Pâng Gio̍k-siông sı̄ hiān-sı̂ Chi-ná chhut-miâ bûn-bêng ê chiong-kun. I í-keng sı̀n Chú; ē-té hit chân sū lóng sı̄ pún-sin só͘ kan-chèng--ê.
Chin khó-sioh goá bô chhut-sı̀ tı̄ sı̀n Chú ê ke, tùi sè-hàn chiū oàn-hı̄n tō-lí. Tı̄ 1900 nı̂ hit-tia̍p goá tng peng, Gı̄-hô-thoân húi-lūi khí jiáu-loān, in chin hiong-ok ài bia̍t-bô Ki-tok kàu. Khoàⁿ-tio̍h in hiah chân-jím thâi-sí goā-kok ê bo̍k-su, i-seng, sian-siⁿ niû, ko͘-niû í-kı̍p pún-tē sı̀n Chú ê lâng, goá bē bián-tit thé-thiap in ê chhi-chhám, chóng-sı̄ ngē-sim m̄ ài hâng-ho̍k Siōng-tè.
Tng 1901 nı̂ goá kàu Pó-tēng Hú, ū chı̍t jı̍t jı̍p pài-tn̂g, thiaⁿ goā-kok bo̍k-su teh lūn má-thài 5:39, 40. Lé-pài soah, goá chek-sı̂ chiong chı̍t tè toh poē tı̄ keng-thâu téng beh chhut-khı̀. Bo̍k-su teh mn̄g, “ Lí siáⁿ-sū giâ goá ê toh?” goá ı̀n i kóng, “ Chiàu lí só͘ thoân ê tō-lí, m̄-nā chit tè toh, í-liâu iā tio̍h soà hō͘ goá.”
Tı̄ 1906 nı̂ goá seng chò siàu-ùi hit-tia̍p hō͘ to̍k thâng chhioh-tio̍h, pak-tó͘ piⁿ siⁿ-thiàⁿ, chiū hō͘ pún-tē sian-siⁿ khoàⁿ, giām-liáu in kóng tio̍h kô͘ nn̄g goe̍h jı̍t chiah ē hó. Goá chai in kan-ta it-tio̍h goá ê gı̂n, chin siū-khı̀ m̄ chhap i. Ū lâng pò Pak-kiaⁿ siâⁿ-goā ū se-kok ê i-koán, goá khı̀ hia hō͘ kúi-nā ūi ê i-seng giām, chiah kā goá kóng, “Lí nā lâi jı̍p ı̄ⁿ, nn̄g lé-pài kú chiū ē hó.” I-seng chin sió sim, chı̍t jı̍t nn̄g pái kô͘ io̍h, pún-tē sian-siⁿ ia̍h put-sı̂ lâi sûn chin gâu thé-thiap.
Í-keng táⁿ-tia̍p hó, goá chin ài bé ti-bah kap hó chiú lâi sàng i-seng, kā i seh-siā. I-seng m̄ chún, kóng m̄ bián tùi in siā in, hoán-tńg tio̍h siàu-liām to̍k-it chin ê Siōng-tè ê toā thiàⁿ-thàng, chai I ê koân i-hó goá ê pēⁿ. Thiaⁿ hit kù sim siū kám-kek, m̄ káⁿ chiàu kū oàn-hı̄n tō-lí. Chit-tia̍p ia̍h bat siūⁿ Siōng-tè ê sū.
Tng 1909 nı̂ goá oāⁿ-khı̀ Tang-pêng séng chat-iâⁿ tı̄ Sin-bı̂n Hú, hit nı̂ siâⁿ-lāi khí un-e̍k; goá ta̍uh-ta̍uh chhoā peng khı̀ pēⁿ-ı̄ⁿ. Hit ê i-seng khó͘-khǹg goá tio̍h hō͘ i chù-siā, nā bô kiaⁿ-liáu pún-sin jiám-tio̍h to̍k. Chù-siā liáu goá mn̄g sian-siⁿ lé tio̍h loā-chē? I ı̀n kóng, “ Lóng m̄ bián chı̂ⁿ, iáu chı̍t hāng koh khah iàu-kín, lí tio̍h ē kı̀-tit thiⁿ-nı̍h ū chı̍t ê Siōng-tè chin thiàⁿ lí.” Chit kù sı̄ tú-hó chêng jı̍t pa̍t ūi ê sian-siⁿ iû-goân tùi goá kóng án-ni. Che koh chı̍t pái thiaⁿ-tio̍h sı̄ hō͘ goá oàn-hı̄n ê sim ná siau-tû.
