Lêng-kài ê Úi-jı̂n

Ùi Wiki Tô·-su-kóan
Tâi-oân kū-lâi ê chong-kàu, thang kóng sı̄ Jû-kàu, Tō-kàu, kap Pu̍t-kàu chit saⁿ hāng. Lūn Jû-kàu sı̄ ēng tō-tek choè kun-pún, sı̄ pài thiⁿ kap chè chó͘-sian. Tō-kàu sı̄ sı̀n siâ-sı̂n, liām-chiù, hoah-thó͘, ang-ı̂, tō-sū, kap pok-koà téng-téng. Pu̍t-kàu sı̄ chhāi ngó͘-siōng, kiàn-siat biō-ú, sio-kim sio-hiuⁿ. 
Taⁿ pún-tó lâng ūi-tio̍h chit saⁿ-hāng ê kà-sı̄, peh-sı̀ⁿ khah choē tùi-tiōng bê-sı̀n, sui-jiân chhùi kóng tō-tek, nā-sı̄ só͘-kiâⁿ khah choē sı̄ bô chiàu án-ni. Chhin-chhiūⁿ tha̍k-chheh lâng khah-choē chia̍h a-phiàn, chhoā soè-ı̂, lim-thı̂n kòng-phah, tian-tò só͘ choè khah-choē lóng sı̄ bô ha̍p tō-tek ê hêng-ûi, sòng-sit chin ê chong-kàu-sim. Tı̄ Jû-kàu ū nn̄g hong-bı̄n, chı̍t hong-bı̄n sı̄ kàu-io̍k, koh chı̍t hong-bı̄n sı̄ chong-kàu. Taⁿ kàu-io̍k hit hong-bı̄n, só͘ o̍h-ê sı̄ Sam-jū-keng, Chhian-jı̄-bûn, Sù-su kap Ngó͘-keng téng-téng ê chheh. Bo̍k-tek sı̄ khó-kàu, chı̀n siù-châi, tiòng-kú á-sı̄ chiōng-goân kap choè-koaⁿ. Koh chong-kàu hong-bı̄n, chóng kóng sı̄ tùi-tiōng chè-sū; chhin-chhiūⁿ “sı̄n-chiong tui-oán” sı̄ in ê te̍k-gı̄, chè-hiàn chó͘-sian sı̄ choè in hàu-tō ê chı̍t-hāng. 
Tı̄ Tâi-oân, lūn Jû-kàu, Pu̍t-kàu kap Tō-kàu, sui-bóng sı̄ kóng sam-kàu, chóng-sı̄ kı̂-sı̍t lâng teh pài, lóng bô ū khak-sı̍t ê hun-piat, chiū-sı̄ khah-siông lóng pâi-pâi tı̄ siāng toh-téng, thàn ta̍k lâng ê só͘ ài lâi chè lâi kèng. Phı̀-jū lâi kóng, Koan-tè-kun, i sı̄ sam-kok sı̂-tāi sam-kia̍t ê chı̍t-ê, chiū-sı̄ Koan Ú, ia̍h lâng chheng i choè Koan-kong. Lâng kā i khí biō lâi ho̍k-sāi, in-ūi i chin ū tiong-gı̄, só͘-í chun-kèng i choè gı̄ ê tāi-piáu-chiá. Koh lūn Sêng-hông, lâng ia̍h sı̄ chin tùi-tiōng, nā-sı̄ choè koaⁿ ê lâng koh-khah tı̀-ı̀ ho̍k-sāi, in-ūi chiàu in siūⁿ chit sè-kan ū choè koaⁿ--ê, ia̍h tı̄ im-kan iû-goân tek-khak ū Sêng-hông-iâ. Só͘-í tı̄ kū-le̍k 5 ge̍h 13 jı̍t, lóng tio̍h kàu Sêng-hông-biō khı̀ hêng-hiuⁿ. 
