e̍k su̍t
1. Siàu-liân ê seng-oa̍h:
Pún jı̂n Iok-hān (John Bunyan), chı̍t ê chho͘-iá, bô sı̀n-gióng, ài lim-chiú ê hòng-tōng kiáⁿ, siū Chú ê kng chiò chiâⁿ-chò chı̍t ê iú-miâ ū lêng-le̍k ê thoân-tō-chiá. Saⁿ-kap lâi khoàⁿ i ê lio̍k-toān ê sı̂, hō͘ lán boē kı̀m-tit ài chàn-bí lán kı̂-biāu ê Chú.
Pún-jı̂n Iok-hān chhut-sı̀ tı̄ 1628 nı̂ 11 goe̍h 30 jı̍t, tı̄ Eng-kek-lân ê Í-le̍k-to (Elstow) chı̍t ê sàn-chhiah ê pó͘-tiáⁿ sai-hū ê chhù. Tng i hō͘ lāu-bó phō kàu pài-tn̂g siū soé-lé ê sı̂, ū ê lāu hū-jı̂n-lâng khoàⁿ-tio̍h i, chiū ū-giân kóng: “Chit ê gín-ná teh beh chiâⁿ-chò iú-miâ ê lâng.” Chóng-sı̄ chit ê û-giân kàu i ê chheng-liân sı̂-tāi, ná chhin-chhiūⁿ bô ǹg-bāng thang sı̍t-hiān. In-ūi i só͘ kau ê pêng-iú hō͘ i ê seng-oa̍h piàn-moá o͘-àm----ài lim-chiú, ài mē lâng, bô sı̀n-gióng.
2. Choán-piàn:
1649 nı̂, i kap chı̍t ê miâ choè Má-lı̄-a ê lú-chú kiat-hun. Má-lı̄-a sı̄ chı̍t ê khiân-sêng ê Ki-tok-tô͘. Múi lé-pài ín-chhoā i ê tiōng-hu chham-ka chū-hoē; chóng-sı̄ bo̍k-su só͘ kóng ê tō-lí, chhin-chhiūⁿ pài-tn̂g ê chio̍h-chhiûⁿ chı̍t-iūⁿ hō͘ Iok-hān kám-kak bô chhù-bı̄.
Ū chı̍t-jı̍t tùi lé-pài tò-lâi, i tùi i ê hū-jı̂n-lâng kóng “Má-lı̄-a ah! Kin-á-jı̍t bo̍k-su kóng ê lóng sı̄ teh kóng goá, goá phû-phiò ê seng-oa̍h----ài chiù-chó͘, ài loé-mē, ài chau-that lâng. ”I kóng chia ê oē, ná chhin-chhiūⁿ ū siū kám-tōng ê khoán-sit. Chóng-sı̄ chia̍h-pá liáu-āu, i iû-goân chiàu-kū kàu chháu-tiûⁿ kap chá-chêng ê pêng-iú thit-thô. I tı̄ chháu-tiûⁿ phah chı̍t-tiûⁿ kiû liáu, gia̍h chhiú beh koh phah, chóng-sı̄ kı̂-koài, i ê chhiú hut-jiân bô la̍t, koh thiaⁿ-tio̍h chı̍t ê siaⁿ kóng “Lí goān-ı̀ thoat-lı̄ choē chiūⁿ thian-tông, á-sı̄ toà choē lo̍h tē-ge̍k?” I tio̍h toā-kiaⁿ, sûi-sı̂ thêng-chí ūn-tōng tńg-khı̀.
Tùi hit jı̍t khí, i kái-piàn i ê seng-oa̍h, Chú-jı̍t chham-ka lé-pài nn̄g-po͘, ē-po͘ sı̂ iā koh kàu chháu-tiûⁿ thit-thô, ta̍k-jı̍t tha̍k Sèng-keng nn̄g-pái, àm-kı̀ ta̍k-tiâu kài-bēng, bô koh chiù-chó͘ lé-mē, chı̄n-la̍t tô͘-bô͘, tui-kiû kèng-khiân, kong-gı̄ ê seng-oa̍h Chóng-sı̄ i ê sim lóng tit boē tio̍h sià-choē ê pêng-an, koè-khı̀ ê choē, siông-siông khòng-kò chek-pı̄ i. I ê tióng-lú tı̄ hit sı̂ chhut-sı̀, chhut-sı̀ chhiⁿ-mı̂, i siūⁿ kóng che sı̄ chhut tı̄ Siōng-tè ê hêng-hoa̍t.