Tı̄ 1911 nı̂ Tiong-kok khí kek-bēng, goá hit sı̂ tı̄ Lâm-chiân, tı̄-hia hiám-hiám sòng-sit sı̀ⁿ-miā. Āu-lâi khı̀ Pak-kiaⁿ chò hù-chiòng, ū chı̍t jı̍t tı̄ ke-lō͘ teh kiâⁿ, khoàⁿ chı̍t tiuⁿ kò-pe̍h teh thong-ti bó͘ jı̍t ū chı̍t ê chhut-miâ sian-siⁿ Bo̍k-tek Phok-sū beh khui ián-soat-hoē. Sio̍k chheng-liân-hoē ê lâng teh pun toaⁿ, soà chhiáⁿ goá khı̀ hù.
Thâu chı̍t jı̍t goá chiū chē nn̄g tiám cheng kú, bı̂n-á-chài koh khı̀ chin tı̀-ı̀ teh thiaⁿ sian-siⁿ só͘ thoân ê tō-lí, thiaⁿ-liáu goá ê sim ná chhim sı̀n, bē bián-tit siūⁿ só͘ pò ê Kiù-chú chin ū la̍t thang kiù goá pún-sin kap kok-lāi ê peh-sı̀ⁿ. Kā sian-siⁿ thong-e̍k-ê, sı̄ Ông Chèng-têng, i bat tı̄ Pa-lí Pêng-hô-hoē chò kı̀-sū. Ián-soat-hoē bêng-pe̍k, iáu-kú ū ki-hoē thang koh káng-kiù Ki-tok kàu ê sū, in-ūi siâⁿ-lāi ū siat 24 ūi, chhiáⁿ sian-siⁿ piān-piān thang kap lâng chū-chı̍p tâm-lūn tō-lí. Goá hoaⁿ-hí sūn chit ê ki-hoē kap 11 lâng khı̀ Ông Chèng-têng ê chhù, tı̄-hia só͘ sêng-siū ê kà-sı̄, chin ū tit-tio̍h lı̄-ek. Goá taⁿ siông-siông ài khı̀ lé-pài ho̍k-sāi Siōng-tè, khah bān chiū beh jı̍p-kàu.
Tú chit sı̂ goá ê hiaⁿ ū put-hô ê sū, hō͘ goá toā siū-khı̀, nā bô tō-lí tı̄ goá ê sim, su-io̍k ún-tàng ē khah-iâⁿ, chiū hit ê tāi-chı̀ ē ná tı̂ⁿ ná hāi. Hó kai-chài goá khò Chú chiū tit-tio̍h tháu-pàng. Iáu-boē-tit-kiù ê sı̂ sèng-tē chin pháiⁿ, kap ke-lāi siông-siông ū sū; goá ê hū-jı̂n lâng nā sió-khoá cheng-chha bô ha̍h goá ê ı̀, chiū hoat siū-khı̀ phah bó͘-kiáⁿ.
Tng hù-siòng ê sı̂ ia̍h sı̄ án-ni, chhut-lēng nā bô liâm-piⁿ kiâⁿ, goá chiū khí ok-sim, m̄-nā phah peng, liân kòng goá ê sio̍k-koaⁿ iā káⁿ. Goá lóng bô thé-thiap só͘ koán ê peng, in iā oàn-hı̄n goá, tng bı̄n tùi kiaⁿ chiah thàn goá ê chhùi, bô tı̄-teh ê sı̂, chiū kā goá chiù-chó͘. Goá lóng bô chû-pi lı̂n-bín lâng.
Taⁿ hō͘ Iâ-so͘ kiù ê liáu-āu, Siōng-tè ê thiàⁿ thàng chhui-pek goá, chiah ài khoán-thāi só͘ koán-ê chhin-chhiūⁿ ka-kı̄ ê lâng. In nā kiâⁿ chhò, chiū ēng un-jiû khó͘-khǹg bián-lē, hoaⁿ-hí sià-bián in ê koè-sit. Khah siông chit hō ê hong-hoat ē iâⁿ in ê pháiⁿ, tı̀-kàu hoān só͘ tú-tio̍h ê gûi-hiám, kan-khó͘ in kap goá tâng-sim hia̍p-le̍k. Hiān-sı̂ goá ê hū-jı̂n lâng iā káⁿ kan-chèng goá sı̄ ná sin ê lâng, tùi goá hâng-ho̍k Iâ-so͘, lóng m̄-bat khek-khui phah i.
