Pāi-hoāi Sı̂-jı̍t ê Thâng

Thâng ū chin-chē chéng, tāi-khài lâi kóng ū nn̄g-lūi. Chhin-chhiūⁿ chúi-ke chia̍h tiū-á thâng, tō͘-kún ē hō͘ thô͘ sang, chhâm ē thò͘ si, phang ē pàng-bı̍t, chiah-ê hō-chò ū lı̄-ek ê thâng. Chháu-meh ē hāi só͘ chèng ê gō͘-kak, pe̍h-hiā ē chhia chhâ, chián-hı̂ chia̍h chheh, báng-á ē tèng lâng, chiah-ê hō-chò hāi thâng. Lūn sı̂-jı̍t ê tiong-kan kiám iā ū hāi thâng? Sè-jı̄ lâi siūⁿ, m̄-nā chı̍t chéng; pâi-lia̍t tı̄ ē-bı̄n.

1. Phoà-pı̄ⁿ. Pı̄ⁿ-thiàⁿ m̄-sı̄ lán só͘ ài, chóng--sı̄ lâng bē bián-tit ē pı̄ⁿ. Chá-sı̂ Bēng-he̍k sui-jiân béng, Khóng-bêng chhit pái pàng i khı̀, iû-goân koh lia̍h tio̍h. Khun-lûn koan khiok kian-kò͘, kiⁿ-kó͘ phah saⁿ-ē hit-sı̂, chiū hō͘ Te̍k-chheng chiàm khı̀. Nā-sı̄ phoà-piⁿ chı̍t-ē kàu, sui-sı̄ ū tı̀-sek ê lâng, eng-hiông ê chiòng, bô pō͘ thang kı̀m i bo̍h-tit lâi, kah i kín-kín khı̀; siūⁿ kàu pêng-siông ê peh-sı̀ⁿ koh khah sı̄ án-ni. Ū-ê thàu-jı̍t tó bı̂n-chhn̂g, chhun chı̍t-ē khùi neh--leh neh--leh. Ū-ê ná-kú ná sán, thong nı̂ hiⁿ-hiⁿ chhan. In sui-jiân ài tha̍k-chheh, tha̍k-chheh bē-ē, sui-jiân ài chò seng-lí, chò seng-lí bô hoat-tit. Khùi-la̍t tùi án-ni soe, chı̀-khı̀ tùi án-ni bô. Kong-im khang koè, sím-mı̍h hō͘ i án-ni? Bô m̄-sı̄ hō͘ pı̄ⁿ thâng chhńg-khı̀.

2. Phah m̄-kı̀ⁿ mı̍h, chhiau-chhoē. Thiⁿ-tē ū tiāⁿ-tio̍h ê ūi, bān-mı̍h lóng ū i-ê chhù-sū, ke-lāi ê mı̍h iā tio̍h án-ni. Siat-sú mı̍h bô tiāⁿ-tio̍h ūi, loān-loān cho̍h, chiū iàu-ēng ê sı̂, bô thang ēng. Kiám-chhái i-chiûⁿ, kiám-chhái keng-chheh, chhoē kúi-nā tiám-cheng, m̄-ā iáu-boē tio̍h. Ū-sı̂ chı̍t-ê ba̍k-kiàⁿ kùi tı̄ heng-chêng, thǹg lâi the̍h tı̄ chhiú-nı̍h, chhut-khı̀ chhit-thô. Kàu tò-lâi tú-hó iû-piān the̍h phoe lâi, chiū ài the̍h ba̍k-kiàⁿ lâi khoàⁿ phoe; bong bô, chiū chhiau seng-khu, sàu thô͘-kha, goā-kháu sı̀-kè chhoē, tú-tio̍h lâng chiū mn̄g, tùi hông-hun ê sı̂ kàu 10 tiám-cheng, chhoē lóng bô tio̍h. Bó͘ kháu-chàu ū ti-tiâu, ūi bô kian-kò͘, chı̍t-chiah ti soà cháu chhut khı̀, thong ke ê lâng lóng khı̀ chhoē, kàu lia̍h tio̍h, í-keng le̍k-koè nn̄g tiám-cheng. Chit-ke 8 lâng, kiōng hùi 16 tiám. Koh mı̍h-kiāⁿ hō͘ chha̍t thau-the̍h khı̀, tio̍h chhiau-chhoē ê sı̂-kan, he m̄-bián kóng. Lūn-kàu náu-chhoé ê la̍t soe-lám, liâm-piⁿ hē, liâm-piⁿ bē kı̀-tit, ūi-tio̍h án-ni lâi chhoē mı̍h, hoè sı̂ kài-chē.

