Lūn Lú-kang

Kó͘-chá Siōng-tè chhòng-chō A-tong lâi koán-lí sè-kài. Āu-lâi chiū koh chhòng-chō Hā-oa lâi pang-chān A-tong. Tùi án-ni chiū chiâⁿ chò oân-choân ê ke. A-tong chı̄n i ê chit. Hā-oa chı̄n i ê kang, lâi liāu-lí Siōng-tè só͘ cho͘ súi-súi ê sè-kài. Khó-sioh hiān-kim chē-chē hū-jı̂n lâng, pàng-sak ū lō͘-ēng ê kang, lâi chò ū hāi tı̄ siā-hoē ê hong-sio̍k ê tāi-chı̀. Ū-ê ke-lāi m̄ tı̄-lí, kiáⁿ-jı̂ bô chı̄n pún-hūn kà-sı̄; put-kò chia̍h-pá sı̀-kè cháu, lâi o̍h pháiⁿ hong-sio̍k, siu-chéng pún-sin, tāi-ke saⁿ tàu-súi. Che m̄-nā ū gāi-tio̍h hong-sio̍k, sı̍t-chāi ū gāi-tio̍h hū-jı̂n lâng ê thian-sèng. Taⁿ lán Ki-tok-kàu choan-choan sı̄ ài kái-liông siā-hoē hong-sio̍k, chhoā lâng khı̀-siâ kui-chèng. Só͘-í tı̄ kàu-hoē lāi ê lú-kang m̄-thang m̄ gián-kiù.

I. Ke-lāi ê lú-kang

(1) Tio̍h ēng hū-jı̂n lâng ê hó bô͘-iūⁿ kám-hoà kiáⁿ-jı̂. Ēng hó tek-hēng hó bô͘-iūⁿ lâi kám-hoà lâng, chit hō la̍t toā koh sı̄ kú-tn̂g. Kó͘-chá Bûn-ông sı̄ ēng i ê un-jiû hó tek-hēng; só͘-í thiaⁿ-tio̍h i ê miâ-ê, tāi-ke hoaⁿ-hí sūn-ho̍k. Nā-sı̄ ēng peng-to bú-la̍t sı̄ chió, koh sı̄ chiām-sı̂ sūn-ho̍k nā-tiāⁿ. Tiū-ông kap Hāng-ú, i sı̄ ēng i ê kiông-béng, tı̀-kàu bô kú kok chiū bia̍t-bô.

Taⁿ hū-jı̂n lâng ài hō͘ i ê kiáⁿ chiong-lâi chò hó lâng, pún-sin tio̍h ū hó tek-hēng thang hō͘ kiáⁿ o̍h; in-ūi sè-kiáⁿ bē hiáu hun-piat hó bái, put-kò chiong só͘ khoàⁿ-ê lâi o̍h. Chhı̀ khoàⁿ koé-ı̀n nā-sı̄ khek ku, só͘ ı̀n ê koé iā sı̄ ku; mô͘-hē bó kiâⁿ thán-hoâiⁿ, i ê kiáⁿ ia̍h kiâⁿ thán-hoâiⁿ. Iâ-sián-piat ài pài pu̍t, i ê cha-bó͘-kiáⁿ iā o̍h i. Tùi chia thang chai chò lāu-bó pún-sin ê sèng-keh, kap kiáⁿ-jı̂ sı̄ ū toā koan-hē. Bat khoàⁿ-kı̀ⁿ hū-jı̂n lâng teh phah-kiáⁿ, lâng mn̄g i phah siáⁿ-sū? I chiū kóng chit ê gín-ná gâu pe̍h-chha̍t, gâu pháiⁿ-chhùi. Kı̂-sı̍t pún-sin kài gâu pe̍h-chha̍t, ài kóng pháiⁿ-chhùi; i ēng chit hō kàu-hoat bô koh iūⁿ mô͘-hē bó teh kà kiáⁿ, kiáⁿ thán-tı̍t. Taⁿ chò lâng ê lāu-bó pún-sin tio̍h toan-chiàⁿ, chò kiáⁿ-jı̂ ê bô͘-iūⁿ, pún-sin iā tio̍h tùi-tiōng kı̂-tó ài tha̍k Sèng-keng, ài siú Chú-jı̍t, hêng-tōng kú-chí ta̍k hāng chiàu tō-lí, chiū bián loā giâm i ê kiáⁿ iā ē o̍h i ê hó, chiong-lâi chò hó lâng. Thê-mô͘-thài ê lāu-bú kap goā-má sı̄ jia̍t-sim ê lâng, Thê-mô͘-thài iā o̍h i. Bêng-tiâu thâu chı̍t ê Hông-tè i ê Hông-hō͘ pún-sin hó tek-hēng khiām-séng, bô loā-kú kok-lāi ê hū-jı̂n lâng chē-chē o̍h i. Kiù-chú kóng, "Hó chhiū kiat hó koé-chí, pháiⁿ chhiū kiat pháiⁿ koé-chí". Só͘-í hū-jı̂n lâng pún-sin tio̍h ū hó bô͘-iūⁿ thang hō͘ kiáⁿ o̍h.

