Kiû Tō-lí Lı̄-khui Ke ê Hāu-kó
Tı̄ Bí-kok bó͘ lâng, nn̄g ê hu-hū, sin-piⁿ bô hāu-siⁿ, chí-ū chı̍t ê cha-bó͘-kiáⁿ nā-tiāⁿ. Ke-lāi khai-ēng ke̍k-kı̂ chhia-hoâ, jı̍t--sı̂ tiāⁿ-tio̍h siat iân chhiáⁿ kheh, mı̂--sı̂ tek-khak thiaⁿ-khek khoàⁿ hı̀, thang chai i ê toā chhia-hoâ.
Chı̍t jı̍t, ū chı̍t ê kàu-iú lâi in tau, chio i ê cha-bó͘-kiáⁿ khı̀ in tau kiâⁿ-kiâⁿ--kúi-jı̍t, bô phah-sǹg chit-ê cha-bó͘-kiáⁿ sui-bóng chhut-sı̀ tı̄ hó-gia̍h ke, kàu i thiaⁿ tio̍h Ki-tok ê chèng-tō, kap khoàⁿ-kı̀ⁿ kàu-iú ê kiâⁿ-choè, sim put-chí siū kám-tōng, sı̀n Chú Iâ-so͘ ê lêng-le̍k, oē siúⁿ-sù lâng pêng-an. Kúi-nā jı̍t āu tò-lâi, hoaⁿ-thâu hí-bı̄n kā pē-bú kóng, thàn tō-lí ū chit hāng lı̄-ek, hit hāng pêng-an, siông-sè kóng pún-sin hō͘ tō-lí kám-kek ê lí-iû. Bô gı̂ i ê pē-bú toā siū-khı̀, kah i tio̍h pàng-sak sı̀n-thàn tō-lí, chiàu-kū kiâⁿ sè-sio̍k ê khoài-lo̍k. Cha-bó͘-kiáⁿ m̄ kam pàng-lı̄. Pē-bú kóng, “Lí nā tek-khak beh hōng-kàu, pa̍t jı̍t bô thang tit ke-hé, nā poē-kàu ke-hé lóng sı̄ lí ê, nn̄g bı̄n chhut-chāi lí kéng.”
Cha-bó͘ gín-ná bô nāi-hô, àⁿ thâu kı̂-tó, kı̂-tó soah toâⁿ-khı̂m gı̂m-si, o-ló Kiù-chú ê thiàⁿ-thàng, koat-ı̀ m̄-tı̍h sè-kan ê sán-gia̍p, beh tè Iâ-so͘ kàu-bé, tit-tio̍h thian-tông éng-oán boē pāi-hoāi ê ke-gia̍p. I ê pē-bú sui-jiân chı̍t sı̂ siū-khı̀, chiong cha-bó͘-kiáⁿ koáⁿ chhut-mn̂g, chóng-sı̄ cha-bó͘-kiáⁿ lı̍p-chı̀ bô ı̂-e̍k, kian-sim kiâⁿ chèng-tō, āu--lâi pē-bú ia̍h toā kám-tōng, m̄-nā bô koh pek--i, soà tè i sı̀n-khò Kiù-chú Iâ-so͘, koh kiò cha-bó͘-kiáⁿ jı̍p-khı̀, iû-goân chı̍t ke choân-oân hióng-siū thian-lûn ê khoài-lo̍k.
Che hō͘ lán chai, cha-bó͘ gín-ná sui-bóng nı̂-khin, oē choan-sim ǹg tō-lí, Chú tek-khak siúⁿ-sù i lêng-le̍k, kám-hoà pē-bú kū sı̂ ê pháiⁿ ı̀-kiàn. Thang kan-chèng lâng bô lūn tı̀-sek, gû-gōng, lāu, siàu-liân, siat-sú oē oá-khò Kiù-chú, i ê sū-gia̍p tek-khak chiâⁿ.
Chè-hāng Hêng-chheng.
