Khe-hâi ông.
Chá-sı̂ ta̍k-ê ông-iâ, tāi-sı̂n, kap pù-lâng lóng ài chhiàⁿ gâu khe-hâi ê lâng, ín-chhiò ê lâng, lâi koé in ê iu-būn. Tāi-khài sún-siong chú-lâng ê oē, lâng lóng m̄-káⁿ kóng, to̍k-to̍k khe-hâi ê lâng loān-chhiò loān-kóng; ū sı̂ iā oē khó͘-khǹg hō͘ ông khı̀-siâ kui-chèng.
Chá ū chı̍t-ê ông put-chí kè-ı̀ chı̍t-ê khe-hâi ê lâng. Chı̍t jı̍t thiaⁿ i ê gōng oē kàu-gia̍h hō͘ lâng hoaⁿ-hí, chiū ēng chı̍t ki phang chhâ ê koáiⁿ-á sàng i kóng, “Goá khoàⁿ lí sı̄ thiⁿ-ē tē-it gâu khe-hâi lāng lâng chhiò ê lâng. Taⁿ goá ēng chit ki koáiⁿ-á sàng lí, hong lí choè lóng-chóng khe-hâi lāng lâng chhiò ê ông. Āu-jı̍t nā ū tú-tio̍h chı̍t-ê pí lí khah gâu tı̀ⁿ-gōng ê lâng, lí tio̍h chiong chit ki the̍h hō͘--i, lâi thoè lí choè khe-hâi gâu lāng lâng chhiò ê lâng ê ông.” Khe-hâi ê lâng í-keng kā i chih--lâi-liáu kín-kín chiū tò--khı̀.
Keng-kè kúi-nā nı̂ āu chú-lâng tú-tio̍h tāng ê phoà-pı̄ⁿ; lı̂m-chiong ê sı̂ hit-ê tı̀ⁿ-gōng ê lâng tú-tú beh lâi chhē--i. Chú-lâng chiū beh kap i saⁿ-sı̂, chóng-sı̄ in-ūi chit-ê khe-hâi ê lâng boē bêng-pe̍k tāi-chı̀, só͘-í bô beh tı̍t-tı̍t kā i kóng beh sí, chiū ké kóng beh khı̀ hn̄g-hn̄g ê só͘-chāi. Khe-hâi--ê mn̄g kóng, “Chú-ah, lí beh khı̀ tah-lo̍h?” Chú-lâng ı̀n kóng, “Lí só͘ mn̄g--ê sı̄ oh ı̀n, chāi goá ka-kı̄ siūⁿ, iā m̄ chai beh khı̀ tah-lo̍h.” Khe-hâi--ê mn̄g kóng, “Chı̍t ge̍h-jı̍t lāi oē koh tò--lâi-boē?” Chú-lâng ı̀n kóng, “Chı̍t ge̍h-jı̍t lāi boē tit tò--lâi.” Khe-hâi koh mn̄g kóng, “Chı̍t nı̂-lāi oē tò--lâi-boē?” Chú-lâng ı̀n kóng, “Iā boē koh lâi.” Khe-hâi--ê kóng, “Án-ni chiū chú lí éng-oán boē koh tò--lâi-mah?” Chú-lâng ı̀n kóng, “Tio̍h.” Khe-hâi--ê chēng-chēng siūⁿ tia̍p-á-kú, koh khoàⁿ-lâi khoàⁿ-khı̀, siūⁿ chú-lâng ê pâng-lāi lóng bô pı̄-pān beh khı̀ pa̍t só͘-chāi ê khoán-sit, chiū koh mn̄g kóng, “Chú lí ê hêng-lí iáu-bē pı̄-pān--mah? “ Chú-lâng ı̀n kóng, “Chit pái khí-sin lóng m̄-bián toà hêng-lí.” Khe-hâi--ê ka-kı̄ kông-kông leh chiū chhut--khı̀; tia̍p-á-kú chiū toà chêng chú-lâng só͘ hō͘--i ê koáiⁿ-á lâi, the̍h hō͘ chú-lâng kóng, ”Chit ki koáiⁿ-á sàng hō͘--lí, lí kóng beh khı̀ pa̍t ūi, éng-oán m̄ tò--lâi. Ka-kı̄ m̄ chai beh khı̀ tah-lo̍h, koh bô pı̄-pān hêng-lí, goá siūⁿ lí pí goá koh-khah khe-hâi; lô͘-po̍k só͘-í kia̍h chit ki koáiⁿ-á hō͘--lí, ló͘-la̍t lí ka-kı̄ choè chèng khe-hâi ê lâng ê ông.”
Tha̍k ê lâng chhiáⁿ ka-kı̄ phah-sǹg. Khe-hâi--ê ê chú-lâng só͘ khí-sin ê lō͘-chām, chiū-sı̄ lán ta̍k lâng tio̍h kàu ê só͘-chāi. Tāi-seng chai beh kàu tah-lo̍h ê lâng ū joā-choē--ah? Tāi-seng pı̄-pān ê lâng ū kúi-ê? Chit pún chheh ê miâ kiò-choè “Thian-Lō͘ Chí Lâm.” Ū khǹg sím-mı̍h ı̀-sù? Chiū-sı̄ chí-sı̄ lâng tùi sí ê só͘-chāi, lâi jı̍p éng-oán-oa̍h ê toē. Tha̍k ê lâng tio̍h soè-jı̄ séng-chhat, chiū oē chai āu-jı̍t tit-tio̍h kiù ê hoat-tō͘ ; beh sí ê sı̂ chiū oē bêng-bêng chai chiūⁿ Thian-tông ê só͘-chāi, chiah boē chhin-chhiūⁿ khe-hâi--ê ê chú-lâng choè gōng-ê ê thâu chı̍t ê.
Iàu-kín ê Kò-pe̍k.
“Hàn-kháu kàu Pak-kiaⁿ ê te̍k-piat khoài chhia”
Ū chı̍t jı̍t goá tı̄ Hàn-kháu ê hé-chhia chām goa̍t-tâi--nih, khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t tiuⁿ chhia, chhia--nih ū koà-pâi, siá kúi-nā jı̄, “Khoài-chhia tùi Hàn-kháu kàu Pak-kiaⁿ.” Hit sı̂ chhia-mn̂g í-keng khui, chiū ū kúi-nā lâng tùi tùi-bı̄n lâi, sı̀-bı̄n khoàⁿ-khoàⁿ, khoàⁿ-kı̀ⁿ pâi--nih ū siá, “Pak-kiaⁿ,” nn̄g jı̄, chiū chiong hêng-lí poaⁿ jı̍p chhia-lāi, jiân-āu ta̍k lâng chiūⁿ chhia, kéng ūi lâi chē.