3. Chhoē tio̍h Ki-tok:
Ū chı̍t-jı̍t i taⁿ-tàⁿ kiâⁿ tı̄ ke-lō͘, beh kā lâng pó͘-tiáⁿ. I thiaⁿ-kı̀ⁿ chı̍t-tı̄n hū-jı̂n-lâng teh tâm lāi-sim ê pêng-an. I oá-khı̀ kóng-khí i sim-lāi ê kan-khó͘, in chiū khǹg i khı̀ chhoē Kí Hok-tek bo̍k-su (Pastor John Gifford) i sı̄ chı̍t ê Chı̀m-sı̀n-hoē ê bo̍k-su.
Hit-àm i bāng-kı̀ⁿ hiah ê hū-jı̂n-lâng chē tı̄ soaⁿ-piⁿ, chin khoài-lo̍k ê khoán-sit, nā-sı̄ tı̄ soaⁿ ê hit-pêng sı̄ o͘-àm, chhiⁿ-chhı̀n, iā i pún-sin khiā tı̄ hia.
I kiaⁿ-hiâⁿ kàu chhéⁿ, i âu-kiò kóng “Goá m̄ kiaⁿ goá ê jio̍k-thé siū-khó͘, goá chí kiaⁿ goá ê lêng-hûn sit-lo̍h.” I ê sim iáu boē tit-tio̍h Ki-tok ê pêng-an.
I chiū chiàu lâng ê khó͘-khǹg khı̀ chhoē Kí Hok-tek bo̍k-su. Bo̍k-su só͘ hō͘ i ê hoê-tap sı̄ “soè-kiáⁿ, lí tek-khak tio̍h chhoē Ki-tok, m̄-sı̄ khò kàu-hoē, tio̍h khò lí ê sı̀n, che sı̄ tit-kiù ê ı̂-it lō͘-tô͘.”
“Chhoē-kiû Ki-tok? I tı̄ tá-lo̍h?” I khoàⁿ boē tio̍h Ki-tok, i ê sim iu-būn kàu-ke̍k, thong-mı̂ sit-bı̂n. Ū chı̍t-àm i siūⁿ kàu Iû-tāi boē Iâ-so͘ chiū kám-kak ka-kı̄ só͘-hoān ê iā sı̄ boē thang sià-bián ê choē. Siūⁿ kàu chia, i chiū hoan-sin khí-lâi cháu chhut-khı̀ goā-bı̄n ê chháu-tiûⁿ kı̂-kiû sià-bián, chhoē-kiû Ki-tok. Chit sı̂ ê sim tit-tio̍h pêng-an, khoài-lo̍k, iu-būn kiaⁿ-hiâⁿ bô khı̀, Chú ê pêng-an chhiong-moá i ê sim.
4. Khai-sí thoân-tō:
Tit-tio̍h Ki-tok ê pêng-an í-āu, i chin hó-táⁿ chò kiàn-chèng, bô kú siū kéng choè chip-sū. Lâng-lâng chin ài thiaⁿ i só͘ thoân ê hok-im-----sià-choē ê tō-lí, Ki-tok ê pêng-an----, bô kú i chiū chiâⁿ chò chı̍t ê chū-iû thoân-tō-chiá. Sui-jiân i sı̄ chı̍t ê bô siū kàu-io̍k ê pó͘-tiáⁿ sai-hū, nā-sı̄ i ka-kı̄ jia̍t-sim tui-kiû, khí-thâu chiū piáu-hiān chin hó ê sêng-chek. I ê thâu chı̍t pún chheh chhut-pán tı̄ 1658 nı̂, kiò choè “Tē-ge̍k ê ai-oàn.”
1655 nı̂, i ê hū-jı̂n-lâng koè-óng, pàng-hē 4 ê kiáⁿ lóng tio̍h Iok-hān chhin-chū hû-ióng. 5 nı̂ āu i koh kap chı̍t ê chêng-chhe ê pêng-iú Í-lı̄-sa-pek kiat-hun.
Hit sı̂ Eng-kok chèng-hú thong-koè chin choē hoat-lu̍t ap-pek bô hōng kok-kàu ê lâng, kui-tēng jı̂n-bı̂n tio̍h tı̄ it-tēng ê kàu-hoē lé-pài, koh tio̍h chiàu kı̂-tó-su kı̂-tó, nā bô chiū-sı̄ ûi-hoān kok-hoat. 1660 nı̂ Cha-lí jı̄-sè chip-chèng, khai-sí pek-hāi bô hōng-kàu ê lâng, chit ê siau-sit thoân-kàu Iok-hān, chóng-sı̄ i iû-goân chiàu-siông chū-hoē.