Thiaⁿ-kı̀ⁿ ê chı̍t ê seng-lí lâng mn̄g i siàu-kūi kóng, “Bó͘-ūi ê siàu-ba̍k hêng á-bē?” Ìn kóng, “Hêng chheng lah, siu-toaⁿ tı̄ chia,” seng-lí lâng chiū chiong siu-toaⁿ siu--khí-lâi. Che sı̄ seng-lí tiûⁿ pêng-siông ê hoat-tō͘, choè nn̄g pêng kau-koan ê pı̂n-chún.
Sè-sū án-ni, thiⁿ-nı̍h ê sū ia̍h bô m̄-sı̄ án-ni. Sè-kan lâng siàu-hāng hêng chheng, chiū thang kiat siàu, thiⁿ-nı̍h ê tāi-chı̀ ia̍h kap che bô koh-iūⁿ.
Lán tit-tio̍h Siōng-tè iúⁿ-chhı̄ chiàu-kò͘ ê toā-un, m̄-nā boē pò-tap bān-hūn ê chı̍t-hūn, sı̄m-chı̀ káⁿ êng-êng chē--teh m̄ choè hó, án-ni chhin-chhiūⁿ khiàm Siōng-tè ê tāng-chè chı̍t poaⁿ-iūⁿ, ēng lán lâng ê la̍t lâi lūn, tek-khak bô châi-tiāu thang chheng, kai-chài tit-tio̍h Iâ-so͘ Ki-tok choè choē-jı̂n ê tāi-piáu, thoè lán hêng chit-ê tāng chè, só͘-í chit tiâu siàu-ba̍k, thang koat-toàn kiat--lah.
Iâ-so͘ sí liáu koh oa̍h, chē tı̄ Siōng-tè ê chiàⁿ-pêng, sı̄ chhin-chhiūⁿ hêng-chè ê siu-toaⁿ, thang choè hêng-chheng ê pı̂n-kù. Sèng-keng kóng, “Chú chhat-siau pé-pa̍k lán ê chè-koân, chiū-sı̄ só͘ kı̀ chiah-ê goā-phê ê lé-sò͘ lâi tùi-te̍k goá--ê, tùi án-ni tû--khı̀, kap I tèng tı̄ sı̍p-jı̄-kè téng.” (Ko-lô-se 2:14.)
Nā ū koh tùi lán thó í-keng hêng-chheng ê siàu, lán chiū ū siu-toaⁿ piān-piān thang choè pı̂n-chún, nā bô siu-toaⁿ, chiàu hoat-lu̍t tio̍h koh hêng. Hoān-nā oē chin-sim sı̀n-khò Kiù-chú Iâ-so͘--ê, chiah ū chit hō siu-toaⁿ, in-ūi sè-chiūⁿ chí-ū Chú Iâ-so͘ choè lán hêng-chè ê pı̂n-kù. Siat-sú lâng iáu-kú m̄ sı̀n-ho̍k, chı̍t-ē kàu sím-phoàⁿ ê jı̍t-kı̂, Siōng-tè kā lán thó, lán beh ēng siáⁿ oē ı̀n?
Lâng Lóng Ē Sí.
Eng-kok ū chı̍t-ê bo̍k-su put-chí chhut-miâ ê lâng, im-ga̍k iā sı̄ chin gâu. Tı̄ 1836 nı̂ ū siⁿ chı̍t ê cha-bó͘-kiáⁿ, miâ Hoat-lân-se-su, súi koh chhang-miâ, soè-hàn ê sı̂, chiū bat Au-chiu ta̍k kok ê oē, ia̍h ū tha̍k Hi-lia̍p kap Hi-pek-lâi ê bûn-jı̄, gâu choè si, só͘ choè ê si choē-choē kám-tōng lâng, it-seng ū hó tō-tek ê miâ-siaⁿ. Khó-sioh tı̄ 1879 nı̂ kè-sı̀, hè-siū 43 hè. I oa̍h ê sı̂ bat kap pêng-iú tâm-lūn oa̍h, sí ê toê-ba̍k, kóng sí sı̄ sè-kan lâng-lâng só͘ kiaⁿ--ê. Koh ko͘-niû tı̄ ē-hng sı̂ tı̄ khùn-pâng lāi, chham ka-kı̄ ê ı̀-sù, chiong só͘ tâm-lūn ê kı̀ tı̄ jı̍t-kı̀ phō͘, kàu i kè-sin liáu-āu, ū lâng khoàⁿ i ê jı̍t-kı̀. Taⁿ siá tı̄ ē-toé, hō͘ tāi-ke saⁿ-kap khoàⁿ.
