Láu-sı̍t ê Chúi-hı̄ⁿ chek--á
Guā-māu
Kiám-chhái ū lâng choan-kang chāu chok-chiá ê mâ-hoân, hiâm chit ê tê-ba̍k bô-kàu Tâi-gí kháu-gí hoà, eng-kai sı̄ kó͘-ı̀ iah-sı̄ tiau-tı̍t ê Chúi-hı̄ⁿ chek--á. Che ài iông-ún goá kái-soeh--1-ē, kó͘-ı̀, tiau-tı̍t sı̄ tùi loē-hâm ê lūn-tēng; láu-sı̍t sı̄ kan-taⁿ tùi piáu-bı̄n ê ı̀n-siōng niâ. Kóng, sı̄ án-ni, tāi-khài iáu ū lâng sa bô siáⁿ-ū, bô iàu-kín, goá kā Chúi-hı̄ⁿ chek--á ê tāi-chı̀ kóng liáu, tō thang chai-iáⁿ goá kóng ê láu-sı̍t kap kó͘-ı̀, tiau-tı̍t sı̄ chha tı̄ toh-ūi--a. Chúi-hı̄ⁿ chek--á hàn-chháu seⁿ chò sán koh é, chū sè-hàn in pē-bú tō hoân-ló i āu-pái sit-thâu bē-kham--tit, chhù--nih ka-chài chhân choh chió, nā chhoā 1 ê khah giám-ngı̄ ê bó͘, tō èng-hù ē khı̀--a. Tı̄ hit ê lông-gia̍p su-iàu toā-liōng lâng-kang lô-la̍t ê sı̂-tāi, cha-po͘ gín-á kàu 14, 5 hoè-á tō sǹg toā-lâng, ài kap lâng sio pàng-phoāⁿ so chháu, pò chhân, koah tiū-á, chêng 2 hāng khang-khoè iáu bián siáⁿ khùi-la̍t, ke̍k-ke sı̄ kha-chhiú khah sô--tām-po̍h-á niâ, bē khı̀ hoān tio̍h lâng hiâm, koah tiū-á tō bô kâng--a, piān nā lûn tio̍h kap i tàu 1 kâⁿ beh ta̍h phah chhek-á ê ke-khı̀-tháng, pa̍t-lâng tio̍h-ài ke khah chhut-la̍t, thoa ke-khı̀-tháng ê sı̂, mā-sı̄ lóng lēng-goā hit ê chhut khah chē la̍t. Boé-chhiú, chin chē lâng koah tiū-á beh cho͘ pan ê sı̂, lóng bô-ài hō͘ i hūn-gia̍h. Ū-iáⁿ sı̄ “1 ki chháu 1 tiám lō͘”, chhin-chhiūⁿ Chúi-hı̄ⁿ--á chit khoán thé-châi--ê, iû-goân ē chhoā tio̍h sù-phoè ê ke-āu. Hit sı̂ pa̍t-chng ū 1 ê cha-bó͘ gín-á beh 20 hoè--a, iáu chò bô lâng ài, m̄-sı̄ ū siáⁿ-mih khoê-kha phoà-siùⁿ, lâng mā bô leh khiap-sı̀, cheng-chha thé-keh chho͘ kiam toā-kha-pô͘, bé bô hā-su ê cha-bó͘-lâng ê thang chhēng, chāi-lâi lóng-sı̄ chhēng cha-po͘-lâng leh chhēng ê tha-bih-á. Chng-kha lâng khiàm ē choh sit ê cha-bó͘-lâng, hàn-chháu chho͘ bô lâng ē hiâm, hit ê ko͘-niû siōng bái-châi ê sı̄ kóng-oē toā-nâ-âu-khang, bı̂n-kan thoân-kóng nā chit khoán cha-bó͘ gín-á mā-sı̄ phoà-keh, hō͘ lâng siòng koè 5 kái, sian siòng tō bē sêng, ū lâng pò Chúi-hı̄ⁿ--á in lāu-pē, chhím khoàⁿ--tio̍h tō kah-ı̀--a, nı̂-tiong koāⁿ-tiāⁿ, boē nı̂-boé tō chhoā jı̍p mn̂g. Chúi-hı̄ⁿ só--á 1 ê cha-bó͘-lâng choh-sit téng 2 ê cha-po͘-lâng, tú kè--lâi beh chiâⁿ kò goe̍h, ū hoàn-á lâi lia̍h ti, 1 chiah kui