Lōng-tōng Chú

hoan-e̍k Chá-chêng tı̄ Tāi-eng ū chit ê cha-bó͘ gín-ná sèⁿ Lí, miâ Bí-lē. Nı̂-hoè chin iù-chíⁿ pē-bú lóng koè-óng lah! Khó-liân, chit ê ko͘-toaⁿ ê cha-bó͘ gín-ná bô lâng chiàu-kò͘ iúⁿ-chhı̄. Kai-chài i ū chı̍t ê bó-kū sèⁿ Gūi, sui-jiân kàu 30 goā hoè, iû-goân bô kiàn-tı̀ ke-āu. Bí-lē ê lāu-bú lı̂m-chiong hit-sı̂ siá phoe hō͘ i ê hiaⁿ-tı̄, chhiáⁿ i chiong goē-seng-lú chhoā khı̀ in tau chiàu-kò͘ iúⁿ-chhı̄, tio̍h khoàⁿ chò ka-tı̄ ê cha-bó͘ kiáⁿ chı̍t-poaⁿ-iūⁿ. Phoe siá-liáu, chiū kiò Bí-lē ê láu-ma lâi hoan-hù kóng,“Goá nā sí lí tio̍h the̍h chit tiuⁿ phoe soà chhoā sió-chiá khı̀ gūi Ló-iâ in tau, kap i toà hia thèng-hāu kàu sió-chiá tióng-sêng, chiah ē chò-tit.”Láu-ma chı̍t-ē thiaⁿ-kı̀ⁿ che oē chiū kóng,“Thài-thài ê pēⁿ bô tek-khak chiah tı̂m-tāng, ǹg-bāng thài-thài ē khoài-khoài hó.” Bí-lē ê bó thó͘-khùi chı̍t siaⁿ chiū kóng,“Goá chai kin-á-jı̍t tek-khak beh sí lah! Goá chin kam-goān lı̄-khui sè-kan chiūⁿ thiⁿ, tı̄-hia ū Siōng-tè, ū Kiù-chú, koh ū Bí-lē ê lāu-pē. Goá tiàm thian-tông it-tēng tit-tio̍h hióng-hok; chóng-sı̄ khó-liân goá chit ê cha-bó͘-kiáⁿ iáu sè-hàn. Láu-ma lí tio̍h gâu chiàu-kò͘, gâu kà-sı̄ i. Lí bat Siōng-tè ê tō-lí, chiū tio̍h kóng hō͘ i thiaⁿ, hō͘ i tùi sè-hàn ē bat ài-kèng Thiⁿ-pē, sı̀n-khò Kiù-chú, ài hó, oāⁿ pháiⁿ. chiàu án-ni-seⁿ kiâⁿ kàu kú chiū ē jı̍p thian-tông; goá tı̄-hia ē koh kı̀ⁿ-tio̍h i ê bı̄n.” Bí-lē ê bó chiah-ê oē kóng-liáu, chiū kā bí-lē chiok-hok kóng,“Goān Siōng-tè an-ùi pó-hō͘ goá ê sè-hàn cha-bó͘-kiáⁿ.” Kóng-liáu chiū m̄ chai lâng hūn-hūn-khı̀. I-seng lâi bong me̍h kóng,“M̄-hó lah! Thài-thài í-keng tn̄g-khùi-lah!” Bí-lē thı̂-khàu bô soah bē-tit koè-sim. Láu-ma khan i ê chhiú sè-siaⁿ kā i kóng,“Thian-tông pí lán chia khoàⁿ-oa̍h tit chē lah! Thài-thài bô koh-chài phoà-pēⁿ, bē koh-chài thàng-thiàⁿ, tùi taⁿ i kı̀ⁿ Siōng-tè ê bı̄n; hok-khı̀ lóng chiâu-chn̂g lah!” Bí-lē háu kóng,“Tio̍h lah! Goá m̄-sı̄ ài Án-niâ koh lâi siū-khó͘; nā-sı̄ goá iā eng-kai khoài-khoài sí thang kap Án-niâ saⁿ-tâng hióng Thian-tông ê hok.” Láu-ma chiū kóng,“Lí chāi-seⁿ o̍h lí lāu-bó ê bô͘-iūⁿ oá-khò Iâ-so͘, sı̀n thàn Siōng-tè, chū-jiân ū chit hō ê ǹg-bāng; chóng-sı̄ tio̍h thèng-hāu Siōng-tè beh tiàu lí ê sı̂ kàu, chiah ē-tit seng chiūⁿ Thian-tông.”Láu-ma ta̍k-jı̍t chiàu án-ni an-ùi Bí-lē ê sim. Kàu sàng-chòng liáu-āu chiū chhoā Bí-lē i bó-kū in tau. Bó-kū khoàⁿ-kı̀ⁿ goē-seng-lú chiū siūⁿ tio̍h i ê lāu-bú bē kı̀m-tit thı̂-khàu mn̄g láu-ma,“Khoàⁿ thài-thài sí sı̄ sím-mı̍h pı̄ⁿ? Chhiáⁿ sím-mı̍h i-seng? Tı̄-sı̂ koè-óng?” Láu-ma chı̍t hāng chı̍t hāng kā i kóng-bêng; koh chiong thài-thài ê phoe sàng hō͘ Gūi Ló-iâ khoàⁿ. In bó-kū phoe khoàⁿ-liáu chin bô an-jiân; m̄-kú bē the-sı̂-tit ka-tı̄ teh siūⁿ, éng-siông-sı̂ m̄ ài gín-ná chhá-nāu; kin-á-jı̍t goē-seng-lú lâi, kiaⁿ-liáu iā ū chit khoán; chóng--sı̄ bô ta-oâ siu-liû tiàm in tau, beh siáⁿ chai Bí-lē lâi chia lóng bô kiáu-jiáu i; ta̍k jı̍t tiàm lâu-téng kin-toè láu-ma, á-sı̄ tiàm hoe-hn̂g chhit-thô káu-á. Gūi Ló-iâ nā chia̍h ê-hng pn̄g ta̍k-jı̍t hoan-hù láu-ma chhoā i lo̍h lâu kap i chia̍h tām-po̍h koé-chí, nā-sı̄ pa̍t-ūi tú-tio̍h chiū kiò goē-seng-lú tio̍h khı̀ chhoē láu-ma m̄-sı̄ chō-chak i. Ū chı̍t jı̍t Gūi Ló-iâ tı̄ hoe-hn̂g teh iû-siúⁿ khoàⁿ-kı̀ⁿ Bí-lē tùi chhiū-kha cháu chhut lâi khı̀ phō hit chiah káu-á ê ām-kún kā phah-tó tiàm tı̄ thô͘-kha. Káu-á toā-siaⁿ háu, chı̍t-ē peh-khí-lâi Bí-lē iā hō͘ i phah poa̍h-tó. Gūi Ló -iâ m̄ chai sím-mı̍h iân-kò͘, chiū-mn̄g Bí-lē,“Lí teh chò sím-mı̍h mı̍h? Kín-kín kā goá kóng lah!”Bí-lē chiū lâi kóng,“Goá beh koaiⁿ-sí hit-chiah káu-á. Kū-iâ lí m̄ chai i sı̄ sai-á, goá sı̄ Tāi-pı̍t; i lâi, sı̄ beh chia̍h goá ê iûⁿ, só͘-í goá beh hō͘ i sí,” Gūi Ló -iâ kóng,“Lí che sı̄ teh kóng sím-mı̍h oē?”Bí-lē chiū kóng, “Kū-iâ kám bē kı̀-tit Sèng-keng ū kóng Tāi-pı̍t ông phah sí sai-á kiù i ê iûⁿ mah? Goá tı̄-chia teh chhit-thô chiū-sı̄ chit ê khoán-sit.” Gūi Ló-iâ kóng,“Lí m̄-thang án-ni chhit-thô, kiaⁿ-liáu káu-á ē kā-lí. Lí iáu ū sím-mı̍h chhit-thô ê hoat-tō͘?”Bí-lē chiū kóng,“Lí khoàⁿ chit châng-chhiū chı̄n ko͘-tâ goá lia̍h i chò Kho-lı̄-a chiū ēng chio̍h-thâu tı̀m i sí, chhin-chhiūⁿ Tāi-pı̍t phah-sí hit ê toā-hàn lâng ê khoán-sit.”Gūi Ló-iâ mn̄g kóng,“Lí chhit-thô lóng sı̄ hāi sí lâng kap mı̍h mah?”Bí-lē chhiò kóng,“M̄ sı̄ lah! Kū-iâ lí khoàⁿ hit châng-chhiū lōng-tōng-chú chhut-mn̂g phoà-hùi chı̂ⁿ-châi. Chāi goā bı̄n siū-khó͘, chiū-sı̄ ná tiàm chhiū-kha sim-lāi hoán-hoé-choē siūⁿ beh hoê-ka. Kū-iâ, koh khoàⁿ hit châng ū âng-hio̍h ê chhiū. Hia sı̄ pē-bú ê ke, goá cháu kàu hit tah kóng.