Chit sı̂ giām chhia-phiò ê lâng lâi giām, chhâ-khó phiò--nih só͘ siá ê jı̄, chai lâng-kheh só͘ chē ê ūi bô chhò. Bô chı̍t lâng lo̍h chhia khı̀ mn̄g, ”Goá só͘ chē ê chhia tio̍h m̄ tio̍h?”
Goá koh khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t lâng, tı̄ iáu-bē chiūⁿ chhia í-chêng, tāi-seng mn̄g, “Chhia-lāi oē chē joā-choē lâng?” Koh kóng, ”Hàn-kháu, Bú-chhiong, Hàn-iông, saⁿ ê toā siâⁿ, khiā-khí ê peh-sı̀ⁿ m̄-nā nn̄g-pah goā bān, chhia-lāi put-kò oē iông-ún saⁿ sı̀ pah lâng, thái-thó thang kóng bô lūn chı̄-chūi beh khı̀ Pak-kiaⁿ, lóng thang chiūⁿ chit tiuⁿ chhia.” Tû chit lâng í-goā, kı̂-û ê lâng-kheh bô chı̍t ê án-ni mn̄g. Hit lâng i lóng m̄ chai khiā-khí ê peh-sı̀ⁿ sui-jiân choē, chhia ê lâng-kheh ūi sui-jiân chió, kı̂-sı̍t jı̍p Pak-kiaⁿ ê lâng bô joā-choē, kı̀ⁿ-nā beh khı̀ ê lâng, chhia-lāi lóng oē iông-ún--tit.
Hit sı̂ goá khoàⁿ-kı̀ⁿ chit-ê chêng-kéng, sim-lāi ū siū kám-chhiok. Siūⁿ kàu Siōng-tè thoè lán pı̄-pān un-tián, chhin-chhiūⁿ un-chhia, beh chiong sè-kài-chiūⁿ kan-khó͘ ê lâng chài kàu thiⁿ-téng. Chóng-sı̄ Siōng-tè só͘ pı̄-pān ê un-chhia, m̄-nā sı̄ iông-ún chı̍t siâⁿ, chı̍t toē-hng ê lâng, thiⁿ-ē bān-kok bān peh-sı̀ⁿ tâng chē ia̍h thang, lóng ū kàu-gia̍h thang ēng. Hoān-nā beh kàu thiⁿ-téng lo̍k-hn̂g ê lâng, ka-kı̄ tio̍h kam-goān lâi chē Siōng-tè ê un-chhia, bô lūn sím-mı̍h lâng lóng oē ēng--tit. Kı̀ⁿ-nā beh khı̀ ê lâng lóng thang lâi. Chē Siōng-tè só͘ pı̄-pān ê un-chhia, chhia--nih ê pâi só͘ siá ê lō͘-chām, chiū-sı̄ “Tùi Choē-siâⁿ Kàu Thiⁿ-siâⁿ”.
Goá taⁿ khó͘-khǹg--lí, lí kiám m̄-sı̄ bat thiaⁿ-kı̀ⁿ thoân tō-lí ê lâng bat kóng, “Hoān-nā koé pháiⁿ thàn hó, sı̀n-khò Kiù Chú Iâ-so͘ ê lâng, tek-khak tùi sı̀n pe̍h-pe̍h tit-tio̍h chheng-gı̄--mah?” Chóng-sı̄ lí bián giâu-gı̂ kóng, “Chit-hō un-tián goá oē kham--tit-mah?” Goá kā lí kóng, chhia-chām boē phiò ê só͘-chāi, bô lūn sím-mı̍h lâng boé phiò, chiàu hoat-tō͘ chiūⁿ chhia, lóng boē hō͘ koán-chhia ê lâng kū-choa̍t m̄ chài--lí. Só͘-í lí nā chiàu téng-bı̄n só͘ kóng lâi chhē Siōng-tè, Siōng-tè ia̍h tek-khak bô kū-choa̍t--lí. Hé-chhia ū tiāⁿ-tio̍h ê sı̂ khui, chhia-phiò ū tiāⁿ-tio̍h ê kè-chı̂ⁿ. Lí nā chiūⁿ tit-kiù ê un-chhia, ia̍h tio̍h thàn ki-hoē, chit-ê hó ki-hoē, chiū-sı̄ “Hiān-Sı̂,” koh ū Kiù Chú kā lí thoè chhut phiò ê kè-chı̂ⁿ, in-ūi lí tek-khak bô la̍t thang ka-kı̄ pı̄-pān chit hō phiò. Án-ni lí soè-jı̄ siūⁿ-khoàⁿ, sit-lo̍h chit-ê hó ki-hoē, kiám ū thang koh tit-tio̍h?
Bô Hun Koâiⁿ Kē.
Tah-chûn ê lâng-kheh thang khoàⁿ pún-sin chı̂ⁿ gûn ê choē chió, tiāⁿ-tio̍h kiâⁿ chûn ê kín bān kap kheh-ūi ê hó pháiⁿ. Kiám-chhái chē tiau-chhiàⁿ ê chûn, á-sı̄ chē kong-si ê chûn, bô lūn cháiⁿ-iūⁿ lóng thang chhut-chāi tah-chûn ê lâng-kheh ka-kı̄ chú-ı̀. Nā lūn tùi sè-kài kàu Thian-kok iā sı̄ lán khí-sin ê chı̍t tiâu tn̂g ê lō͘-chām. Chóng-sı̄ kap chē chûn bô put-chí saⁿ-tâng, in-ūi chí ū chı̍t tiâu nā-tiāⁿ. Lâng lóng sı̄ pı̂ⁿ-téng bô hun chun-kùi pı̂n-chiān, phiò ê kè-chı̂ⁿ saⁿ tâng, bô hun choē chió. Sin-iok ê chheh sı̄ chhin-chhiūⁿ chûn ê toaⁿ, kı̂-tiong ū kı̀-chài Iâ-so͘ ê oē kóng, “Goá chiū-sı̄ tek-khak tio̍h jı̍p ê mn̂g, lâng tùi goá lâi jı̍p chiū oē tit-tio̍h kiù.”