Ū pêng-iú ngó͘-jiân tâm-lūn “Sí ”--jı̄, chāi-chō ê lâng-kheh, lóng lia̍h choè sè-kan ê lâng bô chı̍t ê bô kiaⁿ, chiàu goá khoàⁿ, bô tek-khak lâng-lâng kiaⁿ sí, lâng nā bêng chai hit-ê lí-iû, koh sêng-siū Siōng-tè kiù lâng ê tō-lí, mih-sái kiaⁿ. Sè-chiūⁿ ū eng-hiông, hô-kia̍t, tiong-sı̂n, gı̄-sū, kiám-chhái ūi-tio̍h kok-ka, á-sı̄ siā-hoē lâi hi-seng i ê sin-khu, khoàⁿ sí choè bô iàu-kín, choân bô tham-oa̍h ùi-sí ê liām-thâu, che siáⁿ in-toaⁿ? Chhâ-khó i tiong-gı̄ ê sim-koaⁿ, lêng-khó͘ pàng-sak sı̀ⁿ-miā lâi sêng-choân jı̂n-ài, m̄ goān tham oa̍h lâi hāi gı̄. Goá sui-bóng m̄-káⁿ kap in hit hō lâng pí, chóng iā chai bô sím-mı̍h thang kiaⁿ. Pêng jı̍t chēng-chēng ka-kı̄ siūⁿ, chai lâng khùn ná sió-sí, pa̍t jı̍t tek-khak ū ba̍k-chiu o͘ ê jı̍t, chit hō kú-tn̂g khùn, hit sı̂ ia̍h chin khoài-lo̍k, in-ūi chai Iâ-so͘ choè goá chhin-ài ê Kiù-chú, tek-khak oē khan-kiù--goá, hō͘ goá ê lêng-hûn tò-khı̀ thian-kok, sè-chiūⁿ ê kang í-keng bêng-pe̍k, sūn bēng-lēng sí, kiám bô hô--mah?
Goá soè-hàn bat siⁿ eng, hiám-hiám sí, āu--lâi sui-jiân chiām-chiām hó, m̄-kú oh tn̄g-kun. Ū chı̍t mı̂ kū pı̄ⁿ koh khí, ke̍k-kı̂ gûi-hiám, goá ê lāu-bú jı̍p pâng kā goá liāu-lí āu--lâi ê tāi-chı̀, hit sı̂ goá pēng bô kiaⁿ, ia̍h bô phah kiaⁿ pa̍t lâng, khǹg lāu-bú pûn-sit teng khı̀ khùn, ka-kı̄ tó tı̄ bı̂n-chhn̂g teh siūⁿ, pı̄ⁿ nā ná hó, chiū bián tia̍p-á-kú, tek-khak hó khùn, nā boē khah hó, koh tia̍p-á-kú tek-khak ná gōng, thiⁿ bē kng ún-tàng sí--khı̀, chit sı̂ goá ê sim an-jiân bô kiaⁿ. Koh kı̀-tit Sèng-keng ū kóng, “Goá ê oa̍h chiū-sı̄ Ki-tok, sí ia̍h ū lı̄-ek.” Che kiám sı̄ goá ka-kı̄ phiàn ê oē--mah? In-ūi goá ū sı̀n-khò Kiù-chú, chiah ū chit hō pêng-an. Tò-tńg siūⁿ goá bē sı̀n tō-lí í-chêng, choân bô chit hō su-sióng, hit sı̂ goá chin kiaⁿ sí, ia̍h án-ni m̄ ài kóng, “Sí”--jı̄. Tng sı̂ bêng chai goá sı̄ choē-jı̂n, tio̍h chin-sim kèng-thiàⁿ Siōng-tè, chóng-sı̄ kiù-kèng ko͘-hū Siōng-tè ê un-gı̄. Chóng lâi kóng, Iâ-so͘ thiàⁿ--goá, thoè goá pàng-sak sı̀ⁿ-miā, pún-jiân beh kiù goá thoat-lı̄ choē-ok, goá khiok m̄ hoán-hoé koé-pı̀ⁿ, chiong