‘Goá tek-choē pē lah; kiû pē sià-bián.’Goá chiū chē tiàm hia chia̍h piáⁿ sim-lāi chin khoài-lo̍k.” Gūi Ló-iâ mn̄g,“Lí án-ni teh chhit-thô lóng sı̄ tùi Sèng-keng lâi mah?”Bí-lē kóng,“Goá kài hoaⁿ-hí Sèng-keng-nı̍h kò͘-sū, láu-ma jı̍t-jı̍t kóng hō͘ goá thiaⁿ; goá só͘ ài chiū-sı̄ lōng-chú hoê-thâu. Kū-iâ lí kiám bô ài hit ê kò͘-sū mah?” Bó-kū bô ı̀n i chò i jı̍p chhù-lāi khı̀, sim-lāi bô pêng-an, in-ūi ka-tı̄ siūⁿ kúi-nı̂ chêng i iā sı̄ hoaⁿ-hí khoàⁿ Sèng-keng jı̍t-jı̍t kı̂-tó. Chóng--sı̄ hoat-chı̂ⁿ liáu-āu hō͘ goā-sū kap chêng-io̍k jia-khàm tō-lí, chiū soà bē kiat koé-chí lah! Sui-jiân múi lé-pài khı̀ pài-tn̂g kèng siōng-tè, kú tı̄ chhù-lāi bô khoàⁿ Sèng-keng, iā bô kı̂-tó, chhin-chhiūⁿ chiong Siōng-tè pàng bē kı̀-tit chı̍t-iūⁿ. Kin-á-jı̍t thiaⁿ-kı̀ⁿ Bí-lē ê oē sim-lāi teh siūⁿ,“Goá ná hit ê lōng-tōng-chú lı̄-khui Thiⁿ-pē.” Kàu-boé i iû-goân m̄-khéng jı̄n choē lâi kui-ho̍k Siōng-tè; só͘ í sim-lāi iáu-boē an-jiân. Bí-lē m̄ chai Kū-iâ sı̄ án-ni; iā m̄ sı̄ tiâu-kò͘-ı̀ kóng-chhut hia ê oē. Nā-sı̄ Siōng-tè ēng chit ê gín-á ê oē hō͘ Gūi Ló-iâ ê sim bān-bān chhéⁿ-gō͘. Bí-lē lâi ê sı̂ i ê bó-kū bô sím-mı̍h hoaⁿ-hí, chóng--sı̄ chiām-chiām piàn-oāⁿ sim-lāi ná gâu thiàⁿ i; sui-jiân sı̄ án-ni ū chı̍t jı̍t siū-khı̀ mē i. Chit-ê sı̄ ūi-tio̍h sím-mı̍h tāi-chı̀ leh? Sı̄ ūi-tio̍h Bí-lē chhoā káu-á khı̀ chhù-lāi chhit-thô. Hit-sı̂ teh phah-kiû hō͘ káu-á lâi jek. Káu-á teh jek kiû khap-tio̍h toh-kūi chiū chiong ke̍k kó͘-chá, ke̍k kùi-khı̀ ê hoe-kan, chhia-tó thô͘-kha phah-phoà. Tē jı̄ jı̍t tùi Má Pô-pô hia tò-lâi; hit mı̂ phoāⁿ bó-kū chia̍h koé-chí. Bí-lē kóng,“Kin-á jı̍t Má Pô-pô khoán-thāi goá chin hó, the̍h hó piáⁿ hō͘ goá chia̍h. Hit chiah niau-á ām-kún ū kat âng-toà, koh chı̍t pak oē-tô͘ kùi tı̄ piah-téng, chiū-sı̄ lōng-chú hoê-thâu, i ê lāu-pē chiap-la̍p hó khoán-thāi. Goá kā Má Pô-pô kóng, Goá chin ài hit pak, tiāⁿ-tio̍h beh khioh chı̂ⁿ bé lâi kùi tı̄ goá ê pâng-keng. Má Pô-pô kā goá kóng, I ài hit pak chhak ū iân-kò͘, chóng--sı̄ i kà goá, m̄-thang kā pa̍t lâng kóng, iā m̄-sı̄ kiaⁿ kū-iâ lí chai; kan-ta m̄ ài kū-iâ tùi pa̍t lâng kóng.”Gūi Ló-iâ kóng, M̄-bián kiaⁿ, goá bô beh chhut-phoà m̄ ki-bı̍t ê sū. Bí-lē sè-á siaⁿ kóng,“In-ūi Má Pô-pô ū chı̍t ê lōng-tōng-chú, i miâ kiò-chò To-má; káu nı̂ chêng chhut-mn̂g khı̀, iā bô kià phoe lâi, iā bô tò-lâi. Teh kóng ê sı̂ Má Pô-pô chiū lâu ba̍k-sái, m̄ chai i ê kiáⁿ tı̄ hit tah kiaⁿ-liáu ē tú-tio̍h kan-khó͘; chò lāu-bó ê sim chiū koè bē-tit khı̀. Goá chiū kā i kóng, Hit-ê lōng-chú khı̀ pa̍t só͘-chāi siū khó͘ chhı̄ ti ē hiáu siūⁿ beh hoê-thâu; goá goān To-má iā ē chhin-chhiūⁿ hit-ê. Má Pô-pô khoàⁿ-kı̀ⁿ goá an-ùi i ê sim chiū chhit ba̍k-sái khı̀ the̍h chı̍t-tè thn̂g-sng hō͘ goá chia̍h; āu-lâi Má Peh-peh chhoā goá tò-lâi. Goá tı̄ lō͘--nı̍h mn̄g i nā To-má hoê-ka lâi jı̄n-choē; lí beh thé-thiap iông-ún á-bô? I chiū kóng, M̄ nā thé-thiap iông-ún i, koh beh hoaⁿ-hoaⁿ-hí-hí chiap-la̍p hó khoán-thāi i. Goá thiaⁿ che oē chiū teh siūⁿ Pē-bó thiàⁿ kiáⁿ kàu án-ni; khó͘-liân goá iā bô pē, iā bô bó. Ū-sı̂ mı̂-sı̂ bē-khùn-tit, goá kı̂-tó Siōng-tè sim-lāi ná-chún thiaⁿ-kı̀ⁿ Siōng-tè kā goá pàng sim, kóng, I sı̄ goá ê Pē lah. Chá-jı̍t Bo̍k-su kóng Siōng-tè ū lōng-tōng-chú, goá siūⁿ che oē chin kı̂-koài. Kū-iâ, chiàu lí khoàⁿ ū chit hō ê lōng-tōng-chú á bô? Gūi Ló-iâ kan-ta kóng, M̄ bián tô-giân; lí kóng chē-chē oē hō͘ goá thâu-khak hı̂n. Bí-lē chiū bô koh chhut-siaⁿ tiām-tiām chē, tia̍p-á-kú Gūi Ló-iâ kóng, “Lí nā hoaⁿ-hí khı̀ Má Pô-pô tau khiok thang, chóng--sı̄ m̄-thang toà káu-á iân-lō͘ khı̀, chhiū-nâ lāi ū iá-ke, kiaⁿ-liáu i kā.”Bí-lē kóng. To-siā, Kū-iâ goá chin hoaⁿ-hí khı̀; tùi kin-á-jı̍t goá beh ta̍k jı̍t thè To-má kı̂-tó, kiû Siōng-tè kám-tōng i ê sim hō͘ i khoài-khoài tò-lâi. Kū-iâ lí khéng án-ni kı̂-tó á bô? Gūi Ló-iâ kóng, “Lí thè i kı̂-tó chiū kàu-gia̍h lah.”Bí-lē koh kóng,“Chiàu án-ni-seⁿ Kū-iâ lâi thè Siōng-tè hia ê lōng-tōng-chú kı̂-tó, thang, m̄-thang leh.”Gūi Ló-iâ kóng, “Taⁿ sı̄ peh tiám cheng lah, lí tio̍h chiūⁿ lâu, khı̀ khùn, khah hó.”Bí-lē chiū cháu khı̀. Gūi Ló-iâ teh siūⁿ hit ê cha-bó͘-gín-ná bē-hiáu-tit, goá chiū-sı̄ lı̄-khui Siōng-tè ê lōng-tōng-chú. I ūi-tio̍h sím-mı̍h siông-siông tùi goá kóng chit ê sū leh? Koè kúi-nā-jı̍t láu-ma beh jı̍p siâⁿ chiūⁿ-ke khı̀ bé-mı̍h; in-ūi lō͘-tô͘ 20 lí hiah nı̄ hn̄g, chiū chē bé chhia. Mn̄g Bí-lē khoàⁿ beh kap i khı̀ bô? Bí-lē kóng, “Beh khı̀.”Chiū khı̀ mn̄g Kū-iâ khoàⁿ i beh kià i bé sím-mı̍h á bô? Gūi Ló-iâ kóng,“Lí kan-ta thè goá bé choá-pit chiū hó, goá beh siá chı̍t tiuⁿ jı̄ hō͘ lí. Lí chiong chit tiuⁿ hō͘ hit khám tiàm khoàⁿ, chū-jiân thang the̍h hō͘ lí lóng bô bé m̄ tio̍h. Chı̍t ê kim-chı̂ⁿ kau--lí, kā i oāⁿ, chhun-ê, hō͘ i chāu-gı̂n, chāu chhun-ê beh hō͘ lí lân-san ēng.” Bí-lē the̍h hit ê kim-chı̂ⁿ kā Kū-iâ kóng, To-siā; ka-tı̄ siūⁿ éng jı̍t bô hiah chē chı̂ⁿ, kin-á-jı̍t ū thang bé chē-chē mı̍h. Bí-lē chiū hoaⁿ-hoaⁿ-hí-hí toà láu-ma chē chhia khı̀ lah. Koè poàⁿ jı̍t Gūi Ló-iâ khoàⁿ hit tiuⁿ bé-chhia tò-lâi khoàⁿ Bí-lē bı̄n-nı̍h ū lâu ba̍k-sái ê jiah, láu-ma iā bô pêng-an ê khoán-sit. Gūi Ló-iâ mn̄g khoàⁿ ū sím-mı̍h in-toaⁿ. Láu-ma kóng,“Lóng sı̄ Bí Ko͘-niû ê sit chhò, i m̄ thiaⁿ goá ê chhùi, i chò i cháu hō͘ goá chhoē poàⁿ jı̍t, chin kan-khó͘. Cháu-lâi cháu-khı̀, hō͘-soàⁿ kap hâ-pau lóng phah-m̄-kı̀ⁿ lah. I khı̀ chē tı̄ hāng-á hô-hèng kap chı̍t ê láu-á-kong-kùn teh kóng-oē.”Gūi Ló-iâ kóng, “Che, chiū-sı̄ chin kı̂-koài lah, goá bē bêng-pe̍k. Bí-lē lí thang lâi chheh-pâng ûn-ûn-á kóng hō͘ goá thiaⁿ.” Bí-lē chhit ba̍k-sái toè Kū-iâ jı̍p khı̀ chiū kóng, Goá bē-hiáu tit láu-ma bô beh hō͘ goá kap hit ê lâng kóng-oē, i kan-ta siū-khı̀ háng hoah goá. Bí-lē koh kóng chiū soà háu the̍h chhiú-kin chhit ba̍k-sái. Gūi Ló-iâ an-ùi i kā i bo̍h-tit háu, ài i bêng-bêng pe̍k-pe̍k chiàu chhù-sū lâi kā i kóng. Bí-lē chiū kóng, Khí-thâu sı̄ láu-ma tı̄ tiàm-lāi bé-mı̍h chún goá khiā tı̄ goā-kháu khoàⁿ lāu-jia̍t, kah goá m̄-thang tín-tāng; tio̍h thèng-hāu i lâi. Goá hut-jiân-kan khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t ê kan-khó͘ lâng i-chiûⁿ lóng phoà-noā bān bān-á kiâⁿ chhin-chhiūⁿ kài loán-jio̍k ê khoán. Goá siūⁿ sı̄ To-má tò-tńg hoê-ka lah. Goá soà bē-kı̀-tit láu-ma hoan-hù ê oē, cháu chı̀n-chêng mn̄g i ê miâ, khoàⁿ sı̄ To-má á m̄ sı̄. I chhiò kóng, M̄ sı̄. Goá koh mn̄g i khoàⁿ sı̄ chhut-mn̂g ê lōng-tōng-chú á m̄ sı̄? I koh kóng, M̄ sı̄, pē-bó koè-óng chē-chē nı̂. Goá chiū mn̄g i, Ū lı̄-khui Siōng-tè á-bô? I chiū kóng, Kiaⁿ-liáu sı̄ án-ni. Goá chiū kā i kóng, Siōng-tè ê lōng-tōng-chú eng-kai tio̍h hoê-thâu jı̄n-choē. Goá soà kap i iân-lō͘ kiâⁿ, iân-lō͘ kóng-oē. Kiâⁿ kàu chı̍t tiâu sió-hāng, chiū chē tı̄ gı̂m-kı̂ⁿ-téng, mn̄g i ê miâ-sèⁿ. I kóng sèⁿ Lí miâ Iok-hān, chiū sè-hàn siú lé-pài khoàⁿ Sèng-keng, kèng Siōng-tè. Sui-jiân bô pē-bó lah, iáu ū chı̍t ê chek sı̄ hó lâng, tı̄ Lûn-tun siâⁿ khui tiàm, ài i khı̀ pang-chān, chóng--sı̄ i khah ài ka-tı̄ chú-ı̀, só͘-í m̄ khéng khı̀. Kúi goe̍h chêng i phoà-pēⁿ bē chò-kang chin sòng-hiong kan-khó͘ kàu ke̍k. Goá chiū kā i kóng, Nā lı̄-khui Siōng-tè chū-jiân ē siū khó͘ lah. Gūi Ló-iâ kóng, Lâng lı̄-khui Siōng-tè bô tek-khak sòng-hiong, ū hit hō ū chı̂ⁿ lâng lı̄-khui Siōng-tè hn̄g-hn̄g, chē-chē hoat chı̂ⁿ châi leh. Bí-lē kóng, che chin kı̂-koài, chóng-sı̄ hit-hō lâng sim-lāi chū-jiân bô pêng-an. Goá chiū khó͘-khǹg Lí Iok-hān tio̍h hoán-hoé ké-pı̀ⁿ, tio̍h khı̀ chhoē in chek. I kóng, Lō͘ chin hn̄g, lâng boē hó, bē kiâⁿ, bô-hoat-i. Goá chiong hâ-pau tháu-khui khoàⁿ iáu-kú ū saⁿ-ê gı̂n chiū the̍h-chhut-lâi chioh i chò lō͘-hùi. Gūi Ló-iâ kóng, Hit ê kong-kùn the̍h lí ê chı̂ⁿ mah? Bí-lē kóng, Sı̄ goá hoaⁿ-hí chioh i. I mn̄g goá sím-mı̍h miâ-sèⁿ, tı̄ tó-ūi khiā? I kóng, Kàu Lûn-tun-siâⁿ chò kúi-jı̍t ê kang tek-khak beh kià hêng goá. Tāi-seng i m̄ sı̀n Siōng-tè thiàⁿ i. Goá kā i kóng, Siōng-tè it-tēng sı̄ thiàⁿ-lí, in-ūi Sèng-keng ū kóng, siōng-tè thiàⁿ chèng-lâng ài chèng-lâng tit-tio̍h kiù lah! Gūi Ló-iâ kóng, Lí kap i teh kóng ê oē m̄ bián lóng kóng, Láu-ma tı̄ tah-lo̍h chhoē-tio̍h lí? Bí-lē tàm-thâu kóng, Goá iû-goân chē tı̄ gı̂m-kı̂ⁿ-téng khoàⁿ-kı̀ⁿ láu-ma, bı̄n âng kàu chhin-chhiūⁿ hoé, lâi hiông-hiông khiú goá khí-lâi. I mē goá kóng, Kàu beh poàⁿ jı̍t kan-kan khó͘-khó͘ teh chhoē; beh siáⁿ-chai goá chē tı̄ hāng-á lāi kap khit-chia̍h hô-hèng teh gı̄-lūn oē. I kóng, Goá kài m̄ hó. Kū-iâ, Lí siūⁿ goá ê choē ū toā á bô? Gūi Ló-iâ kóng, M̄ thiaⁿ láu-ma ê oē kin-toè hit téng-hō ê lâng sı̄ put-eng-kai lah. Bí-lē koh mn̄g, Siōng-tè ū siū-khı̀ á-bô? Gūi Ló-iâ kóng, Gín-ná m̄ thiaⁿ chhùi, Siōng-tè chū-jiân m̄ hoaⁿ-hí. Bí-lē lâu ba̍k-sái kóng, Goá tiàm chia kūi-lo̍h khı̀ kiû siōng-tè èng-ún goá, sià goá ê choē thang, m̄-thang mah? Gūi Ló-iâ kóng, Thang lah! Bí-lē chiū kiong-kiong kèng-kèng kūi lo̍h-khı̀ kóng, Goá kin-á-jı̍t m̄ thiaⁿ láu-ma ê oē kiû Siōng-tè khoan-liōng sià-bián, koh kiû Siōng-tè si-in hō͘ Lí Iok-hān, kám-hoà i ê sim, hō͘ i kui-ho̍k Thiⁿ-pē tit-tio̍h kiù. Bí-lē kı̂-tó bêng-pe̍k chiū khí-lâi. Gūi Ló-iâ kóng, Chit-tia̍p lí thang chiūⁿ-lâu khı̀ chhoē láu-ma. Bí-lē chiū chiūⁿ-khı̀ kā láu-ma chhē m̄ tio̍h. Láu-ma khan i ê chhiú, kah i bo̍h-tit háu, kóng, Goá kam-goān sià-bián lí. Koè cha̍p-kúi-jı̍t Bí-lē chiap-tio̍h phoe chiū-sı̄ Lí Iok-hān kià-lâi-ê. Phoe-lāi ū saⁿ-kho͘ ê