Chiàu chit-ê lâi lūn, chiūⁿ khı̀ thiⁿ-téng ê lâng ı̀-sù m̄-sı̄ sòng-hiong kap sòng-hiong choè chı̍t tui, pù-lâng kap pù-lâng choè chı̍t tui. Iâ-so͘ koh tùi chèng-lâng kóng, ”Goá chiū-sı̄ lō͘.” ı̀-sù m̄-sı̄ chit lâng chı̍t téng ê kè, hit lâng koh chı̍t téng ê kè, chiū-sı̄ bān lâng tâng chı̍t-iūⁿ. Ta̍k téng ê choē-jı̂n oân-choân sı̄ tùi Ki-tok ê pó-huih lâi sio̍k-hoê, kim gûn sui-jiân choē, bô lı̄-ek tı̄ lêng hûn ê tāi-chı̀. Chiū siat-sú i chek-chū kong-lô tek-hēng, iā boē oē chiong kong-lô tek-hēng lâi sio̍k choē. Chí-ū Ki-tok thoè choē-jı̂n pàng-sak sı̀ⁿ-miā, kóng, “Goá siúⁿ-sù lín pêng-an. Hoān-nā sı̀n goá ê lâng tek-khak oē tit-tio̍h éng-oa̍h.” Chiū-sı̄ chhin-chhiūⁿ tah hé-chhia ê lâng chhin ba̍k khoàⁿ-kı̀ⁿ thih-lō͘ í-keng khí hó, hé-chhia chiū beh khí-sin, tı̄ pún-sin lóng m̄-bián tio̍h-boâ, bô m̄-sı̄ in-ūi sai-hū í-keng tāi-seng khó͘-sim tio̍h-boâ, chiong thih-lō͘ ê tāi-chı̀ lóng-chóng khí-chō bêng-pe̍k. Koh ū lâng thoè i chhut chhia-phiò ê kè-chı̂ⁿ, i to̍k-to̍k sêng-siū Siōng-tè ê un-tián, chiū tek-khak oē chhut sí jı̍p oa̍h iā bô chai-hāi.
To̍k-to̍k Chai-iáⁿ Pêng-an ê Lō͘.
Ū chı̍t chiah toā chûn beh jı̍p chı̍t tiâu káng, chûn-chú mn̄g tāi-kong kóng, ”Chit tiâu káng-lāi ta̍k só͘-chāi ê chhim chhián chio̍h-thâu, lí lóng chai-iáⁿ--mah?” Tāi-kong kóng, “Ta̍k só͘-chāi chhim chhián ê chio̍h-thâu bián lóng-chóng chai, tē-it iàu-kín chiū-sı̄ tio̍h chai tah-lo̍h chı̍t choā chúi khah chhim, chûn tùi hia kiâⁿ ún-tàng pêng-an án-ni nā-tiāⁿ.”
Lâng beh kàu Thian-tông, bián siông-sè chai sè-kan ta̍k kàu-mn̂g ê tō-lí, to̍k-to̍k chai-iáⁿ Ki-tok kng-bêng ê chèng-tō, chiū kàu-gia̍h.
Khiā-tiāⁿ--oa̍t!
Chêng ū chı̍t ê bú-koaⁿ, i chhiú-ē ū chı̍t ê jia̍t-sim thàn tō-lí ê peng. Chı̍t jı̍t bú-koaⁿ mn̄g peng kóng, “Lín hōng kàu ê lâng siông-siông kóng, lâng tio̍h hoán-hoé koé-pı̀ⁿ, chiah oē bián tit choē-koà. Tàu-tí hoán-hoé koé-pı̀ⁿ sı̄ sím-mı̍h ı̀-sù?” Peng ı̀n kóng, “Koaⁿ-tiúⁿ, pí-phēng lán iâⁿ--nih ê tūi-tiúⁿ, á-sı̄ sím-mı̍h thâu-lâng tı̄ chhau-liān ê sı̂, tùi peng kóng, ‘Khiā-tiāⁿ,’ āu--lâi koh kóng, ‘Oa̍t.’ Chit-ê chiū-sı̄ hoán-hoé koé-pı̀ⁿ ê ı̀-sù.”
In-ūi hoán-hoé m̄-sı̄ thàn ta̍k lâng su-khia ê ı̀-sù, m̄ sı̄ ēng khang-khang ê oē lâi kóng, tek-khak tio̍h chhut tı̄ sêng-sı̍t sim, chiah sı̄ chin sim hoán-hoé koé-pı̀ⁿ.
Siông-siông khoàⁿ-kı̀ⁿ ū lâng choè pháiⁿ, choè húi-lūi, sui-jiân hut-jiân thêng i pêng-sı̂ ê pháiⁿ phín-hēng, chóng-sı̄ bô tek-khak chin-chin hoán-hoé koé-pı̀ⁿ.
In-ūi hoán-hoé koé-pı̀ⁿ ê sū, m̄-sı̄ kan-ta ēng chhùi kóng, “Tùi taⁿ í-āu, goá beh pí chêng khah hó.” Chit hō tio̍h tùi sim-lāi sı̍t-sı̍t hoat-chhut chı̀-goān chit-ē hoat-goān í-āu lóng bô koh piàn-oāⁿ.
Sè-kan ê i-seng, i-tı̄ phoà-pı̄ⁿ lâng ê chong-chí, sı̄-hō͘ pı̄ⁿ-lâng chı̍t jı̍t chı̍t jı̍t hó. Chóng-sı̄ hoán-hoé koé-pı̀ⁿ sı̄ kà lâng ê pháiⁿ sim liâm-piⁿ koé-oāⁿ. Chêng-jı̍t sı̄ mô͘-kúi ê peh-sı̀ⁿ, í-āu sı̄ Siōng-tè ê kiáⁿ-lūi.