3. Hòng-chhiòng su-io̍k. Chin-chhám! Su-io̍k teh hāi lâng. Su-io̍k sı̄ ēng khoài-lo̍k hó-khoàⁿ lâi jia-khàm, hō͘ lâng bē kı̀-tit āu-lâi ê chai-hō. Só͘-í gōng-lâng siông-siông khı̀ hoa-ke liú-hāng lâi chhit-thô, phah-sǹg in kap Tông Bêng-hông teh iû goa̍t-tiān bô koh-iūⁿ. Bô loā-kú, phoà-pı̄ⁿ ı̂ⁿ-tı̂ⁿ, chhám kàu bē kóng tit, hêng-chōng soà pı̀ⁿ chhin-chhiūⁿ Thek-koái sian. Chia̍h io̍h chiū nā ū èng-hāu, iā tio̍h chin chē nı̂. Siàu-liân ché-tē jı̍p a-phiàn-koán, teh siūⁿ chia̍h tām-po̍h bô siong-kan. M̄-kú lō͘-boé tiâu a-phiàn, m̄-ài chia̍h bē soah-tit. Tùi án-ni mê soà-chiap jı̍t, tó bı̂n-chhn̂g thêng-hûn thò͘-bū, ū-sı̂ nn̄g boé-lêng chhiúⁿ chu. Phah-sǹg jı̍t-chí chin khó-sioh! Iū-koh peh-sı̀ⁿ put-bo̍k ài sio-thâi, pang-kok sit-hô khí kau-chiàn, cheng-chiàn kú-kú, sı̂-jı̍t tùi án-ni hiat-ka̍k, koh khah khó-sioh!

4. Ài sio-kò. Koaⁿ-hú pún-sı̄ ūi-tio̍h tı̄-lí peh-sı̀ⁿ chiah ū siat, peh-sı̀ⁿ siū oan-khut chiū khı̀ hun-sò͘, che-sı̄ chū-jiân ê lí. Chóng--sı̄ ài sio-kò ê lâng, i khoàⁿ sio-kò chò chhit-thô; bô-liōng ê lâng, phah-sǹg kı̀ⁿ koaⁿ sı̄ ha̍p-lí, tùi án-ni gê-mn̂g ê àn-kiāⁿ têng-têng tha̍h-tha̍h. Sio-kò ê jı̍t kàu nn̄g-pêng tùi sı̀n, he̍k-sı̄ chit tn̂g o͘ pe̍h oh hun-bêng, chiū ǹg-bāng tē-jı̄ tn̂g, he̍k-sı̄ kin-á-jı̍t iáu-boē phoàⁿ-koat, chiū bāng āu-jı̍t. Chóng--sı̄ tāi-chı̀ ū tông-tu̍t, siông-siông ū iân-kı̂, kiám-chhái 3 nı̂ 5 nı̂ àn iáu-boē kiat. Sè-jı̄ séng-chhat in só͘ saⁿ-chiⁿ ê châi-sán, sı̍t-chāi bē khah kùi-khı̀ só͘ le̍k-koè ê jı̍t-chí. Sı̂ nā khı̀, kiám ē koh lâi?

5. Chò kang bē-hiáu siat tú-hó. Biâu-le̍k ū lâng chhiàⁿ chı̍t-ê chú-chia̍h-ê, chı̍t-pái kah i the̍h 5 chiam chı̂ⁿ tah tāu-iû kap bé chhang-thâu. Hit lâng tò-lâi, thâu-ke kah i tio̍h khı̀ bé bah. Bé-liáu chiū chhe i koh khı̀ bé tāu-koaⁿ. Koh ū lâng tı̄-chia beh Chheh-pâng hêng siàu, Tāi-jı̂n-biō siu chhù-soè, I-koán thó-io̍h. I bô sǹg hit-ê tiám-cheng kap lō͘-chām ê chhù-sū, chiah khı̀ pān tāi-chı̀. Loān-loān chò, Chheh-pâng hêng-siàu, Tāi-jı̂n-biō siu chhù-soè, I-koán thó io̍h. Téng-bı̄n hit nn̄g lâng in lâi óng ê sı̂, kan-ta ēng 10 hun-cheng lâi sǹg, lí khoàⁿ liáu-sı̂ loā-chē.