Goá toà tı̄ Lâm-chhiong hit-tia̍p chèng-hú bô chiàu kong-tō khoán-thāi goá, goá m̄ khéng hâng-ho̍k chiū kā goá sı̂. Só͘ koán ê peng chin m̄ kam. Koè kúi-nā goe̍h-jı̍t Tiuⁿ Hun ài oāⁿ Bı̂n-chú kok, koh kéng Soan-thóng chò hông-tè. Hit-tia̍p chêng só͘ koán ê koaⁿ kiò goá tio̍h khí peng; goán chhut-chiàn soà thâi-iâⁿ, āu-lâi pó-kú goá chò chiong-kun, chèng-hú chiah phài goá khı̀ Ô͘-lâm ê Siông-tek.
Sui-jiân goá miâ chò Ki-tok-tô͘, iáu-kú ka-kı̄ chai-iáⁿ ū chē-chē hāng kiâⁿ bô kàu, bē bián-tit khoà-lū sim bô kàu-gia̍h jia̍t thang put-sı̂ pò-iông tit-kiù ê tō-lí.
Siông-tek siâⁿ ê bo̍k-su bo̍k-su-niû tiàm siâⁿ-lāi siông-siông kap Pâng Gio̍k-siông kau-poê, chiah ū sūn chit sı̂ chò kan-chèng kóng, Lūn-kàu Pâng Gio̍k-siông goā phoê, i ê bı̄n-māu chin hó khoàⁿ, seng-khu lò-lò, koân la̍k-chhioh it. Sui-jiân i sı̄ chin khiam-pi ê khoán-sit, iáu-kú chò chiong-kun ū jı̂n-châi, ui-gı̂ gâu tng i ê chit.
I sı̀n Chú liáu-āu tı̍t-tı̍t chı̀n-pō͘ thiⁿ ê lō͘, kàu 1909 hit nı̂ Siōng-tè ēng i chı̍t ūi ê lô͘-po̍k só͘ thoân ê tō-lí hō͘ i koh-khah chai-iáⁿ tit-kiù ê chhim-ı̀, kap Sèng Sı̂n ê châi-lêng, i chiū ná jia̍t-sim.
Hiān-sı̂ chí-ū iàu-kín chı̍t hāng, sı̄ ài I só͘ koán-ê, bô lūn peng-teng, á-sı̄ hiah-ê sio̍k-koaⁿ pêⁿ-pêⁿ ē bat Iâ-so͘, lâi tit-tio̍h kiù. In lóng bô chia̍h hun, ia̍h m̄-bat lim chiú, pháiⁿ-chhùi iā m̄ chún, tı̀-kàu in ê hó tek-hēng sı̀-bı̄n pò-iông.
Siông-tek siâⁿ-lāi pún-jiân o͘-àm, hiān-sı̂ ı̂-sin. Pâng Gio̍k-siông koat-ı̀ ài tòng lâng khui pháiⁿ-kiáⁿ keng, liân ū sím-mı̍h put-ha̍p ê ang-á, chiū liâm-piⁿ thiah phoà. e-hng-sı̂ boē kàu cha̍p tiám cheng, ke-lō͘ pêng-chēng, siâⁿ-nı̍h peh-sı̀ⁿ an-ún khiā-khí.
Ū siat peng-teng ê tô͘-su koán, lāi-bı̄n ū loā-á-chē khoán ê chheh kap sin-bûn, êng ê sı̂, chhut-chāi in thang tiàm hia khoàⁿ. Iā ū hó chhit-thô ê só͘-chāi, hō͘ in chāi-tiûⁿ tàu cháu-lâi chı̄n pháu-cháu ê lō͘-chām, soà ēng la̍t tàu su-iâⁿ.
Iáu ū koh-khah hó ê hoat-tō͘ beh lı̄-ek hiah-ê khah lāu, tio̍h-siong koh soe-lám ê peng, kiaⁿ-liáu in āu-lâi bô chı̂ⁿ, ē pı̀ⁿ pháiⁿ chò chha̍t-húi; só͘-í chit sı̂ í-keng ū khui chı̍t keng hō͘ in ta̍k jı̍t chı̍t po͘ thang o̍h kúi-nā khoán ê kang-gē, kàu in bô tng peng ê sı̂ chheng-êng ū thang ka-tı̄ thàn chia̍h.
Hit keng an-pâi chin hó-sè, lāi-bı̄n chheng-khı̀-siùⁿ, só͘ siat ta̍k hāng chiàu chhù-sū. Tı̄-hia ū 100 goā tiuⁿ chhiah-boe̍h ê khı̀-khū; 30 goā tiuⁿ ê kui teh chit bı̄n-kin, 24 tiuⁿ chhia-saⁿ ê khı̀-khū thang chò peng ê hō i. Koh ū ı̀n-chheh koán teh bē choá pit, jı̄-phō͘, hit hō ha̍p lō͘-ēng ê mı̍h-kiāⁿ. Iā ū soà siat chı̍t-ūi lâi chò tı̂n-í, tı̂n-chhn̂g, kok hāng chò piān chiū bē peng khah chió chı̂ⁿ.
