Jı̄-cha̍p Sè-kí ê Chú-jı̍t-o̍h 01

20 Sè-kí ê Chú-jı̍t-o̍h
N. Tamura tù Tē 1 Phiⁿ Chóng-lūn Tē 1 Chiuⁿ Chú-jı̍t-o̍h ê sù-bēng Kàu-io̍k sı̄ sím-mı̍h? Beh kóng Chú-jı̍t-o̍h ê sù-bēng ê tāi-seng, beh kóng “Kàu-io̍k sı̄ sím-mı̍h?” Hiān-sı̂ tı̄ siā-hoē khui-chhùi chiū hoah kàu-io̍k, chú-chhiòng kàu-io̍k ê pit-iàu ê lâng bē chió. Chóng-sı̄ tàu-tí chiah ê lâng ū liáu-kái kàu-io̍k chin ê ı̀-gı̄ bô? Coburbia tāi-ha̍k ê Butler phok-sū bat ēng “kàu-io̍k ê ı̀-gı̄” chò tê-ba̍k káng-ián. I kóng, “Lâng ê thian-sèng ū gō͘ hāng, chiū-sı̄ ha̍k-su̍t, bûn-ha̍k, sím-bí, siā-kau kap chong-kàu ê thian-sèng. Iā kàu-io̍k chiū-sı̄ beh hō͘ chit 5 ê thian-sèng ē-thang oân-boán ê hoat-ta̍t.” Tú sı̄ án-ni, kàu-io̍k m̄-sı̄ kan-ta ha̍k-būn, iā m̄-sı̄ kan-ta bûn-ha̍k, iā m̄-sı̄ chí-ū bí-su̍t á-sı̄ siā-kau. Lín tio̍h chai, chong-kàu kap kàu-io̍k ū chin toā ê koan-hē, nā bô chong-kàu ê iàu-sò͘, chiū bē thang chheng-chò chin-chiàⁿ ê kàu-io̍k. Tı̄ sè-kan só͘ ū ê kàu-io̍k-ka tı̄ chit tiám tùi chin ê kàu-io̍k ū chhò-gō͘. Kim-sè ê sim-lí-ha̍k-chiá, tùi sim-lí siōng lūn-toàn tùi bô siū koè chong-kàu kàu-io̍k ê lâng bē thang kiò chò sı̄ siū koè kàu-io̍k, chóng-sı̄ lán Jı̍t-pún ê kàu-io̍k-ka it-tı̍t tùi kàu-io̍k-kài beh kā tû-khı̀ chiah nih pit-iàu ê chong-khı̀, sı̍t-chāi sı̄ chin gōng. Kı̂-sı̍t chit ê chong-kàu kàu-io̍k, tùi jı̂n-seng liān chı̍t-jı̍t to bē thang hut-lio̍k tit ê. Si-hêng chong-kàu kàu-io̍k ê só͘-chāi Nā án-ni chong-kàu kàu-io̍k tio̍h tı̄ tó-ūi si-hêng? Jı̍t-pún ê ha̍k-hāu chè-tō͘ sı̄ o̍h Eng-kok á-sı̄ Bí-kok ê chè-tō͘, só͘-í tı̄ ēng kok-bı̂n ê soè-kim só͘ khí ê ha̍k-hāu kı̀m-chí si-hêng chong-kàu kàu-io̍k. Só͘-í kı̀ⁿ-nā beh si-hêng chong-kàu kàu-io̍k, ko͘-put-chiong tio̍h tı̄ su-lı̍p ha̍k-hāu lâi si-hêng. Tùi án-ni thang chai Chú-jı̍t-o̍h sı̄ choè sek-tòng koh choè tiōng-iàu thang si-hêng chong-kàu kàu-io̍k ê só͘-chāi. Kı̀ⁿ-nā ū chù-tiōng tı̄ chong-kàu ê jı̂-tông kàu-io̍k ê lâng tio̍h liáu-kái Chú-jı̍t-o̍h sù-bēng ê tiōng-tāi, tô͘-bô͘ hō͘ i hoat-ta̍t kap sêng-toā. Nn̄g chéng ê thoân-tō-hoat Beh kiàn-siat Ki-tok ê Ông-kok ū 2 ê hoat-tō͘, chı̍t ê sı̄ Eng-gú kóng Congoesy (cheng-ho̍k), ēng chiàn-cheng ê thāi-tō͘ ǹg tùi-te̍k kā cheng-ho̍k ê hong-hoat. Koh chı̍t ê sı̄ kàu-io̍k (Education), tùi jı̂-tông ê sı̂ kā kàu-io̍k, hō͘ in pı̀ⁿ Siōng-tè ê peh-sèⁿ chit khoán pêng-hô ê hong-hoat. Pí-phēng chhin-chhiūⁿ poaⁿ chèng toā châng chhiū kap