Sûn-chêng Ông Pó-chhoan
Chū tiān-sı̄-tâi khai-sí poaⁿ koa-á-hı̀ liáu-āu, kám-kak khı̀-bı̄ bē ha̍h. He sı̄ ūi sek-ha̍p kiàⁿ-thâu an-pâi ê piáu-ián, kap koan-chiòng keh chin hn̄g, bô lı̂m-tiûⁿ ê hō͘-tōng koan-hē, mā bô Adlib (adolibu) ián-chhut ê chhù-bı̄, chū án-ni bē ài khoàⁿ. Ū 1 pái tńg khı̀ kò͘-hiong, khı̀ biō--nih chhoē khoàⁿ lâng kiâⁿ-kı̂ ê a-pa. Biō-tiâⁿ ū tah tâi-á leh poaⁿ toā-hı̀, khoah-khoah ê tiâⁿ-táu soah bô gah 1 ê koan-chiòng, lı̂ chiok hn̄g ê tiâⁿ-á piⁿ toā chhiū kha ū chin chē lāu-lâng tı̄ hia kiâⁿ-kı̂, poa̍h 10-ô͘--á kap kı̂-jí chū-bong, bô lâng tùi hı̀ ū chhù-bı̄. Chò hı̀--ê pún-té mā poaⁿ gah beh sí nā-hāiⁿ, khoàⁿ tio̍h goá khû tı̄ tiâⁿ tiong-ng leh khoàⁿ liáu-āu, ká-ná hiông-hiông khùn chhíⁿ--lâi, ke chin téng-chin leh poaⁿ. Koa-á-hı̀ ē ùi tng hèng kàu chit-sı̂ ê soe-bái, lóng-sı̄ koan-chiòng ê koan-hē, kan-taⁿ koan-chiòng ē-tàng koat-tēng koa-á-hı̀ ê khí tó. Goán chng--nih ū 1 ê A-hâ--á, i khah chá tō-sı̄ chò koa-á-hı̀--ê, i ē toà goán chng, ū chin sim-sek ê kò͘-sū. A-hâ sı̄ hái-kháu lâng, goá ē kı̀-tit thâu-pái lâi goán chng--nih, sı̄ poaⁿ “Khó͘-miā Ông Pó-chhoan”. Hit chhut hı̀ Tâi-oân toā-sè-hàn lóng chai-iáⁿ. Ông Pó-chhoan khó͘ chiú hân-iô 18 tang, sı̄ khó͘-chhut--ê. 1 ê chheng-chhun-liân-hoâ ê siàu-lú tı̄ keng-chè khoân-kéng chin bái ê chng-kha, tán hu-kun 18 nı̂, chia̍h m̄-chiâⁿ chia̍h, chhēng m̄-chiâⁿ chhēng, í kun-kong hong-hô͘ chò chiòng tńg--lâi ê Sih Pêng-kùi kám koh khoàⁿ i ū chiūⁿ-ba̍k ? A-hâ kā chit ê kak-sek poaⁿ gah jı̍p-kut, koan-chiòng toè i khàu, toè i haiⁿ. Chit sı̂, hı̀-tâi téng tah chhut âng-choá, kóng “Kám-siā Chng Su-bûn sian-siⁿ siúⁿ-kim 80”. Tâi-á kha chng--nih ê lâng khoàⁿ 1 ē chhùi-chı̍h thò͘-thò͘. Hit chūn cha-bó͘ lâng khı̀ kā lâng so chháu, 1 kang mā chiah 10 kho͘ gûn niâ, bo̍k-koài Chng--sian-siⁿ sı̄ goán chng tē-1 ê hó-gia̍h lâng. He sı̄ chng--nih ê biō-á khò-kun, choan-kang khı̀ chhiàⁿ 1 pêⁿ toā-hı̀. Hit chūn to͘-chhı̄ tng leh siáu Tâi-gí tiān-iáⁿ, 1 nı̂ lāi liân-soà ián 3 chı̍p ‘Sih Pêng-kùi í Ông Pó-chhoan’, sı̄ Be̍h-liâu Kióng-lo̍k-siā koa-á-hı̀ thoân ê thoân-tiúⁿ Tân Têng-sam chhiàⁿ Hô Ki-bêng