sin-khu sim-koaⁿ hiàn hō͘ Ki-tok, chiàu hoat-tō͘ tio̍h him-bō͘ gı̄ ná chhùi-ta iau, khoàⁿ-kı̀ⁿ pháiⁿ ná ù-tio̍h thng, nā-sı̄ sim boē-oē kui Chú, ta̍uh-ta̍uh teh siūⁿ pa̍t-hāng, bô lia̍h tō-lí choè hó, he sím-mı̍h iân-kò͘? In-ūi bē siū Sèng Sı̂n kám-tōng goá ê sim, m̄-chai ū têng-thâu-siⁿ ê ǹg-bāng, hit-ê sı̂ goá tē-it kiaⁿ--ê, siat-sú chhoán-khùi thêng, lêng-hûn tūi-lo̍h im-kan, éng bô koh tit-tio̍h oa̍h ê ǹg-bāng, che kiám bô thang kiaⁿ--mah?
Nā mn̄g goá ê sim cháiⁿ-iūⁿ lâi hoán-hoé koé-pı̀ⁿ? Chiū-sı̄ in-ūi goá ū tı̄ Sèng-keng hian-tio̍h chı̍t-chat, kóng, “Sı̀n Siōng-tè ê Kiáⁿ--ê, tı̄ pún-sin ū kan-chèng.” (I. Iok-hān 5:10.) Koh chı̍t chat kóng, “Sı̀n Kiáⁿ--ê ū éng-oa̍h, m̄ sı̀n Kiáⁿ ê, boē tit-tio̍h oa̍h. Siōng-tè ê siū-khı̀ kàu i ê thâu-khak téng.” (Iok-hān 3 :36.) Tùi án-ni goá siūⁿ chit jı̄ “Sı̀n”--jı̄, tàu-tí sı̀n sím-mı̍h? kiám m̄-sı̄ chí Iâ-so͘ lâi kóng--mah? Siōng-tè kı̀-jiân choè kong-gı̄ ê Chú, tek-khak chiàu lu̍t-hoat hêng-hoa̍t choē-jı̂n, goá só͘ eng-kai siū ê hêng-hoa̍t, í-keng kàu goá ê tāi-piáu Iâ-so͘ ê sin-chiūⁿ, “I tı̄ sı̍p-jı̄-kè tam-tng goá ê choē-ok.” (I Pí-tek 2: 24.) Án-ni Iâ-so͘ kā lán thoè hêng tāng-chè, tam-tng lán ê choē-ok, goá sı̀n--I, oá-khò--I, chiū tek-khak tit-tio̍h kiù, só͘-í kín-kín chun-thàn, phak tı̄ Iâ-so͘ ê kha-ē, jı̄n goá ê choē-ok, kám-siā I oân-choân choè goá ê Kiù-chú. Kiat-kio̍k, kàu hit sı̂ goá sim-lāi pêng-an khoài-lo̍k, chiū nā sí-kı̂ hut-jiân kàu, goá choân bô lún-neh. Che sı̄ tē-it iàu-kín, tē-it khak-sı̍t ê tāi-chı̀, goá chhim-chhim chai bô lūn sím-mı̍h gûi-hiám, boē hō͘ goá kap Ki-tok pun-lı̄. Nā bô Kiù-chú kap goá sí tı̄ tâng chı̍t ūi, sí chiū boē koh-chài oa̍h, che chiū-sı̄ sin oa̍h-miā, chiū-sı̄ Sèng-keng só͘ kóng ê “éng-oa̍h,” bô kiaⁿ sí ê ı̀-sù hô͘-hūn tı̄ hit lāi-bı̄n. Goān thong sè-kài ê lâng lóng oē tit-tio̍h un-tián. “Sí--ah, lí ê khah-iâⁿ tı̄ tah-lo̍h? Lí ê to-mı̂ tah lo̍h? Sí ê to-mı̂ chiū-sı̄ choē-ok, choē-ok ê koân chiū-sı̄ lu̍t-hoat. Kám-siā Siōng-tè siúⁿ-sù lán tùi Chú Iâ-so͘ Ki-tok tit-tio̍h khah-iâⁿ.” (I Ko-lı̂m-to 15: 55-57.)
