San-tē tông-pau Lân-sū Iâ-mi cho̍k ê Seng-oa̍h

Ùi Wiki Tô·-su-kóan
 Khah-chá kiò chò “Hoan-á”, hiān-chāi kiò chò “San-tē tông-pau” ê san-tē lâng; jı̂n-kháu ū 21 bān goā, khiā-khí tı̄ Tâi-oân choân-séng ê san-tē á-sı̄ soaⁿ-kha. In lóng-chóng ū 10 cho̍k, seng-oa̍h sı̍p-koàn, giân-gú, sèng-chit kok cho̍k lóng bô saⁿ-tâng. Chit tia̍p goá só͘ teh-beh kài-siāu ê chiū-sı̄ toà tı̄ Lân-sū ê Iâ-mi cho̍k. Lân-sū sı̄ soè-soè ê tó-sū, lı̄ Tâi-oân pún-tó 40 goā mai. Nā hó thiⁿ ê sı̂ tùi Tâi-tang lâm-pêng ê Tāi-bú hong-bı̄n khoàⁿ ē tio̍h. Tùi Sêng-kong hiān-chāi ū chı̍t chiah chûn teh kiâⁿ, tēng múi 10 kang kiâⁿ chı̍t pái, chóng-sı̄ hong-éng nā khah toā tām-po̍h, chiū m̄-káⁿ kiâⁿ, só͘-í kau-thong iáu sı̄ chin put-piān. 
 1. In ê chhù. 
 Iâ-mi cho̍k ê chhù kap pa̍t cho̍k lóng bô sio-siâng. In ê chhù tio̍h tí-khòng chı̍t nı̂ kúi-nā pái ê hong-thai. Só͘-í m̄-káⁿ khí siuⁿ koân. Lâng teh toà ê chhù sı̄ thô͘ ku̍t chhim-chhim lo̍h khı̀, téng-bı̄n chiah khàm-chháu, 3 bı̄n sı̄ thô͘-piah, tong-jiân sı̄ bô thang-á. Ū chı̍t ê chio̍h-thâu kiā-á thang peh-khí peh-lo̍h. Gı̂m-chı̂ⁿ lı̄ tē-bı̄n chí-ū 4, 5 chhioh koân, koh 2 ê mn̂g sı̄ chhin-chhiūⁿ thang-á hiah sè ê, só͘-í nā beh jı̍p-khı̀ in ê chhù-lāi, tio̍h ēng Ǹg chiah ū pān-hoat. Jı̍t-sı̂ hó thiⁿ ê sı̂, lāi-bı̄n mā àm so-so, khong-khı̀ iā chin bái. Nā chí-pn̄g ê sı̂ koh-khah chhiⁿ-chhám, tio̍h hun kàu ba̍k-sái tap-tap tih. Chóng-sı̄ in lóng bô lia̍h choè kan-khó͘, hoán-tńg khoàⁿ in chhù sı̄ tē it lí-sióng ê chhù. Goá bat jı̍p-khı̀ khoàⁿ, lāi-bı̄n bô keng-keh, iā bô bı̂n-chhn̂g. Tı̄ thô͘-bı̄n ū pho͘ pang, che chiū-sı̄ in ê bı̂n-chhn̂g. Lāi-bı̄n iā bô chı̍t tè í, bô chı̍t ê tû, só͘ ū ê mı̍h-kiāⁿ lóng sı̄ chhı̀n-chhái hē, chhı̀n-chhái chíⁿ. Kóng mı̍h-kiāⁿ, kı̂-sı̍t iā bô sím-mı̍h mı̍h-kiāⁿ. Ū chin chē ê, sı̄ kan-ta tiàu kàu moá piah ê iûⁿ-kak, gû-kak nā-tiāⁿ. M̄-chai khǹg joā kú, hun kàu o͘-sô-sô. Lán khoàⁿ hiah ê sı̄ lóng bô kè-ta̍t, chóng-sı̄ in lia̍h chiah ê sı̄ chı̍t chióng ê pó-poè. 
 Iâ-mi cho̍k tı̄ chit khoán khiā-ke ê piⁿ-á khah siông iáu ū liâng-têng, chit ê liâng-têng iā-sı̄ tı̄ pa̍t cho̍k ê tiong-kan boē thang khoàⁿ-tio̍h ê. Liâng-têng sı̄ chhāi 4 ki thiāu-á, téng-bı̄n khàm chháu, lı̄ tē-bı̄n 5, 6 chhioh koân ê só͘-chāi pho͘ pang lâi khí ê. Kap goá chò tı̄n khı̀ ê Hô Ko͘-niû kóng chit ê liâng-têng chiū-sı̄ “Kóng-oē têng”. In-ūi in put-sı̂ peh-khí tı̄ hit téng-bı̄n teh phah chhùi-kó͘. 