gı̂n-phiò. Gūi Ló-iâ chiong phoe tha̍k hō͘ i thiaⁿ kóng, Lí Iok-hān kàu Lûn-tun-siâⁿ in chek chiap-la̍p hó khoán-thāi, hō͘ i toà tı̄ tiàm-lāi pang-chhiú. I ū kài-chiú siú lé-pài iā oá-khò Kiù-chú koat-ı̀ chò hó-lâng. Koh kóng in chek ū pêng-iú sı̄ chò kàu-su. Iok-hān chiong To-má ê sū kóng hō͘ i thiaⁿ. I èng-ún kóng, tek-khak tio̍h ēng sim chhoē i kàu-tio̍h. Bí-lē thiaⁿ-liáu ū hoaⁿ-hí kàu bē kò͘-tit. Gūi Ló-iâ kóng, Lí siūⁿ hit ê lâng sı̄ khò tit Chú mah? Sı̄ put-chhò. Sim-lāi àm-chēⁿ siūⁿ Siōng-tè ēng Bí-lē kúi-kù-oē khı̀ kiù hit ê lâng, sı̄ chin kı̂-koài. Koh siūⁿ hit ê khit-chia̍h siū i kám-tōng tit kiù, goá ūi-tio̍h sím-mı̍h iáu-kú boē kui-ho̍k Siōng-tè lâi tit-kiù? Hit jı̍t ē-po͘ Gūi Ló-iâ khiâ-bé chhut khı̀ kiâⁿ-thô. Hit chiah bé hut-jiân kiaⁿ-tio̍h pháu-cháu, Gūi Ló-iâ poa̍h-lo̍h bé cheng tio̍h chhiū-kin. Chiū o͘-àm-hı̂n. Bé pháu-cháu, Gūi Ló-iâ soà hūn-khı̀ tiàm-hia khùn chı̍t tiám cheng kú. Tú-tio̍h lâng thoa-chhia tùi hia koè, chı̍t-ē khoàⁿ-kı̀ⁿ,ē jı̄n-tit sı̄ Gūi Ló-iâ, chiū khin-khin āiⁿ i chiūⁿ chhia,koáⁿ-kín chài kàu in-tau. I-seng lâi khoàⁿ kóng, Saⁿ-tiâu kin phah-lı̍h, thâu-khak iā ū siū-siong; m̄ chai ē hāi bē. Bí-lē thiaⁿ-kı̀ⁿ liáu chiū thı̂-khàu beh jı̍p khı̀ Kū-iâ ê pâng-keng, chóng-sı̄ i-seng m̄ chún i. kóng,Kài iàu-kín tio̍h an-chēng, bē kham tit gín-á chhá, thèng-hāu Lāu-iâ khah hó chiah thang jı̍p khı̀. Koè cha̍p kúi-jı̍t Lāu-iâ kó-jiân khah hó chiū chún Bí-lē jı̍p-khı̀, kan-ta kah i m̄-thang kóng chē oē. Bí-lē hoaⁿ-hí kàu-ke̍k toà chı̍t pau mı̍h jı̍p-khı̀, ûn-ûn kiâⁿ kàu chhn̂g piⁿ khoàⁿ-kı̀ⁿ Gūi ló-iâ bı̄n-māu put-chí siau-sán, thâu-khak pau chı̍t tiâu pe̍h kin. Bí-lē chù-sı̂n tı̍t-tı̍t khoàⁿ i kóng, “Goá ta̍k-jı̍t siūⁿ beh lâi chiàu-kò͘ kū-iâ; m̄-kú láu-ma m̄ chún, chóng-sı̄ goá chē-chē pái teh kı̂-tó, kiû Siōng-tè kiù kū-iâ ê pēⁿ hó-hó. Siōng-tè thiaⁿ goá, hoaⁿ-hí kin-á-jı̍t ē tit lâi, goá ū chı̍t pau beh hàu-kèng kū-iâ, chit-tia̍p lâi tháu-khui, thang á m̄-thang leh ?” Gūi ló-iâ sè-á-siaⁿ kóng, “Thang lah !” Bí-lē chiū chiong pau kin tháu-khui the̍h chhut chı̍t pak ê oē tô͘ hē tı̄ jia hong téng, chhiáⁿ kū-iâ khoàⁿ. Gūi ló-iâ chiū khoàⁿ-kı̀ⁿ ū chı̍t ê pe̍h thâu-mn̂g ê lāu lâng, moá-bı̄n khoài-lo̍k, chiap-la̍p chı̍t ê phoà-saⁿ ê siàu-liân lâng. Oē-tô͘ ē-té ū siá kúi jı̄ kóng, Goá beh tò-lâi-khı̀ chiū kı̄n lāu-pē kā i kóng, Goá tek-choē thiⁿ, kap tı̄ lāu-pē ê bı̄n-chêng. Gūi ló-iâ khoàⁿ-liáu chiū chai sı̄ lōng-chú hoê-thâu ê oē-tô͘. Bí-lē chhut-khı̀, Gūi ló-iâ iáu-kú sı̄ chù-ba̍k teh khoàⁿ hit pak oē, sim-lāi teh siūⁿ, Bí-lē khiok m̄ chai goá sı̄ Siōng-tè ê lōng-chú. I ūi-tio̍h sím-mı̍h the̍h chit pak lâi hō͘ goá; tàu-tí ná khoàⁿ ná ài. Siūⁿ Siōng-tè sı̄ Thiⁿ-pē beh chiap-la̍p hoê-thâu ê lōng-chú. Goá án-choáⁿ m̄ hoê-thâu; koh siūⁿ goá kúi-nā nı̂ ûi-ke̍h Siōng-tè ê bēng-lēng, kiaⁿ-liáu I m̄ khéng chiap-la̍p goá. Koh siūⁿ hiān-sı̂ pēⁿ ū khah hó bı̄-pit-jiân hiah kín-sí; kàu boé m̄-kú it-tēng tio̍h sí. Sí-āu tek-khak siū Siōng-tè ê sím-phoàⁿ, Thiⁿ-pē chit khoán thiàⁿ lâng; goá iū ko͘-hū I ê in-tián; m̄ chai eng-kai siū sím-mı̍h hêng-hoa̍t leh. Jı̍t koè jı̍t án-ni siūⁿ, sim-lāi bē tit an-jiân. Koè kúi-jı̍t chiū mn̄g láu-ma khoàⁿ Bí ko͘-niû tı̄ tah-lo̍h, chit kúi jı̍t lóng bô khoàⁿ-kı̀ⁿ i. Láu-ma kóng, Goá kiaⁿ-liáu i lâi chak lí. I khiok ta̍k-jı̍t beh lâi goá m̄ chún i lâi. Ló-iâ nā ài khoàⁿ i, goá chiū lâi khı̀ kiò i lâi. Bí-lē hoaⁿ-hoaⁿ-hí-hí chiū kàu, mn̄g kū-iâ ū pêng-an. Gūi ló-iâ mn̄g i, Chit kúi jı̍t teh chhòng sím-mı̍h ? Bí-lē kóng, Goá chá-jı̍t khı̀ Má pô-pô in tau khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t chiah thò͘-á koaiⁿ sí tı̄ lam-á lāi. Hit ê sèⁿ Má-ê, kā goá kóng, sı̄ sàn-hiong lâng chhòng lang-á beh khı̀ lia̍h iá-ke; khó-sioh thò͘-á hō͘ i lia̍h--tio̍h. Sèⁿ Má ê chin siū-khı̀ kóng, Chhiū-nâ chiū kū-iâ ê, êng lâng m̄-thang jı̍p; nā hō͘ i khoàⁿ-kı̀ⁿ lâng tı̄-hia teh hē lang-á tiuⁿ-oa̍h-tauh, tek-khak beh lia̍h i lâi mn̄g choē. Goá sim-lāi siūⁿ, kiaⁿ-liáu sı̄ To-má tò-tńg lâi, i ê lāu-pē khiok bē jı̄n tit, lia̍h chò thau lia̍h ke ê lâng; chiū bô beh chiap-la̍p i. Goá koh siūⁿ kui-ho̍k siōng-tè pí kui-ho̍k sè-kan ê lāu-pē sı̄ hó-tit chē lah ! Gūi ló-iâ mn̄g i kóng, án-choáⁿ-iūⁿ án-ni ! Bí-lē kóng, In-ūi siōng-tè lóng bē jı̄n-chhò. Gūi ló-iâ chiū kóng, Lâng kàu hiah kú lı̄-khui Siōng-tè kiaⁿ-liáu hoê-thâu sı̄ khah tı̂ lah, Siōng-tè m̄ khéng chiap-la̍p i. Bí-lē kóng, Beh thài-ē án-ni ? Siōng-tè sı̄ thiàⁿ chèng-lâng, kan-ta ài in hoê-thâu, chiū beh sià-bián i lah ! Gūi ló-iâ bô koh ı̀n-tap. Bí-lē chiū koh kóng, Chá jı̍t goá mn̄g Má pô-pô, To-má nā hoê lâi ū hó i-chiûⁿ thang hō͘ i