pah kin ê ti-phoe-á, pa̍k toā-soh beh kng khí-lâi koè-chhı̀n chhı̀n, ti-á it-tı̍t liòng, koh háu kah kòⁿ-kòⁿ kiò, soh-á pháiⁿ pa̍k. Chúi-hı̄ⁿ só kiò chiòng-lâng siám, chhiú-ńg pih--1-ē, hoah 1 siaⁿ ‘haih-sio͘h’, ka-tı̄ kā ti-á giâ--khı̀-lâi, piⁿ-á ê lâng chiah kín soh-á pa̍k hó-sè. Chng-lāi lâng hán kóng Chúi-hı̄ⁿ--á chhoā tio̍h chit ê ióng bó͘, ún-khó͘--ê, nah chai, chit ê cha-bó͘ sui-bóng sèng-tē bô hó, tùi ang-sài koh chin un-sûn, é-á ang kóng tang tō tang, kóng 1 sı̄ 1, bē kap i ke̍h-ko. Ū 1 pái, chiòng-lâng tı̄ thó͘-tē-kong biō kha ê lāu chhêng-á piⁿ oē-hó͘-lān, Ku-lí-á chhiò Chúi-hı̄ⁿ--á bô-lō͘-iōng, kū-nı̂ koah tiū-á giâ chhek-pau, bô 2 choā tō nńg-kha--khı̀. Oē thoân khı̀ kàu Chúi-hı̄ⁿ só ê hı̄ⁿ-khang, hit chūn i tng-teh ku̍t chhài-hn̂g, ti-thâu boē hù pàng, chông khı̀ chhoē Ku-lí-á, ná cháu ti-thâu téng-thâu tiâu ê thô͘ koh ná lak. Ku-lí-á tú tı̄ mn̂g-kháu-tiâⁿ teh giâ chio̍h-lián, khoàⁿ tio̍h Chúi-hı̄ⁿ só--á lâi, chhiò-chhiò mn̄g kóng: “Chúi-hı̄ⁿ só--á, hán kiâⁿ.” Chit ê chhiah cha-bó͘ bô-oē bô-kù, ti-thâu pàng tiāu, ko͘-chhiú kā 2 lia̍p 40 kin ê chio̍h-lián koāⁿ koân koh tǹg lo̍h thô͘, kan-taⁿ khoàⁿ tio̍h thô͘-kha lap 1 khang, Ku-lí-á 1 ki chhùi-á khui-khui, m̄-káⁿ ke oē, tı̍t hoē sit-lé chhē m̄-sı̄. Chúi-hı̄ⁿ só--á chū-thâu kàu-boé bô kóng gah poàⁿ kù oē, ti-thâu gia̍h--leh, koh tńg khı̀ ku̍t chhài-hn̂g, chū án-ni, thong chng bô lâng káⁿ koh chhı̀n-chhái phı̀-siùⁿ Chúi-hı̄ⁿ--á. Goá tùi Chúi-hı̄ⁿ chek--á ê ı̀n-siōng bē bái, i bat tn̄g tio̍h goá, mn̄g goá sı̄ siáⁿ-lâng ê kiáⁿ, koh chhut 13 ka 24 sı̄ joā chē chit khoán ê sǹg-siàu hō͘ goá tap, nā ka liáu bô têng-tâⁿ, ē siúⁿ goá 1 lia̍p iûⁿ-thô iah-sı̄ kam-á chò chióng-lē. Chū sè-hàn, tı̄ chng--nih goá tō hō͘ lâng o-ló kóng sı̄ ‘khiáu gín-á’, tiāⁿ-tiaⁿ ū lâng chhut sǹg-siàu iah-sı̄ kán-tan ê bê-chhai hō͘ goá ioh, ū-sı̂, goá mā ē ké ioh liáu m̄-tio̍h--khı̀, tùi-hong ē chin hoaⁿ-hí, khó tó chit ê hō͘ lâng chheng-ho͘ chò ‘thian-châi’ ê gín-á sı̄ chin iāng ê tāi-chı̀, liáu-āu koh chhut lēng-goā 1 tê hō͘ goá sǹg, chit pái goá tō bô sè-jı̄ kā sǹg--chhut-lâi a. Chúi-hı̄ⁿ chek--á kap pa̍t-lâng kāng-khoán, nā khó tó goá 1 poàⁿ-pái-á tō ē sı̀-koè khı̀ tián hō͘ lâng chai. Chúi-hı̄ⁿ--á chhoā tio̍h hó bó͘, 3 tǹg khoán sio-sio, saⁿ-khò͘ chhēng chhio-chhio, chia̍h hó chò khin-khó, chho͘-tāng---ê lóng hō͘ in bó͘ chhiúⁿ khı̀ chò, piàn thong chng siōng hó-miā ê cha-po͘-lâng, ū lâng kóng “Chia̍h ū 1 tǹg sio, tō ē siuⁿ-beh chhio”, 1 lia̍p hái-kat-á thâu chhoe gak kim-sih-sih, sı̀-koè khı̀ hong-so, bô joā kú, tō thiaⁿ-kóng kat tio̍h 1 ê hoé-kı̀. Chúi-hı̄ⁿ só ū thiaⁿ tio̍h hong-siaⁿ, i iā bô-beh thiah phoà bı̄n, kā in ang phah chhiⁿ-kiaⁿ, kóng-sı̄ siūⁿ-beh kā chháu-chhù hoan hiā-chhù, khiàm chı̂ⁿ iōng, khı̀ hak 1 tàⁿ cha̍p-hoè, kiò i taⁿ khı̀ chng-thâu lō͘-boé sı̀-koè hoah-bē, án-ni khah bē chia̍h pá siuⁿ êng loā-loā sô, jiah hong-pho. Goá só͘ ē kı̀--tit, i bē tiám teng-hoé iōng ê hoan-á-iû, sé saⁿ ê so͘h-tah kap thn̂g-á piáⁿ-á chit khoán gín-á chhùi-chia̍h-mı̍h. Hit sı̂, goán chng iáu bô khan tiān-hoé, hoan-á-iû sı̄ ke-ke-hō͘-hō͘ jı̍t-siông seng-oa̍h tiāⁿ-tio̍h ài iōng--ê; sé saⁿ mā bô tê-kho͘, soat-bûn, sé-saⁿ-hún, ū lâng iōng ba-bui-chí sé, iōng so͘h-tah--ê khah chē. Goá 4 hoè poàⁿ beh 5 hoè hit kha-ta̍h-á, goán tau ū 1 loa̍h chhân kái chèng am-koe, tia̍h chí ê sı̂, ū khı̀ lām tio̍h lâi-á-koe chí, am-koe hn̂g ū sı̂-á ē chhoē tio̍h lâi-á-koe, goán i--á khı̀ khau koe-á chháu ê sı̂, goá hèng toè i khı̀ bóng sûn khoàⁿ ū lâi-á-koe thang chia̍h--bô. Goá sı̄ toā-sun, a-kong thiàⁿ--goá, choan-kang khı̀ bé 1 téng pû-hia khok-á hō͘ goá tı̀ chhut-mn̂g. He sı̄ goá thâu-pái khı̀ kàu chhân--nih, ta̍k hāng mı̍h-kiāⁿ goá lóng kám-kak chin hò͘ⁿ-hiân, i--á piān-nā i bat ê hoe-chháu chhiū-châng, lóng ē kà hō͘ goá chai, goá iáu ē-kı̀-tit thâu-pái tı̄ chhân-thâu ê kau-á khoàⁿ tio̍h chúi-ke-á, chhiò gah kiōng-beh poa̍h-poa̍h--tó. Chāi-lâi, goá só͘ chai ê chúi-ke lóng-sı̄ khah toā-chiah--ê, bô lāu-á mā tio̍h thûn-á, toā-lâng chiah ē lia̍h tńg-lâi chú thng, hit-chūn khoàⁿ tio̍h thnghN-thnghN-chiah-á ê chúi-ke-á-kiáⁿ, bián-kóng mā ē khí ài chhiò. I--á kà goá kóng: “Ū chhin-chhiūⁿ lí chiah sè-hàn ê gín-á, tong-jiân tō ū sè-chiah ê chúi-ké-á-kiáⁿ.” I--á teh khau chháu-á ê sı̂, goá tı̄ piⁿ--á koàn tō͘-peh-á, khoàⁿ tio̍h ū thô͘-èng ê só͘-chāi, thô͘-hún-á poé khui, tō ē chhoē tio̍h 1 khang, iōng tâng-kóng-á té chúi kā koàn--lo̍h-khı̀, bô kài kú, chúi-bı̄n ē khí lêng, kóng sı̄ tō͘-peh-á teh sé bı̄n--a, sûi tō ē khoàⁿ tio̍h 2 ki chhiu chhun--chhut-lâi, án-ni tō lia̍h--tio̍h-a. Ū-sı̂ goá ē khı̀ lia̍h kim-ku, tng khui ê Hoan-sé hoe sı̄ kim-ku siōng ài hioh ê só͘-chāi. Kàu beh-tàu, goá hiâm joa̍h, chhá beh tò--khı̀, i--á khang-khoè chò iáu-boē soah, m̄-kam hioh, tú-hó Chúi-hı̄ⁿ chek--á taⁿ hoè tùi chhân-thâu-á hit-pêng koè, i--á the̍h 1 kak-gı̂n chhut--lâi, kiò goá khı̀ bé kâm-á-thn̂g chia̍h. Goá 1 kak-gı̂n gı̄m tı̄ chhiú--nih, tı̀m-tı̀m, sim-thâu chin sio-lo̍h. Hit chūn ê gín-kak-á ū 4 khoán, 1 kak--ê ū 2 chióng, âng-tâng kap『鎳』chò--ê; âng-tâng--ê khah tāng, goá chhiú the̍h ê hit ê tō-sı̄. 2 kak--ê mā-sı̄ 『鎳』--ê, khah toā-ê, m̄-koh bô kiat-ta̍t-kám. 5 kak--ê siōng ū gia̍h, chiàⁿ-tâng--ê, chin tāng. He sı̄ goá chit-sı̀-lâng thâu-pái iōng chı̂ⁿ, chin hoaⁿ-hí. Goá ná cháu ná hoah: “Chúi-hı̄ⁿ chek--á, kā lí bé thn̂g-á !” Chúi-hı̄ⁿ chek pún-té bı̄n iu-iu, khoàⁿ tio̍h goá chiah tńg chhiò, kā goá ê 1 kak siu--khı̀, kiò goá ka-tı̄ kéng 1 lia̍p thn̂g-á, koh hoan-hù kóng ài kā goán i--á kóng i ū hō͘ goá 1 lia̍p kâm-á-thn̂g. Goá ba̍k-chiu kim-kim khoàⁿ i é-é ê sin-iáⁿ tı̄ jı̍t-thâu kha jú soá jú sè--khı̀. Goán i--á iáu teh bô êng, khoàⁿ tio̍h goá chhùi--nih kâm 1 lia̍p thn̂g-á, mn̄g goá lēng-goā hit lia̍p tē tı̄ toh-ūi. Goá kóng Chúi-hı̄ⁿ chek--á chiah hō͘ goá 1 lia̍p niâ, goán i--á chin siūⁿ-khı̀, kóng Chúi-hı̄ⁿ--á toā-lâng toā-chéng--a, soah pián thâu-pái iōng tio̍h chı̂ⁿ ê gín-á, chin bô 1 ê khoán. Kóng hoan-tńg-kang chiah koh toè lâi koe-á-hn̂g, tng-tán Chúi-hı̄ⁿ--á kā thó hit lia̍p thn̂g-á. Hit àm, goá chá-chá tō khı̀ khùn, thiⁿ iáu-boē kng tō peh khí chhn̂g, tán i--á chhoā goá khı̀ koe-á-hn̂g. I--á kóng goá ‘khong-kiáⁿ’, beh khı̀ hn̂g--nih mā tio̍h tán i oáⁿ-tı̄ sé hó, ti-chhài khoán hó, ti-á chhı̄ pah, hit sı̂ tō 8 tiám goā--á, chit chūn chiah 5, 6 tiám niâ, ē-sái koh khı̀ khùn. Goá kiaⁿ khùn koè-thâu, i--á thau cháu khı̀ hn̂g--nih, tō chiú tı̄ chàu-kha kā i tàu long chháu-in jı̍p khı̀ hiâⁿ. Hit kang, Chúi-hı̄ⁿ chek--á khah chá lâi kàu chhân-thâu-á lō͘, goá kín cháu khı̀ chhoē--i, i--á mā toè āu-piah jiok--lâi, khoàⁿ tio̍h Chúi-hı̄ⁿ--á tō kā i lé, mē i put-eng-kai su̍t gín-á ê chı̂ⁿ, bêng-bêng 1 kak-gı̂n ē-tàng bé 2 lia̍p kâm-á-thn̂g, nah ē chiah the̍h 1 lia̍p hō͘--goá niâ. Chúi-hı̄ⁿ chek--á bı̄n-á âng-kı̀-kı̀, it-tı̍t hoē sit-lé, kóng-sı̄ i 1 sı̂ hô͘-tô͘ hut m̄-tio̍h--khı̀, i