Peng teh chhau-liān ê sı̂, chı̍t-ē thiaⁿ-kı̀ⁿ “Oa̍t,” kui-tūi tio̍h liâm-piⁿ oa̍t. Hiān-kim choè lâng kap í-chêng bô tâng. Hiān-kim sim-su kap í-chêng bô tâng. Hiān-kim só͘ ǹg-bāng kap í-chêng bô tâng. Chhin-chhiūⁿ kiâⁿ lō͘ ê lâng, pō͘-pō͘ keng-kè kap chêng bô saⁿ-tâng. Chhin-chhiūⁿ chûn-chiah só͘ kàu ê hái-kháu bô saⁿ-tâng. Chhin-chhiūⁿ choè kang lâng oāⁿ thâu-ke kap chêng bô saⁿ-tâng. Chhin-chhiūⁿ peng-teng, chiông-chêng choè chha̍t thau-the̍h, taⁿ jı̍p iâⁿ-ngó͘ choè hó ê lâng. Chin sim hoán-hoé koé-pı̀ⁿ ê lâng thang kóng. “Goá chêng chhiⁿ-mı̂, taⁿ oē khoàⁿ--kı̀ⁿ.” “Goá chêng pái-kha, taⁿ oē kiâⁿ cháu.” “Goá chêng é-káu, taⁿ oē kóng oē.”
The-sı̂ Hó Io̍h.
Chêng-jı̍t ū pêng-iú, kap goá tâm-lūn tō-lí, lūn kàu lán lâng khí-thâu ê chó͘ hoān choē, liân-lūi āu-tāi ê lâng, só͘-í kàu kin-á-jı̍t sè-kan lâng bô chı̍t ê bô hoān choē, ia̍h bô chı̍t ê bián hō͘ Siōng-tè sím-phoàⁿ. Pêng-iú kóng, “Lán lâng khí-thâu ê chó͘ tı̄ la̍k chheng nı̂ chêng hoān choē, hāi kàu tı̄ lán, Siōng-tè tùi án-ni tēng lán ê sí choē, kiám thang kóng sı̄ kong-gı̄--mah?” Chiàu só͘ lūn--ê goá lóng m̄ hâng-ho̍k. Hiān-sı̂ ê lâng kap goá chit-ê pêng-iú tâng ı̀-kiàn--ê ia̍h sı̄ chin choē. Taⁿ ēng kúi kù lâi kóng-bêng hit-ê lí.
Sè-kan lâng sí-āu tı̂m-lûn, m̄ sı̄ in-ūi khí-thâu ê chó͘ só͘ hoān ê choē, chiū-sı̄ in-ūi ta̍k lâng su-khia hoān ê choē. Lán chó͘-kong ê kiâⁿ choè, boē oē oân-choân kap thian-liông saⁿ-ha̍p, só͘-í āu-tāi ê kiáⁿ-sun, boē bián-tit chhut-sı̀ toà pháiⁿ-kun lâi, pháiⁿ-kun hoat-siⁿ chiū-sı̄ choē, choē ê kiat-kó chiū-sı̄ sí.
Koh chhı̀ ēng phı̀-jū lâi koé bêng--i. Ū hoān-tio̍h hı̀ ê phoà-pı̄ⁿ ê lâng, i-seng ta̍k ê kóng, bô hó ê io̍h thang i-tı̄. Āu--lâi i chı̍t ê pêng-iú lâi thàm--i. Phoà-pı̄ⁿ ê lâng kóng, “Lán kin-á-jı̍t koh saⁿ-kap chē-chē, bô kú beh éng-oán saⁿ pun-khui--lah, in-ūi phoà-pı̄ⁿ tı̂m-tāng, bô koh hó--khí-lâi ê ǹg-bāng.” Pêng-iú kóng, “Bô tek-khak án-ni, chiàu goá khoàⁿ pı̄ⁿ sui-jiân tāng, iáu-kú thang ēng hó io̍h lâi i-tı̄.” Pı̄ⁿ-lâng kóng, “Só͘ ū koâiⁿ ê i-seng goá lóng chhiáⁿ lâi liáu-liáu, lóng-chóng bô kong-hāu.” Pêng-iú kóng, “Jı̄-cha̍p nı̂ chêng, goá ia̍h ū hoān-tio̍h chit hō pı̄ⁿ, hit sı̂ lóng-chóng ê i-seng lóng kóng boē i--tit. Goá chiū chia̍h chit hō hó io̍h, bô kú soà hó. Taⁿ tiau-kang chiong chit hō io̍h sàng--lí, m̄ siu lí ê chı̂ⁿ, lí liân-liân chia̍h--kúi-pái, pau lí ún-tàng hó.” Bô phah-sǹg pı̄ⁿ-lâng kò͘-chip, chhùi oē hiáu kóng to-siā, hùi-sı̂n, chóng-sı̄ m̄ khéng chhı̀ chia̍h hit thiap hó io̍h. Án-ni chit lâng sí, sui-jiân kóng sı̄ tùi hı̀-pı̄ⁿ sí, ia̍h sı̄ m̄ khéng sı̀n-ho̍k hó pêng-iú ê oē. Só͘-í m̄ sı̀n ê phoà-pı̄ⁿ, pí hı̀-pı̄ⁿ iáu-kú khah siong-tiōng.
Bô-kiù Chhùi.
Eng Hoat nn̄g kok ê tiong-kan keh chı̍t ê hái-kiap, khoah poeh-cha̍p-jı̄ lí poàⁿ. Tı̄ 1875 nı̂, ū chı̍t ê Eng-kok lâng miâ kiò Úi-poè, put-chí gâu siû chúi, tùi Eng-kok siû kàu Hoat-kok, le̍k-kè jı̄-cha̍p-it tiám cheng khah ke chiū kàu-tè. Í-chêng bô lâng kàu hiah gâu siû, āu--lâi khiok ū kúi-nā lâng teh o̍h Úi-poè án-ni choè, chóng-sı̄ lóng boē sêng-kong.
