Soat-chú kiù lâng

[Tı̄ Loē-tē ū hoat-hêng chı̍t khoán ê cha̍p-chı̀ miâ-kiò“Jı̍t-iāu sè-kài”,múi-goe̍h chı̍t-pái,sı̄ choan-choan teh hō͘ Chú-jı̍t-o̍h ê Sian-siⁿ kap ha̍k-seng tha̍k--ê. Chit-pang chit-ê cha̍p-chı̀ ê chú-pit ū khı̀ Tâi-oân sûn-sı̄;tńg-lâi liáu chiū ēng la̍k-goe̍h hō ê cha̍p-chı̀ chò Tâi-oân-hō lâi kóng-khí Tâi-oân Kàu-hoē ê siau-sit hông thiaⁿ. Tiong-kan ū kı̀ Kai Bo̍k-su kiàn-tı̀ Kàu-hoē ê sū, í-kı̍p loā-chē hó-thiaⁿ ê tāi-chı̀. Ū chı̍t phiⁿ sı̄ Tâi-pak chı̍t-ê Thn̂g-bū-hē ê koaⁿ-lı̄, Koán-chéng(Sugai)kun só͘ kı̀ teh kóng-khí Tâi-pak chı̍t-ê sı̀n Chú ê cha-bó͘ gín-á ê hó-sim. Goá tha̍k liáu teh siūⁿ nā hoan-e̍k chit chām hō͘ lia̍t-ūi khoàⁿ ē saⁿ-kap tit-tio̍h lı̄-ek.]

Goá sı̄ Tâi-oân Chóng-tok-hú lāi Soa-Thn̂g-hē ê tng-chhe. Iā ū teh kà chı̍t-pan Chú-jı̍t-o̍h, kap loā-chē gín-á pêⁿ-pêⁿ teh siū Siōng-tè ê kà-sı̄. ū chı̍t-jı̍t chhut-chhe khı̀ bó͘ chè-thn̂g hoē-siā ê sı̂ thiaⁿ--tio̍h chı̍t-chân kám-sim ê sū, sı̄ chı̍t ê Jı̍t-pún cha-bó͘ gín-á miâ Soat-chú(Yuki chiang)kap chı̍t-ê Tâi-oân cha-po͘ gín-á ê tiong-kan seⁿ-khí--ê.

Soat-chú ê lāu-pē sı̄ teh chò chı̍t keng hoē-siā ê bé-pān;chiū-sı̄ teh kā Tâi-oân lâng bé kam-chià, ta̍uh-ta̍uh Kap Tâi-oân lâng óng-lâi. I sı̄ chin gâu chò lâng, lóng m̄-bat khoàⁿ-khin pún-tē lâng. Thiaⁿ-kı̀ⁿ kóng i tùi tı̄ Loē-tē ê sı̂ chiū jia̍t-sim sı̀n-hōng Ki-tok-kàu. Soat-chú sı̄ sió-ha̍k-hāu ê gō͘-liân-seng. Pêng-jı̍t khı̀ lo̍h-o̍h ê sı̂, tı̄ lō͘-nı̍h ta̍uh-ta̍uh siū Tâi-oân gín-ná ēng pháiⁿ-chhùi mē. Chóng-sı̄ Soat-chú éng-siông-sı̂ kap in lāu-pē chò-hoé siông-siông siū Siōng-tè ê kà-sı̄;iā ka-tı̄ kám-kek Kiù-chú ê thiàⁿ-thàng. Taⁿ teh siūⁿ, Hiah-ê mē goá ê Tâi-oân gín-ná sı̄ khah m̄-bat, goá tio̍h koh khah hó khoán-thāi in,chhoā in lâi pài chin ê Siōng-tè. Tùi án-ni m̄-nā bô siū-khı̀ in ê pháiⁿ-chhùi,soà tian-tò sim-lāi thè in kı̂-tó.

