Su-ı̂-sài-ní(Albert Sehweitze)
Cha̍p-it goe̍h 1 jı̍t téng-po͘ lé-pài soah, teh khoàⁿ sin-bûn ê sı̂, hoat-hiān tio̍h Su-ı̂-sài-ní siúⁿ-tio̍h 1952 nı̂ tō͘ ê Lo̍k-poè (Nobel) hô-pêng siúⁿ-kim ê kı̀-sū. Kám-kak ná chhin-chhiūⁿ ka-kı̄ ê tāi-chı̀, án-ni hoaⁿ-hí kàu boē-kò͘-tit, sûi-sı̂ cháu khı̀ pò lâng chai. Iā hit ē-po͘ káng-tō ê tê-ba̍k lı̂m-sı̂ piàn-keng choè “Jı̄-cha̍p sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k ê Sù-tô͘ Su-ı̂-sài-ní” (Albert Sehweitzer).
I sı̄ tı̄ 1875 nı̂ 1 ge̍h 14 jı̍t chhut-sı̀ tı̄ Tek-kok kap Hoat-kok ê kok-kài. Hiān-chāi 78 hoè. I ū ka-kı̄ siá toān-kı̀, kiò-choè “Goá ê seng-oa̍h kap su-sióng.”
I ê lāu-pē sı̄ bo̍k-su, lāu-bó iā sı̄ bo̍k-su ê cha-bó͘-kiáⁿ. I tı̄ chit ê kèng-khiân ê sı̀n-gióng ka-têng kap 3 ê chí-moē, chı̍t ê sió-tı̄ chò-hoé toā-hàn. I tı̄ sè-hàn to ū ki-hoē thang o̍h khı̀-kńg hong-khı̂m (pipe organ), iā 9 hoè to chò kàu-hoē ê khı̂m-chhiú. Āu-lâi i ū siá “Goá ê iù-liân sı̂-tāi kap siàu-liân sı̂-tāi” teh siàu-liām i ê gín-á sı̂-tāi cháiⁿ-iūⁿ ê hēng-hok.
Cha̍p-peh hoè jı̍p Su-te̍k-lia̍p-su-pó (Strasburg) Tāi-ha̍k, tı̄ hia toè Ho͘-lú-chú-máng (H. J. Holtzmaⁿ) tha̍k Sı̂n-ha̍k, iā toè Bín-lé-lú-bàng (W. Windelband) tha̍k Tiat-ha̍k. Chāi-ha̍k tiong 21 hoè ê ū chı̍t chá-khí, i koat-ı̀ kàu 30 hoè beh ūi-tio̍h ka-kı̄ gián-kiù ha̍k-būn kap gē-su̍t, 30 hoè í-āu beh ūi-tio̍h pa̍t lâng hōng-sū lâi hiàn it-sin. Pit-gia̍p lūn-bûn sı̄ siá “Siû-lái-é-lú-mat-hiah (Schleiermacher) ê Sèng-chhan-lūn”.
24 hoè chò Su-te̍k-lia̍p-su-pó Sèng-Nı̂-ko-lia̍p kàu-hoē ê bo̍k-su, 27 hoè siū phèng khı̀ chò Su-te̍k-lia̍p-su-pó Tāi-ha̍k Sı̂n-ha̍k-ı̄ⁿ ê káng-su, í-āu sò͘ nı̂ kú gián-kiù Iâ-so͘-toān kap Pa-hap (J. S. Bach) ê im-ga̍k. 28 hoè kiam choè Sèng To-má Sı̂n-ha̍k-ı̄ⁿ ê ı̄ⁿ-tiúⁿ. 29 hoè koat-ı̀ beh khı̀ A-hui-lı̄-ka thoân hok-im. Moá 30 hoè ê sı̂, chhut-pán “Iâ-so͘-toān gián-kiù ê Le̍k-sú”, thê-chhut hui-siông toā ê khò-tê kap hong-pho tı̄ Sı̂n-ha̍k-kài. Hoān-nā beh gián-kiù Ki-tok-lūn ê lâng, bô-lūn Sin-kàu, á-sı̄ Kū-kàu, bô tha̍k chit pún chheh sı̄ bē ēng-tit. Chit pún chheh chhut-pán liáu-āu, chiū khı̀ jı̍p Su-te̍k-lia̍p-su-pó Tāi-ha̍k I-ha̍k-ı̄ⁿ ê it-nı̂-seng, siāng-sı̂ iā hō͘ i ê hū-jı̂n-lâng khı̀ tha̍k Hō͘-sū-ha̍k.
I kóng beh khı̀ A-hui-lı̄-ka thoân hok-im ê sı̂, hō͘ lâng chin tio̍h-kip, lâng-lâng to chó͘-tòng. In-ūi i í-keng chiâⁿ-chò tng-sı̂ tē-it liû ê Sı̂n-ha̍k-ka, tiat-ha̍k-ka, koh iā sı̄ tē-it liû ê im-ga̍k-ka. Chiū-sı̄ i ê phái-phuh hong-khı̂m ê ián-chàu kàu taⁿ iáu-boē ū lâng toè i ē tio̍h--ê. Só͘-í ū lâng kóng, lí tio̍h ài chiong lí ê ha̍k-būn kap gē-su̍t lâi êng-iāu Chú ê miâ. A-hui-lı̄-ka bô tek-khak tio̍h lí khı̀, pa̍t lâng iā ē khı̀. Lí nā khı̀ hia, sı̄ phah-sńg Chú só͘ hō͘ lí ê tı̀-hūi kap châi-tiāu, hoán-tńg boē chhin-chhiūⁿ kàu taⁿ án-ni êng-kng Chú ê miâ.