Lâng-lâng Kiaⁿ Sí.
Eng-kok sèng kong-hoē ū chı̍t ê bo̍k-su, miâ kiò Hap-poē-chat, si, bûn, chin chhut-miâ, im-ga̍k ia̍h put-chí hó. 1836 nı̂ siⁿ chı̍t ê chêng-io̍k, chiah-ê lóng sı̄ choè chó͘-gāi ê mı̍h. Nā-sı̄ tē-it lı̄-hāi--ê, chiū-sı̄ Mô͘-kúi só͘ ēng ê chhiú-lō͘, hō͘ lâng boē kap Ki-tok siong-hó. Goá só͘ ı̀n m̄ sı̄ bô iáⁿ-chiah-ê oē, chiàⁿ-chiàⁿ tùi goá só͘ keng-kè, kap tùi sı̀n-tô͘ ê tiong-kan chhâ-khó--ê lâi kóng. Sı̀n-tô͘ tio̍h ko͘-toaⁿ chı̍t ê tı̄ pâng lāi, bān-bān kap Iâ-so͘ kóng-oē, khı̀ tio̍h hô-pêng, sim tio̍h thiâm-chēng, kiong-kèng thiaⁿ Iâ-so͘ só͘ beh kā lí kóng ê oē, chhin-chhiūⁿ chit hō kı̂-tó, sı̄ sı̀n-tô͘ ta̍k jı̍t m̄-thang kè-tn̄g ê sū. Khó-sioh lâng kap Iâ-so͘ kau-poê kóng oē, bô hit hō bô kè-tn̄g--ê, ū ê kú-kú chiah chı̍t pái, ū ê oân-choân bô kap Iâ-so͘ kóng oē--ê.
Pêng-iú, lí sı̄ sı̀n Iâ-so͘--ê á m̄-sı̄? Lí sı̄ sı̀n-tô͘ á m̄-sı̄? Lí nā chin-chiàⁿ sı̄ sı̀n-tô͘, chhiáⁿ koh soè-jı̄ siūⁿ, tàu-tí siáⁿ sı̂ bat án-ni kap Iâ-so͘ kóng-oē? Kiám-chhái chı̍t nı̂ chêng, chı̍t ge̍h chêng, á-sı̄ chı̍t jı̍t chêng? Kiù-kèng ū loā-choē pái? Chhiáⁿ lí seng ı̀n chiah-ê būn-toê......Khı̀ lé-pài-tn̂g lé-pài thiaⁿ lâng ê kı̂-tó, tè lâng gı̂m-si, kap pêng-iú tâng chı̍t ūi kı̂-tó, che lóng sı̄ iông-ı̄ⁿ ê sū, sı̄ lán só͘ choè oē kàu--ê, to̍k-to̍k lán kan-ta sı̂-sı̂ án-ni, chiū oē khı̀-sak pháiⁿ thàn hó á boē? Lí án-ni choè sū chiū sǹg bêng-pe̍k á m̄ sı̄? Pêng-iú--ah, chiàu án-ni khı̀ choè, kú sı̄ thoè lâng lé-pài, kı̂-tó, thoè lâng o-ló kı̂-kiû, lóng-chóng sı̄ kā lâng choè, ài hō͘ hó khoàⁿ hó thiaⁿ nā-tiāⁿ. Lí m̄-sı̄ ūi pún-sin kiû, ūi pún-sin gı̂m. M̄-thang chhò siūⁿ chèng-lâng chū-chı̍p lé-pài, kı̂-tó, m̄ sı̄ kap Iâ-so͘ kau-poê kóng-oē, phah-sǹg sı̄ thoè Iâ-so͘ thoân hok-im, thoè