Thâu-sū
Tı̄ chit pún soè pún chheh só͘ siá-ê, sı̄ tùi bêng-sióng lâi tit-tio̍h ê koan-liām-kap soat-bêng nā-tiāⁿ, goá m̄-sı̄ tiat-ha̍k-chiá, iā m̄-sı̄ sı̂n-ha̍k-chiá. Sı̄ Chú chı̀-bı̂-soè lô͘-po̍k ê chı̍t-ê. Só͘ hoaⁿ-hí teh kám-siā--ê, chiū-sı̄ Siōng-tè ê thiàⁿ kap chhòng-chō sè-kan ê kı̂-ı̄ⁿ. Tı̄ bêng-sióng kap kı̂-tó ê sı̂, tùi lāi-bı̄n ê kám-kak lâi tit-tio̍h ê chin-lí, boē-oē lóng-chóng lâi hoat-piáu tit. Giân-gú boē-oē lâi chhián-bêng lêng-hûn só͘ kám tio̍h ê chin-lí.
Nā-sı̄ oē sêng-siū chin-lí ê lâng, sui-bóng bô kō͘ giân-gú, ia̍h sı̄ oē liáu-kái. Sı̍t-chāi lâi kóng, oē, oē hō͘ lâng lâi gō͘-kái pí liáu-kái iáu khah chhám.
Goá koh kóng, boē-oē lâi hoat-piáu goá ê só͘-kám kap su-sióng; chóng-sı̄ chiàu goá só͘ oē, ū siá tām-po̍h ê chin-lí tı̄-teh. Siat-sú lia̍t-ūi nā tùi chit-ê soè pún chheh ū tit tām-po̍h ê lı̄-ek, chiū ūi-tio̍h chióng-chióng ê in-toaⁿ chit-tia̍p m̄-káⁿ tùi tāi-ke hoat-piáu ê su-sióng á-sı̄ keng-giām, āu-jı̍t ia̍h siūⁿ beh hoat-piáu.
Chit-tia̍p tı̀-ı̀ kā A. J. Appasamq phok-sū seh-siā, in-ūi toā tio̍h-boâ lâi hoan-e̍k choè Eng-gú; Iā kā Calcutta kàm-tok ha̍k-hāu ê W. Pelly bo̍k-su seh-siā, in-ūi goân-kó, ū siū-tio̍h i chin-choē ê tàu pang-chān.
Sat-hu Sun-tāi kı̀
Sundar Sengh
Sabathu, Simia Hills,
1923 nı̂ 9 ge̍h
Siāu-kài
Sat-hu Sun-tāi, sı̄ Ìn-tō͘ ê Sèng-jı̂n ia̍h sı̄ hiān-sı̂ sè-kài ê toā chong-kàu-ka. Thang kóng sı̄ tē-jı̄ ê Pó-lô.
I tı̄ 1889 nı̂ 9 ge̍h chhoe-saⁿ chhut-sı̀ tı̄ pak-pêng Ìn-tō͘ ê hó-gia̍h lâng ê ke. I ê lāu-bú sı̄ jia̍t-sim gâu pài Sı̂n ê hū-jı̂n, ū kap goā-kok ê Soan-kàu-su á-sı̄ Ko͘-niû kau-poê, sǹg-sı̄ sin ê hū-jı̂n, put-chí tùi-tiōng chong-kàu, gâu kà-sı̄ kiáⁿ-jı̂. Só͘-í tı̄ 7 hè ê sı̂ chiū oē oa̍t-liām Ìn-tō͘ kàu ê keng-tián. I ê lāu-bú kà-sı̄ i kóng “Lí m̄-thang chhin-chhiūⁿ lí ê hiaⁿ-tı̄ bô tio̍h-boâ, ia̍h m̄-thang siūⁿ beh hióng-siū chit sè-kan ê khoài-lo̍k, to̍k-to̍k tio̍h kiû lêng-hûn ê an-ún kap chin ê sı̀n-gióng; nā án-ni, lí chá-bān chiū beh tit-tio̍h chiâⁿ-sèng”. Án-ni chiū-sı̄ siū i ê lāu-bú gâu ê kà-sı̄, kap kám-hoà, lâi tit chiâⁿ-sèng. I kóng “Sè-kài tē-it hó ê Sı̂n-ha̍k-hāu chiū-sı̄ tı̄ lāu-bú ê heng-chêng”. Che sı̍t-chāi sı̄ chin-lí. Chóng-sı̄ put-hēng 14 hè ê sı̂ i ê lāu-bú chiū lı̄-khui sè-kan; m̄-kú lāu-bú só͘ lâu ê chéng-chí, ū teh khui hoe kiat hó ké-chí.
I khí-thâu sı̄ chhin-chhiūⁿ Pó-lô hoán-tùi Ki-tok kàu gâu khún-tio̍k kàu-hoē, sı̄ Ìn-tō͘ kàu chı̄n-tiong ê sı̀n-chiá. Chóng-sı̄ tùi sit-lo̍h i só͘ thiàⁿ lāu-bú í-āu, i ū sı̍t-chāi teh chhē chin-lí, só͘-í Chú Iâ-so͘ ū kéng-tiàu i choè ha̍k-seng, chiū-sı̄ 1904 nı̂ 12 ge̍h 18 jı̍t. Āu-lâi keng-kè chı̍t nı̂, 9 ge̍h chhoe-saⁿ, chiū-sı̄ i ê siⁿ-jı̍t, hit sı̂ niá soé-lé, kap Chú lı̍p-iok éng-oán beh choè Chú ê chhe-ēng. Tùi I jı̍p kàu liáu-āu, i ê lāu-pē kap chhin-lâng toā hoán-tùi, toā khún-tio̍k kàu beh kā i hāi-sí; chóng-sı̄ i lóng bô kiaⁿ; hoán-tńg ná jia̍t-sim. Soé-lé liáu 33 jı̍t khí chiū ū chiâⁿ-sèng ê kak-ngō͘, chiū án-ni chiū sı̀-koè soan-thoân Chú Iâ-so͘ ê chin-lí.
