Nn̄g lâng thè goá sí

Tı̄ Tāi-Eng-kok ū chı̍t só͘-chāi kı̄n-oá hái-kı̂ⁿ, bó͘-jı̍t ū nn̄g lâng tı̄-hia chò hoé khiā--teh, tâm-lūn chı̍t-chân sū. Chı̍t-ê teh chò chúi-siú, ia̍h sı̄ sı̀n-Chú ê lâng, hit-sı̂ kap i-ê pêng-iú kóng-oē teh kan-chèng sim-sı̂n só͘ keng-koè ê sū, kóng, Chêng gō͘-nı̂ goá tı̄ gûi-hiám ê tiong-kan Siōng-tè gâu lı̂n-bín, chiàu-kò͘ bô hō͘ goá ê seng-khu siū-hāi, soà lâi kiù goá ê lêng-hûn m̄ bián tı̂m-lûn kàu tē-ge̍k. Hit ê sı̂-chūn goá m̄-káⁿ bē-kı̀--tit, in-ūi hit-tia̍p nn̄g lâng thè goá sí.

I ê pêng-iú chhéng-mn̄g i kóng, “Nn̄g lâng thè-lí sí, thài án-ni ?” Hit-ê chúi-siú ı̀n kóng, “Sı̍t-chāi ū iáⁿ. Chheng-goā nı̂ tı̄ sı̍p-jı̄-kè téng, goá ê Kiù-chú thè goá sí. Koh tú-tú gō͘ nı̂ chêng goá chı̍t ê pêng-iú, miâ kiò Ngá-kok, thè goá sit-lo̍h sèⁿ-miā.”

I sí hit mê-hng, sı̄ in-ūi goán chē ê chûn tú-tio̍h hong-thai ê gûi-hiám, hái-éng phòng-phòng chhèng, chûn ia̍h hō͘ hong phiau-liû, tōng-tio̍h chio̍h, soà kòng-phoà. Hit-tia̍p lı̄ soaⁿ-sū bô loā-hn̄g, só͘-í chiàu in hit pêng ê hoat-tō͘, chiū lâi pàng hō-phàu ı̀-sù sı̄ beh chhiáⁿ hit ê kiù-miā chûn lâi kiù goán. Pún-jiân goán í-keng choa̍t-bāng bô phah-sǹg in káⁿ chhut-lâi, chóng-sı̄ in kèng-jiân ū lâi, hoaⁿ-hí ūi-tio̍h goán phoe-miā lâi kiù.

Kiù-miā chûn oá-lâi, goán bē-tit thang chò chı̍t-ē lo̍h, eng-kai tio̍h chò kúi-nā choā. Thâu chı̍t-choā hiah-ê hū-jı̂n-lâng gín-ná seng khı̀, tē-jı̄ choā chiū-sı̄ tah-kheh ū lo̍h-khı̀; taⁿ ū chhun chûn-chú kap kiâⁿ chûn ê lâng nā-tiāⁿ.

Chiàu goán khoàⁿ hiah-ê ia̍h chài bē-liáu, koh siūⁿ tē-sı̀ choā iáu-boē kàu-tè, hit-ê toā-chûn ún-tàng tı̂m. Taⁿ chai lán tiong-kan ū lâng bē bián-tit sí. Hit-tia̍p chiū liam-khau khoàⁿ sím-mı̍h lâng tit-tio̍h lo̍h kiù-miā-chûn, sím-mı̍h lâng tio̍h sí. Goá sı̄ liam-tio̍h sí khau. Hit sı̂ goá ê sim chin kàu-gia̍h kan-khó͘, m̄-goān sí, chai sí āu ē hō͘ Siōng-tè sím-phoàⁿ siū hêng-hoa̍t.

Kap goá kiâⁿ-chûn ê lâng ū chı̍t-ê pêng-iú, i sı̄ sı̀n Chú, ia̍h chē-chē pái ū bat kóng hó-oē lâi kéng-kài khó͘-khǹg goá, put-kò goá m̄-thiaⁿ, kan-ta chhiò i kóng, Bān chiah-sı̄ khah-hó, ài tāi-seng hióng-siū chit sè-kan ê chhia-hoâ khoài-lo̍k. Taⁿ i chêng só͘ kóng ê oē chit-sı̂ ná-chhin-chhiūⁿ chı̍t ki to teh chhı̀-chha̍k goá ê sim, hō͘ goá koh khah chhám, kiaⁿ-liáu tit-kiù ê ki-hoē í-keng koè lah.