Pak Bí-chiu ū chı̍t tiâu toā hô, kiò-choè Ni-a-ka-la, chit tiâu tùi Í-lı̄-ô͘ thàu kàu An-ta̍t-lō͘-ô͘, chha-put-to 115 lí poàⁿ. Tiong-kan ū chı̍t ê chhut-miâ ê pha̍k-pò͘, koâiⁿ 160 chhioh, hô-bı̄n put-chí oe̍h, hô-toé ê chhiâ-bı̄n sǹg iáu toā, tùi téng-bı̄n kàu ē-bı̄n iok-lio̍k 25 lí. Hô ê siang-pêng koâiⁿ soaⁿ kiā-kiā, só͘-í chúi teh lâu put-chí kín, só͘ khí ê éng chhin-chhiūⁿ hái--nih-ê chı̍t-iūⁿ. Ū sı̂ lâu-chúi saⁿ chhiong, oē phùn kàu kúi-nā chhioh koâiⁿ. Lâng khiā tı̄ hoāⁿ-téng, khoàⁿ-liáu kàu beh gōng--khı̀. Úi-poè oá-khò i gâu siû, siūⁿ beh sūn lâu siû--lo̍h-khı̀, lâi tit-tio̍h toā miâ-siaⁿ. ū pêng-iú khǹg i kóng, “Chúi lâu hiah kiông, lâng ê la̍t tòng i boē-tiâu, chhiat-chhiat m̄-thang lo̍h-khı̀ siû.” Úi-poè kóng, “Chhı̀-khoàⁿ, kap i piàⁿ chı̍t ê jı̄-ūn--leh.” Tùi án-ni chit siau-sit thoân-pò sı̀-hng. Kàu sı̂, ū kúi-nā bān lâng, lâi tiàm hô ê siang pêng hoāⁿ, beh khoàⁿ Úi-poè tián pún-sū. Úi-poè tng chèng-lâng ê bı̄n-chêng thǹg saⁿ, thiàu-lo̍h chúi, khoàⁿ-kı̀ⁿ i thâu-khak phû-chhut chúi-bı̄n chı̍t pái, tú-tú teh hián-chhut pún-léng. Bô phah-sǹg chúi ê la̍t siuⁿ-kiông, lâng tòng-boē-tiâu, tōng kè-lâi, tōng kè-khı̀, chı̍t tè chio̍h tōng kè chı̍t tè chio̍h, chhin-chhiūⁿ chhâ-phè phû-lâi phû-khı̀ bô tiāⁿ bô tio̍h. Chèng lâng khoàⁿ-kı̀ⁿ chit-ê chêng-kéng, lóng-chóng gāng-gāng, bô hoat-tō͘ thang kiù--i. Úi-poè sí tı̄ toā lâu-chúi ê tiong-kan.
Lı̄-khui Úi-poè tı̂m-lo̍h chúi sí ê só͘-chāi bô loā hn̄g, hô--nı̍h ū chı̍t ê chio̍h-chhùi, pún-toē lâng kiò-choè “Bô-kiù Chhùi,” ı̀-sù sı̄ kóng, chhùi ê téng-sı̀ lâu-chúi khah bān, lâng poa̍h-lo̍h iáu-kú ū tit-tio̍h kiù ê ki-hoē. Kè chit-ê chhùi, chúi-sè thài kín, lâng tı̂m--lo̍h, hoāⁿ-téng sui ū káng chheng-bān lâng, ia̍h sı̄ gāng-gāng khoàⁿ i sí nā-tiāⁿ. Chit-ê chio̍h-chhùi khiok bô loā toā, pêng-siông lâng lóng bô soè-jı̄. Chit-ê chhùi sı̍t-chāi sı̄ siⁿ-sí ê kài-hān, tı̄ chhùi ê téng-sı̀ iáu-kú ū sı̀ⁿ-miā ê ǹg-bāng, kàu ē-sı̀ tek-khak tı̂m sí.
Chá-jı̍t Khóng-chú bat kóng, “Lâng ê sı̀ⁿ-miā chhin-chhiūⁿ hô-chúi tı̍t-tı̍t lâu--lo̍h-khı̀, jı̍t-mı̂ bô soah.” Tio̍h chai lán sı̀ⁿ-miā ia̍h ū bô-kiù chhùi, iáu-bē kàu chhùi, iáu-kú ū hoán-hoé koé-pı̀ⁿ tit-tio̍h kiù ê ki-hoē, chı̍t ē kè chhùi, chiū bô tit-tio̍h kiù ê ǹg-bāng. Chit-ê chhùi, lâng lóng bô koan-sim, in-ūi lâng pêng-an kè jı̍t, tı̄ bô phah bô sǹg ê sı̂ chiū kè--khı̀. Só͘-í lán eng-kai sı̂-sı̂ khek-khek soè-jı̄ tiuⁿ-tı̂.
Chhiáⁿ mn̄g khoàⁿ chheh ê pêng-iú, siat-sú lí ū chhin-chhek pêng-iú kè-sı̀, lí teh sàng chòng ê sı̂, kiám bô siūⁿ, lâng ê siⁿ-sí bô tiāⁿ-tio̍h, liông-sim khoàⁿ-kı̀ⁿ hit-ê chêng-kéng, kiám bô siū kám-chhiok? Kiám-chhái lí ngó͘-jiân tú-tio̍h gûi-hiám, hiám-hiám sí, tı̄ kiaⁿ-hiâⁿ ê sı̂, liông-sim tek-khak hoat-hiān. Koh, kiám-chhái lí tú-tio̍h phoà-pı̄ⁿ, kı̀-tit pa̍t lâng tú-tio̍h chit hō pı̄ⁿ sí--ê chin choē, chāi lí siūⁿ, taⁿ lí tú--tio̍h, tek-khak bô ǹg-bāng ū sı̀ⁿ-miā. Kai-chài tı̄ bô phah-sǹg ê sı̂, lí só͘ chia̍h ê io̍h ū èng-hāu, pı̄ⁿ-sè chiām-chiām hó, lí ê sı̀ⁿ-miā chhin-chhiūⁿ koh khioh--tio̍h, chit sı̂ lí ê thian-liông, ia̍h tek-khak hoat-hiān. Lí kı̀-jiân tit-tio̍h thiⁿ ê un-tián, kiám m̄ sı̄ Siōng-tè kéng-séng--lí--mah? Lí iû-goân bē bat sı̀n-ho̍k Kiù Chú, m̄ khéng khiam-hu sim sêng-siū kà-sı̄, kiám bô siūⁿ téng-bı̄n só͘ kóng ta̍k hāng, ia̍h thang choè lí ê bô-kiù chhùi--mah? Siōng-tè kóng, “Goá ê Sı̂n, tek-khak bô éng-oán kap lâng saⁿ-chiⁿ.” Koh kóng, “Lí m̄-thang phah-bia̍t Sèng Sı̂n ê kám-tōng.”