(2) Tio̍h ēng hū-jı̂n lâng ê hó hoat-tō͘ kà kiáⁿ-jı̂. Ēng hó tek-hēng lâi kám-hoà lâng, chit hō sı̄ tı̄ sim-lāi thé-hêng lāi ê tek-io̍k; ēng hó hoat-tō͘ lâi kà lâng, che sı̄ thé-hêng goā ê kàu-io̍k nn̄g hāng m̄-thang khiàm-khoeh. Gín-ná ê sèng sı̄ chhin-chhiūⁿ chúi, chò lāu-bó--ê, tı̄ chit sı̂ nā bô chim-chiok, kiaⁿ-liáu i ê kiáⁿ bē ē chò hó lâng. Chhı̀-siūⁿ Bēng-chú ê lāu-bó ū saⁿ pái soá chhù; chı̍t pái kı̄n tı̄ bōng-po͘, Bēng-chú chiū ài o̍h tâi sí lâng, koh chı̍t pái kı̄n tı̄ ke-chhı̄, Bēng-chú ài o̍h chò seng-lí, koh chı̍t pái kı̄n tı̄ o̍h-tn̂g, Bēng-chú chiū ài tha̍k-chheh. Sio̍k-gú kóng, Kı̄n âng chiū pı̀ⁿ chò âng, kı̄n o͘ chiū pı̀ⁿ chò o͘. Koh kóng, Kap hó lâng kiâⁿ ū pò͘ thang kiⁿ, kap pháiⁿ lâng kiâⁿ ū kiaⁿ thang siⁿ. Lán m̄-thang kan-ta ài hō͘ kiáⁿ-jı̂ tit-tio̍h ha̍k-būn, hō͘ i khı̀ tha̍k tı̄ bô chong-kàu-ê o̍h-tn̂g, chiong-lâi sı̀n bô sı̂n, kap Ki-tok chò tùi-te̍k. Á-sı̄ ūi-tio̍h châi-lı̄ hō͘ i kap sè-sio̍k lâng toà, tı̀-kàu bô siú lé-pài, bô kú chiū poē kàu. Á-sı̄ hō͘ i kap sè-sio̍k gín-á chò hoé, o̍h chē-chē pháiⁿ oē. Tı̄ chit sı̂ chò lāu-bó--ê tio̍h ēng hó hong-hoat lâi chhù-tı̄ i ê kiáⁿ, o̍h Bēng-bó ê hó hong-hoat.