Í-siog7 só͘ kóng--ê, sı̄ Jû-kàu ê sı̂n-bêng. Lūn Tō-kàu sı̄ chiàu téng-bı̄n só͘ kóng, ū chin-choē ê ı̄ⁿ-toan khiàn-sńg. Pu̍t-kàu ê tiong-kan, chhin-chhiūⁿ ho̍k-sāi Thian-siōng sèng-bú (Má-chó͘), i ê lāu-pē sı̄ teh kiâⁿ chûn, koh i pún-sin bat kap lāu-pē sái chûn, só͘-í kiâⁿ chûn ê lâng lóng ū ho̍k-sāi Má-chó͘, sı̄ lia̍h i choè pó-hō͘ khòng-hái ê lú-sı̂n. Chóng-sı̄ āu-lâi bô-lūn sím-mı̍h lâng, soà iû-goân ia̍h teh ho̍k-sāi. Koh lâng ia̍h ū ho̍k-sāi Koan-im, in-ūi chin ū chû-pi, thiàⁿ-thàng ê sim, só͘-í lâng-lâng ê chhùi to teh liām-kóng “tāi-chû tāi-pi, kiù lān kiù khó͘, Koan-im Pu̍t-chó͘.” Lán lâng loān-loān ho̍k-sāi lóng bô hun-piat, chhin-chhiūⁿ pêng-siông lâng lâi ho̍k-sāi kiâⁿ chûn ê sı̂n beh choè sím-mı̍h lō͘-ēng? Koh tı̄ ta̍k lâng ê ke-lāi lóng ū ho̍k-sāi Chàu-kun, Chhn̂g-bú, Thiⁿ-kong, Jı̍t-thâu-kong, Chhit-niû-má, Lûi-kong, Thó͘-tı̄-kong, Hó-hiaⁿ-tı̄ téng-téng, kóng boē liáu. 
Taⁿ tı̄ chit khoán bê-sı̀n ke̍k chhim ê só͘-chāi, Kai Bo̍k-su ēng sím-mı̍h hoat-tō͘ lâi thoân tō-lí? Tāi-lio̍k lâi kóng, Kai Bo̍k-su ū ēng saⁿ-khoán ê hong-hoat lâi pang-chān i ê Thian-kok kang: (1) Siat Ha̍k-hāu. (2) Siat Pı̄ⁿ-ı̄ⁿ. (3) Hong-sio̍k ê kái-liông.
1.Tē-it tāi-seng ēng ko-téng phó͘-thong ê ha̍k-būn lâi kà-sı̄ Pak-pō͘ Tâi-oân ê peh-sı̀ⁿ, chiū-sı̄ Kai Bo̍k-su nā-tiāⁿ. I só͘ kiàn-tı̀ ê ha̍k-hāu ū Lí-ha̍k-tông Tāi-chu-ı̄ⁿ (Oxford College), chit keng hiān-sı̂ teh choè Tām-súi Tiong-o̍h ê kū hāu-sià. Sím-mı̍h in-toaⁿ, i siat ha̍k hāu? Chiū-sı̄ m̄-nā kan-ta beh kà-sı̄ Pún-tó lâng bat ha̍k-būn nā-tiāⁿ, sı̍t-chāi sı̄ beh ióng-sêng Pún-toē lâng thang lâi tàu thoân Ki-tok ê Hok-im choè toā ê bo̍k-tek. Chóng-sı̄ kan-ta ióng-sêng ta-po͘-lâng bô kàu-gia̍h, in-ūi Hok-im m̄-nā beh thoân hō͘ lâm-chú, koh ia̍h beh kiù lú-chú; só͘-í Kai Bo̍k-su ia̍h chin tı̀-ı̀ ài ióng-sêng lú thoân-tō, tùi án-ni i ia̍h ū khí Lú-ha̍k-tông (The Girls’ Scho͘l), chiū-sı̄ hiān-sı̂ Tām-súi Lú Ha̍k-ı̄ⁿ ê chiân-sin. Lūn hit-sı̂ ê Lú-ha̍k-tông khiok m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ hiān-sı̂ kóng kan-ta sı̄ siàu-liân ê lú-chú thang jı̍p nā-tiāⁿ; chiū-sı̄ bô-lūn lāu á-sı̄ siàu-liân, ū chhut-kè á-sı̄ iáu-bē chhut-kè, lóng pı̂ⁿ-pı̂ⁿ oē ēng-tit. 
Í-goā iáu ū siat Sió-o̍h. Lūn khò-thêng, tû-khı̀ Sió-o̍h í-goā, khah choē sı̄ kà lí-hoà, kim-chio̍h-ha̍k, phok-bu̍t, thian-bûn, tē-lí, le̍k-sú, sò͘-ha̍k téng-téng. Chóng-sı̄ tiong-kan choè tē-it iàu-kín ê sı̄ tō-lí, chiū-sı̄ Sèng-keng. 