 2. In ê ho̍k-chong. 
 Ta-po͘-lâng bô chhēng saⁿ-khò͘, chí-ū ēng chı̍t tiâu tn̂g-tn̂g ê pò͘ hâ “T” jı̄ hêng ân-ân lâi jia kio̍k-pō͘ nā-tiāⁿ. Hū-jı̂n-lâng kūn-lâi chiah khah ū teh chhēng kûn, chóng-sı̄ heng-khám iáu sı̄ kan-ta ēng chı̍t tè sı̀-sı̀ kak-kak ê âng-pò͘ ûi-teh nā-tiāⁿ, só͘-í kha-chiah-phiaⁿ, keng-thâu, pak-tó͘ lóng khoàⁿ hiān-hiān. In ê ho̍k-chong sui-jiân chiah-nih kán-tan, iáu-kú chin ē-hiáu ài súi, chin-chē hū-jı̂n-lâng ēng soh-á chhng chióng-chióng ê mı̍h-kiāⁿ pa̍k tı̄ thâu-hia̍h, chhiú-kut, á-sı̄ tiàu tı̄ ām-kún. In só͘ ài ēng chò chng-thāⁿ ê mı̍h-kiāⁿ chiū-sı̄ chu-á, lê-á-khak, ti-ko-gê, pe̍h tâng-sián, tûi kàu píⁿ-píⁿ toā-toā ê ê gûn-kak-á, liú-á, ū sı̂ ia̍h bat khoàⁿ-kı̀ⁿ chiú-that-á. 
 3. In ê chia̍h. 
 In ê chia̍h iā sı̄ hui-siông kán-tan. Ta̍k jı̍t chia̍h ō͘-á kap hân-chı̂, chhiⁿ-chhài chiū-sı̄ hiah ê koáiⁿ kap hio̍h, á-sı̄ koeh-niau. Iâm chiū-sı̄ ı̂-it ê tiau-bı̄-liāu. Iâ-mi cho̍k sı̄ thó-hı̂ lâng, eng-kai siông-siông ū hı̂ thang chia̍h chiah tio̍h, chóng-sı̄ sū-sı̍t bô án-ni, goán tı̄ hia chı̍t lé-pài kú, chí-ū chiah boé tio̍h chı̍t boé hı̂ nā-tiāⁿ. Iâ-mi cho̍k lia̍h bô hı̂, sı̄ in-ūi in thó-hı̂ ê khı̀-kū thài kán-tan, hong-hoat thài iù-tı̄. Chóng-sı̄ Iâ-mi cho̍k chı̍t nı̂ iā ū chı̍t pái thang hióng-hok ê sı̂-chūn, chiū-sı̄ 4-6 ge̍h ê tiong-kan, tı̄ hit sı̂ in ē thang lia̍h chin-chē poe-o͘, só͘ lia̍h ê hı̂ m̄-nā chia̍h boē liáu, iáu ū thang pha̍k koaⁿ. In lia̍h poe-o͘ ê hoat-tō͘ sı̄ àm-sı̂ chûn-á kò chhut-khı̀ hái-nih, tı̄ hit lāi-bı̄n khí hoé, poe-o͘ khoàⁿ-tio̍h hoé chiū oá-lâi, in kan-ta ēng bāng-á kā in hô͘ khí-lâi nā-tiāⁿ. Tı̄ Lân-sū ū chin-chē chúi-ke (in kiò chò Tolatola) kap moâ, chóng-sı̄ Iâ-mi cho̍k m̄-káⁿ chia̍h. In iā m̄-káⁿ chia̍h nn̄g, hı̂ iā bô loān chia̍h. Hı̂ ū hun ta-po͘-lâng hı̂, cha-bó͘-lâng hı̂. Ta-po͘-lâng thang chia̍h cha-bó͘-lâng hı̂, chóng-sı̄ cha-bó͘-lâng choa̍t-tùi bô chia̍h ta-po͘-lâng hı̂, liân beh chú ê sı̂ iā bô phah saⁿ-chham. In ê hū-jı̂n-lâng nā seng-sán, bô chia̍h te̍k-pia̍t khah ū chu-ióng ê mı̍h-kiāⁿ, hoán-tńg kı̀m choē-choē mı̍h-kiāⁿ bô chia̍h. Iâ-mi cho̍k ê cha-bó͘ pí ta-po͘ khah chió iā bô kı̂-koài. 