Sè-kài ê keng chheh kài-chē. Chóng-sı̄ choè tē-it ē poê-iúⁿ lâng ê sèng-tek, ē siu-ióng lâng ê sı̂n-lêng, tû-khı̀ Sèng-keng í-goā bô pa̍t mı̍h chheh. Só͘-í hū-jı̂n-lâng eng-kai tio̍h chı̄n sim siat-hoat kà i ê kiáⁿ bat Sèng-keng. Chhı̀ siūⁿ Thê-mô͘-thài i tùi sè-hàn chiū bat Sèng-keng, i ê tek-hēng hiah toan-chong, bô m̄ sı̄ tùi lāu-bú ê gâu kà-sı̄. Bēng-chú chı̍t pái pı̂n-toāⁿ tha̍k chheh, i ê lāu-bú khoàⁿ liáu sim iu-būn, siūⁿ khoàⁿ ēng sím-mı̍h hoat-tō͘ thang kiò-chhéⁿ kiáⁿ ê sim, āu-lâi chiū koah tn̄g pò͘-kui lâi kéng-kài i ê kiáⁿ, Bēng-chú kó-jiân toā hoé-gō͘, chiong-lâi chò toā miâ-siaⁿ ê lâng, ché sı̍t-chāi sı̄ tùi i ê lāu-bú ê hó hoat-tō͘ kà i.

Ū-sı̂ bat khoàⁿ-kı̀ⁿ gín-á toā-toā hàn iáu bē-hiáu tha̍k b, ch, chh, chia̍h pá sı̀-kè thit-thô o̍h pháiⁿ chhùi kap lâng oan-ke, jı̍p lé-pài-tn̂g kia̍uh-kia̍uh jiáng bô sok-chēng, kı̂-tó ê sı̂ gâu chhòng-tı̄ lâng, m̄-nā hoē-iú ê kiáⁿ ū chit hō khoán, thiaⁿ kóng bó͘ thoân-tō ê kiáⁿ koh khah gâu kiáu-jiáu. Che m̄-nā bē thang ê gín-á chò pháiⁿ, ka-tı̄ ê kiáⁿ to án-ni beh-thái káⁿ iok-sok pa̍t lâng ê gín-á tio̍h sok-chēng. Só͘-í kàu-hoē ê hū-jı̂n-lâng m̄-thang hiâm gín-á pháiⁿ kà-sı̄ bô hoat-tit, tio̍h siūⁿ sai kap hó͘ sı̄ pháiⁿ hiông-ok ê siù, iáu-kú hō͘ lâng kà kàu m̄ káⁿ kā lâng, hı̂m kà kàu ē chò hı̀. Iā m̄-thang kóng bô êng thang kà-sı̄ i, tio̍h siūⁿ Bēng-chú ê lāu-bú kài sàn tio̍h keⁿ pò͘ thàn chı̂ⁿ hō͘ kiáⁿ tha̍k-chheh, iáu-kú ka tn̄g pò͘, liáu chē-chē chı̂ⁿ lâi kà kiáⁿ; taⁿ lán tio̍h o̍h i chiàⁿ ū ha̍p tı̄ Siōng-tè siúⁿ-sù kiáⁿ-jı̂ thok-tiōng lán kà-sı̄ ê chek-sêng.

II. Kàu-hoē ê lú-kang

(1) Tio̍h ēng hū-jı̂n-lâng kà Chú-jı̍t-o̍h. Gín-á tı̄ cha̍p hoè í-hā khah ū siū tio̍h ka-têng ê kàu-io̍k, nā cha̍p hoè í-siōng, ū-ê tio̍h chò kang, ū-ê tio̍h jı̍p o̍h tha̍k-chheh, koh ū-ê sı̄-toā lâng bô tú-hó ê hoat-tō͘ thang kà i. Tùi án-ni sı̀n Tō ê sim chiū chiām-chiām pàng-sang. Só͘-í siat Chú-jı̍t-o̍h chiū-sı̄ ài pó͘ in tı̄ la̍k jı̍t lāi só͘ sit-lo̍h--ê.