chhēng bô ? I chiū chhoā goá chiūⁿ lâu-téng, chiong siuⁿ khui hō͘ goá khoàⁿ. Goá khoàⁿ siuⁿ-lāi ū khò͘, iā ū bé-koà, bō-á, ta̍k-hāng to lóng pı̄-pān hó-hó. I kóng, To-má thau-cháu hit jı̍t bô chiong chia ê mı̍h toà khı̀. Chit káu-nı̂ ê tiong-kan i chiū kā i chiàu-kò͘. Ta̍k lé-pài ê pài-la̍k lóng the̍h chhut-lâi pha̍k jı̍t lah, kiû Siōng-tè kiù To-má khoài-khoài tńg-lâi. Goá mn̄g ū chhiú-chí á bô; i kóng, Bô lah ! Gūi ló-iâ mn̄g, “Siáⁿ-sū thài-tio̍h chhiú-chí.” Bí-lē kóng, “Kū-iâ lí bē kı̀-tit lōng-tōng-chú hoê-thâu, i lāu-pē chiong chhiú-chí koà i chéng-thâu-á mah ? Kū-iâ ū chı̍t-kha chhiú-chí thang hō͘ i á bô ?” Gūi ló-iâ hó-chhiò kóng, “To-má sı̄ chı̍t ê pı̂n-kiông ê lâng m̄-bián ēng chhiú-chí lah.” Bí-lē iu-thâu ba̍k-kat chhin-chhiūⁿ sit bāng ê khoán-sit. Gūi ló-iâ khoàⁿ i ê bı̄n tài-iu-iông chiū kā i kóng, “Thèng-hāu i sı̍t-chāi tńg-lâi chiah lâi the̍h.” Bí-lē khoàⁿ i kúi-jı̍t chêng the̍h lâi sàng ê oē-tô͘ koà tı̄ piah-téng, chiū mn̄g, “Kū-iâ sı̄ hoaⁿ-hí hit pak oē-tô͘ bô, goá chı̍t-ē khoàⁿ-kı̀ⁿ chiū khoài-lo̍k lah !” Gūi ló-iâ mn̄g, “Ūi-tio̍h sím-mı̍h khoài-lo̍k ?” Bí-lē kóng, “Goá siūⁿ lōng-tōng-chú tò-lâi pún-ke kiám m̄ sı̄ khoài-lo̍k ê sū ? Tùi hn̄g tau tò-lâi m̄ chai tı̄ lō͘-nı̍h iân-chhiân loā-kú lah ? Siōng-tè ê lōng-chú hoê-thâu, kū-iâ lí-siūⁿ tio̍h loā-kú ê sı̂-hāu, chiah ē kui-ho̍k Siōng-tè.” Gūi ló-iâ bān-bān kóng, “Chin kú lah.” Bí-lē iū-koh mn̄g, “Sı̄ loā-kú leh, sı̄ chı̍t poàⁿ-jı̍t, á-sı̄ nn̄g jı̍t, á-sı̄ nn̄g lé-pài mah ?” Gūi ló-iâ kóng, “Kiaⁿ-liáu lı̄-khui chin hn̄g, hoê-thâu sı̄ oh-tit lah.” Bí-lē kā i kóng, “Lâng án-choáⁿ lı̄-khui Siōng-tè, goá bat mn̄g láu-ma. Láu-ma kóng, Siōng-tè sı̄ bô só͘ put-chāi, lóng-chóng bô lı̄-khui lâng; chóng-sı̄ ū lâng chiong Siōng-tè pàng bē kı̀-tit; m̄-khéng kap I kau-poê hô-hó, in-ūi i ài chò pháiⁿ-tāi. Mô͘-kúi chiū jı̍p I ê sim, só͘-í Siōng-tè bē tit thang tiàm i sim-lāi toà. Kū-iâ lí siūⁿ ū chit ê lâng á bô ?” Gūi ló-iâ sè-á siaⁿ kóng, “Kiaⁿ-liáu ū tām-po̍h.” Bí-lē iū-koh mn̄g, “In nā jı̄n choē tı̄ Siōng-tè, ài chò hó lâng, Siōng-tè chiū hoaⁿ-hí khoan-iông, sià-bián i, oán-jiân chhin-chhiūⁿ hit ê pē phō-tio̍h kiáⁿ ê ām-kún leh.” Gūi ló-iâ kóng, “M̄-bián chē chhùi hō͘ goá thâu-khak hı̂n.” Bí-lē chiū khí-sin ûn-ûn-á khui mn̂g chiūⁿ lâu-téng khı̀ lah. Gūi ló-iâ chiām-chiām khah ióng, Bí-lē jı̍t-jı̍t lâi chē tı̄ chhn̂g-piⁿ kap i kóng-oē; bô loā-kú Gūi ló-iâ ē khí-lâi chhēng-saⁿ tiàm chheh-pâng teh chē. Ū chı̍t jı̍t Bí-lē jı̍p-lâi moá-bı̄n hoaⁿ-hí chiū kóng, “Kū-iâ-ah i lâi lah !” Gūi ló-iâ mn̄g kóng, “Tó chı̍t ê lâi leh?” Bí-lē kóng, “Sı̄ To-má tò--lâi lah ! Láu-ma tú-á kā goá kóng; goá beh khı̀ sèⁿ Má in tau, chóng-sı̄ láu-ma kóng, àm lah, jı̍t-thâu í-keng lo̍h-soaⁿ, goá m̄ hó sè bı̄n chhut-khı̀; kiû kū-iâ chún goá khı̀. Lōng-chú hoê-ka chóng tio̍h thâi sió gû-á, Kū-iâ ū pûi ê gû-á goá khı̀ kiò in lâi thâi, hó m̄ hó leh?” Gūi ló-iâ chiū kóng, “Che-sı̄ hô͘-tô͘ oē, láu-ma kóng tit tio̍h, àm leh, lí m̄-thang chhut-khı̀; koh tek-khak m̄-thang lia̍h goá ê gû-á khı̀ thâi.” Bí-lē lâu ba̍k-sái kóng, “Goá chin kú ǹg-bāng i hoê-thâu, hiān chāi ū chı̍t ke hoaⁿ-hí teh lim-chia̍h, goá án-choáⁿ bô tı̄ in hia leh?” Gūi ló-iâ kóng, “Lí bı̂n-á-jı̍t chiah khı̀, chit-tia̍p thang khı̀ chhoē láu-ma, m̄ sái tiàm chia chô-chak.” Bí-lē chiū pāi hèng sit-bāng bô hoat-tō͘, kan-ta thè-khı̀ lâu-téng sim-lāi bē bián-tit siūⁿ Má--ka án-choáⁿ-iūⁿ khoài-lo̍k, chóng-sı̄ m̄ chai ū chok-ga̍k á bô. Tē jı̄ jı̍t chia̍h chá-khí-pn̄g liáu láu-ma chhoā Bí-lē khı̀ sèⁿ Má in tau. Má pô-pô khoàⁿ, hoaⁿ-hoaⁿ-hí-hí chhut-lâi chih in, chiū mn̄g láu-ma khoàⁿ, “Sió-chiá kin-á-jı̍t thang hō͘ i tiàm chia chhit-thô kap goá chia̍h ē tàu pn̄g, hó á m̄ hó?” Láu-ma kóng, “Hó, ka-tı̄ ū sū beh seng tò-khı̀.” Bí-lē chiū toè Má pô-pô jı̍p lāi-bı̄n. Láu-ma tò-lâi, kàu ē-po͘ chiū hoat-lo̍h lâng khı̀ chhoā Bí-lē tńg-lâi. Bí-lē khoài-khoài chiūⁿ lâu-téng ū chē-chē oē teh kā láu-ma kóng; láu-ma thiaⁿ liáu kúi-kù kà Bí-lē tio̍h khı̀ chheh-pâng kóng, “Kū-iâ ài lí khı̀ hia kóng-oē.” Bí-lē lo̍h lâu lâi phah chheh-pâng ê mn̂g. Kū-iâ kóng, “Jı̍p-lâi.” I chiū khui mn̂g khoàⁿ-kı̀ⁿ kū-iâ chē toā-tè-í kı̄n tı̄ hoé-lô͘ téng mn̄g i, “Kin-á-jı̍t chò sím-mı̍h tāi-chı̀?” Bí-lē kóng-khí Má pô-pô in tau ê sū, mn̄g, “Kū-iâ lí ài thiaⁿ To-má tò-lâi ê tāi-chı̀ mah?” Gūi ló-iâ kóng, “Lí kóng hō͘ goá thiaⁿ hó.” Bí-lē chiū hó-hèng khui-chhùi kóng, “Má pô-pô khoàⁿ goá khı̀ in tau koáⁿ-kín lâi khui mn̂g; goá kóng kó-jiân chin-chiàⁿ sı̄ To-má tńg-lâi bô? I kóng, Ū iáⁿ tò-lâi lah ! Chiū lâu ba̍k-sái khan goá ê chhiú chhoā goá jı̍p lāi-bı̄n, chiū khoàⁿ-kı̀ⁿ To-má