tō-ián ê koa-á-hı̀ tiān-iáⁿ. Tâi-pak Tāi-koan hı̀-ı̄ⁿ ê po-lê-thang-á mn̂g hō͘ jia̍t-chêng ê koan-chiòng kheh-kheh--phoà, ū kàu hong-tōng. Chng-kha bô hı̀-hn̂g, khoàⁿ bē tio̍h tiān-iáⁿ, m̄-koh Be̍h-liâu hái-kháu lı̂ goán chia bô kài hn̄g, khah-chá bat chhiàⁿ lâi chò--koè. Biō ê chú-chhı̂ khı̀ chih-chiap liáu-āu, kóng Kióng-lo̍k-siā chit chūn tng âng, bô-beh koh chài chiap biō-hı̀. Bô hı̂, hê mā hó, chng--nih tō kóng khoàⁿ toh 1 thoân ū leh poaⁿ chit chhut ‘Sih Pêng-kùi kap Ông Pó-chhoan’, tō chhiàⁿ toh 1 thoân. Mā ū lāu 1 poè--ê kian-chhı̂ kóng eng-kai sı̄ ‘Ông Pó-chhoan kap Chio̍h Pêng-kùi’, m̄-sı̄ ‘Sih Pêng-kùi’. Tàu-té sı̄ sèⁿ Sih iah sèⁿ Chio̍h, hoâiⁿ-tı̍t, Pêng-kùi--á iā m̄-sı̄ goán chng--nih ê lâng, chı̀ⁿ iā chı̀ⁿ bô 1 ê khak-sı̍t ê kiat-kó, che lán tō mài kóng. Keng-koè thàm-thiaⁿ, chai-iáⁿ Chin-siù-hn̂g ê khó͘-toàⁿ Hô Bêng-hâ chng chò Ông Pó-chhoan bô su ián tiān-iáⁿ chhut Kióng-lo̍k-siā ê khó͘-toâⁿ Gô͘ Phek-gio̍k, tō lo̍h tiāⁿ-kim seng chù-bûn khò-kun liân-soà 2 kang ê hı̀-bûn. Hit chūn sı̄ 1956 nı̂-boé, goá iáu-sı̄ lán-lâng 3 hoè gín-á niâ, m̄ bat tāi-chı̀. Lóng-sı̄ boé--á chng--nih ê A-châi kóng hō͘ goá thiaⁿ--ê. A-châi chū sè-hàn tō lâi Chng--sian-siⁿ in tau, in pē-bú sàn-chiah, kā i bē hō͘ Chng--ka chò tn̂g-kang, ùi 10 hoè khí ài chò kàu 25 hoè chiah ū-thang chū-iû. Chng--ka ùi téng 1 poè khí tō ū tha̍k-chheh, chhân-hn̂g chē, toà toā chhù-the̍h, ē-sái kóng sı̄ tē-hng ê thâu-lâng. Chng Su-bûn sı̄ chit tē ê chú-lâng, A-châi tú lâi ê sı̂, khah chho͘-tāng ê khang-khoè chò bô, tō ná-chhiūⁿ kó͘-chá choan-bûn poê siàu-iâ ê lô͘-châi--leh, poê toā i 5 hoè ê Chng Su-bûn tha̍k chu, chhit-thô. Kàu Su-bûn in lāu-pē kā Chng--ka ê sán-gia̍p kau hō͘ chit ê hāu-seⁿ chiap-koán ê sı̂-chūn, A-châi to iā 22 hoè, chò 7, 8 nı̂ ê chho͘-kang--a. Sui-bóng sı̄ tn̂g-kang, kap thâu-ke ê kám-chêng sǹg chiâⁿ hó. A-châi 15 hoè hit nı̂, thâu-ke chhoā bó͘, kàu i 18 hoè, thâu-ke tō siūⁿ-beh thè i hak 1 ê sin-pū, hō͘ i koán goā-kháu, in bó͘ khoán chhù-lāi. Án-ni, khoàⁿ A-châi ē 1-sı̀-lâng lâu tı̄ chia--bē ? Chng--ka tùi A-châi sǹg chin ū kau-tiōng. Nah chai chit ê