Lūn kàu ē chai gín-á sèng-chêng, ū chû-ài un-jiû ê sim, chiū-sı̄ hū-jı̂n-lâng. Só͘-í Se-kok Tiong-ha̍k í-hā ê o̍h-tn̂g khah chē sı̄ ēng hū-jı̂n-lâng chò kàu-oân. Koh pún-kok Iù-tı̄ oân (chiū-sı̄ kà gín-á o̍h-tn̂g) ê sian-seⁿ iā-sı̄ ēng hū-jı̂n-lâng. Tùi án-ni thang chai hū-jı̂n-lâng ê ài-chêng kap gín-á sı̄ ū tı̍t-chiap ê thian-sèng. Lán ê Chú-jı̍t-o̍h sui-jiân bô hun-piat toā-lâng á-sı̄ gín-á, m̄-kú toā poàⁿ lâi kóng i, sı̄ ài lı̄-ek gín-á. Só͘-í lán ēng hū-jı̂n-lâng lâi chò Chú-jı̍t-o̍h ê sian-seⁿ sı̄ chin ha̍p.

Koh ē hō͘ hū-jı̂n-lâng chai kàu-hoē heng-soe chhoā lâng jı̍p Sèng-kok in iā ū chek-sêng.

(2) Tio̍h ēng hū-jı̂n-lâng choè pò͘-tō-su. hū-jı̂n-lâng ê kang sı̄ chàn cha-po͘-lâng só͘ choè bē kàu ê. Hiān-sı̂ hong-khı̀ boē khui, hū-jı̂n-lâng iáu kò͘-chiú kū-khoán, nā toà tı̄ pâng-lāi m̄ bat kı̀ⁿ-tio̍h cha-po͘-lâng, che chiū chheng-choè sı̄ chhim-ke-lú, ū hó miâ-siaⁿ, nā ta̍h-chhut hō͘-tiâⁿ goā thiaⁿ-tio̍h cha-po͘-lâng sím-mih, chiū lia̍h-choè sı̄ kiàn-siàu. Chit-hō lâng beh hō͘ i thiaⁿ-tio̍h Hok-im, sı̀n-thàn tō-lí sı̍t-chāi sı̄ oh-tit. In-ūi cha-po͘-lâng pò͘-tō lóng sı̄ tı̄ lāu-jia̍t ê só͘-chāi.

Lán nā ēng hū-jı̂n-lâng pò͘-kàu tı̄ chit hō ke sı̄ chin ha̍p, in-ūi hū-jı̂n-lâng tùi hū-jı̂n-lâng khah hó chhin-kı̄n. Koh chhut-jı̍p tı̄ chit hō só͘-chāi bô kı̀m-khı̄. Koh ū-ê hō͘ lâng chhoā khı̀ chò sè-ı̂ āu lāi bô tek-thióng, siū-tio̍h chē-chē kan-khó͘ bô tàng kóng siⁿ-chêng khoài-lo̍k hok-khı̀ í-keng sit-bāng. Lú pò͘-tō su sūn ki-hoē thoân-kàu tı̄ chit hō ke, ún-tàng tit-tio̍h toā hoan-gêng, chhin-chhiūⁿ iau tit-tio̍h pn̄g; chhùi-ta tit-tio̍h kam-choâⁿ, hō͘ i thang tit-tio̍h Kiù-chú ê an-ùi, ǹg-bāng lâi-seng ê hok-khı̀. Hiān-kim hù-ka ê hū-jı̂n lâng chē-chē ū chia̍h chhài, khah chē sı̄ chia̍h chhài ê hū-jı̂n-lâng, sūn chit ê ki-hoē khı̀ ín-iú in. Taⁿ lán kàu-hoē ê lú thoân-tō su só͘-í m̄-thang kiám-chió, soà khah su chia̍h chhài ê lâng.

(Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 346-347 koàn, 1914 nı̂ 1-2 ge̍h)