tı̄-hia teh chia̍h-pn̄g. I kı̀ⁿ-tio̍h goá ê bı̄n, pn̄g chiū bô chia̍h kan-ta peh-khí khiā bô chò siaⁿ. Goá khoàⁿ i chhēng in tia chı̍t niá goā-bı̄n saⁿ, goá siūⁿ i kap in tia pêⁿ toā-hàn. Goá chiū kā i kóng, Kú-kú ǹg-bāng lí hoê-ka, tāi-seng i m̄ koè-ı̀; chóng-sı̄ mn̄g i kúi-kù-oē. I chiū kā goá kóng i chit kúi-nı̂ keng-koè ê tāi-chı̀ kóng, i khı̀ hn̄g tau, khiok lóng bô chhı̄-ti. I koè hái khı̀ Bí-kok tiàm hia kúi-nā goe̍h jı̍t kò͘-iûⁿ; āu-lâi tiàm tı̄ chı̍t ê toā-siâⁿ, tāi-seng ū kang thang chò; m̄-kú tú-tio̍h phoà-pı̄ⁿ, chı̂ⁿ gı̂n khai liáu, bē bián tit siū-khó͘. Kàu pēⁿ hó koáⁿ-kín tah chûn tò-lâi Eng-kok iáu-kú siūⁿ bô beh hoê-ka, só͘-í tı̄ Lûn-tun-siâⁿ koh tiàm kúi-nı̂. Khó-liân tı̄-hia ū chē-chē bô-hē-lo̍h ê lâng in-iū i khı̀ chia̍h chiú chò pháiⁿ-sū. I kā lâng koáⁿ-chhia, ū chı̍t jı̍t chia̍h chiú-chùi, koáⁿ-bé chhò-gō͘, hit tiuⁿ chhia kā lâng khı̀ tōng tó chhiûⁿ-á.” Gūi ló-iâ kóng, “I só͘ chò ê pháiⁿ-sū lí m̄ bián tek-khak lóng kā goá kóng.” Bí-lē kóng, “I sı̄ chı̍t ê lōng-chú chū-jiân sı̄ m̄ tio̍h. I iā kóng, m̄ káⁿ tò-lâi, sı̄ thèng-hāu kàu hoán-hoé ké-pı̀ⁿ chò hó-lâng chiah ē tit tò--lâi. Chóng-sı̄ ū chı̍t jı̍t tı̄ ke--nih lâng teh thoân-kàu, khó͘-khǹg choē-jı̂n tio̍h kui-ho̍k Siōng-tè, i sim-lāi chiū bô pêng-an.” Hit-sı̂ gū--tio̍h chı̍t ê lâng, Kū-iâ hō͘ lí ioh khoàⁿ ē tio̍h bē? Gūi ló-iâ kóng, “Lûn-tun-siâⁿ ê lâng chin-chē, goá ioh bē tio̍h lah!” Bí-lē chiū hó chhiò kóng, “Sı̄ Lí Iok-hān. Kū-iâ lí ē kı̀-tit goá kah i khı̀ chhoē Tō-má; kèng-jiân i khı̀ chhoē-tio̍h. In-ūi Iok-hān thiaⁿ-kı̀ⁿ i sı̄ sèⁿ Má, chiū mn̄g i hō chò sím-mı̍h miâ, chai i sı̄ kiò To-má, chiū chiong in tau ê sū kā i kóng, pē-bú ūi-tio̍h kiáⁿ-jı̂ siong-sim, jı̍t-jı̍t ǹg-bāng i tò-lâi. To-má tāi-seng kóng i bē kham-tit koh khı̀ kı̀ⁿ pē-bú. Chóng-sı̄ Iok-hān khó͘-khǹg i tio̍h khoài-khoài tò-lâi kóng, Pē-bú tek-khak khoan-iông lí; sı̍t-chāi teh ǹg-bāng lí hoê-ka.” Sui-jiân sı̄ án-ni To-má iáu-kú tùn-teⁿ poàⁿ goe̍h jı̍t kiám m̄ sı̄ chin lām-sám mah?” Gūi ló-iâ kóng, “Chin-chiàⁿ sı̄ lām-sám kàu-ke̍k.” Bí-lē kóng, “Goá chiong che sū-chêng kóng hō͘ láu-ma thiaⁿ, i kóng, Sè-kan ê lōng-chú sı̄ án-ni chò, chai Thiⁿ-pē khéng khoan-iông sià-bián i, iáu-kú sı̄ teh iân-chhiân thèng-hāu ka-tı̄ hoán-hoé kái-kò, chiah beh kui-ho̍k Siōng-tè. Kū-iâ lí siūⁿ Siōng-tè ê lōng-chú sı̄ chit khoán á-m̄ sı̄?” Gūi ló-iâ kóng, “Kiaⁿ-liáu sı̄ án-ni leh!” Bí-lē koh kóng, “To-má koat-ı̀ beh hoê-ka, m̄-kú bô hiah khoài. Goá put-chí kı̂-koài, chóng-sı̄ i tiāⁿ-tio̍h chù-ı̀ chē hoé-hun chhia tı̍t-tı̍t kàu pún-hiuⁿ-lí, Iok-hān ê Kū-iâ chiū the̍h lō͘-hùi hō͘ i. Nā-sı̄ goá siūⁿ chē chhia m̄ ta̍t-tio̍h kiâⁿ lō͘, goá ǹg-bāng i kín-kín cháu tò lâi.” Gūi ló-iâ mn̄g, “Án-choáⁿ-iūⁿ m̄ ài i chē chhia kàu tē khah khoài mah?” Bí-lē kóng, “Sèng-chheh bô kóng khí chē hoé-hun-chhia, kan-ta kóng lōng-chú cháu lòng tò-khı̀.” Gūi ló-iâ bē kı̀m-tit hó chhiò kóng, “Kiaⁿ-liáu lí sit-bāng, tàu-tí To-má tò-lâi sı̄ án-choáⁿ-iūⁿ?” Bí-lē kóng, “Ē poàⁿ-po͘ hoê-ka khoàⁿ-kı̀ⁿ lāu-pē khiā tı̄ mn̂g-kháu, teh lè chiáu-chhèng. Goá mn̄g To-má kóng, Lí ê lāu-pē ū phō lí ê ām-kún á bô? I kóng, Bô, kan-ta khan i ê chhiú, toā-siaⁿ kiò Má pô-pô chhut-lâi.” Má pô-pô sı̄ tı̄ āu-piah teh sé-saⁿ thiaⁿ-kı̀ⁿ tiōng-hu toā-siaⁿ kiò, chiū thêng-chhiú ēng ûi-sin-kûn chhit ta, chiū chhut-lâi. I khoàⁿ-kı̀ⁿ To-má chiū thı̂-khàu seng-khu ngia̍uh-ngia̍uh-chhoa̍h. To-má khan in niâ ê chhiú kap i jı̍p lāi-bı̄n chē, chiū kóng, Án-niâ goá bē kham-tit tò-lâi, goá ū chò pháiⁿ-sū liân-lūi pē-bú kiàn-siàu. I-ê lāu-bú bô mē-i, phō i-ê thâu-khak thiàⁿ-thàng i kóng, Lo̍h-lān tú-tio̍h kiàn-siàu tò-tńg--lâi, bó-kiáⁿ siū an-ùi kiám m̄-sı̄ eng-kai mah? To-má kā goá kóng che oē, i chiū lâu ba̍k-sái; goá put-tek-put iā thı̂-khàu. Goá éng-jı̍t siūⁿ lōng-chú hoê-thâu tek-khak sı̄ hoaⁿ-hí khoài-lo̍k, nā-sı̄ To-má teh siong-sim lah ! Kū-iâ lí siūⁿ i ūi-tio̍h sím-mı̍h thı̂-khàu leh? Gūi ló-iâ bô chò siaⁿ kan-ta khoàⁿ hang-lô͘ ê hoé-thoàⁿ, àm-chēⁿ teh siūⁿ. Bí-lē kóng, “Kiaⁿ-liáu goá ê oē kóng siuⁿ chē hō͘ kū-iâ kan-khó͘ lah !” Gūi ló-iâ kóng, “Goá bē kan-khó͘, lí chò lí kóng.” Bí-lē chiū koh kóng, “Má pô-pô khoàⁿ-kı̀ⁿ goá chiū kiò, Lâi chia̍h ē-tàu-pn̄g.” Goá mn̄g kóng, Sı̄ lōng-chú hoê-ka ê iân-sia̍h bô? I chhiò-chhiò kóng, Sı̄ lah. Goá chiū chē ūi, goá khoàⁿ sı̄ ti-bah, m̄-sı̄ gû-bah; chóng-sı̄ Má iâ-iâ tāi-seng liām. I chiū ha̍p-chhiú chhin-chhiūⁿ kám-siā Siōng-tè lâi kóng, Goá taⁿ-thang khoài-lo̍k lâi chia̍h, in-ūi goá chit ê kiáⁿ sí koh oa̍h sit-lo̍h koh tit-tio̍h. I kóng-liáu Má pô-pô chiū kóng; Sı̄ sim só͘ goān. Goán tāi-ke chiū chia̍h-pn̄g, To-má