 Iâ-mi cho̍k bô lim-chiú, chóng-sı̄ hun kap pin-nn̂g chia̍h chin toā. Bô-lūn ta-po͘, cha-bó͘ lóng-sı̄ án-ni. Thiaⁿ-kóng kong-ho̍k āu ū chı̍t chiah chài chin-chē hun ê chûn phiau-liû kàu hia, hit sı̂ in chiong hun pun hō͘ Iâ-mi cho̍k chia̍h, chiah o̍h chia̍h khí ê. Siat-sú hit ê í-chêng lán ê hok-im nā thoân kàu tı̄ in tiong-kan, kin-á-jı̍t in m̄-bián chò hun ê lô͘-châi, iā bô tek-khak. 
 4. In ê bê-sı̀n. 
 Goá tı̄ san-tē lâng ê tiong-kan m̄-bat khoàⁿ-tio̍h chı̍t cho̍k chhin-chhiūⁿ Iâ-mi cho̍k hiah kiaⁿ kúi. Siông-siông khoàⁿ-kı̀ⁿ ta-po͘-lâng giâ 6, 7 chhioh tn̂g ê pio teh kiâⁿ. Chit ki pio m̄-sı̄ beh phah lâng á-sı̄ phah soaⁿ-ti, chiū-sı̄ ūi-tio̍h beh koáⁿ kúi. In siūⁿ kóng in nā giâ chit ki pio, kúi chiū m̄-káⁿ oá-lâi. Lâng nā sí, i ê ka-cho̍k sûi-sı̂ ēng toā-soh pa̍k i ê seng-khu, āiⁿ khı̀ bōng-á-po͘ tâi. Tâi liáu-āu, kúi-nā lâng giâ pio hiòng khong-tiong tu̍h-lâi tu̍h-khı̀, chiah lı̄-khui hia. In siūⁿ kóng án-ni chhòng, kúi chiah bē toè--lâi. Bōng-á-po͘ ê chhâ in choa̍t-tùi m̄-káⁿ chhò lâi ēng. 
 Tùi chit khoán kiaⁿ kúi ê sim-lí, Iâ-mi cho̍k ū chin-chē bê-sı̀n. In m̄-káⁿ chia̍h lán khoàⁿ choè chin ū chu-ióng ê nn̄g, chúi-ke, moâ, chiū-sı̄ ūi-tio̍h in ê bê-sı̀n ê iân-kò͘. Hū-jı̂n-lâng nā ū sin-ı̄n 3, 4 kò goe̍h, chiū tio̍h lı̄-khui i ê ka-cho̍k khı̀ toà tı̄ chı̍t keng soè-soè keng ê liâu-á. Seng-sán āu kúi-nā goe̍h-jı̍t kú iáu toà tı̄ hia, āu-lâi chiah tńg-lâi i ê chhù kap i ê ka-cho̍k saⁿ-kap toà. In siūⁿ kóng nā khı̀ hit khoán soè-soè keng ê liâu-á toà, kúi chiū m̄-chai, ia̍h boē hiáu lâi lêng-tı̄ i. M̄-nā seng-sán ê sı̂, phoà-pı̄ⁿ khah kú ê sı̂, iā sı̄ siāng-khoán khı̀ tı̄ hit khoán liâu-á toà. 
 In beh chia̍h ti-bah ê sı̂, tiāⁿ-tio̍h sı̄ seng hiat chı̍t tè hō͘ kúi chia̍h. Bô-tāi bô-chı̀ nā kā lâng kóng “Lín bı̂n-á-chài beh chia̍h ti-bah hò͘ⁿ?” Chiū bē tit tı̍t, ū sı̂ soà khí sio-phah. In-ūi in siūⁿ kóng “kúi í-keng ū thiaⁿ-tio̍h i án-ni kóng, keh-jı̍t chin-chiàⁿ chiū ē beh lâi chia̍h ti-bah, chóng-sı̄ nā chia̍h bô, in ē siū-khı̀, āu-lâi ē lêng-tı̄ i.” 