5. Siū lia̍h koaiⁿ-kaⁿ:
Ū chı̍t lé-pài Iok-hān chiàu-siông kàu chı̍t ê chng-siā chú-chhı̂ lé-pài, khoàⁿ-kı̀ⁿ kui-tı̄n lâng ûi-lûi tı̄ chháu-tiûⁿ, bı̄n tài iu-iông; in khoàⁿ-kı̀ⁿ Iok-hān lâi chiū khǹg i thêng-chí chū-hoē chiah boē tú-tio̍h gûi-hiám, Iok-hān chin hùn-khài, toā-siaⁿ hoah kóng “M̄ kiaⁿ in lâi, lán iàu-kín tio̍h thoân hok-im.”Khui-hoē gı̂m-si liáu, Iok-hān kı̂-tó, tú-kóng “A-men” ba̍k-chiu khui khoàⁿ-kı̀ⁿ kéng-chhat khiā tı̄ mn̂g-kháu, jı̍p lâi chiū lia̍h Iok-hān khı̀.
Tē 2 jı̍t Iok-hān khiā tı̄ hoat-têng, sím-phoàⁿ-koaⁿ chek-mn̄g i kóng “Lí cháiⁿ-iūⁿ m̄ kiám-thó lí ê só͘ choè?” Iok-hān ı̀n kóng “Goá í-keng kiám-thó liáu. Goá sı̄ teh thoân Siōng-tè ê tō-lí, khǹg lâng lı̄-khui choē, kui-ǹg Ki-tok.” Sím-phoàⁿ-koaⁿ siū-khı̀ hoah kóng “Lí chiàu lí ê ı̀-sù chò.”
Iok-hān siū phoàⁿ choē 6 nı̂, i ê hū-jı̂n-lâng chin ióng-kám kàu hoat-koaⁿ ê bı̄n-chêng ai-kiû, in tah-èng chí-iàu Iok-hān iok-sok bô koh thoân hok-im chiū beh tháu-pàng i, chóng-sı̄ Iok-hān kian-koat kóng “Goá kin-á-jı̍t chhut-kaⁿ, chiū kin-á-jı̍t thoân hok-im.” I ê hū-jı̂n-lâng iā kap i tâng sim-chı̀, bián-lē, an-ùi i, sui-jiân in bó͘-kiáⁿ siông-siông bô thang chia̍h-pá, koè chin pı̂n-khó͘ ê seng-oa̍h, chóng-sı̄ bô ū chı̍t-kù ai-oàn.
Ū chı̍t sı̂ tú-hó kaⁿ-ga̍k ê khàn-siú sı̄ chı̍t ê tông-chêng Iok-hān ê sı̀n-tô͘, chiū siông-siông àm-mı̂ tháu-pàng i chhut-kaⁿ, thàu-chá chiah koh tńg-lâi. Chóng-sı̄ chı̍t ê tiong-sêng ê Chú ê lô͘-po̍k, m̄-sı̄ tńg-khı̀ ka-kı̄ ê chhù hióng-siū ka-têng ê thiàⁿ-chêng, i lı̄-iōng àm-mı̂ iû-goân chū-chı̍p sı̀n-tô͘ tı̄ kau-goā phian-phiah ê só͘-chāi bián-lē in. Iā hiah ê sı̀n-tô͘ iā kam-goān mō͘ sèⁿ-miā ê gûi-hiám khı̀ pı̀-bı̍t chū-hoē. Ū sı̂ tı̄ chū-hoē-āu i tńg-khı̀ i ê chhù, khoàⁿ i ê bó͘-kiáⁿ; tng i khoàⁿ-kı̀ⁿ in só͘ koè ko͘-khó͘ ê seng-oa̍h, boē kı̀m lâu ba̍k-sái. I lám tiâu hit ê chhiⁿ-mı̂ ê cha-bó͘-kiáⁿ kóng: “Kiáⁿ ah! Goá khoàⁿ-tio̍h lín hō͘ goá liân-lūi kàu án-ni, goá ê sim chhin-chhiūⁿ to teh chha̍k; chóng-sı̄ goá boē thang in-ūi thiàⁿ lín lâi poè-bı̄n thiàⁿ goá ê Chú!” Ah! Ki-tok ê thiàⁿ í-keng chiàm-niá i ê sim, i í-keng koat-sim ūi chin-tō hi-seng.
Iok-hān tı̄ kaⁿ-ga̍k-lāi bô kú chiū ū 60 ê tâng-phoāⁿ lah! In-ūi chèng-hú jı̍t-mı̂ phài-lâng lia̍h hoán-tùi kok-kàu ê lâng. Iok-hān chiū choè in ê bo̍k-su, tı̄ kaⁿ-ga̍k lāi tâng gı̂m-si lé-pài. M̄-nā án-ni i koh khai-sí siá-chok chhut-pán chit-pún“Hong-hù ê un-tián,” chin oē pang-chān lâng koè chhı̀-liān ê seng-oa̍h.
