Tek-kok lâng ê chó͘ tùi chin chá ū toà tı̄ Au-lô-pa-chiu ê pak pêng. Nn̄g chheng goā nı̂ chêng, in iáu-bē ū tit-tio̍h khai-hoà, siông-siông kap Lô-má kok sio-thâi. Āu-lâi ū soan kàu-su khı̀ pò-iông tō-lí tı̄ in tiong-kan, in chiū chiām-chiām ná sı̀n, kàu āu-lâi khah choē ū hōng Ki-tok-kàu choè in ê chong kàu. Tit-tio̍h tō-lí liáu-āu in chiū chiām-chiām ná khai-hoà. Tı̄ Tek-kok Iâ-so͘-kàu (Protestanch), pí Lô-má kàu ê lâng ū khah choē. Lō͘-tek Má-teng (Martin Luther) kái-chèng chong-kàu sı̄ tı̄ Tek-kok, só͘-í tùi hit-tia̍p lo̍h lâi Tek-kok ê kàu-hoē khah bô hâng-ho̍k tı̄ Lô-má ê kàu-ông.
Tek-kok ha̍p choè chı̍t kok sı̄ bô loā-kú, kúi-nā cha̍p nı̂ chêng nā-tiāⁿ. Khah chá ū pun choè kúi-nā kok. Chiah-ê kok ê tiong-kan ū chı̍t kok khah kiông, chiū-sı̄ Pho͘-lō͘-se-a (Prussia). Tùi chin chá Pho͘-lō-se-a ê lâng chin ài sio-thâi. Chú-āu 1864 Pho͘-lō͘-se-a ū kap Tan-kok sio-thâi, ū thâi-iâⁿ Tan-kok soà chiàm nn̄g séng. Chú-āu 1866 nı̂ Pho͘-lō͘-se-a ū kap Ò-kok sio-thâi. La̍k lé-pài ê kú ū khah-iâⁿ Ò-kok, kàu Ò-kok bô-la̍t, liâm-piⁿ tio̍h hâng-ho̍k. Chú-āu 1870 Pho͘-lō͘-se-a ū chhē ki-hoē kap Hoat-kok sio-thâi. Thâi-iâⁿ chiū ū chiàm Hoat-kok ê tē nn̄g séng. Pho͘-lō͘-se-a hiah-nı̍h kiông, chiū tâng chéng lūi ê kok chin kiaⁿ, put-tek-í tio̍h kap Pho͘-lō͘-se-a liân-ha̍p choè Tek-kok ê tè-kok, kéng Pho͘-lō͘-se-a ông choè liân-ha̍p tè kok ê hông-tè. Tùi hit-tia̍p khí Tek-kok toā heng-khí. Siông-siông chún-pı̄ pa̍t jı̍t beh koh sio-thâi, ǹg-bāng Au-ló-pa chiu chiah-ê kok lóng oē hâng-ho̍k tı̄ i. Kúi-nā pái hiám-hiám koh-chài kap Hoat-kok sio-thâi, nā-sı̄ Hoat-kok bô ài chiū kam-goān niū i.
Chú-āu 1878 Tek-kok ū kap Ò-kok, Í-tāi-lı̄ kok tông-bêng. Tùi án-ni Hoat-kok kap Ngô͘-lô-su put-an, kiaⁿ-liáu tông-bêng ê kok chhē ki-hoē kap in sio-thâi. Āu-lâi Ngô͘-lô-su kap Hoat-kok ài tı̂-hông tùi-te̍k, chiū soà tông-bêng. Tek-kok chit pái sio-thâi sı̄ in-ūi kap Ò-kok tông-bêng. Ò-kok ài chiàm Sek-hui-a ê toē ū kap Sek-hui-a sio-thâi. Ngô͘-lô-su ài pó-hō͘ Sek-hui-a, ū iau-kiû Ò-kok, kiò i m̄-thang kāng Sek-hui-a. Ò-kok m̄ chún só͘ kiû, chiū Ngô͘-lô-su ū tōng-oân kun-peng. Tek-kok khoàⁿ Ngô͘-lô-su ū tōng-oân kun-peng chiū liâm-piⁿ soan-chiàn, bô thèng-hāu khoàⁿ Ngô͘-lô-su tiāⁿ-tio̍h beh kap Ò-kok sio-thâi á-bô. Án-ni thang chai Tek-kok hiah-nı̍h kín soan-chiàn, sı̄ in-ūi tùi khí-thâu ū khǹg ài sio-thâi ê sim, só͘-í liōng-chá pı̄-pān, tiâu-kang beh sio-thâi. Nā m̄ sı̄ án-ni i cháiⁿ-iūⁿ hiah-nı̍h kín soan-chiàn ? Tek-kok kóng i teh sio-thâi sı̄ in-ūi Ngô͘-lô-su beh kong-kek Ò-kok. M̄-kú Ò-kok kap Ngô͘-lô-su iáu teh chham-siông ê sı̂ Tek-kok ū tāi-seng khí chhiú sio-thâi. Tek-kok í-keng ū soan-chiàn nn̄g jı̍t ê kú, Ò-kok chiah soan-chiàn. Siat-sú Tek-kok bô hiah-nı̍h kín soan-chiàn, chiū kiám-chhái Ò-kok kap Ngô͘-lô-su hit-tia̍p oē chham-siông hó-sè kàu lóng m̄ bián sio-thâi.