Chú Ki-tok kóng, “Siat-sú lín tı̄ kin-á-jı̍t, chai koan-hē tı̄ lín pêng-an ê tāi-chı̀ chiū put-chí hó, chóng sı̄ hiān-kim ún-ba̍t tı̄ lín ê ba̍k-chiu.”
Tit-tio̍h Kiù ê Phiò-kù.
Ū chı̍t pái goá chē hé-chhia mı̂--sı̂ khui. Kàu poàⁿ-mı̂ ê sı̂, koán-chhia ê lâng kiò goá cheng-sı̂n, kóng, beh giām chhia-phiò. Goá the̍h phiò hō͘--i, i khoàⁿ-khoàⁿ chiū khı̀. Chit hāng hō͘ goá ê sim ū siū kám-chhiok, in-ūi koán-chhia ê lâng, bô chu-chu siòng lâng ê bı̄n-māu siⁿ choè siáⁿ khoán, su-bûn á-sı̄ chho͘-ló͘, hù-kùi á-sı̄ pı̂n-chiān, chiah-ê i lóng bô chù-ı̀, to̍k-to̍k khoàⁿ chhia-phiò ū chhò á bô nā-tiāⁿ. Tùi chit hāng hō͘ goá siūⁿ kiâⁿ thiⁿ-lō͘ khı̀ Thian-tông ia̍h sı̄ án-ni, Iâ-so͘ Ki-tok ê kong-lô chiū-sı̄ lán ê phiò-kù, kàu sím-phoàⁿ ê sı̂, Siōng-tè bô kàu-khàm lán sı̄ siōng-téng lâng á-sı̄ hā-téng lâng. Siōng-tè to̍k-to̍k chhâ lán ê phiò-kù tio̍h á-sı̄ m̄ tio̍h nā-tiāⁿ. Só͘-í lán lóng boē kóng tit goá sı̄ khò ka-kı̄ ê kong-tek, in-ūi lán ê kong-tek boē sǹg choè phiò-kù, tio̍h kiû Chú bô khoàⁿ lán ê kiâⁿ choè, sı̄ khoàⁿ Ki-tok ê kim-bı̄n choè lán ê phiò-kù.
Koh bat thiaⁿ-kı̀ⁿ kàu-iú kóng, “Goá boē kham-tit jı̍p Thian-tông.” Chit-ê oē khiok ia̍h tio̍h, in-ūi sè-kan bô chı̍t lâng oē kham-tit jı̍p Thian-tông. Siat-sú hō͘ lí oa̍h kàu chı̍t-pah-hè, chı̄n-la̍t siu-hēng kiâⁿ hó, iû-goân boē kham-tit jı̍p. Siōng-tè kéng lí, beh kiù--lí, m̄ sı̄ in-ūi lí eng-kai tit-tio̍h kiù, chiū-sı̄ ūi-tio̍h Iâ-so͘ thoè lí siū chheng-poaⁿ ê kan-khó͘, thoè lí sí tı̄ sı̍p-jı̄-kè lı̍p kong-lô. Lí tio̍h chai Iâ-so͘ ê kong-lô kàu loā toā tùi-tiōng. Siōng-tè khoàⁿ chit-ê kong-lô ke̍k-kı̂ pó-poè, lán tit-tio̍h kiù ê iân-kò͘, chiū-sı̄ tùi Siōng-tè khoàⁿ chit-ê pó-poè ê kong-lô, só͘-í siūⁿ jı̍p Thian-tông ê lâng, bián giâu-gı̂, to̍k-to̍k hoán-hoé koé-pı̀ⁿ ka-kı̄ ê choē-ok, sı̀n-khò Iâ-so͘ ê kong-lô, chiū oē jı̍p.
Pau Soé Lâ-sâm.
Ū chı̍t jı̍t, goá thàu-chá chhut mn̂g-kháu tah chı̍t tiuⁿ kò-pe̍h, kóng, Ū tē it hó ēng ê io̍h-liāu, bô lūn i-chiûⁿ ū sím-mı̍h lâ-sâm, ēng chit hō io̍h chı̍t ē chhit, bô m̄ chheng-khı̀ chhin-chhiūⁿ sin.” Moá tiuⁿ kóng kàu chiah nı̍h hó, hiah nı̍h hó, ài lâng boé lâi chhı̀ ēng.
Goá khoàⁿ-kı̀ⁿ kò-pe̍h, chiū siūⁿ i-chiûⁿ lâ-sâm, lâng-lâng lóng khoàⁿ--kı̀ⁿ, chai ka-kı̄ kap lâng bô chhin-chhiūⁿ, siūⁿ liáu chin kiàn-siàu, só͘-í tek-khak siat-hoat hō͘ i chheng-khı̀. Sè-kan lâng sim-lāi ê lâ-sâm, ka-kı̄ chai, Siōng-tè khoàⁿ--kı̀ⁿ, hoán-tńg bô lia̍h choè kiàn-siàu, soà ēng bān hāng ê kè-bô͘, siūⁿ beh jia-iám hō͘ lâng m̄ chai, nā jia-iám tit hó, lóng bô pit-phāng, chiū hō choè oân-choân chheng-khı̀-siùⁿ ê lâng. M̄ kú jı̄m lí jia-iám, ia̍h jia-iám boē-ba̍t, chá-oàⁿ chóng ū chhut-phoà ê sı̂, kàu hit sı̂ tek-khak moâ boē kè. Siat-sú chı̍t-sı̀-lâng ng kàu ba̍t-ba̍t, beh sí ê sı̂, bô phài-phe ê tiong-kan kóng--chhut-lâi. In-ūi kó͘-chá lâng kóng, “Lâng kàu beh sí ê sı̂, i só͘ kóng ê oē hó.” Koh hit sı̂ thian-liông hoat-hiān, ka-kı̄ chai sin-khu lı̄-khui sè-kan, lêng-hûn tio̍h khiā tı̄ Siōng-tè sím-phoàⁿ ê tâi-chêng, hō͘ I sím-phoàⁿ, chı̍t-sı̀-lâng ê choē-ok, bô chı̍t si bô hián-bêng. Kàu chit tia̍p chiah beh hoán-hoé koé-pı̀ⁿ, í-keng oàⁿ--lah. Nā oē tı̄ siⁿ-chêng ū hoat-tō͘, chiong sim-lāi ê choē-ok lâ-sâm soé chheng, kiám bô chin hó. Chóng-sı̄ chit hāng lâng-lâng chai sı̄ oh ê sū. Sio̍k-gú kóng, “Jı̄m lí iúⁿ chı̄n Se-kang chúi, ia̍h oh soé-khı̀ moá bı̄n siu.” Che sı̄ piáu-bêng oh soé choē ê pı̂n-kù. Goá khoàⁿ-kı̀ⁿ kò-pe̍h, chiū siūⁿ nā lâng ū io̍h oē soé lâng sim-lāi choē-ok ê lâ-sâm, boē io̍h--ê tek-khak toā hoat-châi, in-ūi thiⁿ-ē ta̍k lâng sim-lāi ū lâ-sâm, lâng-lâng ài beh tû, thang bián siⁿ-chêng sí-āu ê pò-èng.