A-châi, bêng-bêng sı̄ tn̂g-kang lô͘-châi-á miā, m̄-koh toā sim-koaⁿ, khit-chia̍h sin hông-tè chhùi, oai-chhùi ke koh siūⁿ-beh kéng hó bí tok. Lâng pò i kúi ê ko͘-niû-á i khoàⁿ lóng bē kah-ı̀. Chng lāi lâng chhiò kóng: “Chit ê A-châi, m̄ chai ka-tı̄ sı̄ bē lâng chò tn̂g-kang--ê, thâu-ke tùi i hó, soah ē lāng koái-á-hoe.” Ì-sù sı̄ kêng-thé i sı̄ ná khit-chia̍h--leh, ı̂ⁿ-á hoe m̄ chai bái, ū bó͘ thang chhoā tō ài thau chhiò--a, soah bē-su hông-tè leh soán niû-niû--leh, chhiò phoà lâng ê chhùi ! Thâu kang khò-kun hı̀, e-po͘ sı̄ bú-tiûⁿ ê ‘18 lō͘ hoán-ông’ kóng Thiâⁿ Kā-kim, Chı̂n Siok-pó ê chhut-thâu; àm-sı̂-á, chiàⁿ-hı̀ ‘Ông Pó-chhoan khó͘ chiú hân-iô’ khai-ián. Liān hù-kı̄n kúi ê chng-thâu ê lâng to lóng ka-tı̄ chah í-á, giâ í-liâu lâi khoàⁿ. Kui ê biō-tiâⁿ kheh gah cha̍t-khó-khó. Hô Bêng-hâ kā Ông Pó-chhoan ián gah oa̍h--khí-lâi, bo̍k-koài Chng--sian-siⁿ ē hiah toā-lō͘, 1 chhut chhiú tō 80 kho͘. Hit àm, soah-hı̀ liáu, biō--nih kā tiám-sim chhoân--chhut-lâi, kóng-sı̄ tē-hng thâu-lâng Chng Su-bûn sian-siⁿ pān-chhiáⁿ--ê. Pún-té nā 1 kang ê hı̀, hı̀-pan chia̍h pá tō thàu-mê tńg--khı̀, m̄-koh hoan-tńg-kang tē 2 tiûⁿ ài koh poaⁿ--leh, chiàu kui-kí, hı̀-pan-á tō khùn biō--nih. Chng--sian-siⁿ teh poê Chin-siù-hn̂g kui thoân chia̍h tiám-sim ê sı̂, kā hı̀-pan thâu-ke kóng 11 goe̍h thiⁿ khùn biō ê thô͘-kha siuⁿ koâⁿ. Hn̂g-chú kóng bô iàu-kín, in chò-hı̀--ê pháiⁿ-miā koàn-sı̀, ū chah mı̂-chioh-phoē. Chng--sian-siⁿ beh chhiáⁿ ta̍k-ê khı̀ khùn in tau, kóng chóng--sı̄ pí khùn biō--nih khah sio-lo̍h; m̄-koh hı̀-pan kian-chhı̂ beh khùn biō lāi, kóng chia̍h hó koàn-sı̀ kiaⁿ āu-jı̍t-á chhùi-táu ē sēng pháiⁿ--khı̀. Chng--nih hong-siaⁿ kóng sı̄ Chng--sian-siⁿ leh kah-ı̀ Hô Bêng-hâ, chiah ē hiah hó-sim, chhiáⁿ in chia̍h, beh hō͘ in toà koh kiam siúⁿ-kim. Tē 2 kang àm-sı̂, ‘Ông Pó-chhoan kap Sih Pêng-kùi’ koh poaⁿ sio̍k-chı̍p. Koan-chiòng pí cha-mê khah chē, ián-oân mā jú poaⁿ jú jia̍t-tiûⁿ. Ông Pó-chhoan bô pn̄g chia̍h ti-bó-leng-á chháu, koan-chiòng ū lâng khian chı̂ⁿ khí lih tâi-á téng; m̄-koh sàn-chiah ê chng-kha lâng kan-taⁿ ū koá gı̂n-kak-á thang siúⁿ kim niâ. Hit chūn koh