Iâ-so͘ kà-sı̄ chèng lâng, á-sı̄ thoè Iâ-so͘ choè kang, m̄-kú chiah-ê kú-tōng lóng m̄ sı̄ kap Iâ-so͘ kau-poê kóng-oē. Siat-sú lí tùi thiⁿ-kng kàu jı̍t-àm choè Siōng-tè só͘ ài lí choè--ê, siat-sú lí khiân-sêng, chiong lí ê sı̂-kan, chı̂ⁿ-châi, sim-su lóng-chóng hiàn hō͘ Siōng-tè, thoè I choè kang, tio̍h chai nā bô kap Iâ-so͘ kau-poê kóng-oē, chiū lí só͘ jia̍t-sim--ê, boē sǹg choè kap Iâ-so͘ kau-poê. Lí nā chı̍t jı̍t bô ēng tām-po̍h-á sı̂-kan, ka-kı̄ chı̍t ê kap Iâ-so͘ kau-poê, lí chiū ū chin toā gûi-hiám, lí ê só͘ choè tek-khak ū chin toā ê chhò-gō͘. Nā chı̍t jı̍t kap Iâ-so͘ óng-lâi, chiū chai lí pêng-sı̂ só͘ choè ê kang lóng bô kong-hāu, hit sı̂ lí chiū oē chai kap lí ê Kiù-chú iáu-bē saⁿ-bat, Iâ-so͘ m̄-bat--lí, lí ia̍h m̄-bat Iâ-so͘, lí tek-khak chin kı̂-koài.
Chú ê ı̀-sù, sı̄ ài lí chiong lí só͘ ài choè ta̍k-hāng kap I chim-chiok, lí ia̍h tio̍h sı̂-sı̂ chiong lí só͘ beh choè--ê kap I chim-chiok, nā-sı̄ lí bô kap I kau-poê tâm-lūn, kan-ta kap lâng tâm-lūn, kan-ta kiû lâng pang-chān--lí, chí-sı̄ lí, m̄ khéng kiû Siōng-tè ê pang-chān chí-sı̄, kàu bé tek-khak bô chhái kang. Ū sı̂ lí bô gûn thang ēng, ia̍h ài kiû I chí-sı̄ tio̍h cháiⁿ-iūⁿ siat-hoat, I chiū ín-chhoā lí tio̍h cháiⁿ-iūⁿ siat-hoat, chiàu án-ni tek-khak kàu chin chhiong-chiok bô khiàm kheh. Lí bat kap lâng saⁿ-kò, ūi-hô m̄ kiû I chí-sı̄, iā khı̀ kiû lu̍t-su? Lí ài khoàⁿ lí kò oē iâⁿ á-boē, kiám m̄-sı̄ saⁿ-kò chiū kiat-bé pháiⁿ--mah?
Lí hit sı̂ in-ūi kiáⁿ-jı̂ pı̀ⁿ pháiⁿ, lí ê sim toā hoân-ló, Siōng-tè ia̍h ài lí kap I chim-chiok gı̄-lūn, I thang kám-hoà lí ê kiáⁿ khı̀-siâ kui-chèng. Lí soà m̄ tùi I hun-sò͘, khı̀ hun-sò͘ hō͘ lí ê pêng-iú thiaⁿ, só͘-í lí ê chêng-kéng, ná kú ná kan-khó͘, lí ê kiáⁿ-jı̂ ia̍h ná kú ná pháiⁿ.