Chit-tia̍p só͘ beh siāu-kài chit pún chheh “Reality and Religin” sı̄ tı̄ Ìn-tō͘ teh thoân tō-lí ê sı̂ lâi siá ê, in-ūi sı̄ ēng Ìn-tō͘ oē, só͘-í Appasamy phok-sū kā i hoan-e̍k choè Eng-gú. Teh tù chit pún chheh ê sı̂, i ta̍k jı̍t siá 12 tiám cheng-kú, siá 12 jı̍t kú chiah chheng-chhó. Chiàu i só͘ kóng, i m̄-sı̄ tiat-ha̍k-chiá, ia̍h m̄ sı̄ Sı̂n-ha̍k-chiá, só͘-í i ê bo̍k-tek m̄ sı̄ beh lūn tiat-ha̍k ia̍h m̄ sı̄ beh siá Sı̂n-ha̍k-soat, kan-ta sı̄ tùi kı̂-tó kap bêng-sióng lâi tit-tio̍h ê chin-lí, beh ēng chhián-chhián ê oē lâi chhián-bêng nā-tiāⁿ.
Chit pún sui-bóng soè-pún; m̄-kú i ê kè-ta̍t m̄ sı̄ sió-khoá. Ū éng-oán ê oa̍h-miā tı̄-teh. I ê chin-lí chhin-chhiūⁿ oa̍h-choâⁿ, sı̍t-chāi sı̄ lêng-hûn ê bí-niû.
Chit bô goā kú, goá tı̄ Tông-chı̀-siā Tāi-ha̍k Sı̂n-ha̍k gián-kiù-sek, tit-tio̍h chit pún chheh ê sı̂, tha̍k liáu siū toā kám-kek, chin ū kè-ta̍t. Tù-chiá gâu siat phı̀-jū lâi chhián-bêng Siōng-tè ê tō-lí, I só͘ kà-sı̄ ê chiàⁿ-sı̄ Chú Iâ-so͘ ê chí-ı̀. Só͘-í sui-bóng put-châi iā bô kiaⁿ kiàn-siàu, hó-táⁿ lâi siāu-kài chit pún chheh hō͘ só͘ kèng-ài Tông-pâu ê hiaⁿ-ché. Ūi-tio̍h put-châi boē-oē cha̍p-hun e̍k kàu chheng-chhó sı̄ toā ûi-hām ê só͘-chāi. In-ūi chhē bô tú-hó ê oē thang ēng, só͘-í ū só͘-chāi boē bián-tit tio̍h làng, á-sı̄ e̍k ı̀-sù nā-tiāⁿ, chhiáⁿ nā ū ki-hoē lâi khoàⁿ Eng-bûn chiū khah chheng-chhó. Goān tāi-ke gâu khoan-iông.
Siat-sú nā oē pang-chān lán ê sı̀n-gióng ná kian-kò͘ tı̄ chin-lí lâi jı̍p tı̄ Siōng-tè éng-oán oa̍h ê hok-khı̀, sı̄ toā kám-siā put-chı̄n.
1926. 5 : 15.
Kiaⁿ-to͘
Ông Siú-ióng
I
Chòng-chō ê Bo̍k-tek
“Tı̄ khí-thâu ū Tō, Tō kap Siōng-tè saⁿ-kap tı̄-teh, tō chiū-sı̄ Siōng-tè…….Bān-mı̍h tùi Tō lâi chhòng-chō, kı̀ⁿ-nā siū chhòng-chō ê, bô chı̍t hāng m̄-sı̄ tùi I lâi chhòng-chō”. (Iok-hān 1:1—3)
Éng-oán ê Tō (Logos) pí lóng-chóng ê khah tāi-seng tı̄-teh, ia̍h bān-mı̍h bē siū chhòng-chō ê sı̂, I í-keng tı̄-teh, Oa̍h-mı̍h á-sı̄ m̄ sı̄ oa̍h-mı̍h lóng sı̄ tùi I lâi chiâⁿ-ê. Bô oa̍h-miā ê mı̍h, boē oē ka-kı̄ chiâⁿ-choè ū oa̍h-miā, ia̍h boē siⁿ-chhut ū oa̍h-miā ê mı̍h. To̍k-to̍k oa̍h-miā oē siⁿ-chhut oa̍h-miā nā-tiāⁿ. Oa̍h-miā ê goân-thâu chiū-sı̄ Siōng-tè. Siōng-tè ēng I ê koân-lêng lâi chhòng-chō bān-mı̍h, ia̍h chiong oa̍h-miā hō͘ in. Tı̄ siū chhòng-chō-ê, ê tiong-kan Lâng sı̄ tē-it ko-kùi, “ I pûn oa̍h-khı̀ jı̍p tı̄ lâng hō͘ i ū oa̍h-miā”. Án-ni, “ Siōng-tè chhòng-chō lâng chhin-chhiūⁿ I ê hêng-siōng, koh hō͘ in ū koân thang tı̄-lí chit-ê toē-bı̄n-chiūⁿ ê mı̍h”.