Chit pái sio-thâi Tek-kok ū hoān-tio̍h bān-kok ê kong-hoat chin choē hāng. Phı̀-jū chhin-chhiūⁿ tùi pe-chûn hiat chà-tân tı̄ bô chiàn-cheng ê só͘-chāi hāi-sí peh-sı̀ⁿ. Koh ū ēng chǹg-chúi-chûn phah tı̂m seng-lí chûn, lóng bô iàu-kín chûn-lāi ê lâng-kheh, ta-po͘, cha-bó͘ kap gín-ná sit-lo̍h in ê sı̀ⁿ-miā. Koh in khah chá ū iok beh pó-hō͘ Pe̍k-ní-gı̄ ê tiong-lı̍p, teh sio-thâi ê sı̂ liâm-piⁿ chiū hoān-tio̍h tiong-lı̍p. Koh í-keng chiàm Pe̍k-ní-gı̄ ê toē liáu-āu, in chiū bô in-toaⁿ thâi-sí Pe̍k-ní-gı̄ kúi-nā pah bô tng-peng ê lâng lâi hō͘ peh-sı̀ⁿ khah kiaⁿ in ū ui-giâm. Tek-kok ia̍h sı̄ ū tāi-seng ēng oá-su-khı̀ ê to̍k ian hāi-sí tùi-te̍k. Ia̍h ū pa̍t hāng Tek-kok só͘ choè lâi tı̀-káu hoān-tio̍h khai-hoà ê kok chiàn-cheng ê kui-kí. Nā beh gı̄-lūn chheng-chhó tio̍h chin kú.
Tek-kok ê peh-sı̀ⁿ chit pái sio-thâi sı̄ in-ūi hō͘ in ê bú-koaⁿ phiàn-khı̀. Koaⁿ ū boē sin-bûn kóng sio-thâi sı̄ in-ūi Ngô͘-lô-su beh hāi in, chiàm in ê toē. Kı̂-sı̍t m̄ sı̄ án-ni, sı̄ in-ūi Tek-kok ê koaⁿ ài chiàm pa̍t kok ê toē, thang hō͘ Tek-kok choè thiⁿ-kha-ē tē-it kiông ê kok. Hiān-sı̂ Tek-kok ê sin-bûn-choá teh boē sin-bûn lóng tio̍h thàn koaⁿ ê ı̀-sù. Tek-kok ū-sı̂ nā tú-tio̍h thâi-su, kok-lāi ê sin-bûn-pò m̄ káⁿ kóng-bêng, kiaⁿ-liáu koaⁿ pān i ê choē.
Tek-kok ê koaⁿ che kúi cha̍p nı̂ toā kó͘-bú pı̄-pān sio-thâi ê sū, ia̍h ū tit-tio̍h kok-lāi chè-chō bú-khı̀ ê hó-gia̍h lâng chin chhut-la̍t chàn-sêng, ǹg-bāng tùi án-ni oē boē bú-khı̀ khah choē lâi khah thàn chı̂ⁿ.
Tek-kok ê peh-sı̀ⁿ chit pái hō͘ in ê koaⁿ phiàn lâi tı̀-kàu kok-lāi ê siàu-liân lâng hiah choē sí, sı̍t-chāi chin khó-lı̂n. Hiān-kim Tek-kok ê sí-siong kap hō͘ lâng lia̍h-ê ū saⁿ sı̀ pah bān. Siat-sú koh sio-thâi chı̍t nı̂ ê kú kiám-chhái tio̍h têng-pē choē. Tek-kok ê peh-sı̀ⁿ ū-ê chin gâu, koh ū-ê chin m̄ kam-goān chiàn-cheng ê sū, ài kap pa̍t kok ê lâng hô-hó. Khó-lı̂n ah ! kui kok ê peh-sı̀ⁿ hō͘ in ê koaⁿ phiàn lâi tı̀-kàu kok-ka tú-tio̍h toā ê sún-hoāi. In nā bô khah kín chhíⁿ-ngō͘, chiū kiaⁿ-liáu kok-ka hāi-tio̍h kàu oh-tit koh heng-khí. In-ūi liân-ha̍p-kok ê ı̀-sù chin koat-toàn beh phah Tek-kok kàu kam-goān hêng só͘ chiàm ê toē. Kàu chit-tia̍p Tek-kok lí-lı̀-á ū khah-iâⁿ ê sè-bı̄n, m̄-kú tùi chit-tia̍p khí i oē chiām-chiām ná kan-khó͘. In ê hái-kháu hō͘ Eng-kok ê hái-kun lóng hong-só, koh in ê chiàn-chûn kap seng-lí chûn kiaⁿ lóng m̄-káⁿ chhut-lâi. Tùi án-ni chiū bô thang tùi pa̍t kok chài kun-peng ê niû-chháu kap peh-sı̀ⁿ só͘ khiàm ê mı̍h. Só͘-í tı̄ Tek-kok, Ò-kok hiān-sı̂ ta̍k hāng só͘ ēng ê mı̍h ū tı̍t-tı̍t khí-kè. M̄-nā án-ni nā-tiāⁿ, Tek-kok, Ò-kok ê peng kap peng só͘ ēng ê mı̍h ū chiām-chiām ná kiám-chió. Liân-ha̍p-kok ê peng kap peng só͘ ēng mı̍h ū chiām-chiām ná ke-thiⁿ. Só͘-í chiàu hiān-sı̂ ê sè-bı̄n Tek-kok oh-tit iâⁿ, nā-sı̄ chiàu chiong-lâi ê chhui-lí phah-sǹg ún-tàng oē su.
(Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 371 koàn, 1916 nı̂ 2 ge̍h)
