Goá siūⁿ beh kā lí kóng sè-siaⁿ oē.” I ê lāu-bú chiū kiâⁿ oá--khı̀. In lāu-bú chı̍t àⁿ-thâu, i sûi tùi lāu-bú ê hı̄ⁿ-á kā kā--lo̍h--khı̀. Piⁿ--á ê lâng khoàⁿ-chı̍t-ē lóng chhoah-chı̍t-tiô, mē i sı̄ choáⁿ-iūⁿ chò chiah-nı̍h chho͘-ló͘ bô jı̂n-sèng ê tāi-chı̀. 
 I ı̀n-kóng, “Che sı̄ i ê pò-èng! Goá sè-hàn thâu-chı̍t-pái kā lâng thau-the̍h mı̍h-kiāⁿ tńg-khı̀ chhù--nı̍h ê sı̂, i m̄-nā bô chek-pı̄--goá, chhú-hoa̍t--goá, hoán-tò-tńg chhiò-chhiò-á kā goá kóng, bô lâng ē hoat-hiān lah! Chiū-sı̄ in-ūi i, goá kin-á-jı̍t chiah ē piàn án-ne!” 
 Ū chı̍t-ê Bo̍k-su kóng, “Hū-jı̂n-lâng ah, lín kiáⁿ kóng--ê bô m̄-tio̍h! Siōng-tè kóng, ‘Kàu-ióng gín-á tio̍h ēng ha̍p-gı̂ ê hoat, án-ne kàu-lāu iā bē oai-chhoa̍h.’ ” 
 6. Sai kap Niáu-chhí 
 Ū chı̍t-pái, chı̍t-chiah sai teh khùn, chı̍t-chiah niáu-chhí-á peh khí-khı̀ i ê sin-khu téng, cháu-lâi cháu-khı̀. Sai hō͘ niáu-chhí-á chhá--chhéⁿ, khí-mo͘-bái, chiū iōng toā chhiú kā niáu-chhí-á hap--lo̍h--khı̀, chhùi koh khui~khui~khui, siūⁿbeh kā thun--lo̍h--khı̀. 
 Niáu-chhí-á toā-siaⁿ ai-kiû kóng, “Tāi-ông ah, chit-pái chhiáⁿ lí goân-liōng--goá, lí ê un-chêng goá ē éng-oán kı̀ tı̄ sim-koaⁿ lāi. Bô tiāⁿ ū chı̍t-jı̍t, goá ē-tàng pò-tap--lí. ” Sai thiaⁿ-tio̍h khı̀ ài-chhiò, “Lí chit-chiah niáu-chhí-á-pó͘, ū sím-mı̍h châi-tiāu thang pò-tap--goá leh?” M̄-kú, sai iû-goân kā niáu-chhí-á pàng--khui, hō͘ i cháu. 
 Koè bô joā-kú, sai poa̍h-lo̍h-khı̀ hām-chéⁿ. Phah-la̍h ê lâng beh kā oa̍h-lèng-lèng ê sai hiàn hō͘ kok-ông. In kā sai pa̍k tı̄ chhiū-á-kha, beh khı̀ chhoē chhia lâi chài. Chit-chūn, tú-hó niáu-chhí-á tùi hia kiâⁿ--koè, khoàⁿ-tio̍h sai pi-ai thòng-khó͘ ê bô͘-iūⁿ, chiū cháu koè khı̀ kā sai sin-khu téng ê soh-á kā ù tn̄g, chin iāng-khı̀ kā kóng, “Taⁿ, goá í-keng pò-tap lí ê un-chêng lah.” Niáu-chhí-á chiū án-ne kā bān-siù-chi-ông kiù cháu. 
 Chiáu ē tı̄ thiⁿ-téng poe, hı̂ ē tı̄ chúi--nı̍h siû, tō͘-ún-á ē chǹg-thô͘, niáu-chhí-á ē ó͘-khang; lâng kóng, “ Lám-lám-bé mā ū chı̍t-pō͘ that.” M̄-thang khoàⁿ niáu-chhí-á sè-chiah koh bô-mı̍h, sió-chut-á ū sı̂ mā ē piàn eng-hiông! 
 7. Sai kap Chhí 
 Ū chı̍t-jı̍t, sai teh khùn, chı̍t-chiah niáu-chhí m̄ chai sí, peh khí sai ê sin-khu téng cháu-lâi cháu-khı̀. 
 Sai hō͘ i chhá--chhíⁿ, toā-chhiú giâ-khí-lâi hap--lo̍h--khı̀, sa tio̍h chhí. Sai chhùi-á peh kàu khui~khui~khui, siūⁿ beh kā niáu-chhí thun--lo̍h--khı̀. 
