Jı̂n-lūi ê chai-lān iáu bē soah mah

Jı̂n-lūi tùi ū le̍k-sú í-lâi, sím-mı̍h lâng sı̄ tē-it pù-ū? Mûi-iû tāi-ông mah? Khı̀-iû tāi-ông mah? A-lí-hàn ông-chú mah? Á-sı̄ hit ê siat-lı̍p hô-pêng chióng-kim ê Lo̍k-poê-ní mah? M̄-sı̄, lóng-chóng m̄-sı̄! Nā-sı̄ án-ni sı̄ chı̄-chūi? Chiū-sı̄ Iû-thài lâng ê ông Tāi-pı̍t! Tàu-tí Tāi-pı̍t ông ê châi-sán ū loā-chē? Ū n̂g-kim cha̍p-bān saⁿ-chheng liân-te̍k, pe̍h-kim chı̍t-pah-bān chhit-chheng liân-te̍k (1 liân-te̍k sı̄ 81 kin 10 niú) Chóng-kè sı̄ hiān-chāi Bí-kim 1,200 ek kho͘. Tāi-pı̍t ông ê kiáⁿ Só-lô-bûn ông sêng-chiap chiah toā ê châi-pó, koh soà-chiap lāu-pē ê chı̀-goān, tı̄ Iâ-lō͘-sat-léng ū kiàn-lı̍p sèng-tiān. Koan-hē sèng-tiān cháiⁿ-iūⁿ ê hô-hoâ tông-hông, chí ēng kúi-kù oē chiū thang sióng-siōng. Tē-pı̂ⁿ 2 bān bó͘, chhù-téng, mn̂g thang, tı̍t-kàu chè-toâⁿ ēng-khū, lóng-chóng sı̄ tāi-lí chio̍h jı̍p chu-pó kap n̂g-kim, kiàn-tio̍k hùi 60 ek Bí-kim, tōng ēng kang-lâng 18 bān lâng, kan-ta tok-kang pō͘-hūn, chiū ēng 3800 lâng. Sèng-tiān tı̄ Chú-chêng 967 nı̂ oân-sêng, chiâⁿ-choè só͘ ū Iû-thài lâng sı̀n-gióng ê tiong-sim bo̍k-phiau. Lāi-bı̄n ū khí-chō chı̀-sèng-só͘, sı̄ choè sı̂n-sèng ê tiûⁿ-só͘, tı̄ hia ū an-tı̀ Iok-kūi, lāi-bı̄n ū khǹg Mô͘-se só͘ tiau-khek 10 tiâu-kài ê chio̍h-pán. Āu-lâi Pa-pí-lûn ông chhim-jı̍p Iâ-lō͘-sat-léng ê sı̂, sèng-tiān-lāi chı̀-sèng-só͘ ê Iok-kūi tı̄ Pa-pí-lûn kun-tūi iáu bē kàu ê í-chêng chiū sit-chong lah. Ū lâng kóng sı̄ hō͘ teh pó-hō͘ iok-kūi ê 2 ê thiⁿ-sài toà cháu, chóng-sı̄ it-poaⁿ lâng lóng lia̍h choè sı̄ sèng-tiān lāi ê chè-si, in-ūi khoàⁿ-kı̀ⁿ sè-bı̄n gûi-hiám koáⁿ-kín chiong Iok-kūi chhàng-jı̍p-khı̀ chı̀-sèng-só͘ tē-hā pı̀-bı̍t tōng-lāi. Ū chı̍t-hāng chin khó-lêng ê sū, chiū-sı̄ Só-lô-bûn ông ê châi-pó tı̄ 2500 nı̂ lâi, it-tı̍t kap Iok-kūi bâi-chòng tı̄ hit ê pı̀-bı̍t tōng-lāi. Siat-sú ū chı̍t-jı̍t chit ê tōng-lāi ê loē-iông nā kı̀ⁿ-tio̍h chheng-thian pe̍h-jı̍t, án-ni Siōng-tè ê Iok-kūi hoat-hiān, Mô͘-se ê 10 tiâu-kài chhut-hiān, Só-lô-bûn ông ê pó-chông hián-hiān, che thang kóng sı̄ jı̂n-lūi iú-sú í-lâi ê toā sin-bûn! Chóng-sı̄ khó-sioh it-chhè ê mō͘-hiám-ka ēng chı̄n chhiú-toāⁿ, kàu taⁿ iā lóng bô hoat thang tit-tio̍h chhoē tio̍h chia ê kó͘-chek. Sím-mı̍h goân-in chiah-nı̍h chhong-bêng ê jı̂n-lūi, kúi chheng-nı̂ lâi bô hoat-tō͘ thang hoat-hiān tio̍h chit ê pı̀-bı̍t nih? Tı̄ Ai-kı̍p kı̀ⁿ-nā sı̄ Kim-jı̄-thah ê só͘-chāi lóng tek-khak ū chō chı̍t-chiah “lâng-thâu sai-sin” ê siōng, chit-khoán ê kiàn-tio̍k-bu̍t, tı̄ tng-sı̂ ū hoa-hùi siong-tong toā ê châi-le̍k kap jı̂n-le̍k. Hiān-chāi iáu-kú lâu--teh, chı̍t-chō tē-it toā ê, chiū-sı̄ Ai-kı̍p tē 4 ông-tiâu ê sı̂ khí-chō ê. Tng-sı̂ ū tōng-oân 10 bān lâng kong-chok 40 nı̂ chiah oân-sêng chit ê kiàn-tio̍k-bu̍t. Ūi-tio̍h beh ūn-poaⁿ chio̍h-thâu kap khui-lō͘ 10nı̂, ku̍t tē-hā-sek 10 nı̂, chiong chio̍h-thâu thia̍p kàu téng-tiám tio̍h 20 nı̂. Chiàu chit ê phiau-chún, lán chiū thang sióng-siōng Kim-jı̄-thah kap lâng-thâu sai-sin sı̄ loā-nı̍h toā! Chóng-sı̄ chit khoán ê kiàn-tio̍k-bu̍t m̄ sı̄ kan-ta Ai-kı̍p chiah ū, chiū-sı̄ tı̄ kó͘ Hi-lia̍p chiū thoân-pò chin khoah, thang chèng bêng tng-sı̂ ê bûn-hoà chiū ū hō͘-siōng ê kau-liû. 1920 nı̂ gián-kiù Kim-jı̄-thah ê So͘-kek-lân hông-ka khó-kó͘ ha̍k-chiá Su-bı̍t-su, ū hoat-piáu chı̍t-hāng lâng só͘ bē-bat chù-ı̀ ê sū, chiū-sı̄, Kim-jı̄-thah lāi-pō͘ ê tē-hā-lō͘ ê piah-nı̍h ū khek tiōng-iàu ê ū-giân“1930 nı̂ kàu 1940 nı̂ sè-kài teh beh ū toā chai-lān-----” Kiat-kó 1940 nı̂ sè-kài tē-jı̄ chhù sè-kài tāi-chiàn po̍k-hoat. 1953 nı̂ 8 ge̍h Hoat-kok ê ha̍k-chiá Kiâu-tı̄ A-liâm phok-sū tı̄ teh ku̍t lâng-thâu sai-sin ê sı̂, ū hoat-kiàn tio̍h lāi-pō͘ iā ū khek ū-giân “1930 nı̂ kàu 1940 nı̂, sè-kài teh beh ū liân-sio̍k 10 nı̂ kú ê toā chai-lān í-āu Ai-kı̍p oē bián-tû sok-pa̍k, chóng-sı̄ chí ū oē thang pêng-an keng-kè 10 nı̂ kú nā-tiāⁿ, āu-lâi oē koh tú-tio̍h chı̍t-pái chhi-chhám ê chai-hō, chit ê chai-hō sı̄ in-ūi chı̍t-tiâu sè-tiâu hô, tang-pak ı̄ⁿ-kàu ê sió kok kong jı̍p pún thó͘-------” Tı̄ tng-sı̂ jı̂n-lūi tùi chit ê ū-giân bē bat chù-ı̀, chit ê ū-giân só͘ chí ê jı̍t-kı̂ sı̄ 1956 nı̂, chai-hō sı̄ So͘-ui-su ūn-hô, kong jı̍p pún-thó͘--ê sı̄ chí kap Hoê-kàu kok ê Ai-kı̍p boē-thang saⁿ iông-la̍p ê Í-sek-lia̍t. It-chhè lóng piàn chiâⁿ choè sū-sı̍t--- Ai-kı̍p hoê-ho̍k to̍k-lı̍p, tiàm tı̄ So͘-ui-su ūn-hô khu-he̍k ê Eng-kun, tı̄ 1956 nı̂ 6 ge̍h choân-pō͘ thiat-thè, chı̍t ge̍h jı̍t āu La̍p-sek soan-pò͘ ūn-hô siu-kui kok-iú, 10 ge̍h 29 jı̍t Í-sek-lia̍t chı̀n-kong Ai-kı̍p, koh in-ūi “sè-tiâu hô” chit ê chai-hō ê goân-in, Eng Hoat liân-kun tı̄ kúi jı̍t āu tùi Ai-kı̍p