(1) Siōng-tè pún-sin sı̄ oân-choân, só͘-í chhòng-chō Bān-mı̍h ê Bo̍k-tek m̄-sı̄ beh lâi-pó͘ I bô chiâu-chn̂g ê só͘-chāi; chiū-sı̄ teh hián-chhut I ū chhòng-chō bān-mı̍h ê pún-sèng tı̄-teh. I siúⁿ-sù oa̍h-miā, hō͘ lâng thang saⁿ-kap ū hūn tı̄ chit-ê oa̍h-miā, che lóng sı̄ tùi Siōng-tè ū siúⁿ-sù oa̍h-miā-koân kap oa̍h-tāng lâi ê chiah ū. Ia̍h Siōng-tè chiong I só͘ chhòng-chō ê mı̍h, siúⁿ-sù lâng choè hok-khı̀, koh tùi I siúⁿ-sù oa̍h-miā-koân, hō͘ lán thang tit-tio̍h chin ê hok-khı̀ chin ê hoaⁿ-hí. Che bô m̄-sı̄ tùi I ê Thiàⁿ ê pún-chit lâi chhut ê. Chóng-sı̄ lán tùi siū chhòng-chō ê mı̍h lâi tit-tio̍h ê hok-khı̀ sı̄ iú-hān, To̍k-to̍k tùi Siōng-tè ū thang tit-tio̍h oân-choân ê boán-chiok, I ún-tàng hoaⁿ-hí chiâu-chn̂g lâi èng-ún lán ê só͘ kiû. Siat-sú lâng nā bô chit khoán ǹg-bāng ê hoaⁿ-hí tı̄-teh, che chiū-sı̄ tùi i bô tı̀-sek á-sı̄ bô sūn-thàn, poē-ge̍k Siōng-tè ê só͘-tı̀.
(2) Tı̄ chit sè-kan bô lūn oē khoàⁿ-kı̀ⁿ á-sı̄ boē khoàⁿ-kı̀ⁿ ê mı̍h ū kàu-ke̍k choē tı̄-teh. Chiah-ê lóng sı̄ teh hián-chhut Siōng-tè ê sêng-sı̍t. Ta̍k-khoán ê mı̍h chiàu i ê le̍k-liōng lóng teh hián-chhut Siōng-tè ê sèng-chit.
Sui-bóng ū choē ê lâng iáu-kú teh hián-bêng Siōng-tè sı̄ Thiàⁿ-thàng ê Pē, siúⁿ-sù i ū ki-hoē thang hoán-hoé koé-pı̀ⁿ, lâi jı̍p tı̄ Pē Siōng-tè éng-oa̍h ê hô-pêng kap hoaⁿ-hí.
II
Siōng-tè ê kiáⁿ hoà-sin choè lâng
(1) Gín-á kan-ta oē hiáu liām chheh-koa kóng “Siōng-tè”, chóng-sı̄ boē hiáu siūⁿ hit-ê chin-lí ê ı̀-sù. M̄-kú nā ná toā-hàn, chiū ná oē hiáu siūⁿ hit-ê jı̄ ê ı̀-sù, iā oē liáu-kái. Só͘-í chhin-chhiūⁿ án-ni, khí-thâu tı̄ cheng-sı̂n chiūⁿ teh seng-oa̍h ê lâng, sui-bóng i goā phok-ha̍k, mā sı̄ kan-ta lia̍h Tō chiâⁿ jio̍k-thé chit-ê Ki-tok choè chı̍t ê toā jı̂n-bu̍t, á-sı̄ toā ê Sian-ti nā-tiāⁿ. Chóng-sı̄ cheng-sı̂n-siōng ê keng-giām nā ná kú ná kap Ki-tok kau-poê, I chiū oē hiáu-ngō͘ Ki-tok chiū-sı̄ Siōng-tè ê hoà-sin, “Siōng-tè sèng-chit-ê hong-sēng lóng chiâu-pı̄ tiàm tı̄ I “. (Ko-lo-se 2: 9) “Oa̍h-miā tı̄ I ê lāi-bı̄n; chit-ê oa̍h-miā sı̄ lâng ê kng”. (Iok-hān 1: 4)
(2) Lâng ê jı̂n-keh m̄-sı̄ ēng giân-gú oē chiâu-chn̂g lâi hoat-piáu tit, sui-bóng ū-sı̂ choè Sin ê giân-gú, á-sı̄ ēng phı̀-jū iáu-kú boē-oē thang piáu-bêng tit. Lán ê siáu-thé ia̍h sı̄ boē-oē piáu-hiān jı̂n-keh ê pún-chit,… chiū-sı̄ tāi-thé ê pún-chit kap lêng-le̍k. Oāⁿ oē lâi kóng, chiū-sı̄ lâng ê jı̂n-keh toā-pō͘-hūn tı̄ chit Sè-kan sı̄ ún-ba̍t teh, kan-ta chı̍t-pō͘-hūn ū teh hián-chhut nā-tiāⁿ. Tı̄ tāi-thé ê lâng kan-ta tı̄ tāi-thé ê Sè-kài oē chiâu-chn̂g lâi hoat-piáu ka-kı̄, koh tı̄ hit sı̂, goā-bı̄n kap lāi-bı̄n lóng-chóng ê tiâu-kiāⁿ bô m̄-sı̄ beh kiong-kip i ê khiàm-kheh kap pang-chān i ê chı̀n-pō͘.
Siat-sú téng-bı̄n só͘ lūn lâng ê Sim-lêng ê sū nā-sı̄ chin-lí, chiū Éng-oán ê Tō, tùi Bah-thé beh lâi hián-chhut Siōng-tè ê Sèng-chit kiám m̄-sı̄ kàu-ke̍k ûi-lân mah? Chóng-sı̄ I ū chı̄n I só͘ oē lâi piáu-hiān ka-kı̄ kap ūi-tio̍h chín-kiù lâng ê pit-iàu. Só͘-í I ê êng-kng beh tit-chiâⁿ oân-choân tı̄ Thiⁿ-nı̍h.