ū âng-toaⁿ tah--chhut-lâi, siúⁿ-kim sı̄ 200 kho͘. Khoàⁿ miâ sı̄ ‘Lı̂m Châi’, 1 sı̂-kan chiòng-lâng soah sa bô cháng, hù-kı̄n chng-thâu-á nah ū chit ê lâng ? Ū lâng hoah kóng: “Sı̄ tn̂g-kang A-châi--lah, A-châi siúⁿ 200 kho͘ !” Chit sı̂ hèng khoàⁿ hı̀--ê sı̄ khoàⁿ gah sı̂n-sı̂n-sı̂n, m̄-koh iā ū lâng bô khoà khoàⁿ hı̀, tı̄ tâi-á kha chhi-bu-chhı̍h-chhu̍h hoē-kóng: “A-châi 1 ê tn̂g-kang-á lâng nah ē ū 200 kho͘? Nah kam khai 200 ê siúⁿ-kim ?” Thâu-khak khah hó--ê siūⁿ tō chai-iáⁿ sı̄ in thâu-ke chhut ê chı̂ⁿ, kiaⁿ lâng kóng êng-á-oē, chiah ē iōng tn̂g-kang ê miâ. Chng--sian-siⁿ khah án-choáⁿ kóng mā-sı̄ ū bó͘-kiáⁿ ê lâng, siuⁿ chhiaⁿ-iāⁿ miâ-siaⁿ bē kham--tit. Tē 2 àm ‘Ông Pó-chhoan kap Sih Pêng-kùi’ hı̀ koh bô soah, chhin-chhiūⁿ tiān-iáⁿ án-ni beh ián 3 chı̍p. Beh siu-tiûⁿ ê sı̂, hı̀-pan thâu-ke chhut-lâi soan-pò͘ kóng beh koh ka ián 3 kang, ū tē-hng siān-sū ka-tı̄ beh chhut hı̀-kim chhiàⁿ--in. Chng--nih ê lâng sûi tō chai-iáⁿ hit ê sin-sū tiāⁿ-tio̍h bô pa̍t-lâng, thong chng mā i ū chit khoán êng-chı̂ⁿ niâ. Hit àm Chng--sian-siⁿ koh kāng-khoán chhoân tiám-sim chhiáⁿ hı̀-pan--ê chia̍h. Tāi-chı̀ tō chhin-chhiūⁿ chng-lāi lâng leh ioh--ê án-ni. Chng Su-bûn ū-iáⁿ khı̀ hō͘ Hô Bêng-hâ ê khó͘-toàⁿ bê gah sí-sí hūn-hūn--khı̀. Chioh-chhùi siúⁿ-kim tō tı̄ āu-tâi khoàⁿ hı̀, piān nā lo̍h-tiûⁿ tō chhoē ki-hoē kap i kóng oē. Hı̀-pan--ê khoàⁿ chit khoán hı̀-bê iā m̄-sı̄ siáⁿ hán-kiàn--ê, A-hâ hō͘ Chng--sian-siⁿ chhoā khı̀ sàn-pō͘, iā bô lâng ū siáⁿ ke oē. Chit thoân Chin-siù-hn̂g mā-sı̄ hái-kháu lâi--ê, sui-bóng m̄-sı̄ Be̍h-liâu Kióng-lo̍k-siā, m̄-koh hái-kháu chū-lâi sòng-hiong, koh chài o̍h-hı̀--ê lóng-sı̄ sàn lâng gín-á, cha-bó͘ gín-á mā bē tàng koa-á-hı̀ poaⁿ 1-sı̀ lâng, ū hā-iân--ê iáu-sı̄ kín kè. Tú khí-chho͘, A-hâ m̄ chai Chng Su-bûn chhù--nih í-keng ū kiàn-tı̀ ke-āu, khoàⁿ in tau chhù-the̍h toā lo̍h, i koh chò lâng khóng-khài, chhēng-chhah ko-kùi, mā chhin-chhiūⁿ i ê miâ án-ni, lâng-pān su-bûn, tùi i chin ū hó-kám. Tı̄ chng--nih chiah chò 3 kang hı̀ niâ, tō kap i put-chí-á ū oē kóng, liān āu tòng in tı̄ toh 1 ê chng-thâu poaⁿ to seng kóng hō͘ i chai, Chng Su-bûn