Kı̂-khá ê tāi-chı̀

Kı̂-khá chiū-sı̄ Tiong-kok ê cha-bó͘ gín-ná, chhut-sı̀ tı̄ Ē-mn̂g. Taⁿ beh chiong i-ê chhùi só͘ kā Sian-siⁿ kóng ê oē lâi siá tı̄ ē-té, hō͘ lín Tâi-oân ê cha-bó͘ gín-ná tha̍k-liáu ē khah bêng-pe̍k:

I-ê oē kóng, Goá chha-put-to kàu cha̍p-hoè, hit-sı̂ ū Goā-kok ê lâng lâi tı̄ Ē-mn̂g khui Lú-o̍h, ài kà-sı̄ cha-bó͘ gín- ná, ha̍k-seng ū ê toà tı̄ Lú-o̍h, ū ê jı̍t--sı̂ khı̀ tha̍k niā-tiāⁿ. Ū chı̍t jı̍t goá ê lāu- pē chiū kā goá kóng, I ài khı̀ Lú-o̍h khoàⁿ-khoàⁿ--leh; kah goá tio̍h kap i chò-hoé khı̀, iā kóng, Khiám-chhái hit ê Sian-siⁿ beh chiap-la̍p lí chò ha̍k-seng. Goán lāu-bú thiaⁿ-kı̀ⁿ che oē, chiū chó͘-chí kóng, Tek-khak m̄ thang, ē hō͘ goá put- chí kiaⁿ. Goán lāu-pē chiah kóng, Sı̍t- chāi m̄-bián kiaⁿ, hia ê Sian-siⁿ beh súi saⁿ hō͘ lí chhēng, soà beh kà lí tha̍k- chheh; taⁿ lâi khı̀ hó mah?

Goá thiaⁿ-kı̀ⁿ lāu-pē kóng, Súi ê saⁿ teh-beh hō͘ goá chhēng, sim lóng bô siūⁿ tùi pa̍t-mı̍h-khı̀; chhùi chin hó-táⁿ kóng, Goá kó-jiân bô chı̍t-tiám-á kiaⁿ, chin ài kap lí khı̀; taⁿ chit chūn lâi khı̀.

Goán lāu-pē sûi-sı̂ chhoā goá khı̀ kàu tē; hit ê Sian-siⁿ chiū kā goá kóng, Lí tio̍h ta̍k jı̍t lâi tha̍k-chheh; m̄-kú lóng bô kóng-khí súi ê saⁿ beh ho͘ goá chhēng.

Khı̀ bô loā-kú, goán lāu-pē lāu-bú chiū kóng, Cha-bó͘ gín-ná lâng siông-siông tùi ke-nı̍h chiūⁿ-lo̍h, chin-chiàⁿ sı̄ put-piān, kúi-nā hāng ê pháiⁿ-sè; chiū siūⁿ beh hō͘ goá chhiâng-chāi toà tı̄ o̍h-nı̍h koh khah hó. Goán lāu-pē chiū khı̀ mn̄g Sian-siⁿ khoàⁿ án-ni ē chò-tit á-bē? Sian-siⁿ kóng, Hó.

Goá tiàm hia bô kúi-jı̍t, sim-ı̀ siūⁿ ài tńg-khı̀ khoàⁿ goán lāu-bú; m̄-nā jı̍t-- sı̂ sim-būn, mê--sı̂ iā sı̄ ut-chut, háu kàu lóng bē khùn-tit. Sian-siⁿ tı̄ lâu-téng teh khùn thiaⁿ-kı̀ⁿ goá pi-ai ê siaⁿ, chiū mn̄g, Khoàⁿ sı̄ sím-mı̍h lâng siáⁿ-sū m̄ khùn, teh háu? Goá chiū ı̀n i, Sı̄ goá, goá chin chhi-chhám. I chiū koh mn̄g, Chhám siáⁿ tāi-chı̀? Goá kā i kóng, Sı̄ siūⁿ-tio̍h goán lāu-bú, bē-tit tò-khı̀ khoàⁿ i. Sian-siⁿ ū koh kóng, Taⁿ m̄ thang háu, goá beh thiàⁿ lí chhin-chhiūⁿ lín lāu-bú, lí nā chò kàu koai-koai, ū hó ê phín-hēng, goá iā teh-beh chhòng súi ê saⁿ hō͘ lí chhēng. Goá chiū liâm-piⁿ kóng, Hó-no͘h! Koh siūⁿ-tio̍h ū súi-saⁿ, sim-lāi chiū an-ùi. Kàu bı̂n-á-chài Sian-siⁿ kiò goá lâi lâu-téng, chiong goá ê saⁿ-á-pān hō͘ chhâi-hông pâi-pí-pò͘, beh thang chò. Goá khoàⁿ hit tè pò͘ choân-choân sı̄ hoe, chin-súi kàu-ke̍k; lo̍h-lâu-liáu chin hoaⁿ-hí kàu bē-kò͘--tit.