Sèng-keng kóng, “Ū soé chheng choē-ok ê io̍h, beh pe̍h-pe̍h hō͘--lâng, khang-chhiú chı̀n-chêng, chiū ū thang tit-tio̍h chit-ê un-tián.” Chit hō io̍h chiū-sı̄ Sèng-keng só͘ kóng, “Lán nā tı̄ kng-bêng ê tiong-kan kiâⁿ, Sı̂n ê Kiáⁿ Iâ-so͘ Ki-tok ê huih, soé chheng lán lóng-chóng ê choē.” Chhiáⁿ mn̄g khoàⁿ chheh ê lâng, lí káⁿ kóng lí ê sim-lāi, chheng-khı̀ pe̍h-pe̍h chhin-chhiūⁿ seh á-bô? Khé-sı̄-lio̍k 1:5, kóng, “Thiàⁿ--lán-ê, ēng I ê huih hō͘ lán thoat-lı̄ choē-koà.”
Siōng-tè Thèng-hāu--Lí.
Ū chı̍t ê siàu-liân lâng, sim tit-tio̍h Sèng Sı̂n kám-tōng, siông-siông kiaⁿ-kiaⁿ hiâⁿ-hiâⁿ, chai ka-kı̄ sı̄ choē-jı̂n, hoân-ló Siōng-tè ê siū-khı̀ lı̂m-kàu, boē thang siám-pı̄. Chiū khı̀ chhē chı̍t ê pêng-iú, kiû i chí-sı̄ soé choē tit-tio̍h kiù ê hoat-tō͘. Pêng-iú kóng, “Lí oē hiáu chai choē lâi khoà-sim, che-chiū sı̄ hoán-hoé koé-pı̀ⁿ ê thâu chı̍t pō͘, kàu tı̄ tit-tio̍h kiù, tio̍h thèng-hāu chú hó ê sı̂-kı̂,” Siàu-liân lâng kóng, “goá tio̍h thèng-hāu loā kú?” Pêng-iú kóng, “chiah-ê m̄ sı̄ goá só͘ oē chai, ia̍h m̄ sı̄ goá só͘ káⁿ koat-toàn, to̍k-to̍k thun-lún thèng-hāu Chú ê un kàng-lı̂m nā-tiāⁿ.” Tùi án-ni siàu-liân lâng thun-lún thèng-hāu, ná thèng-hāu, sim ná bô pêng-an. Koh khı̀ chhē chı̍t ê pêng-iú, ēng sim-lāi só͘ kan-khó͘ ê kā i kóng. Pêng-iú kóng, “lí nā pek-chhiat kı̂-tó, chū-jiân tit-tio̍h Siōng-tè ê un.” siàu-liân kóng, “Goá tio̍h kı̂-tó kàu sím-mı̍h sı̂?” Pêng-iú kóng, “Siông-siông kı̂-tó bô soah, kàu bé tek-khak ū chı̍t jı̍t oē tit-tio̍h un-tián.”Siàu-liân lâng thàn i ê oē, kı̂-tó saⁿ nı̂ bô làng, sim-lāi ê kan-khó͘ ia̍h bô khah khin. Chiū giâu-gı̂ nn̄g ê pêng-iú ê oē boē sı̀n--tit, koh khı̀ chhē chı̍t ê pêng-iú tùi i chhéng-kàu, soà chiong téng-bı̄n nn̄g ê pêng-iú ê oē, kap pún-sin só͘ keng-kè ê chêng-hêng kā i kóng. Pêng-iú kóng, “Lí chhò--lah, Siōng-tè kú-kú teh thèng-hāu--lí, mih-sái hō͘ lí thèng-hāu. Siōng-tè chá-chá chhe I ê Kiáⁿ Ki-tok Iâ-so͘, thoè lí sí tı̄ sı̍p-jı̄-kè, sı̄ teh thèng-hāu lí sı̀n, kui-oá, piàⁿ sim lâi sêng-siū un-tián.” Siàu-liân lâng thiaⁿ liáu, chhin-chhiūⁿ hûn-bū khui jı̍t-thâu chhut, sim toā hiáu-gō͘, chit sı̂ í-āu sêng-sim kui Chú, sim-koaⁿ put-chí pêng-an.
Ki-tok kóng, “Hoān-nā tio̍h-boâ, kan-khó͘, pē tāng-tàⁿ ê lâng chiū-kūn goá, goá siúⁿ-sù lí pêng-an.” (Má-thài 11:18[28].)
Lı̍p-chı̀.
Ài choè sèng-tô͘, thâu chı̍t hāng tio̍h lı̍p-chı̀, chhı̀ chēng-chēng chē ka-kı̄ siūⁿ, chin-chiàⁿ ū tit-tio̍h kiù á-bô? Chit-ê iàu-kín ê mn̄g-toê, kap ka-kı̄ ê sı̀ⁿ-miā ū koan-hē, pa̍t lâng tek-khak boē thang kā lí tàu phah-sǹg; chóng-sı̄ chı̀ í-keng koat-toàn, chiū tio̍h soà sı̍t-hêng. Pí-phēng ū lâng tiāⁿ-tio̍h beh khı̀ kiaⁿ-siâⁿ, chóng-sı̄ chı̀ sui-jiân lı̍p, m̄-kú sin-khu m̄ kiâⁿ, chiū boē chia̍h boē khùn lâi siūⁿ, ia̍h sı̄ bô lı̄-ek, tek-khak tio̍h pı̄-pān só͘-hùi, khoán hêng-lí, thiah chûn-toaⁿ, boé chhia-phiò khí-sin, chiah oē kàu só͘ ài kàu ê só͘-chāi. Lán ài choè Ki-tok chin ê ha̍k-seng, khûn-khûn ho̍k-sāi Chú, ta̍k só͘-chāi khak-sı̍t siú Sèng ê kà-sı̄. Tı̄ pún-sin tio̍h choè, pa̍t lâng bô kan-sia̍p.