6 nı̂ ê kaⁿ-ga̍k seng-oa̍h liáu Iok-hān siū tháu-pàng chhut kaⁿ, chóng-sı̄ i bô boē kı̀-tit “kin-á-jı̍t chhut kaⁿ, kin-á-jı̍t thoân-tō” ê chêng-giân. Boē kàu chı̍t lé-pài, i chiū koh siū lia̍h koaiⁿ-kaⁿ. Koh keng-koè 6 nı̂, chiū-sı̄ 1672 nı̂, Cha-lí jı̄-sè soan-pò͘ sı̀n-kàu chū-iû lēng, Iok-hān keng-koè 12 nı̂ ê kaⁿ-ga̍k seng-oa̍h kàu chit sı̂ chiah tháu-pàng, hit sı̂ i 44 hoè.
6. Kaⁿ-ga̍k-lāi ê tù-chok:
Chhut-ga̍k liáu-āu, Iok-hān koh siū phèng-choè bo̍k-su. Chóng-sı̄ 3 nı̂ āu kok-hoē koh thui-hoan kok-kàu chū-iû lēng, chit ūi bo̍k-su Iok-hān tē saⁿ pái koh jı̍p kaⁿ-ga̍k (1675 nı̂ 3 goe̍h). Lán āu-sè ê lâng kiám-chhái beh in-ūi i tē saⁿ-pái siū lia̍h lâi kám-siā Siōng-tè, in-ūi chit pái oân-sêng i ê bêng-tù, lán só͘ ài tha̍k ê “Thian-lō͘ le̍k-thêng”. Thian-lō͘ le̍k-thêng ê chú-kak----Ki-tok-tô͘----thang kóng sı̄ i pún-sin. I tı̄ chhoē-tio̍h Ki-tok ê sı̍p-jı̄-kè í-chêng sı̄ ūi-tio̍h choē loā-nı̍h siū-khó͘, tú chhin-chhiūⁿ kha-chiah phāiⁿ tāng-tàⁿ, i ēng sè-kan ê hong-hoat---kiâⁿ-hó----beh lâi tû tāng-tàⁿ. Chóng-sı̄ boē-oē, tı̍t-kàu i chhoē tio̍h Thoân-tō-ê (ín-chhoā i kui Chú ê Kí Hok-tek bo̍k-su) kiò i tio̍h chhoē kı̀ⁿ Ki-tok.
Iok-hān tē 3 pái siū lia̍h tı̄ kaⁿ-ga̍k chí-ū kúi kò-goe̍h, in-ūi chèng-hú ê chèng-chhek koh piàn-keng, Iok-hān koh siū tháu-pàng.
1678 nı̂ Iok-hān chiong i tı̄ ga̍k-tiong ê kiat-chok---Thian-lō͘ le̍k-thêng chhut-pán. Kàu choè-kı̄n ê thóng kè chit-pún chheh í-keng hoan-e̍k choè 124 chióng ê gú-giân chhut-pán. Tû-liáu Sèng-keng í-goā sı̄ siau-liōng choè-toā ê chheh.
7. Siū-tiàu kui-thian:
Í-āu Iok-hān chò ū lêng-le̍k ê thoân-tō-chiá. Chū-hoē siông-siông sı̄ kúi-nā chheng hoē-chiòng. Chı̍t-bı̄n i iā kè-sio̍k siá-chok, kàu i 60 hoè ê sı̂ í-keng ū 21 chióng ê tù-chok.
1688 nı̂ hā-thian, ū 2 ê pē-kiáⁿ seⁿ khí oan-ke, Iok-hān beh khı̀ kā in hô-kái, tô͘-tiong gū-tio̍h toā-hō͘, choân-sin tâm, chiū kàu pêng-iú ê chhù hioh-khùn. Kàu Chú-jı̍t i bián-kióng khı̀ káng-tō, koè bô kúi-jı̍t chit-ūi Chú tiong-sı̍t iú-le̍k ê kang-lâng an-jiân kui-thian.
I sui-jiân soah liáu i ê kang, jı̍p tı̄ an-hioh, chóng-sı̄ i só͘ lâu hō͘ lán ê bô͘-iūⁿ hō͘ lán thang o̍h---o̍h i chı̄n-tiong kàu-boé ê cheng-sı̂n.
(Oa̍h-miā ê Bí-niû tē 39 kı̂, 1957 nı̂ 8 ge̍h)