Goá kàu hiah kú iáu-boē sı̀n Iâ-so͘, iā bô sím-mı̍h ài thiaⁿ tō-lí ê khoán-sit. Kàu pàng-kè hit sı̂, goán tāi-ke beh tò- khı̀, Sian-siⁿ chiū kiò goá khı̀, hoan- hù kóng, Kı̂-khá ah! Lí nā tò-khı̀ iàu-kín tio̍h thong-ti lín lāu-bú, kah i m̄ thang koh pài pu̍t, in-ūi pu̍t m̄ sı̄ oa̍h--ê, sı̄ sí--ê; iā bē thiaⁿ-kı̀ⁿ, iā bē kóng-oē, bē khoàⁿ-kı̀ⁿ, bē ē tín-tāng. Tio̍h soà kā i kóng, I eng-kai tio̍h pài thiⁿ-téng ê Siōng-tè. Goá chiū ı̀n i kóng, Hó, goá chiah beh kā i kóng.

Tò-khı̀ hit ê-hng goán lāu-bú iû-goân chiàu sı̂-siông teh sio-hiuⁿ, tiám-chek, pài-pu̍t; goá chiū kā i kóng, Án-niâ ah! Sian-siⁿ ū hoan-hù goá kā lí kóng, M̄ thang pài-pu̍t; pu̍t kı̂-sı̍t sı̄ sí ê mı̍h, pài i tàu-tí bô sím-mı̍h lō͘-ēng. Goán lāu-bú liâm-piⁿ siū-khı̀, koh teh kiaⁿ; sûi-sı̂ tùi pu̍t kóng, Che sı̄ gōng gín-ná lām-sám kóng-oē, m̄ bat saⁿ-nn̄g, kiû--lí m̄ thang siū-khı̀. Goá chiū koh kóng, Sian-siⁿ iā teh kóng, Pu̍t sı̄ bē khoàⁿ- kı̀ⁿ, bē thiaⁿ-kı̀ⁿ, iā bē tín-tāng, chin- chiàⁿ sı̄ sí, bô oa̍h. Goán lāu-bú it-hoat siū-khı̀, chiū am goá ê chhùi liâm-piⁿ pek-chhiat teh kiû hiah-ê pu̍t, tio̍h khoan-iông lı̂m-bín, m̄ thang khiàn-chek i-ê choē, iā m̄ thang siū-khı̀. Pài-liáu lāu-bú chò i khı̀ chhòng tāi-chı̀; goá ka- tı̄ teh siūⁿ, pu̍t m̄ chai ē siū-khı̀ lâng á- bē? Chiah sô sı̄n-oá i, chı̍t-ē kā khoàⁿ pu̍t ê bı̄n, khoàⁿ i nn̄g-lúi ba̍k-chiu chin toā-lúi, chhin-chhiūⁿ teh gı̂n--goá, goá chin-kiaⁿ.

Koè kúi-nā jı̍t tú-tio̍h goán lāu-bú put-chí bô êng, teh chhòng tang, chhòng sai, soà beh khı̀ chú-pn̄g, kah goá tio̍h khı̀ tiám hiuⁿ-chek. Goá siūⁿ bē-hiáu--tit, chı̀n-thè lióng-lân, nā beh khı̀ pài i, m̄-kú thiaⁿ-kı̀ⁿ Sian-siⁿ kóng ê oē. Pài-pu̍t sı̍t-chāi tek-choē Siōng-tè; chóng-sı̄ m̄ ài kee̍k goán bú ê ı̀-sù, chiū ko͘-put-chiong oá-khı̀ tiám. Goá ū tùi hiah-ê pu̍t kóng, Lí m̄ thang phah-sǹg goá sı̍t-sı̍t teh pài lí, sı̍t-chāi bô án-ni, goá lóng m̄ sı̀n lín poàⁿ-ê; iā m̄ sı̄ ūi-tio̍h lín lâi sio-hiuⁿ tiám-chek, put-kò sı̄ kan- ta beh sūn goán niâ ê bēng-lēng niā-tiāⁿ.