Chá-jı̍t A-pek-lia̍p-hán kā kiáⁿ chhoā sim-pū Lı̄-pek-ka, chhe lô͘-po̍k khı̀ ngiâ-chih. Lı̄-pek-ka ê pē-bú, chhin-chhek, lâu Lı̄-pek-ka, boē jím-tit liâm-piⁿ hō͘ i khı̀, lô͘-po̍k kóng, “Í-keng kiat-iok choè chhin, nā koh-chài lâu, kiaⁿ-liáu hō͘ goá ê chú-lâng toā siàu-liām.” Ū ê kóng, “Che sı̄ sin-niû ê tāi-chı̀, tio̍h hō͘ I ka-kı̄ chú-ı̀.” Chèng-lâng lóng chàn-sêng, chiū kiò Lı̄-pek-ka lâi mn̄g, kóng, “Lí hoaⁿ-hí liâm-piⁿ tè lāu lô͘-po̍k khı̀--mah?”Ìn kóng, “Hó.” Chiū saⁿ-kap khí-sin. Chit-ê chiū-sı̄ lı̍p-chı̀ ê bô͘-iūⁿ. Koh Lō͘-tek iú-hàu ho̍k-sāi ta-ke, tiōng-hu sí, ta-ke kiò i tò-tńg khı̀ goā-ke chhù. Lō͘-tek m̄ khéng, in-ūi tò-khı̀ tio̍h ho̍k-sāi ngó͘-siōng, iū boē thang tè ta-ke, kàu Siōng-tè siúⁿ-sù hok-khı̀ ê só͘-chāi. Kiû ta-ke kóng, “Lí m̄-thang pek goá tò--khı̀, lí khı̀ ê só͘-chāi, goá ia̍h beh kàu hia, lí só͘ pài ê Siōng-tè, ia̍h chiū-sı̄ goá ê Siōng-tè.” Chiū bô tò-khı̀ goā-ke tau. (Lō͘-tek-kı̀ 1:16, 17.) chit-ê ia̍h sı̄ lı̍p-chı̀ ū sı̍t-sı̍t kiâⁿ ê chı̍t hāng pı̂n-kù.
Lı̍p-chı̀ Ho̍k-sāi Chú ê Lâng ê Kı̂-tó-bûn.
Goá ê Kiù Chú ah, Lí lâu huih lâi soé goá ê choē, pàng-sak sin-khu lâi sio̍k goá ê lêng-hûn, goá m̄ chai thang thàn Lí ê bēng-lēng, ha̍p Lí Sèng ê sim, un-tián jı̂n-chû moá-moá thiⁿ-toē lāi, goá khí-thâu bô séng-chhat. Kàu taⁿ chiah chai, toā-toā siū tio̍h kám-kek, to̍k-to̍k ēng goá ê sin-khu lêng-hûn, in-ūi Kiù Chú lâi hiàn hō͘ Thiⁿ-pē. Tùi taⁿ liáu-āu beh soè-jı̄ thàn Chú ê tō-lí kàu chı̍t-sı̀-lâng bô piàn-oāⁿ. Sim só͘ goān.
Siáⁿ-sū Koaiⁿ Lo̍h Kaⁿ.
Kaⁿ lāi ê hoān-lâng, bô tek-khak ta̍k ê sı̄ kiông-pō hêng-ge̍k, chı̍t-sı̀-lâng choè pháiⁿ, to̍k-to̍k ūi-tio̍h chı̍t hāng ê m̄-tio̍h, chı̍t sı̂ ê chhò-gō͘, tı̀-kàu hoān-tio̍h hoat-lu̍t, chı̍t-sı̀-lâng kan-khó͘. Koaiⁿ ê sı̂-kı̂, ū ê kúi-nā ge̍h-jı̍t, ū ê kúi-nā nı̂, ū ê chı̍t-sı̀-lâng bô koh tit-tio̍h chū-iû. Nā ēng i hoān-hoat ê sı̂-kan kap siū hoa̍t ê sı̂-kan saⁿ-pí, chiū siū hoa̍t ê sı̂-kan ke kúi-nā chheng pah pē, chóng-sı̄ lâng bô lia̍h án-ni choè tāng hoa̍t, in-ūi m̄ nā khoàⁿ choē ê tāng khin, chiū-sı̄ hoān-tio̍h hoat-lu̍t, chiàu hoat-lu̍t só͘ tiāⁿ-tio̍h--ê lâi pān--i. Só͘-í Sèng-keng lūn Siōng-tè hêng-hoa̍t sè-kan lâng, m̄-sı̄ it-khài hêng-hoa̍t i ê choē-ok, chiū-sı̄ in-ūi i m̄ sı̀n, in-ūi i m̄ kui-oá Ki-tok. Sèng-keng koh kóng, “Sı̀n Ki-tok ê lâng bô koh tēng choē, chóng-sı̄ m̄ sı̀n ê lâng choē í-keng tiāⁿ-tio̍h.” Khiok bē-bat kóng, siu-hēng choè hó chiū thang jı̍p Thian-kok; sı̄ kóng sè-kan lâng tit-tio̍h kiù á boē, chiàu i ū kui-oá Ki-tok á-bô lâi tiāⁿ-tio̍h.
Chóng-sı̄ “kui-oá” nn̄g jı̄, m̄ sı̄ chhùi-tûn-phê kóng sı̀n, tē-it iàu-kín, kóng kap kiâⁿ nn̄g hāng tio̍h saⁿ-ha̍p, nā bô, chiū-sı̄ choè phiàn ka-kı̄ ê choē-jı̂n.
Sèng-keng kóng, “Thàn choē-ok--ê sí, thàn Siōng-tè bēng-lēng--ê sèng. Kiám m̄ chai lí taⁿ hiàn sin-khu lâi thàn--i-ê, hit-ê chiū-sı̄ choē-ok, tú-tú sı̄ choè i ê lô͘-po̍k.” (Lô-má 6:16.)