Á-sı̄ ū lâng teh chú-tàu, it-bı̄ kò͘ chú pn̄g, bē hiáu-tit thàn pn̄g iáu-bē se̍k ê sı̂, seng chhiat-chhài khı̀ chú, jiân-āu pn̄g se̍k chhài iā se̍k. Kang bē séng, sı̄ koh kín, chiū pāi-hoāi sı̂-jı̍t ê thâng hāi lán kiám ē tio̍h?

6. Chò kang bô tiāⁿ-tio̍h ê sim. Bat khoàⁿ-tio̍h o̍h-á ê ha̍k-seng teh tha̍k-chheh, tia̍p-á-kú-á so kha pê chhiú, tia̍p-á-kú-á iúⁿ chúi koàn tō͘-kâu, tia̍p-á-kú-á hiat kiû tàu su-iâⁿ, tia̍p-á-kú-á chhiū-kha khioh koé-chí, iân-chhiân chin kú, chı̍t pún chheh tha̍k chiah ē se̍k. Koh ū lâng bat o̍h kok-gú, poàⁿ-lō͘ soah-khı̀, tò-khı̀ choh-sit. Kàu āu--lâi kap Jı̍t-pún lâng kau-poê, chhùi khui thı̍h-thu̍h háu, chiah hoán-hoé beh koh o̍h kok-gú. Chóng--sı̄ chêng só͘ o̍h ê, taⁿ bē kı̀-tit, put-tek-í tio̍h tùi chho͘-ha̍k phah-khí. Iū-koh lán nā chò kang bô tiāⁿ-tio̍h ê sim, chū-jiân bô tiāⁿ-tio̍h ê kang, kui jı̍t só͘-chò bô chhù bô sū, put-tap put-chhı̍t, liâm-piⁿ tha̍k Kū-iok, liâm-piⁿ o̍h si-tiāu, liâm-piⁿ piàⁿ lāi-bı̄n, liâm-piⁿ io gín-ná. Kàu ê-hng siông-sè siūⁿ kin-á-jı̍t ê só͘-chò, ná chún bô mı̍h. Chı̍t jı̍t ê sı̂-chūn kui tó-ūi, kiám m̄-sı̄ tı̄ bô tiāⁿ-tio̍h sim ê thâng pak-tó͘-lāi mah? Jı̍t-jı̍t nā ū tiāⁿ-tio̍h kang, put-tı̀ kàu án-ni.

7. Bô ha̍p sı̂-chūn ê chhit-thô. Chhit-thô ê sū khiok ū lı̄-ek lâng, nā bô chiàu-sı̂ lâi chò ū hām-hāi. Phah-kiû ê lâng tı̄ kiû-po͘ cháu-lâi cháu-khı̀, seng-khu teh ūn-tōng, hiat-khı̀ ē liû-thong, sin-thé ē ióng-chòng. Siat-sú kui jı̍t lóng án-ni, hit-ê sı̂-jı̍t chiū kui tı̄ khang. Tioh-kı̂ sı̄ chhù-bı̄ ê chhit-thô, ē khui lâng ê tı̀-sek, ke-thiⁿ lâng ê lêng-khiáu. Jı̍t-sı̂ nā tioh m̄ soah, sı̄m-chı̀ thong-mê iā án-ni, tek-khak tio̍h chı̍t-pái toā-khùn; sı̂ jı̍t tek-khak khı̀, m̄ thèng-hāu lí khùn chhéⁿ. Chá-jı̍t goá khí-thâu o̍h tiò hı̂, lia̍h tio̍h chı̍t-boé seng-khu bô saⁿ chhùn tn̂g, sim chin hoaⁿ-hí, soà bē kı̀-tit goá sı̄ tı̄ chúi piⁿ. He! tiò-hı̀ kài sim-sek. Chóng--sı̄ nā hō͘ i bê-khı̀, lóng bô ān-tiāⁿ sı̂-kan, chiū hūn-lāi ê tāi-chı̀, ē tı̀ chi tō͘-goā. Án-ni, sı̄ chiong ū lō͘-ēng ê jı̍t-chí, hē tı̄ bô lō͘-ēng ê só͘-chāi. Hāiⁿ! sı̂ í-keng khı̀, tui bē tio̍h.