HIit ê-hng khı̀ khùn, bô tiuⁿ-tı̂ bāng-kı̀ⁿ pu̍t kap goá chin kè-kàu, beh lâi hêng-hoa̍t goá, siūⁿ--tio̍h cháu-khı̀ Sian- siⁿ in tau hō͘ i chiàu-kò͘ kàu ún. Sûi-sı̂ chiū kín-kín cháu, iân-lō͘ cháu, iân-lō͘ thiaⁿ-kı̀ⁿ pu̍t ê kaha-pō͘-siaⁿ kho̍k-kho̍k háu chhin-chhiūⁿ teh jiok--goá. Kàu Lú-o̍h tùi lâu-téng tı̍t-tı̍t cháu jı̍p Sian- siⁿ ê khùn-pâng. Sian-siⁿ mn̄g goá, Siáⁿ- sū kiaⁿ kàu án-ni? Goá chiong chit-ê tāi-chı̀ kā i kóng, Pu̍t chin siū-khı̀ goá, beh jı̍p lâi lia̍h--goá. Teh kóng ê sı̂, hóng-hut koh thiaⁿ-kı̀ⁿ pu̍t ê kha-pō͘-siaⁿ tı̄ ē-kha teh pòng-pòng-háu. Sian-siⁿ chhiò kóng, M̄-bián kiaⁿ, lí lâi chē tiàm goá sin-piⁿ chiū an-ún, pu̍t tek-khak m̄ káⁿ chiūⁿ lâu-téng. Goá chiū bih tı̄ i kha-ē teh chē iā lóng bô kiaⁿ. Hoan-sin cheng- sı̂n chiū chhíⁿ, chiong só͘ bāng-kı̀ⁿ--ê kā lāu-bú kóng. I thiaⁿ-liáu chiū kóng, Gōng gín-ná m̄ thang hō͘ pu̍t siū-khı̀. Chiàu goá sim-lāi teh siūⁿ, Sian-siⁿ sı̄ khah toā pu̍t, pu̍t m̄ káⁿ khı̀ hia; tùi hit tia̍p goá chiū lóng bô kiaⁿ pu̍t.

Iáu-kú goá lóng bô sı̍t-sim iàu-kín tō- lí. Nā ū-sı̂ kūi--teh kı̂-tó bóng ēng chhiú ng ba̍k-chiu; chóng-sı̄ àm-chı̄ⁿ chéng- thâu-á làng-phāng teh thau khoàⁿ, sı̄ beh khoàⁿ pa̍t lâng ū án-ni á-bô. Goán Sian-siⁿ siông-siông kā goán ha̍k-seng kóng, Nā kı̂-tó hit sı̂ ba̍k-chiu tio̍h pàng- kheh, in-ūi lán kap Siōng-tè teh kóng-oē.

Goá ū chı̍t ê-hng koh-chài bāng-kı̀ⁿ goán ha̍k-seng tāi-ke teh-beh kı̂-tó, iáu-boē kūi-lo̍h--khı̀ ê sı̂, Sian-siⁿ chiū kā goán kóng, Siōng-tè iā tı̄ lán ê tiong-kan, lín tāi-ke ba̍k-chiu tio̍h pàng kheh-kheh m̄ thang khui. Goá teh siūⁿ beh koh thau khoàⁿ, Siōng-tè nā ū iáⁿ lâi, goá chiū thang khoàⁿ-kı̀ⁿ I; só͘-í ba̍k-chiu bı̂-khui chı̍t-ē lió, hut-jian8 khoàⁿ-kı̀ⁿ kng nà-nà tı̍t-tı̍t pek-oá goá seng-khu, goá kiaⁿ kàu ngia̍uh-ngia̍uh-chhoah, chhut-siaⁿ teh hiàm phah-chhíⁿ goán lāu-bú. I chiū mn̄g goá, Kiaⁿ siáⁿ-sū? Goá chiah kā i kóng, Bāng-kı̀ⁿ khoàⁿ-tio̍h Siōng-tè, kiaⁿ kàu beh sí--khı̀. I chiū an-ùi goá, kah goá m̄ thang kiaⁿ, bāng-kı̀ⁿ lóng bô iáⁿ, iā m̄ thang koh siūⁿ-khí hit-hō ê sū.

Goá chiū koh siūⁿ, khiám-chhái Siōng- tè pún-simn ē hō͘ goá bāng-kı̀ⁿ, sı̄ beh lâi chí-sı̄ goá, hō͘ goá nā teh kı̂-tó sı̂ ba̍k-chiū m̄ thang khui. Āu-lâi goá chiàⁿ m̄ káⁿ khui-khoàⁿ; tú-tio̍h lâng kı̂-tó, goá ê ba̍k-chiu siông-siông ū pàng-kheh.

Koh bô joā-kú goá khah siông-sè teh thiaⁿ sian-siⁿ ê kà-sı̄, Siōng-tè ū un-tián siúⁿ-sù goá, ka-chài Segn3 Sı̂n khui goá ê sim, hō͘ goá khah oē-hiáu tit tō-lí, tı̀-kàu sı̀n-khò Iâ-so͘; só͘-í in ū chiap-la̍p goá choè kàu-hoē lāi ê lâng.

(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hoē-pò,te 79 tiuⁿ, 1891 nı̂ 12 ge̍h)