Ū chı̍t jı̍t Soat-chú tı̄ thn̂g-phō͘ piⁿ teh khoàⁿ lâng chò khang-khoè;khoàⁿ hit-ê kheh thn̂g ê ki-khı̀ hiah khiáu-lō͘ teh chhia-chhia tńg. Goā!pêng-sò͘ ài khi-hū Soat-chú hiah-ê pún-tē gín-ná iā oá-lâi tı̄ ki-khı̀ piⁿ teh sńg. Gín-ná ê tiong-kan chı̍t-ê siak lo̍h ki-khı̀ ká beh jı̍p khı̀ kheh. Pa̍t-ê khoàⁿ-kı̀ⁿ, bı̄n chheⁿ-sún-sún cháu kàu boé-á tı̍t;chhun Soat-chú chı̍t-ê tı̄ piⁿ-á toā-siaⁿ teh kiò kiù-lâng. Chóng-sı̄ ki-khı̀ lı̀n-lòng kiò,lı̄ khah hn̄g hian-ê chò-kang--ê lóng bô thiaⁿ-kı̀ⁿ i âu-kiò ê siaⁿ.

Poa̍h-lo̍h--khı̀ hit-ê gín-á kap kam-chià chò chı̍t-khún tı̍t-tı̍t hō͘ ki-khı̀ ká-khı̀, teh-beh oa̍h-oa̍h tú-tio̍h kut-chı̍h bah-lı̍h ê chhi-chhám. Hut-jiân phòng-lòng ná chhin-chhiūⁿ tāng ê mı̍h teh lo̍h--lâi ê siaⁿ. Siâng chit-ê sı̂-chūn hit-ê teh tńg ê ki-khı̀(roller)li-li lè-lè hiáng kàu m̄-sı̄ siaⁿ-soeh. Hiah-ê chò-kang--ê thiaⁿ-tio̍h siaⁿ kín-kín cháu lâi khoàⁿ. Khó-lı̂n Soat-chú tı̄ piⁿ-á ná chhin-chhiūⁿ teh loān-sim:ēng chhùi hiàm, ēng chhiú kí. Tāi-ke khoàⁿ sı̄ tı̄ ki-khı̀ chêng ū ka-la̍uh chı̍t-tè toā chio̍h, iā teh tńg ê sı̂ khı̀ lè--tio̍h chiah ū chit hō im-hiáng. Ūi-tio̍h hit tè chio̍h tı̀n-teh,kam-chià soà kńg bē-tàng jı̍p. Tāi-ke chai hit tè chio̍h sı̄ Soat-chú tı̀m-lo̍h-khı̀--ê chiū hiâm i kóng,“Lí chit-ê gín-ná iā chin chiān-thâng--lah!”Soat-chú ı̀n kóng,“M̄-sı̄ án-ni, kam-chià lāi ū gín-ná.“Hǹg! Gín-á!”Tāi-ke koh chim-chiok khoàⁿ tı̄ kam-chià lāi ū gín-ná ê kha.“He! Hāi--lah! Gín-ná poa̍h tı̄ chit nı̍h.”Koáⁿ-kín ki-khı̀ chhòng hō͘ thêng. Hó kai-chài!Hit-ê kap kam-chià chò-hoé beh jı̍p khı̀ ki-khı̀ lāi siū géng kàu chhùi-kut hún-si ê Tâi-oân gín-ná, tùi Soat-chú bat tō-lí ū jı̂n-ài kap tı̀-sek lâi khioh--tio̍h sèⁿ-miā.

Koè gō͘-la̍k goe̍h-āu, ū chı̍t mê chı̍t tı̄n ka-lé lâi phah chit-ê thn̂g-phō͘. Hit-tia̍p chı̍t-ê Tâi-oân gín-ná lâi āiⁿ Soat-chú cháu-lı̄. Hit-ê Tâi-oân gín-ná sı̄ sím-mı̍h lâng? Hoan-e̍k ê lâng kóng, “Ēng Sèng-kàu ê tō-lí lâi chò ka-têng kàu-io̍k ê kin-pún, hit-ê kám-hoà ê khùi-la̍t loā toā thang siūⁿ lâi chai”.

(Tâi-lâm Kàu-hoē-pò tē 317 koàn, 1911 nı̂ 11 ge̍h)