 Niáu-chhí toā siaⁿ ai-ai hiⁿ, “Tāi-ông ah! jiâu goá chı̍t-pái mài siū-khı̀, chiong-lâi goá ē pò-tap--lí.” Sai kám-kak chin chhù-bı̄, he sı̄ bô khó-lêng ê tāi-chı̀. Chı̍t-sim khó-liân--i, kui-khı̀ pàng-pàng hō͘ i khı̀. 
 Bô joā-kú, sai poa̍h-lo̍h hām-chíⁿ--nı̍h. la̍h-jı̂n kā pa̍k tı̄ chhiū-kha-piⁿ, beh kā chhia khı̀ hiàn hō͘ kun-ông i. 
 Niáu-chhí kiâⁿ--koè khoàⁿ-tio̍h siù-ông ai-ai-hiⁿ, sı̍t-chāi thòng-khó͘ koh ai-pi. 
 Niáu-chhí chhùi-khí chin lāi-lı̄, soh-á hō͘ i kā tn̄g--khı̀, bān-siù chi-ông hō͘ chhí kiù-cháu--khı̀. 
 M̄-thang khoàⁿ chhí sè-chiah koh bô-mı̍h, sió-chut-á mā ū chı̍t-pō͘ chhú, choa̍t-tùi bē bōng-un koh poē-gı̄! 
 8. Ìⁿ-á kap Chiáu-á 
 Che hoat-seng tı̄ chı̍t-ê chng-kha só͘-chāi. Ū chı̍t-ê lâng tı̄ chhân--nı̍h chò-sit, teh iā toā-moâ ê chéng-chí. Ū chı̍t-chiah ı̀ⁿ-á kap chin chē chiáu-á, tı̄ chhân--nı̍h thiàu-lâi thiàu-khı̀ chhoē mı̍h chia̍h. Ìⁿ-á kóng, “Ài chù-ı̀ hit-ê lâng.” Kı̂-tha ê chiáu-á mn̄g, “Ūi sím-mı̍h? I teh chhòng sím-mı̍h leh?” Ìⁿ-á kóng, “I teh iā toā-moâ ê chéng-chí. Tāi-ke ài chim-chiok kā só͘-ū ê chéng-chí lóng khioh khí-lâi chia̍h hō͘ chheng-khı̀; nā bô lín ē hiō-hoé.” Kı̂-tha ê chiáu-á kin-pún to bô teh kā thiaⁿ. 
 Koè bô joā-kú, toā-moâ chéng-chí tı̄ thô͘--nı̍h puh-íⁿ, chhiū-chai bān-bān-á toā-châng sêng-se̍k lah. Hō͘ lâng kā the̍h-lâi pı̄ⁿ chò moâ-soh, chhiah chò bāng-á. Chin-chē chiáu-á lóng hō͘ chia-ê bāng-á bāng--tio̍h. 
 Ìⁿ-á kóng: “Goá kiám m̄-sū láu-chá chiū kóng-kè?” 
 Ìⁿ-á kóng, “Goá kiám m̄-sı̄ láu-chá chiū kóng--koè?” Sı̄ beh khah kut-la̍t leh, kā choân-pō͘ ê chéng-chí siau-bia̍t; á-sı̄ beh khǹg leh hō͘ puh-íⁿ, sêng-tióng,toā-châng, lâi hāi-sí ka-kı̄? 
 9. Sı̀-kha-á Thó beh Ài Chı̍t ê Kun-ông 
 Ū chı̍t-tı̄n sı̀-kha-á toà tı̄ chı̍t-ê chin sek-ha̍p in toà ê sip-tē. In sı̀-kè thiàu, ô͘-pe̍h sńg. M̄-koán sı̄ kā pa̍t-lâng phùn tâm--khı̀, á-sı̄ hō͘ pa̍t-lâng thún--tio̍h, lóng bô lâng ē chhoē mâ-hoân.Jı̍t-chí koè-liáu chin sóng-khoài, bô-hoân bô-ló. M̄-kú, in kám-kak án-ne bô kàu lí-sióng, ǹg-bāng ū chı̍t-ê kun-ông kap chı̍t-thò sek-ha̍p in ê kui-hoān, chiū kā Thiⁿ-sı̂n iau-kiû, “Úi-tāi ê Sı̂n ah, chhiáⁿ sàng chı̍t-ê kun-ông lâi thóng-tı̄--goán, hō͘ goán tāi-ke ū kui-kí.” 