bô-lūn joā hn̄g mā lóng kiò A-châi kap i khı̀, piàⁿ gah kàu. A-châi toè thâu-ke sı̀-koè khı̀ jiok Chin-siù-hn̂g ê hı̀, m̄-sı̄, eng-kai sı̄ jiok Hô Bêng-hâ. Poàⁿ-nı̂ lâi, iā kiâⁿ koè bē chió ê chng-thâu. Ū 1 mê soah-hı̀, hı̀-pan thâu-ke chhoē Chng--sian-siⁿ kóng oē: “Chng--sian-siⁿ, lí án-ni ta̍k tiûⁿ kā goán phâng-tiûⁿ, siúⁿ-kim mā hō͘ goán hiah chē--a, goán sim-koaⁿ lāi kám-kak tùi lí chin bē-tit-koè. Taⁿ A-hâ sı̄ 1 ê chin hó ê cha-bó͘ gín-á, lí nā chin-chiàⁿ ū kah-ı̀, kui-khı̀ tō kā chhoā-chhoā--leh. I sı̄ chū-iû--ê, bô khiàm hı̀-pan 1-sián chı̂ⁿ, sûi-sı̂ ē-sái lı̄-khui. Goán chit pan A-hâ sı̄ siōng-kài chiūⁿ-kioh ê sió-toàⁿ bô m̄ tio̍h, m̄-koh goán lóng chin sioh--i, i nā ū hēng-hok ê kui-siok, pí siáⁿ lóng khah iàu-kín.” Chng Su-bûn sim-koaⁿ lāi àm khó͘, kah-ı̀ sı̄ ū-iáⁿ hō͘ bê gah bē chia̍h bē khùn, khah-su i to chhù--nih ū bó͘--a. Che hı̀-pan ê lâng iáu m̄ chai chit tiâu tāi-chı̀, chiah ē khéng hō͘ i chiap-kūn A-hâ, nā piak khang, A-hâ it-tēng kap i tn̄g-lō͘. M̄-koh hn̂g-chú to án-ni kóng--a, nā bô beh chhoā A-hâ, piàn bô sêng-ı̀, bē-su sı̄ leh hı̀-lāng--lâng-leh, hoān-sè hı̀-pan ê lâng ē tùi i hoán-kám. Che beh choáⁿ-iūⁿ pâi-kái chiah hó ? Boé--á i chhoē A-châi chham-siông, ín i tiâu-kiāⁿ kóng beh hō͘ i 5-hun thó͘-tē, ài i tap-èng phoè-ha̍p. Thò 1 ê hoat-tō͘, kā A-hâ kap hı̀-pan kóng sı̄ Chng Su-bûn beh chhoā A-hâ; kā Chng--sian-siⁿ chit thâu kóng sı̄ thè A-châi chhoā bó͘. Tán bó͘ chhoā koè chhiú, chiah kā A-hâ bêng-kóng, miâ-gı̄ siōng sı̄ A-châi ê bó͘, sı̍t-chè siōng sı̄ Chng Su-bûn ê sè-ı̂-á, kàu-sı̂ chheⁿ-chheⁿ-bí chú gah se̍k--á, beh hoán-hoé mā bē-hù. A-châi sı̄ lâng ê tn̂g-kang, bē sin hō͘--lâng, bē tàng kóng m̄. I chit poàⁿ-nı̂ lâi toè thâu-ke lâi-lâi khı̀-khı̀, chai-iáⁿ A-hâ sui-bóng sı̄ koa-á-hı̀ ê âng sió-toàⁿ, m̄-koh iáu-sı̄ tan-sûn ê hái-kháu ko͘-niû-á, mā chin sahN--i. Chóng--sı̄ ka-tı̄ chai-iáⁿ sin-hūn chha hiah chē, beh kap thâu-ke án-choáⁿ cheⁿ? Sim-koaⁿ lāi sı̄ chin m̄-goān, chhùi--nih iáu-sı̄ m̄ káⁿ kóng khí. Chò lâng ê tn̂g-kang lô͘-châi mā sı̄ tio̍h khah jı̄n-hūn--leh. Tı̄ hit khoán pha-hng ê sı̂-tāi, iā bē kò͘ tit