Pit-soàn ê Chho͘-ha̍k/Kì-siàu ê Hoat-tō͘

Beh hun-pia̍t siàu ê tōa-sòe, iàu-kín tio̍h khòaⁿ sò͘-bo̍k kúi-ūi, iā tio̍h tùi tiāⁿ-tio̍h ê ūi lâi sǹg-khí. Sǹg-khí tio̍h tùi chiàⁿ-pêng, chiū thâu-chi̍t-ūi sī kiò-chòe toaⁿ ê ūi, tē-jī chòe cha̍p ê ūi, tē-saⁿ chòe pah ê ūi, tē-sì chòe chheng ê ūi, tē-gō͘ chòe bān ê ūi.

Siat-sú siá 35. Chit-tiâu-siàu ū nn̄g-ūi. Toaⁿ ê ūi ū 5, chiū-sī gō͘-ê. Cha̍p ê ūi ū 3, chiū-sī saⁿ-cha̍p, só͘-í chit-tiâu-siàu tio̍h tha̍k: saⁿ-cha̍p-gō͘.

Siat-sú siá 409. Chit-tiâu-siàu ū saⁿ-ūi. Toaⁿ ê ūi ū 9, chiū-sī káu-ê. Cha̍p ê ūi ū 0, chiū-sī khòng. Pah ê ūi ū 4, chiū-sī sì-pah. Só͘-í chit-tiâu-siàu tio̍h tha̍k sì-pah khòng káu-ê, á, sì-pah liân káu-ê.

Siat-sú siá 12345. Chit-tiâu-siàu ū gō͘-ūi. Toaⁿ ê ūi ū 5, chiū-sī gō͘-ê. Cha̍p ê ūi ū 4, chiū-sī sì-cha̍p. Pah ê ūi ū 3, chiū-sī saⁿ-pah. Chheng ê ūi ū 2, chiū-sī nn̄g-chheng. Bān ê ūi ū 1, chiū-sī chi̍t-bān. Só͘-í chit-tiâu-siàu tio̍h tha̍k: chi̍t-bān nn̄g-chheng saⁿ-pah sì-cha̍p-gō͘.

Ēng sò͘-bo̍k lâi kì-siàu, lóng tio̍h chiàu chit-ê hoat-tō͘. Toaⁿ ê ūi chòe pún: nā chìn chi̍t-ūi chiū ke siàu ê gia̍h cha̍p pē: koh chìn chi̍t-ūi, chiū koh ke hit-ê gia̍h cha̍p-pē: Kiám-chhái siàu bô kàu toaⁿ-ūi, chiū tio̍h kì 0 lâi lâu i ê ūi: í-siōng lóng tio̍h án-ni, chhin-chhiūⁿ ē-bīn ū pâi-lia̍t.

4	sì-ê
44	sì-tsa̍p-sì
444	sì-pah sì-cha̍p-sì
4404	sì-chheng liân sì-ê
40040	sì-bān liân sì-cha̍p
400000	sì-cha̍p-bān
4000000	sì-pah-bān
40000000	sì chheng-bān
400000004	sì-ek liân sì-ê
4000000000	sì-cha̍p-ek
40000000000	sì pah-ek
400000000000	sì-chheng ek

Iū-koh chìn, chiah ū tiāu, cha̍p-tiāu, pah-tiāu, chheng-tiāu, keng, cha̍p-keng, ûn-ûn kàu kai, ché, jióng, ko͘, kàu, chèng, chài, ke̍k.

Ē-bīn chiah-ê-siàu, sûi-tiâu tio̍h tha̍k

1. 25; 50; 150; 106; 1000; 10001; 10010.
2. 560040; 4110404; 600060006.
3. 108060; 46287538162832586450.

Ē-bīn chiah-ê-siàu tio̍h, sûi-tiâu, ēng sò͘-bo̍k siá.

1. Jī-cha̍p; saⁿ-cha̍p-it; sì-cha̍p-jī; gō͘-cha̍p-saⁿ; la̍k-cha̍p-sì; chhit-cha̍p-gō͘; poeh-cha̍p-la̍k; káu-cha̍p-chhit.
2. Pah-gō͘; chi̍t-pah-liân-gō͘; nn̄g-pah-it; saⁿ-á-saⁿ; poeh-pah-cha̍p-it; káu-á-la̍k; chhit-pah-jī-cha̍p-káu.
3. Chhit-chheng; nn̄g-bān; saⁿ-cha̍p-bān; gō͘-chheng-bān; la̍k-ek; chhit-pah-ek; poeh-chheng-ek; káu-tiāu; chi̍t-pah-keng; sì-cha̍p-kai.
4. Saⁿ-bān liân la̍k-cha̍p-sì; sì-chheng-poeh; nn̄g-pah-ek liân saⁿ-chheng-jī; chi̍t-chheng nn̄g-pah saⁿ-cha̍p-sì-tiāu gō͘-chheng la̍k-pah-ek káu-chheng chi̍t-pah jī-cha̍p-saⁿ-bān. Sì-chheng tiāu liân gō͘-pah; sì-chheng-keng saⁿ-ek liân gō͘-ê.
5. Saⁿ-kai liân gō͘-pah; sì-keng poeh-chheng chhit-pah sì-cha̍p-jī-tiāu liân gō͘-pah-ek. Sì-ek liân la̍k-ê; la̍k-pah-ek saⁿ-bān liân la̍k-pah-la̍k.

Chí la̍k-ê kì-hō iā tio̍h ha̍k-si̍p kàu ōe jīn-bêng sòa siá hó-khòaⁿ.

• $+$ (thiⁿ) ì-sù chiū-sī iū-chhiú ê siàu tio̍h thiⁿ-chham chó-chhiú-ê, khòaⁿ kiōng jōa-chōe.
• $-$ (kiám) ì-sù chiū-sī iū-chhiú ê siàu tio̍h tùi chó-chhiú-ê khàu--khí-lâi, khòaⁿ chhun jōa-chōe.
• $\times$ (siong-sêng) ì-sù chiū-sī iū-chhiú chó-chhiú ê siàu tio̍h siong-sêng khòaⁿ tit-tio̍h jōa-chōe.
• $\div$ (pun) ì-sù chiū sī tio̍h-ēng iū-chhiú ê siàu lâi pun chó-chhiú-ê.
• $=$ (pîⁿ-pîⁿ) ì-sù chiū-sī iū-chhiú, chó-chhiú ê siàu pîⁿ-tōa.
• $\therefore$ (só͘-í).

Siat-sú siá $3+4=7$, ì-sù chiū-sī 3 kap 4 kiōng-chòe 7.

$5-3=2$ ì-sù chiū-sī 5 kiám 3 chhun 2.

$5\times 4=20$ ì-sù chiū-sī 5 kap 4 siong-sêng chiū tit-tio̍h 20.

$20\div 4=5$ ì-sù chiū-sī, ēng 20 lâi pun 4 chiū tit-tio̍h 5; in-uī 20 chiok 4 gō͘-pē.