Lí chêng tú-tio̍h tō-lí bô bêng ê só͘-chāi, Chú ia̍h ài lí kiû I kà-sı̄, lí kan-ta khı̀ hian chheh, beh tùi chheh--nı̍h chhē lâi koé-bêng, āu--lâi ná siūⁿ ná tı̂ⁿ ná ho̍k-cha̍p, hoán-tńg pí tāi-seng khah bē bêng.
Lí chá ū m̄-tio̍h, Chú ia̍h ài lí tı̄ I ê bı̄n-chêng jı̄n-chhò, I hoaⁿ-hí sià-bián lí ê choē, beh soé-chheng lí ta̍k-hāng ê ù-oè, lí to̍k-to̍k tı̄ bo̍k-su ê bı̄n-chêng jı̄n-choē, só͘-í chit-ê choē iáu-kú kè tı̄ lí ê sim, kàu kin-á-jı̍t tiāⁿ-tiāⁿ boē siau-soàⁿ.
Lí pêng-sı̂ hó sim ài sià-sı̀, che tio̍h cháiⁿ-iūⁿ kiâⁿ, Siōng-tè ia̍h ài lí kap I chham-siông, lí nā chiong chiah-ê sū thàn ka-kı̄ ê ı̀-sù lām-sám tiāⁿ-tio̍h, chiū só͘ tiāⁿ-tio̍h--ê lóng chhò liáu-liáu.
Lí khui tiàm choè seng-lí, Siōng-tè ia̍h ài lí tāi-seng mn̄g I, lí thàn ka-kı̄ ê ı̀-sù kéng chit-gia̍p, só͘-í lí só͘ choè ê sū, só͘ chhiàⁿ ê tiàm-oân, só͘ kau-poê ê pêng-iú, só͘ khoàⁿ ê chheh, lóng-chóng m̄ tú-hó, iah hô͘-hô͘ tô͘-tô͘ kàu bé kui tı̄ khang-khang.
Tùi taⁿ í-āu, lí tio̍h lia̍h Iâ-so͘ choè lí chı̀-hó ê pêng-iú, tio̍h jı̍t-jı̍t kap I kau-poê tâm-lūn, bô lūn lí ū sím-mı̍h tāi-chı̀, lí lóng tio̍h chhim-sı̀n kap I siong-liông chim-chiok, chiū ta̍k hāng hó-sè.
Soè-jı̄ Hun-piat.
Kian-kò͘ kap hoaⁿ-hí bô tâng. Lûn-lí sui-bóng kian-kò͘, to̍k-to̍k thiàⁿ-chêng siông-siông ū piàn-oāⁿ. (Chù.) Sui-bóng sı̄ chhin-thiàⁿ ê pē-kiáⁿ, siat-sú kiáⁿ chhàu-tú-khám tek-choē lāu-pē, chiū pêng-jı̍t ê thiàⁿ chek-sı̂ piàn-oāⁿ, pē chek-pı̄ kiáⁿ, kiáⁿ kiaⁿ lāu-pē, āu--lâi nā kiáⁿ koé-pı̀ⁿ kiû sià-bián, tek-khak tit-tio̍h lāu-pē sià-bián, thiàⁿ-chêng chiàu-kū. Siat-sú pē siū-khı̀ kiáⁿ ê sı̂-chūn, pē-kiáⁿ ê bêng-hūn iû-goân bô ı̂-e̍k. Lán kap Thiⁿ Pē ia̍h sı̄ án-ni, ū sı̂ lán tek-choē Thiⁿ Pē, sim-lāi ut-chut, bô kı̂-tó lé-pài ê hoaⁿ-hí, chóng-sı̄ Thiⁿ Pē iû-goân ēng kiáⁿ ê bêng-hūn khoán-thāi--lán, chhin-chhiūⁿ Si-phian 51 phiⁿ ia̍h sı̄ chit-ê ı̀-sù.