lé-sò͘, Chng Su-bûn kóng séng-sū sū-séng. I hō͘ A-hâ ê pē-bú 10 bān kho͘ phèng-kim, chhun--ê lóng bián. Kè-chng lâm-hong ka-tı̄ chóng chhoân, án-ni tō khoàⁿ jı̍t chún-pı̄ beh chhoā jı̍p mn̂g. Tı̄ beh hun-lé ê chêng 1 kang, Chng--sian-siⁿ chiah kā tāi-chı̀ kóng hō͘ A-hâ chai, miâ-gı̄ siōng i sı̄ A-châi ê bó͘, sı̍t-chè sı̄ i ê sè-ı̂. Tán koè 1 toāⁿ jı̍t-chí, chiah kā toā-bó͘ chit thâu kóng chêng, hō͘ i chèng-sek jı̍p Chng--ka ê mn̂g. Chit toāⁿ jı̍t-chí, A-châi pó-chèng bē kap i lām-sám lâi, í tùi chú-bió ê lé siong-thāi. Tùi A-hâ lâi kóng, che bē-su ná thiⁿ-tē toā tē-tāng--leh, i siàu-lú ê sûn-chêng bāng soah chhùi--khı̀. Taⁿ ta̍k-ê lóng chai-iáⁿ i beh kè--a, hı̀-pan hit pêng thiam-chng ê lé mā lóng kā lâng siu--a, chit-siaⁿ bô kè mā pháiⁿ pâi-kái. Beh kè lâng chò sè-ı̂ koh m̄-sı̄ i bat siūⁿ--koè-ê, koh kóng miâ-gı̄ siōng lēng-goā koh ū 1 ê ang-sài A-châi, ū iáⁿ sı̄ chin bái-châi. Chhoā chhin hit mê, mā ū koá chng--nih ê lâng lâi nāu-jia̍t. Ta̍k-ê m̄ chai, lóng him-siān A-châi thah ē chiah hó-miā, kéng--ah kéng, koh ū-iáⁿ khit-chia̍h sin hông-tè chhùi, chhoā tio̍h Ông Pó-chhoan chit ê súi bó͘ ! Lâng-kheh cháu liáu, A-hâ kā A-châi kóng beh chò chin-chiàⁿ ê ang-bó͘. I kóng chai-iáⁿ A-châi sı̄ kó͘-ı̀ ê hó-lâng, chò lâng tn̂g-kang mā m̄-sı̄ tō 1-sı̀ lâng bô chhut-thoat. Nā 2 ang-bó͘ khéng piàⁿ, iáu-sı̄ ū hó jı̍t-chí, án-ni mā iâⁿ i A-hâ chò lâng sè-ı̂ pháiⁿ-miâ pháiⁿ-sèⁿ kiam hāi lâng ka-têng. Chng Su-bûn chai-iáⁿ in 2 ê soah ké-hı̀ chin-chiàⁿ poaⁿ liáu-āu, chiâⁿ siūⁿ-khı̀. M̄-koh khah kóng lâng A-hâ mā-sı̄ A-châi ê bó͘, che ta̍k-ê lóng chai--ê, oan-óng bô tè kóng. Koh-sı̄ ka-tı̄ chò khí-thâu--ê, kan-taⁿ koài A-hâ chò-hı̀-á bô-chêng. A-hâ ı̀n i kóng: “Goán chò-hı̀--ê siōng sûn-chêng, lí koa-á-hı̀ khoàⁿ hiah kú, kám m̄ chai goán kóng sı̄ 1-lú put-phoè 2-hu! Goá to A-châi ê bó͘--a, beh án-choáⁿ koh phoè--lí ?」 A-châi tn̂g-kang chò kàu 25 hoè boán-kı̂, tō chhoā A-hâ lı̄-khui Chng--ka, Iōng Chng--sian-siⁿ ín hō͘ A-châi ê thó͘-tē khí chhù choh sit, chèng-sek piàn-chò goán chng--nih ê lâng.
（“Pha-hng ê kò͘-sū” Tâi-pak-chhı̄:Tâi-gí Thoân-pò, 2000 nı̂ 3 goe̍h Chho͘-pán)