(3) Kiám-chhái ū lâng beh mn̄g kóng, Lán bô khoàⁿ-kı̀ⁿ Siōng-tè, iā bô chiâu-chn̂g chai thái-thó oē sı̀n-titi8? Goá káⁿ kóng lán beh sı̀n, m̄-sı̄ lia̍h oân-choân ê tı̀-sek choè iàu-kín; phı̀-lūn lâi kóng, lán ê sı̀ⁿ-miā só͘ oá-khò ê siáu-thé, hit lāi-bı̄n ê ki-koan, kiám ū lâng bat khoàⁿ-kı̀ⁿ mah? Bô poàⁿ-lâng bat khoàⁿ-kı̀ⁿ ka-kı̄ ê Thâu-ló kap Sim-koaⁿ. Chóng-sı̄ bô lâng beh jı̄n kóng, goá bô chiah-ê mı̍h. Lán ê Thâu-ló kap Sim-koaⁿ, che sı̄ sı̀ⁿ-miā só͘ oá-khò-ê, tō khoàⁿ boē tio̍h, beh thái-thó oē thang khoàⁿ-kı̀ⁿ chhòng-chō lán ê Thâu-ló kap Sim-koaⁿ ê Siōng-tè ah!
III
Kı̂-tó
(1) Ū chı̍t-khoán ê Sı̍t-bu̍t nā-sı̄ jı̍t lo̍h ê sı̂ hit-ê hio̍h kap hoe chiū ha̍p teh, nā jı̍t chhut khah sio-lō ê sı̂, hit-ê hio̍h kap hoe chiū koh khui. (E̍k-chiá kóng chhin-chhiūⁿ thô͘-tāu á-sı̄ kiàn-siàu-chháu) Án-ni Sı̍t-bu̍t tùi Jı̍t-thâu lâi khip-siu sio-khı̀ kap Oa̍h-miā chiah oē toā châng. Tú-tú chhin-chhiūⁿ án-ni, tı̄ kı̂-tó ê sı̂, lán ê sim-mn̂g khui, hiòng tı̄ Gı̄ ê jı̍t-thâu, oē thang siám-pı̄ lóng-chóng ê kan-lân kap tāng tàⁿ, lâi tióng-sêng tı̄ Chú Iâ-so͘ oân-choân ê thé.
(2) Chiàu lâng teh siūⁿ lán ê kı̂-tó boē-oē piàn-oāⁿ Siōng-tè ê kè-oē. Chóng-sı̄ teh kı̂-tó ê lâng i pún-sin ū teh piàn-oāⁿ. Sui-bóng tı̄ chit-ê bô oân-choân ê seng-oa̍h tiong, lán ê tāi-thé ê hêng-siōng tùi kı̂-tó ta̍k jı̍t chiām-chiām ná teh hiòng tı̄ oân-choân.
Chhiáⁿ siūⁿ koe-bú teh pū nn̄g ê sū. koe-nn̄g lāi-bı̄n sı̄ bô hêng bô siōng, ám-ám thng thng ê khoán; m̄-kú koe-bú ná pū ná kú ê sı̂, koe-nn̄g chiū koh-iūⁿ, pı̀ⁿ choè koe-á-kiáⁿ chhin-chhiūⁿ koe-bú ê khoán-sit. Án-ni m̄ sı̄ koe-bú ū piàn-khoán, chiū-sı̄ koe-nn̄g ū piàn-oāⁿ. Án-ni thang kóng tùi kı̂-tó lán piàn-oāⁿ chhin-chhiūⁿ Siōng-tè êng-kng ê siōng, sı̄ lán piàn-oāⁿ m̄-sı̄ Siōng-tè.
(3) Chúi-cheng khı̀ ūi-tio̍h jı̍t-thâu ê jia̍t-khı̀, tùi toē-bı̄n peh-chiūⁿ khong-tiong. Sui-bóng ū ín-le̍k ê hoat-chek (the law of gravity) iàu-kú ge̍k chit-ê hoat-tō͘, tı̍t-tı̍t peh chiūⁿ khong-tiong, tı̄-hia pı̀ⁿ-choè hō͘, āu-lâi koh lo̍h lâi ak chhân-hn̂g ngó͘-kok, choè lâng ê toā lō͘-ēng. Só͘-í chhin-chhiūⁿ án-ni Sèng Sı̂n ê hé ngiâ-chih lán ê kı̂-tó kàu tı̄ Siōng-tè ê bı̄n-chêng, iâⁿ-kè choē-ok kap pháiⁿ-tāi, āu-lâi siū Siōng-tè ê chiok-hok koh lo̍h lâi toē-bı̄n-chūiⁿ choè lâng ê lı̄-ek.
(4) Hái-nı̍h ū chı̍t khoán Sı̍t-bu̍t, (Ctenophores or sea go͘seberries) sı̄ kàu-ke̍k loán-jio̍k, nā sái chı̍t phoah ê hái-éng chiū oē kā i thiah kàu chhùi kô͘-kô͘; chóng-sı̄ nā ū hong-thai ê hong-siaⁿ i chiū tı̂m-lo̍h hái-toé, tı̄-hia hong-thai boē tit kàu, hái-éng phoah boē tio̍h, ke̍k an-ún. Kı̂-tó ê lâng tú-tú sı̄ chhin-chhiūⁿ án-ni; siat-sú tı̄ chit Sè-kan, nā ū choē-ok kap hoān-lān ê hong-thai beh kàu, i chiū sûi-sı̂ chǹg-jı̍p Siōng-tè ê Thiàⁿ ê toā-iûⁿ, tı̄-hia éng-oán pêng-an koh chû-chāi.