8. Pı̂n-toāⁿ. Pı̂n-toāⁿ ê lâng bô chı̀-khı̀, in-khı̂n sı̄ sím-mı̍h, sı̂-jı̍t sı̄ pó-poè, i-ê sim bē thong-ta̍t. Só͘-í jı̍t-thâu nā lo̍h-soaⁿ, i bô thó͘-khùi, chá-khí-sı̂ jı̍t chhut, i bô hoaⁿ-hí. Ke-lāi ê lâng kóng, Tang-pêng kng lah, lí tio̍h peh-khí--lâi. I kóng, Hó; nā-sı̄ iû-goân teh tı̄ bı̂n-chhn̂g--nı̍h hoan-lâi hoan-khı̀, chhin-chhiūⁿ mn̂g tı̄ mn̂g-khū. Lám chhiú koh khùn, siūⁿ ài sió-bı̂n chı̍t-chhéⁿ, khah thêng chiah khí-lâi. Pêng-sò͘ ài êng, sı̀-kè sô tı̄ chhù-piⁿ thâu-boé, lâi kóng só͘ m̄ eng-kai kóng-ê. Tng i teh chhut-khı̀ chò kang, bān-bān chhin-chhiūⁿ tioh gû-chhia; kàu chò bêng-pe̍k, tò-tńg-lâi chhin-chhiūⁿ chhèng-ki-chı̀ⁿ. Chiū ū-sı̂ chò kang chin kín, iā sı̄ ló-chhó. Koh tāi-chı̀ nā kàu chhiú, siông-siông ka-tı̄ ān-kóng, Jı̍t iáu-chá, khoài-khoài sió-thêng chiah chò. Ū-sı̂ kóng, bı̂n-ná-jı̍t chiah chò, bē bān. Chio i chò hó, chhut-chhùi chiū the, kóng, Goá chā-jı̍t kha náu-tio̍h bē kiâⁿ, kiám-chhái kóng, Thâu-thiàⁿ m̄-káⁿ chhoe-tio̍h hong, chhiáⁿ bān kúi-jı̍t chiah lâi khı̀. Tùi án-ni, tı̀-kàu pah-hāng tāi-chı̀ lóng m̄-hó, só͘ chò tām-po̍h, hoè-sı̂ kài-chē, chin thang oàn-hı̄n.

Jı̍t-pún tú-á lâi Tâi-oân hit-tia̍p, Sai-lê tē-hng, ū lâng khioh tio̍h chı̍t-kńg toā-bóng kńg ê choá, chai sı̄ Jı̍t-pún lâng ê mı̍h, chóng m̄-chai sı̄ sím-mı̍h mı̍h, chiū khı̀ tâi tı̄ thô͘-nı̍h. In-ūi kiaⁿ hō͘ Jı̍t-pún lâng chhâ chai, soà hō͘ i thâi. Āu--lâi pêng-iú tùi hia koè, ū chiong chit-ê tāi-chı̀ lâi kap i tām-lūn, chiah chai sı̄ kim-phiò. Ku̍t chhut-lâi khoàⁿ í-keng noā liáu-liáu, chiū thó͘-khùi bô soah. Sio̍k-gú kóng, It-chhùn kong-im, it chhùn kim. Hoè-sı̂ hoè jı̍t ê lâng iā chhin-chhiūⁿ án-ni, chit-tia̍p m̄-chai thang thiàⁿ-sioh sı̂-jı̍t, āu--lâi hoán-hoé sı̄ khah tı̂.

Taⁿ jı̍t-chí m̄-sı̄ lán-ê, sı̄ Chú só͘ siúⁿ-sù; lán pàng-sak m̄ ēng, sı̄ khı̀-sak I-ê in, sêng-siū lâi m̄ ēng, sı̄ ko͘-hū I-ê in, ēng bô chiàu ha̍p-gı̂, sı̄ ûi-ke̍h I-ê chí-ı̀. Só͘-í tû-khı̀ thian-jiân pı̄ⁿ (m̄-sı̄ chū chhú ê), ngó͘-gū-jiân ê tāi-chı̀, í-kı̍p tùi m̄-chai-iáⁿ lâi Phah-sǹg jı̍t-chí ê í-goā, nā bô pó-sioh kong-im, kiaⁿ-liáu ū choē. Chit sè-kan, bô chı̍t-lâng bô hō͘ pāi-hoāi sı̂-jı̍t ê thâng só͘ ûi-khùn, chiū-sı̄ ài tû-khı̀, tû iā bē liáu. Chiàu goá ê gû-kiàn, lán tio̍h lâi o̍h choh-sit lâng teh châu-bia̍t hāi-thâng ê hoat-tō͘. Só͘ chèng ê gō͘-kak tio̍h thâng, ài tû-khı̀ bē ē, chiū chē, kap hāi-thâng kau-chiàn, chiū hāi-thâng ka-tı̄ bia̍t bô. Beh tû pāi-hoāi sı̂-jı̍t ê thâng, hit-ê hoat-tō͘ tio̍h án-choáⁿ?