tı̄ hit pêng liân-siaⁿ teh thó͘-khùi, goá khǹg i kóng, Eng-kai tio̍h khoài-lo̍k. I kóng m̄-sı̄ m̄ hoaⁿ-hí, sı̄ ka-tı̄ hı̄n chit kúi nı̂ lām-sám bô hoê-ka. Goá khoàⁿ I ê i-chiûⁿ m̄-sı̄ Má pô-pô hō͘ goá khoàⁿ hiah-ê. I kóng, Sè-niá, bē chhēng-tit lah ! Chóng-sı̄ i ê lāu-pē beh kā i bé sin ê. Goá kóng, chí khiàm chhoe-siau, toâⁿ-khı̂m, chhiùⁿ-koa ê siaⁿ-im. Má pô-pô kóng, Sim-lāi chok-ga̍k lah ! Bí-lē kóng, Goán lóng-sı̄ hoaⁿ-hí kàu-ke̍k, hı̄n bē-tit thang thiⁿ-ē ê lōng-chú lóng-chóng kui-ke hoê-thâu hióng-hok lah ! Gūi ló-iâ kóng, Khióng-ùi ū-ê lōng-chú ê pē-bú bô chhin-chhiūⁿ Má Keh. Bí-lē kóng, Khiok sı̄ khó-liân, chóng-sı̄ Thiⁿ-pē ê lōng-chú hoê-thâu sı̄ kài-hó lah ! Hit ê Lí Iok-hān kui-ho̍k Siōng-tè goá ê sim hoaⁿ-hí kàu-ke̍k. Kiaⁿ-liáu ū lâng m̄ sı̀n Siōng-tè khéng iông-ún i. Só͘-í chiah m̄ lâi. Goá kài goān khoàⁿ-kı̀ⁿ Siōng-tè ê lōng-chú hoê-thâu. Gūi ló-iâ mn̄g, “To-má tò-lâi hiān-chāi teh chò sím-mı̍h tāi-chı̀,” kóng, “I ê lāu-pē beh kah i bı̂n-á-chài lâi kı̀ⁿ kū-iâ, chhiáⁿ kū-iâ chiong kang hō͘ i chò”. Gūi ló-iâ kah Bí-lē khı̀ chhoē láu-ma, ka-tı̄ jı̍p khùn-pâng, sim-lāi chin bô pêng-an, khiā tı̄ hit pak lōng-chú ê oē-tô͘-ē, àm-chēⁿ teh siūⁿ, Goá beh kui-ho̍k; m̄-kú sı̄ lân, kiû Siōng-tè lı̂n-bín goá, kiò goá tò-lâi khı̀. Siūⁿ kàu poàⁿ-mı̂, chiū peh-chiūⁿ bı̂n-chhn̂g khùn. Koè jı̍t chá-khí sèⁿ Má--ê chin-chiàⁿ chhoā in kiáⁿ lâi pài-kı̀ⁿ Gūi ló-iâ, kiû i chhiàⁿ To-má pang-chān i tàu khoàⁿ chhiū-nâ. To-má kóng, “Sui-jiân miâ-siaⁿ m̄ hó, goá í-keng hoán-hoê ké-pı̀ⁿ kui-ho̍k Siōng-tè siūⁿ ài chò hó-lâng, khún-kiû Ló-iâ chhı̀-giām hō͘ goá chı̍t-ê ki-hoē, goá sı̍t-chāi kái-kò lah.” Gūi ló-iâ kóng án-ni ē chò-tit, iok tiāⁿ-tio̍h kang-chı̂ⁿ, khǹg i kúi-kù oē. Pē kiáⁿ kám-siā put-chı̄n chiū khı̀ lah. Gūi ló-iâ sim-lāi teh siūⁿ, Goá m̄ ta̍t tio̍h hit ê To-má lah. I í-keng hoê-thâu, goá in-hô m̄ kui-ho̍k Thiⁿ-pē mah? Thiⁿ-pē ū chû-pi thiàⁿ-thàng kiám bô pí Má--ka khah toā mah? Cháiⁿ-iūⁿ goá teh kiaⁿ Siōng-tè m̄ khoan-iông sià-bián leh ! Teh-beh koè-nı̂ tú-hó tāi-ke chı̄n bô êng teh piàⁿ lāi-bı̄n, iā bán-hoe bán hio̍h chéng-tùn só͘-chāi chng-thāⁿ hó-khoàⁿ. Bí-lē iā cháu-lâi, cháu-khı̀, chhòng chia, chhòng hia, tiâu-kò͘-ı̀ ài Gūi ló-iâ chai, hoaⁿ-hí i ê só͘ chò. Hit mı̂ hut-jiân khí toā hong; Bí-lē khiā oá thang-á teh khoàⁿ kóng, “Ma-ma, goá nā cháu-chhut-khı̀ m̄-chai hong ū kàu-gia̍h la̍t thang poe goá kàu thiⁿ-téng bô?” Ma-ma kóng, “M̄-thang, goán iáu-boē kam-goān beh hō͘ lí lı̄-khui sè-kan.” Bí-lē kóng, “M̄-kú goá ū-sı̂ chin ài khı̀. Ma-ma lí kín-kín lâi khoàⁿ--teh. Khó-lı̄-á hō͘ hong iô-lâi iô-khı̀, háu kàu sı̍h-sı̍h soa̍ihⁿ-soa̍ihⁿ. Goá chin ài i tio̍h hō͘ hong sàu-tó bē-ē koh khí-lâi.” Láu-ma kóng, “Lí m̄-thang án-ni kóng, toā châng-chhiū nā tó ū-sı̂ toā gûi-hiám leh. Taⁿ goá beh khı̀ lâu-kha, lí tio̍h koai-koai m̄-thang cháu-chhut-khı̀.” Bí-lē khiā hia ài thàn Láu-ma ê oē, chhàu-khiáu khoàⁿ tı̄ goā-bı̄n chı̍t chiah niau-á kiáⁿ toā-siaⁿ teh háu ài jı̍p chhù-lāi. Bí-lē khoàⁿ-liáu tòng-bē-tiâu bô tiuⁿ-tı̂ cháu-chhut-khı̀ sı̄ ài phō i jı̍p--lâi. Hit-sı̂ Gūi ló-iâ tı̄ chheh-thiaⁿ chē, teh siá-jı̄; thiaⁿ-tio̍h tó-chhiū ê siaⁿ, koh khoàⁿ Bí-lē hō͘ chhiū teh--teh; sim-koaⁿ pho̍k-pho̍k-chhéng, cháu-chhut-khı̀, iân-lō͘ kiû Siōng-tè lı̂n-bín i oa̍h. Kàu tè, kai-chài khoàⁿ-kı̀ⁿ hō͘ chhiū-ki hio̍h-á kha̍p-tio̍h nā-tiāⁿ; thâu-hia̍h chéng-khí toā-lûi âng kı̀-kı̀; gín-ná hūn-khı̀. Gūi ló-iâ phō i jı̍p lāi-bı̄n ēng io̍h kiù i oa̍h. Bí-lē cheng-sı̂n chı̄n kiaⁿ khiú i bú-kū ê saⁿ chhiat-chhiat kiû i m̄-thang chún khó-lı̄-á hāi i kàu sí. Koh kóng, “Khó-lı̄-á chin ài kā goá teh--sí, Siōng-tè tú-hó chiàu sı̂ chhut-thâu lâi kiù goá.” Gūi ló-iâ m̄ kam hō͘ i khı̀ lâu-téng chhin-chhiūⁿ chêng ê khoán, ka-tı̄ phō i tiāⁿ-tiāⁿ chim kóng, “Sè-kiáⁿ ah ! lí kin-á-jı̍t hiám-hiám sí.” Bí-lē chiū kóng, “Goá nā sí ē tı̍t-tı̍t kàu thiⁿ-téng, goá chin ài khı̀; phah-sǹg Siōng-tè iáu-boē khiàm ēng goá; nā ū I chiū kiò goá khı̀.” Hit ê hun phoāⁿ Gūi ló-iâ chia̍h koé-chí bı̄n iu-iu kóng: “Kū-iâ--ah! Lí chai Khó-lı̄-á ū teh sí sím-mı̍h?” Gūi ló-iâ kóng: “Khó-lı̄-á sı̄ hit châng chhiū teh lí sı̄ á m̄-sı̄ ? Kiám ū hāi tio̍h pa̍t-lâng mah?” Bí-lē kóng, “Ū ah! sí khiàu-khiàu, m̄ sı̄ lâng sı̄ chı̍t-chiah sè-chiah niau-á-kiáⁿ. Goá cháu chhut khı̀ chiū-sı̄ beh kiù-i. Taⁿ kiù bē tio̍h lah, thè goá sí.” Bí-lē ba̍k-sái chiū lâu chhut-lâi. Gūi ló-iâ kóng, “M̄ bián hoân-ló, niau-á-kiáⁿ moá-sı̀-kè chē-chē chiah.” Bí-lē m̄-kú iáu teh hoân-ló i kóng, “Khó͘-liân-tāi! bô lâng thiàⁿ-sioh ê mı̍h, kò͘-hn̂g--ê thiaⁿ tio̍h iā sı̄ kóng, Kai-chài sı̄ niau, m̄ sı̄ Bí-lē; bô siūⁿ tio̍h niau-bó