(5) Ū chı̍t ê Tiat-ha̍k-chiá (philosopher) khı̀ chhē chı̍t ê Sı̂n-pı̀-ka (mystic) chē. In lóng bô kóng oē, tiām-tiām chē tia̍p-á-kú. Āu-lâi Tiat-ha̍k-chiá peh khí lâi chiū beh tò-khı̀, hit-sı̂, Sı̂n-pı̀-ka kā I kóng, “Goá kám tio̍h lí só͘ siūⁿ ê”. Nā-sı̄ Tiat-ha̍k-chiá ı̀n i kóng “M̄-kú goá boē-oē chai lí só͘ kám tio̍h ê”. Án-ni sı̄ bêng, toē-bı̄n-chiūⁿ ê tı̀-sek boē-oē kám-tio̍h, ia̍h boē-oē liáu-kái Siōng-tè (Reality). To̍k-to̍k ēng kı̂-tó kap Siōng-tè kau-poê ê lâng chiah sı̍t-chāi oē bat Siōng-tè.
(6) Kı̂-tó ê lâng tı̄ kı̂-tó ê sı̂ só͘ tit-tio̍h ê pêng-an lóng sı̄ tùi ēng chı̄n-sim chı̄n-ı̀ tı̄ tāi-thé-siōng kap Siōng-tè kau-poê lâi tit-tio̍h ê. Tùi hı̂-tı̂ só͘ peh-chiūⁿ khong-tiong ê chúi-cheng-khı̀, boē-oē chiâⁿ-choè toā ê hûn thang pı̀ⁿ-choè hō͘. To̍k-to̍k tùi toā-hái-ê chiah oē chiâⁿ-choè toā ê hûn, pı̀ⁿ-choè hō͘ lo̍h lâi toē-bı̄n-chiūⁿ choè lō͘-ēng. Só͘-í tı̄ kı̂-tó só͘ tit-tio̍h ê pêng-an, m̄-sı̄ tùi lán ê tı̀-sek lâi ê, to̍k-to̍k sı̄ tùi tı̄ Siōng-tè bô hān-liōng ê Thiàⁿ ê toā-hái chiah ū.
(7) Jı̍t-thâu put-sı̂ teh chiò kng, jı̍t-mı̂ ê hun-piat, Sı̀-kùi ê piàn-oāⁿ, m̄-sı̄ tùi jı̍t-thâu ê koan-hē, chiū-sı̄ tùi Tē-kiû ê ūn-choán só͘-tı̀. Tú-tú chhin-chhiūⁿ án-ni, Gı̄ ê jı̍t-thâu “Chā-jı̍t kin-ná-jı̍t tâng chı̍t-iūⁿ, tı̍t-kàu tāi-tāi”. (Hi-pek-lâi 13: 8) Siat-sú lán ū sı̂ hoaⁿ-hí ū sı̂ iu-būn,che lóng sı̄ tùi tı̄ lán tùi Siōng-tè ê thài-tō͘ ê cheng-chha só͘-tı̀. Lán nā khui sim-mn̂g ǹg Siōng-tè, ēng bêng-sióng (meditation) kap kı̂-tó, Gı̄ ê jı̍t-thâu chiū oē i-hó lán ê choē-koà ê siong-hûn ia̍h hō͘ lán oē tit-tio̍h oân-choân ê hó (Má-lia̍p-ki 4 : 2).
(8) Chū-jiân ê hoat-chek (the law of Nature) sı̄ Siōng-tè ê chhiú-toāⁿ beh pang-chān lâng kap pa̍t-hāng ê Tōng-bu̍t ê chı̀n-pō͘ kap lı̄-ek. Sı̂n-jiah m̄-sı̄ hoán-tùi chū-jiân ê hoat-chek. Iáu ū put-chí choē koh khah koân ê chū-jiân-hoat, lán pêng-siông m̄ chai. Nā ēng chiah-ê khah koân ê chū-jiân hoat chiū oē tit thang kiâⁿ sı̂n-jiah. Tùi kı̂-tó, lán chiām-chiām-thang chai hiah-ê khah koân ê hoat-chek.
Tē-it koân ê Sı̂n-jiah chiū-sı̄ ēng pêng-an kap hoaⁿ-hí lâi chhiong-moá lán ê Lêng-hûn. Lán káⁿ beh án-ni kóng tı̄ chit-ê choē-ok, khó͘-thàng ê Sè-kan, kiám ū chit khoán ê pêng-an…? Chóng-sı̄ ū lah! Boē-oē beh chiâⁿ-choè oē. Phêng-kó tı̄ joa̍h ê só͘-chāi chèng-boē khí, á-sı̄ bông-kó (Mangoes) tı̄ gâu lo̍h seh ê kok boē-oē chèng-tit. Siat-sú chiah-ê ké-chí nā-sı̄ tı̄ bô ha̍h ê só͘-chāi chèng oē khí, lán thang kóng che sı̄ Sı̂n-jiah. M̄-kú siat-sú in ê tiâu-kiāⁿ nā ū siat-pı̄ hó-sè, sui-bóng jia̍t-tài toē ê sı̍t-bu̍t, tı̄ koâⁿ ê só͘-chāi iû-goân chèng oē khí.