Chit kúi-nā nı̂ ê tiong-kan Pang Gio̍k-siông ê sio̍k-koaⁿ, kap peng-teng chheng-goā miâ í-keng niá siū sé-lé jı̍p-kàu,chin jia̍t-sim ho̍k-sāi Chú. Gō͘ keⁿ ê sı̂ chiū khí-lâi, boē chia̍h pn̄g ē thiaⁿ-tio̍h in teh gı̂m-si kám-siā Siōng-tè. Tı̄ kun iâⁿ moá sı̀-bı̄n chin ū hián-chhut kèng-khiân ê sim. Koh tı̄ An-hioh-jı̍t beh khı̀ lé-pài ta̍k-ê gı̄m Sèng-keng, ū sı̂ kiâⁿ lō͘ ài gı̂m-si, bı̄n-māu iā put-chí chhiò-iông.
Sin-le̍k 1919 nı̂ Pâng Chiong-kun chin tı̀-ı̀ ài beh chhiáⁿ chı̍t ūi ê bo̍k-su khui hùn-heng-hoē, hit kúi-jı̍t lāi tit-tio̍h hui-siông ê ki-hoē. Sian-siⁿ ta̍k jı̍t nn̄g po͘ chū-chı̍p ián-soat, chheng goā miâ ê peng kap sio̍k-koaⁿ hoaⁿ-hí lâi hù.
Bat chı̍t jı̍t Pâng Chiong-kun teh kı̂-tó ê sı̂, toā siàu-liām pún-kok, thè in kiû chin khún-chhiat, soà lâu ba̍k-sái thı̂-khàu. Hiah-ê sio̍k-koaⁿ peng-teng kap i siong-sim tòng bē tiâu, chē-chē khui siaⁿ liân-liân kı̂-tó, tı̀-kàu ū lâu ba̍k-sái, tâng sim chı̍t ı̀, ūi tio̍h kok-ka khoà-lū, kiû Siōng-tè lı̂n-bín peh-sı̀ⁿ.
Nı̂-boé koh chhiáⁿ bo̍k-su liân-liân cha̍p jı̍t kap peng káng-kiù Sèng-keng. Chı̍t po͘ Pâng Chiong-kun pún-sin chò chú-lí, chı̍t po͘ chhe i khah koân ê sio̍k-koaⁿ thè i liāu-lí.
Hit ê bo̍k-su chin siū i hó khoán-thāi, ū sı̂ chhiáⁿ i kap i chò hoé chia̍h, kàu beh khı̀ hit-tia̍p, phài chı̍t miâ peng taⁿ hêng-lí, koh chhe chı̍t ê koaⁿ sàng i kàu lo̍h chûn, soà kā i thiah toaⁿ.
Lūn kàu Pâng Gio̍k-siông só͘ kiâⁿ ê hó sū beh lı̄-ek siâⁿ-lāi ê peh-sı̀ⁿ, sı̄ sǹg bē liáu. I iā sı̄ chin iàu-kín hiah-ê sio̍k-koaⁿ ê hu-jı̂n ū ki-hoē thang siū kà-sı̄, lâi bat Iâ-so͘; só͘-í ū sı̂ chhiáⁿ bo̍k-su-niû, ko͘-niû tiàm in tiong-kan, ín-chhoā in khah bat tō-lí. Iā ū lēng-goā khui chit keng o̍h, hō͘ hiah-ê hu-jı̂n thang bat jı̄, soà lâi káng-kiù Sèng-keng. Kı̄n-lâi cha̍p-goā ê niá sé-lé jı̍p-kàu.
Téng-bı̄n só͘-kı̀ chin ē kám-ke̍k lâng ê sim. Tı̄ thàn tō-lí ê kok siōng-chhiáⁿ m̄-bat khoàⁿ chı̍t-ê chiong-kun kap i ê peng hiah jia̍t-sim, hô-hòng tı̄ goā-kok! Pâng Gio̍k-siông í-goā m̄-bat thiaⁿ--tio̍h.
Chhiáⁿ khoàⁿ Pò ê lâng tio̍h chin tı̀-ı̀ thè Pâng Chiong-kun kı̂-tó, bāng Siōng-tè ēng i ná kú ē ná lı̄-ek pún kok, soà ín-chhoā ná chē peng bat Iâ-so͘.
(Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 430 koàn, 1921 nı̂ 1 ge̍h)