1. Tio̍h tiau-ióng seng-khu. Sèng-keng kóng, Tiau-ióng seng-khu, hit-ê lı̄-ek sió-khoá, kèng-khiân ho̍k-sāi Chú, hit-ê lı̄-ek toā. Sui-jiân án-ni, sin-thé m̄ chiàu-kò͘, lâi kóng sı̀ⁿ-miā thiⁿ chù-tiāⁿ, tı̀-kàu soe-lám, beh thài ē chò kang. Thoa-koè nı̂ goe̍h, kiám ū ha̍p Siōng-tè ê ı̀-sù? Pó-lô kā Thê-mô͘-thài kóng, Bo̍h-tit kan-ta lim-chúi, thang chia̍h tām-po̍h chiú, in-ūi lí ê pı̂ lám. Chiàu-kò͘ seng-khu sı̄ tio̍h, chiah bē hoè liáu kong-im.

2. Tùi-tiōng lán ê kang, tng Iâu-tè ê sı̂, toā-chúi hoān-lān thiⁿ-ē. Iâu chhe Kún khı̀ tı̄-chúi, bô-chhái-kang. Āu-lâi chhe i ê kiáⁿ miâ Ú, i chhoā-bó͘ bô kúi-jı̍t, chiū khı̀ tı̄-lí chúi, hō͘ i thang kín-siau. In hū-jı̂n-lâng siⁿ kiáⁿ, i saⁿ-pái tùi mn̂g-kháu keng-kè, thiaⁿ-kı̀ⁿ i ê kiáⁿ teh háu, o͘-o͘-âⁿ o͘-âⁿ, lóng bô jı̍p-khı̀ khoàⁿ, iā bô jı̍p-khı̀ hioh-khùn chia̍h tiám-sim. Chu-chu lia̍h tı̄-lí chúi kiù peh-sı̀ⁿ choè iàu-kín. Che sı̄ tùi-tiōng i ê kang. Só͘-í hoān-nā choè soan-kàu-su ê lâng, ná chhin-chhiūⁿ Ú-ông tùi-tiōng i ê kang, chiū só͘ kiâⁿ tek-khak o̍h sù-tô͘. Goán choan-bū kı̂-tó thoân tō-lí.

3. O̍h Iâ-so͘. Taⁿ Ki-tok toà sè-kan ê sı̂, thiⁿ phah phú-kng jı̍p tiān kà-sı̄ lâng, jı̍t tiong-tàu chíⁿ-piⁿ thoân tō-lí, hông-hun sı̂, soaⁿ-téng kà ha̍k-seng, iân-sia̍h ê tiong-kan, siat phı̀-jū kiò-chhéⁿ chèng-lâng, hioh-khùn ê sı̂ ēng chē-chē hāng kà-sı̄ peh-sı̀ⁿ. Chú ê hoè-siū bô kiông-chı̄n, siōng-chhiáⁿ tùi-tiōng kong-im, hô-hòng lán chit sè-kan ê peh-sı̀ⁿ? Jı̍t goe̍h phû tı̄ thiⁿ--nı̍h,lán bē-ē hō͘ jı̍t bô kiâⁿ tı̄ Ki-piàn ê tē,goe̍h chiām-thêng tı̄ A-iâⁿ-lûn. He, jı̍t goe̍h teh khı̀, nı̂ m̄ hō͘ lán lâu, lán tio̍h chhut-la̍t lâi tû-khı̀ chiah-ê pāi-hoāi sı̂-jı̍t ê thâng, o̍h lán ê Chú, chı̍t chhùn kong-im iā pó-sioh, chò só͘ eng-kai tio̍h chò-ê, chiū lán ê kang ná chē, chiah bián ko͘-hū Siōng-tè siúⁿ-sù lán ê nı̂ goe̍h, iā bô kiàn-siàu lán oa̍h tı̄ sè-kan.

(Tâi-lâm Kàu-hoē-pò tē 307~308 koàn, 1910nı̂ 10~11 ge̍h)