(9) Siat-sú bān lâng nā oē àⁿ hı̄-khang lâi thiaⁿ Siōng-tè ê siaⁿ, chiū bô khiàm-ēng Sian-ti kap Thoân tō-lí ê lâng, khı̀ sı̀-koè soan-thoân Siōng-tè ê Sèng-chí. In-ūi bān-lâng bô án-ni; só͘-í tio̍h sı̀-koè pò-iông Siōng-tè ê Hok-im sı̄ choè iàu-kín. Chóng-sı̄ ū sı̂ tùi kı̂-tó pí tùi kóng tō-lí hit-ê kong-hāu koh khah toā. Tı̄ ba̍t-pâng àm-chı̄ⁿ choan-sim ê kı̂-tó, oē pang-chān lı̄-ek lâng chin toā. Hit-ê kám-hoà-la̍t kàu-ke̍k ū kong-hāu tı̄ bān-lâng, oán-jiân chhin-chhiūⁿ bô-soàⁿ-tiān, m̄-bián oá-khò tiān-soàⁿ, só͘-í lán só͘ kı̂-tó ê oē, oē toā éng-hióng kàu tı̄ bān lâng.
(10) Ū sı̂ tı̄ bô hō͘-chúi ta-sò ê só͘-chāi, iáu-kú thang khoàⁿ-kı̀ⁿ chhiⁿ-chhùi ê koé-chí, siⁿ kàu lia̍p-lia̍p-lūi. Chı̍t ē chim-chiok kā i gián-kiù, chiū chai i ê hio̍h chhiⁿ-chhùi, bō͘-sēng, gâu siⁿ ké-chí, sı̄ in-ūi i ê kun ū soan tı̄ thô͘-toé teh lâu ê oa̍h-choâⁿ. Ū sı̂ lán oē toā gōng-ngia̍h, khoàⁿ-kı̀ⁿ kı̂-tó ê lâng sui-bóng tı̄ chit-ê choē-ok koàn-boán ê sè-tāi, i ta̍k-jı̍t pêng-an, bı̄n chhiò-iông, hoaⁿ-hí kè-jı̍t che chiū-sı̄ tùi kı̂-tó, i ê sı̀n-gióng ê kun ū soan jı̍p tı̄ oa̍h-choâⁿ ê goân-thâu, tùi chia lâi tit khùi-la̍t kap oa̍h-miā thang kiat éng-oán oa̍h ê ké-chí. (Si-phian 1; 2, 3)
(11) Chhiū-á-kun ê boé-liu tùi i ê pún-lêng kàu-ke̍k lāi, i ê kám-kak chin hó, siat-sú nā bô pûi-thô͘ ê só͘-chāi i ê kun chiū soan-cháu, nā ū pûi ê só͘-chāi ū thang tit-tio̍h chia̍h-mı̍h ê sı̂, i chiū koh soan-khı̀. Kı̂-tó ê lâng iû-goân ū hun-piat hó-pháiⁿ, tio̍h m̄ tio̍h ê la̍t tı̄-teh. I ū kàu-gia̍h ê tı̀-sek thang siám-pı̄ kan-chà, khúi-khiat kap chhò-gō͘, lâi chhē sı̀ⁿ-miā só͘ oá-khò ê Siōng-tè (Reality=Sı̍t-chāi).
(12) Nā m̄-bat ēng kı̂-tó kap Siōng-tè kau-poê ê lâng, sı̍t-chāi boē kham-tit kóng sı̄ lâng, Chit khoán ê lâng sı̄ chhin-chhiūⁿ chı̍t khoán ê tōng-bu̍t, siū thoàn-liān kàu oē tı̄ it-tēng ê sı̂-kan, tı̄ it-tēng ê só͘-chāi lâi choè it-tēng ê khang-khè ê tōng-bu̍t nā-tiāⁿ, boē kham-tit chheng-ho͘ sı̄ lâng, chit khoán ê lâng ū sı̂ pí tōng-bu̍t koh khah chhám. In-ūi m̄ hān-tiāⁿ bô chı̄n in ê gı̄-bū tı̄ Siōng-tè á-sı̄ lâng kap Siōng-tè ê gı̄-bū, siōng-chhiáⁿ oē siat-to̍k Siōng-tè. Chóng-sı̄ kı̂-tó ê lâng ū koân thang chiâⁿ-choè Siōng-tè ê kiáⁿ; in-ūi Siōng-tè chhòng-chō lán lâng, hêng-chōng kap I saⁿ-tâng, lán chiām-chiām oē tióng-sêng chhin-chhiūⁿ I ê khoán-sit.
IV
Bêng-Sióng (Meditation)
(1) Thâu-ló sı̄ chin bı̂-biāu koh bín-chia̍t ê khı̀-khū, ū chin choē hó ê ki-koan tı̄-teh. In-ūi tı̄ Bêng-sióng (Ba̍k-chiu khoeh-khoeh Sok-chēng lâi siūⁿ) lán oē thang tit-tio̍h khoàⁿ boē-kı̀ⁿ ê sè-kài ê siau-sit, ia̍h oē chai pêng-siông lâng só͘ m̄ chai ê siau-sit. Chóng-sı̄ thâu-ló m̄ sı̄ oē siⁿ-chhut chiah-ê siau-sit,sı̄ kan-ta chiong só͘ siūⁿ-tio̍h ê siau-sit lâi chhián-bêng hō͘ lâng chai nā-tiāⁿ. Ū lâng tı̄ bāng-tiong, ū lâng tı̄ ı̄ⁿ-siōng á-sı̄ bêng-sióng ê sı̂ lâi tit-tio̍h chiah-ê siau-sit.