tùi chéng-chí kā chai-poê ê cheng-chha, chit 2 ê hoat-tō͘ put-lūn lóng sı̄ pit-iàu, chóng-sı̄ tó chı̍t ê sı̄ choè kiān-choân, put-lūn sı̄ tùi gín-ná poê-iúⁿ ê hoat-tō͘, Ki-tok kap sù-tô͘ lóng sı̄ chiàu chit ê hoat-tō͘ thoân-tō. Lō͘-tek Má-teng ê chong-kàu kái-kek, in-ūi sı̀n kóng, “Jı̂-tông kap ha̍k-chiá sı̄ kàu-hoē ê ki-chhó͘” chı̄n-la̍t tı̄ jı̂-tông ê kàu-io̍k, só͘-í chiah ē tit ta̍t kái-kek ê bo̍k-tek. Koh kū kàu-phài ê lâng iā kāng hit sı̂ siūⁿ án-ni kóng, “Kàu 7 hoè ê jı̂-tông tio̍h hō͘ goán.” Jı̂-tông ê sı̂ kā si-hêng chong-kàu kàu-io̍k sı̄ loā iàu-kín, lóng sı̄ án-ni. Kàu-io̍k khah iàu-kín sı̀n-gióng ho̍k-heng (Rivrval). Chóng-sı̄ khoàⁿ kin-á-jı̍t ê thoân-tō hoat, tian-tò-péng, oán-jiân chhin-chhiūⁿ teh tán-hāu jı̂-tông tióng-toā pı̀ⁿ choè-jı̂n chiah hō͘ i hoán-hoé lâi jı̍p tit-kiù. Lóng-chóng ê thoân-kàu-ka siūⁿ kóng lâng nā bô pı̀ⁿ toā-lâng bē tit jı̍p thian-kok, án-ni teh thoân-tō, sı̀n-tô͘ iā kan-ta jia̍t-sim teh kı̂-tó, ǹg-bāng gō͘-sûn-cheh ê jı̍t koh lâi, lóng bô chù-tiōng tı̄ jı̂-tông ê chong-kàu kàu-io̍k, tı̀-kàu jı̄n-chin ūi-tio̍h Chú-jı̍t-o̍h piàⁿ choân khùi-la̍t teh chò kang ê lâng chin chió. Che sı̍t-chāi chin toā ê chhò-gō͘. Sù hok-im-su ê tiong-kan lóng m̄-bat siá sı̀n-gióng ho̍k-heng ê sū, chí-ū tı̄ Sù-tô͘ Hêng-toān ū siá 1 phiⁿ tı̄ gō͘-sûn-cheh ê jı̍t ū 3000 lâng hoé-kái tit-tio̍h kiù. Siat-sú nā-sı̄ sı̀n-gióng ho̍k-heng sı̄ ûi-it ê thoân-tō-hoat, sù-tô͘ in ê thoân-tō thang kóng sı̄ sit-pāi. Lâm Methodist phài ê sin kam-tok Atokins tı̄ i só͘ tù ê chheh “Tı̄ iô-nâ ê thian-kok” lāi-bı̄n ū siá kóng, “Siat-sú múi-jı̍t tı̄ sè-kài tiong nā ū 10 ūi ê sı̀n-gióng ho̍k-heng, kan-ta ēng chit ê hoat-tō͘ thoân-tō, beh ín-chhoā choân sè-kài ê lâng lâi kui Ki-tok tio̍h ài 33 nı̂ kú, m̄-kú 33 nı̂ kú chiah ē thang chhoā choân sè-kài ê lâng lóng kui Chú tit-kiù, koh 33 nı̂ āu chē-chē ê gín-ná í-keng pı̀ⁿ toā-lâng, só͘-í nā chí-ū thoân-tō hō͘ toā-lâng, kàu sím-mı̍h sı̂ iā bô hoat-tō͘ thang kiù choân sè-kài.” Thang chai chhoā jı̂-tông lâi chiū-kı̄n Ki-tok sı̄ thoân-tō chò hó ê hong-hoat. Kiat-lūn Chiàu téng-bı̄n só͘ kóng, lia̍t-ūi phah-sǹg í-keng liáu-kái Chú-jı̍t-o̍h toā ê sù-bēng lah! XXXX phok-sū kóng, “Chú-jı̍t-o̍h tı̄ sè-kài sı̄ choè úi-tāi ê kang,” m̄-nā sı̄ án-ni, sı̄ ûi-it ê kang. Beh kiù sè-kài, tùi Chú-jı̍t-o̍h í-goā bô iú-hāu ê lō͘. Siūⁿ kàu chia, Chú-jı̍t-o̍h ê sù-bēng sı̍t-chāi sı̄ úi-tāi.