 Thiⁿ-sı̂n thiaⁿ-tio̍h in ê iau-kiû soà khí ài-chhiò, chiū tàn chı̍t toā kho͘ goân-bo̍k lo̍h-khı̀ in ê sip-tē. Chhiū-kho͘ lak lo̍h-khı̀ sip-tē ê sı̂, hoat-chhut chin toā ê chúi-siaⁿ. Chia-ê sı̀-kha-á chı̍t khai-sí kám-kak chin kiaⁿ-hiâⁿ, koh chin hò͘ⁿ-kı̂, choân-pō͘ lóng chông-khı̀ chúi-piⁿ beh khoàⁿ in ê Kun-ông tàu-té sı̄ seⁿ-chò siáⁿ-khoán. 
 Tāi-ke ûi tı̄ hia tán chı̍t-toāⁿ sı̂-kan khoàⁿ “I” lóng bô tōng-chēng. Ū chı̍t-nn̄g-chiah khah ióng-kám--ê chiū mō͘-hiám oá-kı̄n “I”, sı̄m-chı̀ toā-táⁿ chhun-chhiú khı̀ kā bong, “I” iû-goân bô tín-tāng. Chia-ê sı̀-kha-á eng-hiông kui-khı̀ khí-lí “I” ê téng-bı̄n thiàu-làng-suh. Kı̂-tha ê sı̀-kha-á lóng toè in án-ne chò. 
 Koé chı̍t-toāⁿ sı̂-jı̍t, chia ê sı̀-kha-á ta̍k-kang bô-êng sûi-lâng ê tāi-chı̀, kin-pún bô khı̀ chù-ı̀ tio̍h in hit ê Kun-ông, liân kóng-khí mā bô! In kám-kak che m̄-sı̄ in su-iàu ê, só͘-í in koh kā Thiⁿ-sı̂n iau-kiû in ê goān-bāng, “Goán beh ài ê sı̄ chı̍t-ê chiàⁿ-káng ê kun-ông, ē-tàng hō͘ goán siú kui-kí ê kun-ông.” 
 Chit-pái Thiⁿ-sı̂n chin siū-khı̀, chiū sàng chı̍t-chiah toā-chiah Lā-poe chò in ê kun-ông. Lā-poe chek-sı̂ kā sı̀-kha-á lóng thiah-chia̍h lo̍h-pak. Chit-chūn, sı̀-kha-á siūⁿ beh hoán-hoé mā í-keng bē hù lah! 
 Goān-bāng sı̄ bān-tn̄g chhim-kheⁿ, éng-oán bô boán-chiok ê sı̂-jı̍t. Hoân-sū tio̍h-ài pí-kàu--koè chiah chai hó-bái. Chū-jiân ê kui-hoān chóng pí jı̂n-ûi, giâm-keh koh chân-khok ê kui-hoān khah hó. 
 10. Soaⁿ teh Tín-tāng 
 Ū chı̍t-jı̍t, ū lâng chù-ı̀ tio̍h soaⁿ teh tín-tāng, soaⁿ-téng teh chhèng ian. Thó͘-tē mā teh phı̍h-phı̍h-chùn, chhiū-á tn̄g-chat tó--lo̍h--khı̀, toā chio̍h-thâu lóng lak-lak--lo̍h--lâi. Tāi-ke lóng kám-kak it-tēng sı̄ ū sím-mı̍h khióng-pò͘ ê tāi-chı̀ beh hoat-seng lah. Só͘-ū ê lâng lóng chū-chı̍p tı̄ kāng chı̍t-ê só͘-chāi, khoàⁿ tàu-té sı̄ sím-mı̍h koài-mı̍h beh chhut-hiān. In tı̄ hia kho̍k-kho̍k-tán, m̄-kú sím-mı̍h lóng bô chhut-hiān. 
 Āu--lâi, ū chı̍t-chūn koh khah ke̍k-lia̍t ê tē-tāng, chı̍t-pêng ê soaⁿ lı̍h--khui, lı̍h chı̍t-phāng chin toā-phāng. Choân-pō͘ ê lâng lóng ba̍k-chiu kim-kim khoàⁿ kàu toā-chhùi khui-khui. Lō͘-boé-chhiú, khoàⁿ-tio̍h chı̍t-chiah chiok sè-chiah ê niáu-chhí-á, sè-ka-lia̍p-á ê thâu tùi hit-ê soaⁿ-phāng chhun--chhut--lâi, tùi in chit-pêng tı̍t-tı̍t cháu--koè--lâi. 
 Ū lâng hoah-kóng, “Siūⁿ-bē-kàu chiah-nı̍h sè chiah ê niáu-chhí-á kèng-jiân ē chō-sêng soaⁿ-pang tē-lı̍h!”