Kı̂-tó oē pang-chān lán thang hun-piat, lán só͘ siūⁿ-tio̍h ê siau-sit sı̄ ū lō͘-ēng á-sı̄ bô. In-ūi tı̄ chin-sı̍t ê kı̂-tó, Siōng-tè ê kng chiò tı̄ lán, chiū-sı̄ chiò tı̄ liông-sim kap tō-tek ê lêng-hûn ê lāi-toé. Súi ê sek-tı̄, hó-thiaⁿ ê im-ga̍k, kàu-ke̍k hó-khoàⁿ ê kéng-tı̀, kap hiáng-liāng ê siaⁿ-im chiah-ê, tùi boē khoàⁿ-kı̀ⁿ ê sè-kài lâi jı̍p kàu tı̄ lán ê thâu-ló lāi. Si-jı̂n á-sı̄ Oē-ka m̄-bat hit-ê chin ê kun-goân, kan-ta tı̄ bû ı̀-tiong só͘ tit-tio̍h ê, chiong Si á-sı̄ kō͘ oē lâi piáu-bêng nā-tiāⁿ. Chóng-sı̄ bêng-sióng ê lâng kap Siōng-tè kau-poê, put-sı̂ tı̄ I ê sin-piⁿ teh hióng-hok, oán-jiân chhin-chhiūⁿ I ê lêng-hûn kap lêng-hûn ê Sè-kài, tùi án-ni chiām-chiām-kūn-oá Siōng-tè.
(2) Ū sı̂ Lán kàu siⁿ-hūn ê só͘-chāi ê sı̂, oán-jiân oē kı̀-tit ná-chún bat kàu ê khoán; m̄-kú ná lán kap chiah-ê só͘-chāi ū m̄ chai ê koan-hē tı̄-teh. Só͘-í lán thang ēng saⁿ-hāng lâi soat-bêng chit-ê sū.
Thâu chı̍t-hāng, ū lâng bat kàu hit-ê só͘-chāi, sui-bóng lán m̄ chai, m̄-kú i chiong i só͘ kàu hit-ê só͘-chāi ê koan-liām, tùi Sı̂n-pı̀-tek ê la̍t lâi thoân hō͘ lán.
Tē jı̄-hāng, phı̀-lūn lán bat kàu pa̍t só͘-chāi, chhin-chhiūⁿ i só͘ khı̀ ê só͘-chāi, kap i kâng-khoán ê koan-liām phû tı̄ lán ê sim-lāi choè sin ê koan-liām.
Tē saⁿ-hāng, bē khoàⁿ-kı̀ⁿ ê sè-kài ū hoán-siā tı̄ lán ê sim-lāi, in-ūi lán ê lêng-hûn ū kap chit-ê sè-kài kiat-liân tı̄-teh, koh tı̄ bô ı̀-tiong lán ū siū hit-ê sè-kài ê kám-hoà tı̄-teh.
Ū khoàⁿ-kı̀ⁿ ê sè-kài sı̄ bô khoàⁿ-kı̀ⁿ ê sè-kài ê Siōng, kóng khah bêng chiū-sı̄ chit-ê sè-kài ū teh hián-bêng hit-ê sè-kài ê chêng-hêng tı̄-teh. Lán tú sı̄ tı̄ chit nn̄g ê sè-kài ê tiong-kan, oē siū éng-hióng tı̄ chit-ê sè-kài á-sı̄ tı̄ hit-ê sè-kài. Lán nā ū kàu-gia̍h ê sı̂-kan thang Bêng-sióng, chit nn̄g ê sè-kài ê koan-hē chiū chiām-chiām oē bêng.
(3) Bêng-sióng oē chí-sı̄ lán ê Lêng-hûn ê chōng-hóng. Lán chiàu án-ni, chiū ū ki-hoē thang thiaⁿ Siōng-tè ê siaⁿ ia̍h thang tit-tio̍h Siōng-tè ê chiok-hok.
Lán ê Su-sióng, giân-gú, á-sı̄ hêng-ûi boē oē bô khı̀, chiah-ê lóng ı̀n-tiâu tı̄ lán ê Lêng-hûn, chiū-sı̄ ı̀n tı̄ “ Oa̍h-miā ê chheh”. Bêng-sióng hō͘ lán oē hiáu kèng-ùi Siōng-tè ia̍h tı̄ Siōng-tè ê Thiàⁿ lâi choè ta̍k-hāng, koh hō͘ lán thang pó-chûn hō-hok só͘ oá-khò ê Oa̍h-miā ê chheh.
(4) Siōng-tè sı̄ bô khí-thâu bô soah-bé ê Sı̂n, lán lâng sı̄ ū khí-thâu iā ū soah-bé. Lán boē oē cha̍p-hun lâi liáu-kái chit-ê Siōng-tè, chóng-sı̄ I hō͘ lán ū kám-kak thang o-ló I. Hái sı̄ kàu-ke̍k ê khoah-toā, lán boē-oē chhek-to̍k-tit, ia̍h boē chai hái-toé hong-hù ê pó-poè. Chóng-sı̄ nā chhùi-chı̍h-boé kā i tam khoàⁿ-teh, chiū chai hái-chúi sı̄ kiâm ê. Án-ni m̄ sı̄ kóng taⁿ lūn hái-nı̍h ê sū lóng chai lah, sı̄ kan-ta ēng chhùi-chı̍h lâi tam, chiū thang chai hái-chúi tiōng-iàu ê sèng-chit nā-tiāⁿ.
(5) Lâng nā toā chhiⁿ-kiaⁿ, toā siū-khı̀ á-sı̄ khí-siáu oē te̍k-pia̍t chhut chhiⁿ-kông-la̍t, siat-sú thı̍h-liān mā sı̄ kā i chhoah tn̄g. Goân-lâi chit khoán ê khùi-la̍t lán-lâng pún-ū; chóng-sı̄ kan-ta i ê sim-sı̂n choan hiòng tı̄ chı̍t hāng mı̍h ê sı̂ chiah oē hián-chhut. Tú-tú chhin-chhiūⁿ án-ni, tı̄ bêng-sióng ê sı̂, Siōng-tè oē kiông-chòng lán ê la̍t ū kàu-gia̍h thang phah-phoà choē-ok ê sok-pa̍k.