chhái-chhú kun-sū hêng-tōng. Chit khoán chún-khak ê ū-giân, kı̂-tiong ò-pı̀ ê só͘ chāi sı̍t-chāi hō͘ lâng oh-tit liáu-kái. Sèng-keng kóng “Jı̂n-lūi tiām-tiām ê sı̂, chio̍h-thâu beh kóng-oē.” Chhiáⁿ khoàⁿ tùi “Lâng-thâu sai-sin ê chio̍h-thâu koài-bu̍t ū chhut-siaⁿ teh kóng ū-giân!” Kiâu-tı̄ A-liâm phok-sū tı̄ 1936 nı̂ só͘ chhut-pán ê sè-kài-sú tiong ū ē-bı̄n chı̍t-toāⁿ kı̂-koài ê kı̀-chài:“Tı̄ lâng-thâu sai-sin ê thâu-chêng kha, goá hoat-kiàn chı̍t-toāⁿ kó͘-tāi ê bûn-jı̄, gián-kiù ê kiat-kó hoat-hiān tio̍h sı̄ ū-giân---1960 nı̂ chêng āu, Ai-kı̍p koan-hē sè-kài miā-ūn ê “sè-tiâu hô” teh beh po̍k-chà, oē hō͘ Ai-kı̍p hām jı̍p tı̄ khong-chiân kiaⁿ-hiâⁿ ê sı̂-tāi tiong-----. 1970 nı̂, jı̂n-lūi teh beh tú-tio̍h khong-chiân ê toā chai-lān------. 1980 nı̂ Ai-kı̍p kap tang-pak ı̄ⁿ-kàu sió kok beh piàn-chiâⁿ choè hiaⁿ-tı̄ ê kok-ka, kiōng-tông ha̍p-chok ku̍t Só-lô-bûn ông ê pó-chông lâi kiàn-siat sin ê Iû-thài kàu kap Hoê-kàu liân-ha̍p kok----- Chia ê ná chhin-chhiūⁿ sı̄ bû-khe-chi-tâm, bē-thang hō͘ lâng sı̀n-tit. Chóng-sı̄ siat-sú lán nā chham-khó koan-hē ai-kı̍p hoê-ho̍k to̍k-lı̍p ūn-tōng í-kı̍p Í-sek-liat kap Eng Hoat chı̀n-kong Ai-kı̍p ê ū-giân, ū án-ni ê èng-giām, chiū kı̂-thaⁿ ê ū-giân iā ū khó-lêng sı̍t-hiān. 1954 nı̂ Bí-kok Ka-lí-hok-lı̄-a Tāi-ha̍k khó-kó͘-ha̍k chú-jı̄m kàu-siū Ài-tek-hoâ Pin-sun, khı̀ Iâ-lō͘-sat-léng ūi-tio̍h Só-lô-bûn ông sèng-tiān ê khó-chek gián-kiù í-āu, ū hoat-hiān tio̍h kúi-kù ū-giân, kı̂-tiong ū chı̍t-kù kéng-jiân kap Ai-kı̍p ê lâng-thâu sai-sin thâu-chêng kha só͘ khek ê jı̄ saⁿ tùi-èng, chiū-sı̄ “1970 nı̂ jı̂n-lūi khong-chiân ê toā chai-lān teh beh kàng-lı̂m----- 1980 nı̂ kàu 1990 nı̂ Iû-thài-lâng kap sai-lâm pêng ê ı̄ⁿ-kàu kó͘-kok liân-ha̍p, ha̍p-chok ku̍t Só-lô-bûn ông ê pó-chông, kiàn-siat sin kok-ka------” Kóng kàu Ai-kı̍p kap Í-sek-lia̍t tı̄ 30 nı̂ āu oē piàn chiâⁿ choè liân-pang kok-ka, sui-jiân ū tām-po̍h bē-thang siong-sı̀n, chóng-sı̄ lán só͘ tiōng-sı̄ ê sı̄ 1970 nı̂ sı̄ m̄-sı̄ jı̂n-lūi bē-thang tô-thoat choè-āu chit ê ke̍k-toā ê chai-lān? (Chiàu Sèng-keng ê ū-giân, tı̄ Ki-tok kàng-lı̂m toē-chiūⁿ í-chêng beh ū ke̍k-toā ê chai-lān, Ki-tok kàng-lı̂m toē-chiūⁿ í-āu sè-kài beh ū chin hô-pêng, bı̂n-cho̍k kap bı̂n-cho̍k hô-hó ha̍p-chok.) (Oa̍h-miā ê Bí-niû tē 53 kı̂,1959 nı̂ 10 ge̍h)