Lūn Pe̍h-oē-jı̄

Chêng koàn ê Pò ū kóng lán ê Hàn-jı̄ kap Jı̍t-pún-jı̄ sı̄ bô sím-mı̍h ha̍h chng-siā lâng ê lō͘-ēng, hoán-tńg kàu-hoē-lāi teh ēng ê goā-kok-jı̄ chin-chiàⁿ oē-choè-tit. Kóng-khí liáu, hit phiⁿ lūn ū kú-gı̄ lán tio̍h chiong sian-siⁿ ê khùi-la̍t kap kàu-hoē ê chı̂ⁿ-châi siat chı̍t-ê goā-kok-jı̄ ê Sin-bûn-pò, iā ū chhiáⁿ khoàⁿ Pò ê lia̍t-ūi tio̍h bóng lâi chham-siông chit chân sū. Taⁿ goá ài kóng kúi-kù.

Lūn Hàn-jı̄. (1)Eng-kok lâng iáu choè chhiⁿ-hoan ê sı̂-chūn, chit-hō jı̄ í-keng ū toā kong-hāu;(2)hiān-kim tı̄ Au-lô-pa kap Tāi-bí chiu ê Toā-o̍h ū chha-put-to saⁿ-cha̍p ê phok-ha̍k sian-siⁿ teh kà Hàn-bûn;(3)Chheng-kok kūn-lâi ê toā-heng khah toā poàⁿ sı̄ chhut tùi peh-sı̀ⁿ chin pó-sioh in pún-toē ê ha̍k-hāu, tek-khak m̄-sı̄ in-ūi goā-kok-jı̄ ū khui-lō͘ lâi khan i. Siat-sú hoē-iú ài piān-pok kóng, Sio̍k Hàn-bûn bô sím-mı̍h lı̄-piān ê jı̄-bú, iā jı̄-tián ū sı̀-bān-goā bô saⁿ-tâng ê jı̄;lán tio̍h kı̀-tit hiān-sı̂ chhut ê chheh chin gâu pâi-lia̍t jı̄ soà koé-bêng ta̍k-hāng, tı̀-kàu chú-jı̍t-o̍h ê gín-á káng-kiù liáu chiū bô loā-kú oē hiáu tha̍k. Lūn bô tâng ê jı̄ kàu hiah-nih choē, tāi-ke chai nā-sı̄ lâng bat chám-jiân khah chió, thang sǹg i choè tha̍k-chheh lâng.

Lán ia̍h tio̍h siūⁿ che kúi hāng:ū toā chhut-miâ ê sian-siⁿ kan-chèng kóng, 3000 bô tâng ê jı̄ sı̄ kàu-gia̍h thang hoāⁿ kok-jı̍t chhut ê Sin-bûn-pò;Sin-iok choân-su ū 2000 goā bô tâng ê jı̄ nā-tiāⁿ;Tn̂g-soaⁿ ū chin choē hoē-iú, sui-jiân m̄-bat pe̍h-oē-jı̄, in ê láu-liān kap jia̍t-sim chin-chiàⁿ thang khó-chhú.

Lūn pún-kok ê ha̍k-hāu. Jı̍t-pún lâng chin chió m̄-bat jı̄. Che sı̄ in-ūi chiàu kok-hoat in-ê gín-á lóng tio̍h jı̍p sió-o̍h;só͘-í moá-sı̀-koè ū lâng teh pı̄-pān kò-pe̍h, sin-bûn-pò í-kı̍p cha̍p-ha̍k ê chheh, kàu sǹg boē liáu. Nā-sı̄ án-ni, chı̄-chūi-á káⁿ kóng. Jı̍t-pún lâng í-keng hián-chhut ê toā châi-tiāu sı̄ in-ūi in pàng hiat-ka̍k Hàn-jı̄ kap pún-kok ê Khan-ná, chiah hō͘ goā-kok ê pe̍h-oē-jı̄ chhoā in kàu khah khui-khoah ê só͘-chāi?Koh chı̍t hāng iàu-kín chiū-sı̄ lán eng-kai tio̍h toā-liōng lâi siàu-liām Jı̍t-pún koaⁿ tı̄ Tâi-oân só͘ siat loā-choē hāng ê hó hoat-tō͘. In tek-khak ài Tâi-oân chèng peh-sı̀ⁿ kín bat-jı̄;m̄-kú sui-bóng bô kà goā-kok pe̍h-oē-jı̄ tı̄ ta̍k-ūi ê Kong-ha̍k-hāu, lán m̄-thang phah-sǹg che sı̄ kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘, á-sı̄ in ê sim-koaⁿ kò͘-chip m̄-chai-iáⁿ. Chiàu goá teh khoàⁿ, lán m̄-bián hoân-ló in-ūi hiān-sı̂ ū chin-choē Tâi-oân lâng o̍h Hàn-bûn kap Kok-gú soà tit-tio̍h hó ki-hoē tı̄ kok-ka ê I-seng-koán, O̍h-tn̂g, Iû-piān-kio̍k, Hé-chhia-kio̍k, Hái-koan, Phài-chhut-só͘, chiah-ê. Goān tāi-ke hióng-siū chú ê toā-un, hō͘ lán gâu thé-thiap ta̍k téng-hō ê lâng, ài in ê lêng-hûn kap sin-thé tit-tio̍h khoàⁿ-oa̍h pêng-an!