Lán oē choè toā koh ū lō͘-ēng ê sū. Ia̍h tı̄ hit-sı̂ chiong chit-ê la̍t lâi loān-chú ēng, hit-ê gûi-hiám sı̄ chin toā.
Chhı̀-siūⁿ, phàu tân, ki-koan-chhèng, toā-chhèng hit khoán ê la̍t kap gûi-hiám lı̄-hāi kàu cháiⁿ-iūⁿ!
(6) Lán ê sim-koaⁿ nā chù-sı̂n teh siūⁿ chı̍t hāng mı̍h ê sı̂, siat-sú ū hoe chin phang, sui-bóng ū phı̄ⁿ iā boē phı̄ⁿ; ū im-ga̍k chin hó thiaⁿ, sui-bóng ū hı̄-khang iā boē thiaⁿ; Ū hó ê kéng-tı̀, sui-bóng ba̍k-chiu kim-kim iā boē khoàⁿ. Tı̄ hit sı̂ chiah-ê mı̍h oán-jiân bô tı̄ lán ê bı̄n-chêng ê khoán. Tú-tú chhin-chhiūⁿ án-ni, lâng ê sim-koaⁿ nā choan-choan hiòng tı̄ sè-kan i chiū bô siūⁿ bı̄-lâi ê seng-oa̍h, oán-jiân bô lêng-hûn ê khoán.
“In-ūi in khoàⁿ, ia̍h khoàⁿ bô kı̀ⁿ; thiaⁿ, ia̍h thiaⁿ bô hiān” (Má-thài 13: 13).
(7) Ū chı̍t-jı̍t goá khoàⁿ chı̍t lúi-hoe, chiū siūⁿ i ê phang kap i ê súi. Koh chim-chiok siūⁿ khah chhim-teh, sui-bóng ēng bah ê ba̍k-chiu khoàⁿ boē-tio̍h, iáu-kú goá ū khoàⁿ-kı̀ⁿ chhòng-chō hoe ê Siōng-tè tı̄ hoe ê āu-bı̄n. Só͘-í tı̄ hit-sı̂ goá ê sim chin hoaⁿ-hí. Chóng-sı̄ goá ū khoàⁿ-kı̀ⁿ Siōng-tè kap goá ê Lêng-hûn saⁿ-kap tı̄-teh ê sı̂, goá ê sim it-hoat toā hoaⁿ-hí. Tı̄ hit-sı̂, goá boē bián-tit âu-kiò kóng, “Siōng-tè ah! Lí kàu-ke̍k kı̂-ı̄ⁿ lah! Lí lı̄-khui Lí só͘ chhòng-chō ê mı̍h, m̄-kú Lí ēng Lí êng-kng ê lı̂m-kàu lâi chhiong-moá tı̄ Lí só͘ chhòng-chō ê mı̍h”.
(8) Iâ-so͘ Ki-tok m̄ hān-tiāⁿ bô tù-chheh, I ia̍h bô bēng-lēng I ê ha̍k-seng tio̍h siá I ê kà-sı̄. Thâu chı̍t-hāng, sı̄ in-ūi I ê oē sı̄ Lêng-hûn kap oa̍h-miā. I chai oa̍h-miā kan-ta oē kı̀ tı̄ oa̍h-miā ê chheh, m̄ sı̄ oē siá tit tı̄ sè-kan ê chheh. Tē jı̄ hāng, in-ūi Sian-siⁿ nā kè-sin I ê ha̍k-seng ko͘-put-chiong tio̍h oá-khò chheh, chheh chiū-sı̄ Sian-siⁿ teh oa̍h ê sı̂ ê oē, chit-tia̍p ēng I ê oē lâi thoè; chóng-sı̄ lán ê Chú m̄-bat lı̄-khui I ê ha̍k-seng, I put-sı̂ kap lán tı̄-teh, teh kap lán kóng-oē, teh ín-chhoā lán. I chiūⁿ Thiⁿ liáu-āu chhe Sèng Sı̂n kám-tōng ha̍k-seng tio̍h siá Hok-im-toān.
(9) Siat-sú lán nā ēng kâng-khoán ê Su-sióng, giân-gú á-sı̄ hêng-ûi, chı̍t-piàn koh chı̍t-piàn chia̍p-chia̍p têng koh chia̍p-chia̍p têng, chiū pı̀ⁿ choè sı̍p-koàn sı̍p-koàn chiū chō-chiâⁿ phín-sèng. Só͘-í lán nā siūⁿ beh kú-chí hêng-tōng, tio̍h chim-chiok siūⁿ hit-ê kiat-kó sı̄ hó á-sı̄ pháiⁿ. Kiâⁿ hó-sū tio̍h soè-jı̄, nā bô kiaⁿ-liáu oē sit-lo̍h kiâⁿ hó-sū ê goân-khı̀. Kiâⁿ hó-sū sı̄ oh; chóng-sı̄ nā beh hō͘ pháiⁿ pı̀ⁿ choè hó sı̄ koh khah oh; m̄-kú beh hō͘ hó pı̀ⁿ choè pháiⁿ sı̄ kàu-ke̍k khoài. Beh chèng chı̍t châng chhiū-á kàu toā-châng tio̍h chin-kú, koh tio̍h ēng put-chí choē ê khó͘-kang, chóng-sı̄ beh chhò chı̍t châng chhiū-á sı̄ kàu-ke̍k khoài. Chhiū-á nā-sı̄ ko͘-tâ sí-khı̀ bô hoat-tō͘ thang hō͘ i koh-oa̍h.