2.Koh lūn pang-chān i ê Thian-kok kang ê tē-jı̄ hāng sı̄ siat Pı̄ⁿ-ı̄ⁿ. Lūn Tâi-oân chá-sı̂ i-seng chin chió, só͘-í lâng teh táⁿ-tia̍p pı̄ⁿ-thiàⁿ ê hoat-tō͘ chin khó-lı̂n, siông-siông kan-ta oa̍h-oa̍h khoàⁿ i sí. Só͘-í Kai Bo̍k-su kín siat I-koán, miâ kiò-choè Kai I-koán. Ēng Se-iûⁿ bûn-bêng ê i-hoat lâi i-tı̄ pı̄ⁿ-lâng, koh lóng bô the̍h lâng ê io̍h-chı̂ⁿ, só͘-í tùi hō͘ i táⁿ-tia̍p pēⁿ lâi sı̀n tō-lí ê lâng boē sǹg-tit. Kai Bo̍k-su ia̍h tı̀-ı̀ kà-sı̄ i ê ha̍k-seng i-pı̄ⁿ ê hoat-tō͘, só͘-í kó͘-chá ê thoân-tō ta̍k ê to oē-hiáu i-hoat. 
3.Lūn hong-sio̍k ê kái-liông, chiū-sı̄ chhin-chhiūⁿ kı̀m-chiú, toān-ian, liû-kha í-kı̍p í-goā chióng-chióng ê kiáu-hong-hoē. Tı̄ kin-ná-jı̍t iáu pı̄ⁿ thâu-chang-bé (pig-tail) ê lâng, thang kóng tû-khı̀ chı̍t poàⁿ ê lāu-lâng, á-sı̄ tiàm tı̄ soaⁿ-kan ê chhù-toē lâng í-goā, lóng bô lah, koh hū-jı̂n-lâng ê pa̍k-kha, mā sı̄ tı̄ kin-ná-jı̍t khah choē lóng bô. 
Taⁿ lūn téng-bı̄n só͘ kóng chiah-ê hong-sio̍k kái-liông oē chiah-nı̍h kín phó͘-kı̍p, che toā-pō͘-hūn sı̄ ūi-tio̍h Tâi-oân ê chèng-hú ū tı̀-ı̀ tı̄ chit hong-bı̄n; só͘-í ēng chióng-chióng ê hoat-tō͘, chhin-chhiūⁿ ū-sı̂ ēng chióng-lē, ia̍h ū-sı̂ ēng kiông-chè ê hong-hoat lâi kái-tû chit khoán pháiⁿ hong-sio̍k só͘-tı̀, chóng-sı̄ pí chèng-hú khah tāi-seng chù-ı̀ tı̄ chit hong-bı̄n--ê, sı̄ lán ê Ki-tok-kàu. Koh lán só͘ ēng ê hoat-tō͘, khah siông lóng sı̄ ēng chióng-lē nā-tiāⁿ. In-ūi chit khoán hong-sio̍k kái-liông choè tē-it tāi-seng tı̀-ı̀ ê, chiū-sı̄ Kai Bo̍k-su. 
Taⁿ kiat-bé lâi kóng, tı̄ 50 nı̂ chêng tan-jı̂n to̍k-má tùi hn̄g-hn̄g lâi Tâi-oân, ná chhin-chhiūⁿ chǹg-jı̍p hó͘-khang ê Kai Bo̍k-su, in-ūi sı̀-bı̄n bô-chhin bô-chhek, bô pêng-iú, só͘ ū ê lóng sı̄ tùi-te̍k, chiū-sı̄ ài thí-chhiò i, khún-tio̍k i, kap ài hāi-sí i ê lâng nā-tiāⁿ. Chhin-chhiūⁿ án-ni, cháiⁿ-iūⁿ i oē kiàn-tı̀ chiah-nı̍h toā ê chong-kàu sū-gia̍p ah? Che sı̍t-chāi sı̄ Siōng Chú ū khoàⁿ-kò͘ I chı̄n-tiong ê lô͘-po̍k, sı̂-khek teh pang-chān i, koh chı̍t hāng, chiū-sı̄ ūi-tio̍h i ū jím-nāi, un-khûn kap ū hi-seng ê cheng-sı̂n chiah oē án-ni. Chhin-chhiūⁿ Kai Bo̍k-su chit khoán ê chong-kàu-ka, sı̍t-chāi thang chheng-choè Lêng-kài ê chin Úi-jı̂n. Koh i ia̍h thang chheng-choè thoân-siū Au Bí ê bûn-hoà hō͘ lán Pak-pō͘ Tâi-oân ê lâng ê sí-chó͘ lah.
(Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 517 koàn,1928 nı̂ 4 ge̍h)