Lūn pe̍h-oē-jı̄. Teh kú-chiàn pe̍h-oē-jı̄ ê tiong-kan, gō͘-ge̍h ê Pò ū chí Eng-bûn choè iūⁿ, chóng-sı̄ lán nā sió-khoá chhâ chiū chai hit nn̄g ê Hoan-bûn sı̄ put-chí bô tâng. It:Eng-bûn lóng m̄-bián chiong sím-mı̍h goā-kok thêng pit ê hō, hoán-tńg Tiong-kok lâng ê Hoan-bûn, siá-jı̄ liáu, tio̍h lo̍h pat-im, phı̄ⁿ-im kap kı̂-û ê hō, tı̀-kàu choē-choē lâng hiâm hùi-khı̀, iā só͘ kı̀-ê bô thang hó khoàⁿ. Phı̀-jū lâi kóng, lâng thàn Eng-bûn hoat, nā-sái lo̍h pit chiū choè Chı̍t-ē oē siá miâ chhin-chhiūⁿ chiah-ê: Jerusalem, Mesopotamia; Ē-mn̂g-im tio̍h án-ni lâi kı̀: Iâ-lō͘-sat-láng;Bí-só͘-pho-tāi-bí. Khoàⁿ Kńg-tang, Tiô-chiu, á-sı̄ Hok-chiu ê pe̍h-oē-jı̄, goá tı̄-chia só͘ kóng chiū oē bêng, in-ūi in-ê jı̄-hō pí Ē-mn̂g-ê ū khah choē.

Jı̄:Sui-jiân Eng-kok ê thó͘-im ū choē-choē khiuⁿ-kháu, peh-sı̀ⁿ ê sin-bûn-pò, ta̍k téng-hō ê chheh kap phoe-sı̀n ū pâi-lia̍t jı̄-bú ê jı̄ chiàu tiāⁿ-tio̍h ê kui-kú. chāi Chheng-kok bı̂n ê tiong-kan m̄-sı̄ án-ni;in-ūi in-ê goā-kok pe̍h-oē-jı̄ put-tek-í tio̍h tè ta̍k só͘-chāi ê thó͘-im;só͘-í bô chı̍t-khoán sı̄-oē kham-tit choè thong-hêng ê lō͘-ēng chhin-chhiūⁿ Hàn-jı̄. Goá án-ni kı̀ sı̄ in-ūi bó͘ lâng chiong Hàn-jı̄, Hô-bûn kap pe̍h-oē-jı̄ saⁿ-pí, só͘-í chhiáⁿ khoàⁿ Pò ê lia̍t-ūi m̄-thang chhò.

Lūn-khí lán tio̍h àn-cháiⁿ-iūⁿ hō͘ Tâi-oân lâng khah bat jı̄, goá chit-tia̍p ū êng thang siá nn̄g kù nā-tiāⁿ.

Beh kó͘-bú pe̍h-oē-jı̄, phah-sǹg tāi-ke hia̍p-le̍k thàn chı̍t ê tiāⁿ-tio̍h ê Chèng-jı̄-hoat oē-choè-tit, iā sı̄ chin hó. Chiàu hiān-sı̂ ê khoán, Sèng-keng í-goā, pa̍t-hō ê chheh hán-tit ēng jı̄-bó ê ch--jı̄;hoē-iú iā siông-siông bat tú-tio̍h chiah-ê só͘ ı̀n ê jı̄-kù: huih kap hoeh, choē-choē kap chē-chē, ka-kı̄ kap ka-tı̄, gûn kap gı̂n, chí-bē kap chí-moāi, peh-sı̀ⁿ kap peh-sèⁿ, àn-cháiⁿ-iūⁿ kap àn-choáⁿ-iūⁿ, chān kap chān. Taⁿ nā-sı̄ lán sin-chhut ê Sèng-keng sı̄ chin ha̍h choè thong Tâi-oân hoē-iú ê lō͘-ēng, mih-sái ū chit-hō ê piàn-oāⁿ? Beh hō͘ chèng hoē-iú ê sim siū bián-lē, kiám m̄-tio̍h chiong Kàu-hoē-pò ê chı̍t poàⁿ ı̀n Hàn-bûn kap Hô-bûn, chı̍t poàⁿ ı̀n pe̍h-oē-jı̄?Kàu chit sı̂, chháu-tē ê hiaⁿ-tı̄ ū Kàu-hoē-pò, Tāi-hoē ê Liân-lio̍k, chú-jı̍t-sı̂n-liông í-kı̍p loā choē pa̍t-hō ê chheh thang choè in-ê lō͘-ēng.

Lūn liāu-lí ha̍k-hāu, chit chân sū, lán ê sim tio̍h khui-khoah, gâu thé-thiap ta̍k téng-hō ê lâng;chhin-chhiūⁿ Tâi-lâm siâⁿ-lāi chit-tia̍p ū 300 goā sio̍k Kàu-hoē ê ha̍k-seng tı̄-teh;ū siàu-liân ê hoā-iú ná choē khı̀ Jı̍t-pún tha̍k-chheh, iā ū lán thoân-tō ê sian-siⁿ ta̍uh-ta̍uh teh hoân-ló in ê chhián ha̍k. Hó pêng-iú ah!Tek-khak tio̍h kiò-chhíⁿ. M̄-thang thàn sím-mı̍h phû-phiò soà hō͘ Kàu-hoē goā ê ha̍k-hāu lâi iâⁿ lán.

(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hoē-pò tē 315 koàn, 1911 nı̂ 6 ge̍h)