ē iu-būn i ê kiáⁿ. Ài-ah ! goá nā khah chá chı̍t sı̂-á chiū ē kiù i chı̍t tiâu sèⁿ-miā.” Gūi ló-iâ bô ài i sim-būn chiū mn̄g, To-má ū bat lâi chhoē lí bô? Bí-lē kóng, Ū ah! ū, i chá-jı̍t ū lâi tàu-chān Ma-ma kap goá hoat-lo̍h lāi-bı̄n piàⁿ kàu chheng-sóng. To-má sı̄ hó chham-siông ê lâng. Kū-iâ ah! goá ài mn̄g lí chı̍t-hāng, taⁿ teh-beh koè nı̂ lí chai lâng teh sàng lâi sàng khı̀. Goá iā ū bé kúi-nā hāng ài sàng lâng, chóng-sı̄ goá chin ài sàng Iâ-so͘ chı̍t hāng, chhoē-lâi chhoē-khı̀, lóng bô tú-hó ê mı̍h. Bē hiáu siūⁿ chhut chı̍t hāng ē hō͘ I hoaⁿ-hí siu; m̄ chai nā chiong chı̍t hāng pa̍k koà tı̄ thang-á goā àm-sı̂ I ē chhe thiⁿ-sài lâi the̍h bô. Goá phah-sǹg I toā hoaⁿ-hí siu in-ūi I chai goá chin-chiàⁿ ài sàng I. M̄-kú m̄ bat tio̍h sím-mı̍h. Kū-iâ to-siā lí chān goá tàu siūⁿ. Gūi ló-iâ kóng, “I bô khiàm-ēng lán ê mı̍h,I tı̄ sè-kan ū kóng, nā chín-chè sòng-hiong lâng sı̄ ná chhin-chhiūⁿ teh hō͘ I pún-sin chı̍t-iūⁿ. Chit ê kim-poa̍t-á goá hō͘ lí, bı̂n-á-chài nā khı̀ pài-tn̂g lí thang the̍h hō͘ chip-sū chān sàn-hiong-lâng”. Bí-lē siūⁿ tia̍p-á-kú iô-thâu kóng, “Taⁿ m̄-thang, che bē ēng tit, kim-poa̍t sı̄ lí-ê, m̄-sı̄ goá ê. Kū-iâ ah! lí pún-sin beh hō͘ i sím-mı̍h? Kim ū--teh, kiám bô pa̍t-mı̍h thang hō͘ i mah?” Gūi ló-iâ thiaⁿ hit-kù, “Kiám bô pa̍t mı̍h thang hō͘ I mah?” Sim-koaⁿ chhı̀-chha̍k chı̍t ē, kín-kín khí-lâi siūⁿ, Chit ê gín-á ê chhùi m̄ chún goá ê liông-sim ē an-jiân. Sim-lāi hut-jiân kóng, Taⁿ m̄-thang kap Siōng-tè chò tùi-te̍k, chit ê khoán tio̍h soah, seng-khu lêng-hûn tio̍h it-tēng hiàn hō͘ eng-kai tio̍h tit-tio̍h ê Chú. Sè-á siaⁿ kóng, “Sè kiáⁿ ah! àm lah, tio̍h hó-khùn pêng-an.” Bí-lē oá i kóng, “Kū-iâ ah! lí koh chim chı̍t-ē chhin-chhiūⁿ ē-po͘ ê khoán-sit, hit sı̂ hō͘ goá toā siàu-liām goá ê lāu-pē chêng teh chim, teh thiàⁿ goá.” Gūi ló-iâ chò án-ni chim i kóng, “Kı̂-tó ê tiong-kan ài lí kiû Siōng-tè tio̍h chún I ê lōng-chú chı̍t-ē tò-tńg-khı̀. I chin ài khı̀, lí tio̍h chhiat-chhiat thè i kiû.” Bí-lē ı̀n hó, koh tò-tńg lâi mn̄g hit ê miâ, khoàⁿ Gūi ló-iâ bô saⁿ ài kóng-chhut, chiū bô koh mn̄g, chò i khı̀. Gūi ló-iâ chē tı̄ chheh-thiaⁿ teh chia̍h-hun; sim-lāi bē pêng-an, hı̄-khang-lāi ū chē-chē Sèng-keng chat teh kiò i chhíⁿ. Sui-bóng àm, koh koâⁿ, m̄-kú iáu ū gín-ná boē khı̀ khùn, tı̄ goā-bı̄n teh gı̂m-si “Téng-bı̄n êng-kng kui tı̄ Siōng-tè, tē-bı̄n hô-pêng lâng tit-tio̍h in-tián.” I koh siūⁿ-tio̍h Siōng-tè ê oē kóng, “Goá éng-éng thiàⁿ--lí ēng siông-siông thun-lún khoán-thāi--lí.” Ka-tı̄ siūⁿ ū iáⁿ, Siōng-tè hiah chē-nı̂ kan-ta ēng thiàⁿ khoán-thāi goá lâu goá ê sèⁿ-miā, koh kiù Bí-lē. Nā ū lâng tio̍h kám-in Siōng-tè, hit lâng chiū-sı̄ goá. Mô͘-kúi iā ū teh bê i kóng m̄ bián hiah kín, bān chiah-teh, lí í-keng kú-kú chiàu ka-tı̄ ê ı̀-kiàn, koh siūⁿ chı̍t-ē. Gūi ló-iâ m̄ thiaⁿ Mô͘-kúi ê siaⁿ liâm-piⁿ kūi-lo̍h toā-siaⁿ kóng, “Pē ah, goá ū tek-choē thiⁿ iā ū tek-choē lí, taⁿ liáu-āu bē kham-tit kiò chò lí ê kiáⁿ.” Tùi án-ni ū tit-tio̍h an-sim koat-ı̀ sio̍k Chú. Koè jı̍t Gūi ló-iâ teh phō Bí-lē chiū hut-jiân siūⁿ-tio̍h chı̍t tiuⁿ phoe, kā i kóng, “Goá ū chih-tio̍h lí ı̂-á ê phoe tùi Ou-sū-ta̍t-lí-a kià. I ài lí khı̀ hia, ài chiàu-kò͘ lí chhin-chhiūⁿ ka-tı̄ ê kiáⁿ. I ū gín-ná phoāⁿ kúi-nā ê thang kap lí sńg. Tı̄ chia lóng-bô, kan-ta goá, kı̂-û lóng sı̄ toā lâng.” Bí-lē thâu-khak khoè tı̄ i ê seng-khu, háu, chiàⁿ-sı̄ háu kóng, “Phah-sǹg tio̍h khı̀, hit sı̂ goá lâi chia, thiaⁿ chhe-ēng teh kóng, lí chin bô ài gín-ná. M̄-kú lí ū hó khoán-thāi goá, goá siūⁿ in ê oē bô iáⁿ. Kiám-chhái kàu-tē ı̂-á bô ài, hāi ah! Siōng-tè nā khiàm-ēng, goá chiū ài khı̀. Ma-ma kóng, I ài goá tio̍h ho̍k-sāi I tı̄ sè-kan. Chóng-sı̄ bô lâng ài goá, ná niau-á, lí ū kóng, m̄ bián khoà-lū niau-á-kiáⁿ moá sı̀-kè.” Gūi ló-iâ kóng, “Ba̍k-sái tio̍h chhit-chhit, niau-á chē-chē tio̍h, m̄-kú Bí-lē chí ū chı̍t-ê nā-tiāⁿ. Goá ài lí toà chia chān goá; taⁿ tio̍h hoê phoe kā lín ı̂-á kóng, m̄ hō͘ lí khı̀.” Bí-lē chiū phō i ām-kún chim lóng bô soah kóng, “Kū-iâ to-siā to-siā.” Koh mn̄g, “Siōng-tè ê lōng-chú ū tò-lâi boē?” Gūi ló-iâ sui-bóng bô kiàn-tı̀ ke-āu, chêng iā bô sím-mı̍h thiàⁿ sè-kiáⁿ, taⁿ sı̍t-chāi ū thiàⁿ chit ê ko͘-toaⁿ ko͘-niû, phō i, sim-lāi kám-siā Siōng-tè chhe i lâi hō͘ i chai lō͘ thang tńg-lâi kui-ho̍k tı̄ Thiⁿ-pē, soà ı̀n i kóng, “Ū ah, èng-giām Sèng-keng só͘ kóng, Siōng-tè ū ēng chı̍t-ê sè-kiáⁿ chhoā i tò-lâi. Taⁿ i ê sim toā pêng-an, lán nn̄g ê tio̍h kiû Siōng-tè chān i hó-táⁿ kan-chèng Chú bô kiàn-siàu.” (Taⁿ ı̀n bêng-pe̍k) (Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hoē-pò tē 185~194 koàn,1900 nı̂ 8 ge̍h~1901 nı̂ 5 ge̍h)