 Iâ-mi cho̍k ê chûn bô sûi-piān hō͘ pa̍t lâng chē, in-ūi in siong-sı̀n nā hō͘ pa̍t lâng chē, āu-pái lia̍h bô hı̂. Hū-jı̂n-lâng beh chit-pò͘ ê sı̂, koh khah joa̍h ia̍h m̄-káⁿ peh-khí liâng-têng-á chit. In-ūi kiaⁿ liáu ūi-tio̍h án-ni ē khí hong-thai. Nā seⁿ siang-seⁿ, tē 2 ê tiāⁿ-tio̍h kā i ne̍h sí, in-ūi siūⁿ kóng hit ê sı̄ kúi siⁿ ê. 
 Kiat-lūn. 
 Iâ-mi cho̍k ê seng-oa̍h chiū-sı̄ goân-sí seng-oa̍h, iā sı̄ m̄ bat to̍k-it chin ê Siōng-tè ê lâng ê seng-oa̍h. Hō͘ lán khoàⁿ liáu kám-kak iā hó chhiò, iā khó-lı̂n. Chin kai-chài, in tı̄ chiâⁿ cha̍p nı̂ chêng iā ū ki-hoē thang thiaⁿ-tio̍h hok-im. Hiān-chāi lán ê kàu-hoē í-keng ū phó͘-piàn kàu ta̍k ê pō͘-lo̍k, sı̀n-tô͘-sò͘ ū chiàm jı̂n-kháu ê saⁿ hūn chı̍t. Che sı̄ Siōng-tè ê un-tián. Chóng-sı̄ goá kám-kak lán tı̄ hia teh choè ê kang, iáu sı̄ sio̍k tı̄ chho͘-pō͘, chhú-khı̀ ê kang koh-khah iàu-kín. Sui-jiân in ū sı̀n, in ê sı̀n-gióng iáu sı̄ chin iù-tı̄, toā to͘-sò͘ ê sı̀n-chiá iáu m̄-chai in só͘ teh sı̀n ê sı̄ sím-mı̍h, iā sı̀n gióng kap seng-oa̍h ū sím-mı̍h koan-hē. Kà-sı̄ in kàu chiâⁿ-choè sı̍t-chāi ê Ki-tok-tô͘, iáu tio̍h koh siong-tong ê ló͘-le̍k. 
 Goá ài khún-chhéng múi chı̍t ūi kèng-ài ê chí-bē, siông-siông ūi san-tē kàu-hoē ê tióng-sêng kı̂-tó; iā kè-sio̍k ūi-tio̍h san-tē kàu-hoē ê kang-chok lâi hōng-hiàn. Kin-nı̂ San-tē Soan-tō-chhù teh kı̂-thāi lán Tâi-oân kàu-hoē ūi-tio̍h san-tē kang-chok hōng-hiàn 13 bān kho͘. Chhiáⁿ lín thoè goán tàu hōng-hiàn. Ká-sú chı̍t ê lâng chı̍t goe̍h jı̍t hōng-hiàn 3 kho͘, chı̍t ê hū-jı̂n-hoē nā ū 10 ê, chı̍t goe̍h jı̍t chiū ū 30 kho͘, choân séng nā ū 300 ê hū-jı̂n-hoē hoaⁿ-hí án-ni hōng-hiàn, chı̍t goe̍h jı̍t chiū ū 9000 kho͘. Múi goe̍h jı̍t nā ū 9000 kho͘ lâi ēng, m̄-chai lı̄-ek san-tē kàu-hoē joā toā!! Láu-sı̍t kóng, hiān-chāi San-tē-chhù ê keng-chè chin khùn-lân, goán chin su-iàu lín múi chı̍t ūi ūi-tio̍h goán hōng-hiàn. M̄-bián siuⁿ chē, chı̍t jı̍t chı̍t kak, nā ē kè-sio̍k chiū hó. 
 Goá chin ǹg-bāng múi chı̍t ê hū-jı̂n-hoē ē siat-hoat chı̍t ūi hū-chek-jı̂n lâi siu chí-moē múi goe̍h-jı̍t ê hōng-hiàn, āu--lâi chiah kià lâi soaⁿ-tē-chhù. Nā beh kià chı̂ⁿ ê sı̂, chhiáⁿ lí iōng “oē-poah tû-kim Tâi-oân 7800 hō  Tâi-oân Ki-tok Tiúⁿ-ló Kàu-hoē Chóng-hoē Soaⁿ-tē Soan-tō-chhù”. Án-ni toā-toā pài-thok. 
(Lú-soan Ge̍h-khan Tē 18 kı̂, 1961 nı̂ 6 ge̍h)