ē pó͘ goá 1 lia̍p. Goán i--á m̄ pàng i kan-hiu, kiò i ài sêng-ı̀--1-ē, khoàⁿ án-choáⁿ poê--goá chiah ē-sái. Chúi-hı̄ⁿ chek--á siūⁿ-siūⁿ--leh kóng beh thong chng kā lâng chhiáⁿ hun chhiáⁿ pin-nn̂g, kong-khai hoē sit-lé. Goán i--á soah siūⁿ pháiⁿ-sè, kóng bián hiah kang-hu, sió-khoá-á ı̀-sù--1-ē tō hó. I tek-khak beh án-ni, kóng nā bô, i chı̍t-sı̀-lâng jı̍t-chí pháiⁿ koè. Thong chng chhiáⁿ lâng chia̍h hun kap pō͘ pin-nn̂g sı̄ chin kiàn-siàu ê tāi-chı̀, chū-lâi ū 2 chióng lâng chiah tio̍h án-ni, chò chha̍t-á hō͘ lâng lia̍h--tio̍h iah-sı̄ thó-khè-hiaⁿ kat hoé-kı̀ chhut-phoà. Chúi-hı̄ⁿ chek ūi 1 lia̍p thn̂g-á niâ, pâi chit khoán tiûⁿ-bı̄n, sı̍t-chāi ū khah siong-tiōng. Hoan-tńg-kang, Chúi-hı̄ⁿ chek--á thâu lê-lê, phâng hun kap pin-nn̂g se̍h chng-lāi lō͘, tú tio̍h lâng tō kā hun kap pin-nn̂g tiām-tiām tu hō͘--lâng, lóng bô kóng kah 1 kù oē. Chhù-piⁿ mn̄g kóng “Chúi-hı̄ⁿ--á sı̄ hoān tio̍h toh 1 tiâu”, goán i--á tō kā kiám hō͘ goá 1 lia̍p thn̂g-á ê tāi-chı̀ kóng hō͘ lâng chai. Chúi-hı̄ⁿ só--á thiaⁿ--tio̍h liáu-āu, kan-taⁿ chhiò-chhiò kóng: “Toā-lâng su̍t gín-á, hông hoa̍t sı̄ eng-kai.” Koè 2 kò goe̍h, goán a-pa khı̀ keh-piah chng kā lâng tàu tah siông-jiông liâu-á, tńg--lâi, hit mê beh khùn, kap goán a-i sè-siaⁿ kóng-oē, goá tō khùn tı̄ in sin piⁿ, ké khùn--khı̀, thau thiaⁿ in kóng, goá m̄-sı̄ thiaⁿ chin ū, chóng--sı̄, chai-iáⁿ in teh kóng Chúi-hı̄ⁿ chek--á ê tāi-chı̀. I tı̄ keh-piah chng kap 1 ê cha-bó͘ thau-lâi-àm-khı̀, cha-bó͘ in ang m̄-chai án-choáⁿ soah chai-iáⁿ, m̄ pàng Chúi-hı̄ⁿ--á soah, beh khı̀ tâu Chúi-hı̄ⁿ--á in bó͘. Chúi-hı̄ⁿ kā lâng kiû-chêng, kóng beh thong chng chhiáⁿ hun chhiáⁿ pin-nn̂g, tùi-hong kóng bē-sái tı̄ chit chng chhiáⁿ, nā bô, kui chng tō lóng chai--a, iau-kiû i tńg khı̀ ka-tı̄ ê chng-lāi chhiáⁿ. Chúi-hı̄ⁿ--á thâu-khak chin hó, lı̄-iōng goá thâu-pái bé thn̂g-á m̄-chai hâng-chêng, kiám hō͘ goá 1 lia̍p, thàn ki-hoē ké hoē sit-lé, án-ni, tùi keh-piah chng hit pêng mā ū 1 ê kau-tài. Goá kap goán i--á hō͘ i siat-kè--khı̀, koh leh thè i pháiⁿ-sè. Chng-lāi lâng hong-phêng kóng “Chúi-hı̄ⁿ--á chò lâng láu-sı̍t, liân su̍t gín-á 1 lia̍p thn̂g-á to liông-sim bē-tit-koè, chhiáⁿ hun chhiáⁿ pin-nn̂g thong chng kā lâng hoē sı̍t-lé.” Goá m̄-chiah ē kóng sı̄ “Láu-sı̍t ê Chúi-hı̄ⁿ chek--á”.