Chûn tē saⁿ pái koh lâi, ia̍h sûi lâng chiàu i só͘ liàm ê khau lo̍h chûn, goá hit ê pêng-iú ia̍h liàm-tio̍h oa̍h-khau. Chóng-sı̄ sı̂ kàu i m̄ lo̍h--khı̀, chiah kóng, “ To-má, goá tio̍h thè--lí, lí m̄-thang sí, soà tı̂m-lûn kàu tē-ge̍k. Goá sı̄ bô iàu-kín in-ūi sim ū pı̄-pān, lêng-hûn ia̍h tit-kiù lah. Taⁿ lí tio̍h siūⁿ tı̄ Thiⁿ-nı̍h kap goá koh sio-kı̀ⁿ.” Khoàⁿ i kóng che oē, goá chin m̄ kam pàng i tı̄-hia sí, put-kò hit sı̂ kín-kip, bē thèng-hāu--tit, ia̍h ū lâng koáⁿ goá lo̍h chûn, só͘-í bô oē thang koh kóng, ko͘-put-chiong tio̍h pàng-lı̄. Nā-sı̄ Ngá-kok ê bı̄n chin chhiò-iông, ná-chhin-chhiūⁿ an-sim ê khı̀-khài, bô chı̍t-tiám-á kiaⁿ-hiâⁿ.

Kiù-miā-chûn kiâⁿ bô loā-hn̄g toā-chûn chiū tı̂m lo̍h hái bia̍t-bô. Goá só͘ thiàⁿ ê pêng-iú ia̍h sí tı̄ hit-nı̍h. Chóng-sı̄ goá chai i-ê lêng-hûn liâm-piⁿ hō͘ Chú Iâ-so͘ chiap-la̍p. Án-ni kiám bô iáⁿ nn̄g lâng thè goá sí ? Kóng kàu hit-nı̍h To-má chiū lâu ba̍k-sái. Kap i teh kóng-oē ê pêng-iú thèng-hāu chı̍t-sı̂-á kú, chiū koh mn̄g chı̍t kù kóng, “Lí āu-lâi án-cháiⁿ-iūⁿ hō͘ Kiù-chú chhoē--tio̍h?” To-má ı̀n kóng, “Hit-sı̂ goá chin gōng, bô sím-mı̍h bat jı̄, bē hiáu chhoē siōng-tè. Ū-sı̂ ia̍h hiah-ê kiâⁿ-chûn ê lâng ài ín-iú--goá, chhiáⁿ goá kap in chia̍h chiú, poa̍h-kiáu. Hit-tia̍p sim ná-chhin-chhiūⁿ koh thiaⁿ goá hit ê pêng-iú ê siaⁿ, teh kóng, Lí tio̍h siūⁿ tı̄ Thiⁿ-nı̍h kap goá koh saⁿ-kı̀ⁿ. Thiaⁿ-tio̍h hit ê siaⁿ goá m̄-káⁿ kap in khı̀ kiâⁿ sím-mı̍h pháiⁿ. Āu-lâi ū khı̀ bé chı̍t-pún Sèng-chheh, siūⁿ beh o̍h goá pêng-iú ê khoáⁿ, in-ūi i chāi-siⁿ ê sı̂ ta̍uh-ta̍uh ài káng-kiù Sèng-keng. Khó-sioh goá bô chhin-chhiūⁿ i, bē-hiáu khoàⁿ, tāi-seng tùi Sin-iok ê thâu chı̍t pún, tı̍t-tı̍t tha̍k jú-tha̍k jú kan-khó͘, chai goá ê choē chin tāng, soà lia̍h ka-tı̄ chò tē-it pháiⁿ ê lâng, taⁿ bô lō͘ thang tit-kiù. Ū chı̍t jı̍t khoàⁿ kàu Lō͘-ka jı̄ cha̍p saⁿ chiuⁿ, tha̍k kàu sı̀-cha̍p saⁿ chat, tı̄-hia teh kóng-khí Iâ-so͘ án-cháiⁿ-iūⁿ chiap-la̍p hit ê chò chha̍t ê lâng. Siōng-tè chiàⁿ ēng hit kù lâi chhíⁿ-gō͘ goá ê sim, hō͘ goá ia̍h sı̀n, chai Iâ-so͘ í-keng ēng I-ê pó-huih lâi sé-chheng goá ê sim, tû-khı̀ goá ê pháiⁿ. Goá ia̍h chai kàu sı̂ I ún-tàng chiap-la̍p goá tı̄ Thiⁿ-nı̍h tı̄-hia thang koh-chài kap goá chit ê pêng-iú saⁿ-kı̀ⁿ.”

Chhiáⁿ lín tāi-ke lâi khoàⁿ Lô-má tē gō͘ chiuⁿ, chhit chat kàu tē káu chat, só͘ kı̀-chài hit kúi-nā chat lóng ū kap téng-bı̄n só͘ siá, siāng ı̀-sù, chiū-sı̄ teh kóng, “Thè hó lâng sí hán--tit ū; thè ū jı̂n-ài ê lâng sí kiám-chhái ia̍h káⁿ. Nā-sı̄ Ki-tok ê sí, chiū-sı̄ thè lán ū choē ê lâng sí, Siōng-tè ê thiàⁿ koh-khah hián-bêng. Taⁿ khò i-ê huih lán chiah-ê chheng-gı̄, koh khah tùi I lán ē bián-tit hêng-hoa̍t”.

(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hoē-pò Tē 149 koàn, 1897 nı̂ 8 ge̍h)