Su-ı̂-sài-ní 38 hoè, Chú Iâ-so͘ siū-lān ê jı̍t, kap i ê hū-jı̂n-lâng chhut-hoat khı̀ A-hui-lı̄-ka ê Lám-bá-lé-neh (Lambarene), tı̄ hia khai-sí i-liâu thoân-tō. I ê sū-gia̍p sui-bóng ūi-tio̍h tē 1 chhù tāi-chiàn lâi tiong-chí, chóng-sı̄ āu-lâi ū koh kè-sio̍k kàu 40 nı̂ kú. Tı̄ A-hui-lı̄-ka i-liâu thoân-tō ê keng-koè, ū siá tı̄ “Tı̄ chúi kap Goân-sí-lı̂m ê tiong-kan” (Zwischen Wasser und Urwald) téng, 5 pún ê chheh.
I tı̄ hiah-nih teh bô-êng ê kang-chok ê tiong-kan, iáu-kú chı̍t-bı̄n kè-sio̍k gián-kiù Sı̂n-ha̍k, tiat-ha̍k kap im-ga̍k. I ê tù-chok hui-siông chē, bô-lūn ta̍k hong-bı̄n to chin kia̍t-chok. I tı̄ chheng-liân sı̂-tāi teh ho̍k-bū peng-e̍k ê sı̂, kám-kak Chú Iâ-so͘ ê kun-pún-tek ê su-sióng sı̄ koan-hē thian-kok ê Iû-thài-kàu-tek ê chiong-boa̍t-koan. Chú ê goân-tōng ê kin-pún sı̄ khǹg tı̄ che. Chit ê lêng-kám āu-lâi chū án-ni chò i ê chı̍t-sı̀-lâng ê Sı̂n-ha̍k-tek ê lı̍p-tiûⁿ. Tı̄ tē 1 chhù tāi-chiàn tiong siū-lia̍h ê sı̂, i chiū khai-sí siá “Bûn-hoà tiat-ha̍k” (Kulturphilosophie), kóng sè-kài ê bûn-hoà teh tūi-lo̍h, piàn chò iá-bân chú-gı̄, sı̄ in-ūi chiām-sı̂-tek--ê, lo̍k-thian-tek--ê, chı̀n-pō͘ chú-gı̄-tek ê sè-kài-koan lâi sit-lo̍h tō-tek ê in-toaⁿ. Nā-sı̄ beh kiù chit ê gûi-ki, tio̍h chí-ū oá-khò sı̀n-gióng lâi kú-khí tō-tek í-goā bô pa̍t lō͘.
I ê sū-gia̍p ê chiong-sí it-koàn ê Cheng-sı̂n, sı̄ beh sı̍t-hêng Chú só͘ kau-tài i ê sù-bēng, iā chı̍t-bı̄n sı̄ beh sio̍k kàu taⁿ Au-chiu lâng tùi o͘-bı̄n lâng só͘ hoān ê choē-koà. I ê sū-gia̍p-hùi tāi-khài sı̄ tùi im-ga̍k-hoē só͘ siu ê hoē-hùi kap chheh ê tù-chok-soè, ián-káng ê siā-lé lâi ı̂-chhı̂. Só͘-í ē ēng-tit thang kóng sı̄ thâu kàu boé to̍k-lı̍p chū-kip ê thoân-kàu-ka. Chit ê úi-tāi ê thoân-kàu-ka, Sı̂n-ha̍k-ka, tiat-ha̍k-ka, im-ga̍k-ka, i-seng ê Su-ı̂-sài-ní, iā ē ēng-tit thang kóng sı̄ 20 sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k A-hui-lı̄-ka ê sù-tô͘.
Sûn-chhùi ê thoân-kàu-ka, tùi i ê Thoân hok-im ê kang-chok lâi tit-tio̍h Lo̍k-poè Hô-pêng siúⁿ-kim sı̄ i thâu chı̍t-pái. Tùi án-ni í-keng ē-tit-thang tùi lāi-goā kong-jiân hoat-piáu kóng, thoân Chú Iâ-so͘ ê hok-im ê kang, í-keng sı̄ tı̍t-chiap teh kòng-hiàn jı̂n-lūi kap sè-kài ê hô-pêng lah.
Goān Chú ê Sı̂n chiàu-kò͘ nı̂-lāu ê Su-ı̂-sài-ní Phok-sū, hō͘ i kú-kú tı̄ sè-kan êng-kng I ê miâ. Iā siāng-sı̂ koh heng-khí chē-chē ê thoân-kàu-ka lâi toè i ê kha-pō͘. Amen.
Hō͘ lâng hô-pêng ê lâng ū hok-khı̀, in-ūi in beh chheng chò Siōng-tē ê kiáⁿ. (Má-thài 5:9).
(Tâi-oân Kàu-hoē Kong-pò tē 780 hō,1953 nı̂ 12 ge̍h)