Saⁿ-hāng tiāⁿ-tio̍h--ê. Kian-kò͘ bô khah kian-kò͘ tı̄ ngó͘-lûn ngó͘-siông, iù-nńg bô khah iù-nńg tı̄ thiàⁿ-chêng.
1. Lán só͘ oá-khò ê Kiù-chú.
2. Lán chin-tō ê toē-ki.
3. Lán kian-tiāⁿ ê lí-iû.
Chí saⁿ-hāng lóng sı̄ tiāⁿ-tio̍h boē piàn-oāⁿ--ê.
Jı̍p chúi-lāi chhē chin-chu.
Kı̀ⁿ-nā jı̍p chúi-lāi chhē chin-chu--ê, choan-choan oá-khò téng-bı̄n ê lâng, sàng khong-khı̀, i chiah oē chhoán-khùi. Ki-tok choè lán ê oa̍h-miā, kap chit-ê goân-lí saⁿ-tâng, ū saⁿ-liân tı̄ I ê chiah boē tı̀-kàu sí.
Chhı̀-liān m̄-sı̄ khı̀-sak.
Lí sı̀n-tek siū chhı̀-liān ê sı̂, bo̍h-tit sit-lo̍h ǹg-bāng ê sim, lí hō͘ choē-ok khó͘-chhó͘, sui-jiân ta̍uh-ta̍uh kap Mô͘-kúi kau-chiàn, khiok m̄-sı̄ Siōng-tè m̄-tı̍h--lí. (I Pí-tek 1:7.)
Pêng-an ê chhù-the̍h tı̄ téng-bı̄n.
Bó͘ jı̍t kiâⁿ kàu lāu-jia̍t ê koe-chhı̄, khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t keng toā lâu, koà pâi siá bêng “Téng-chàn khiā-ke, ē-chàn choè-ba̍k.” Lán ia̍h tio̍h chûn chit hō sim-koaⁿ, tiàm toē-bı̄n-chiūⁿ choè kang, tiàm thiⁿ-nı̍h khiā-khí.
Lán kian-kò͘ ê só͘-chāi.
Tio̍h chai Ki-tok sui-jiân èng-ún lán ū chı̍t ê kian-kò͘ chiūⁿ-thiⁿ ê sı̂-kı̂, khiok bô èng-ún lán keng-kè sè-kan bē tú-tio̍h toā-hong toā-éng.
Hō͘ chèng-lâng bia̍t-bô.
Ū chı̍t-kiāⁿ choē oē hō͘ chheng-chheng bān-bān ê lâng bia̍t-bô, he sı̄ sím-mı̍h choē? Chiū-sı̄ biáu-sı̄ Iâ-so͘. Kı̀ⁿ-nā m̄ hù Iâ-so͘ só͘ pı̄-pān ê iân-sia̍h--ê, lóng sio̍k biáu-sı̄ ê choē.
Saⁿ-hāng toā iàu-kín.
Bô lō͘, chiū bô tè thang khı̀.
Bô chin-lí, chiū bô toā chai-bat.
Bô oa̍h-miā, chiū boē oa̍h--teh.
Chí saⁿ-hāng, lí lóng tio̍h chun-thàn Ki-tok, in-ūi Iâ-so͘ bat kóng, goá chiū-sı̄ lō͘, chin-lí, oa̍h-miā. Khang chhiú lâi tit--tio̍h. “Bô lūn siáⁿ lâng,” “bô-lūn siáⁿ mı̍h.” Tio̍h chai chí nn̄g kù ê oē, siông-siông tùi Ki-tok ê chhùi chhut. I kóng, “Bô lūn siáⁿ lâng, kı̀ⁿ-nā beh--ê, lóng thang khang-chhiú lâi, lín oá-khò Goá ê miâ, bô lūn kiû sím-mı̍h, Goá tek-khak tah-èng.” Chiong “Put-lūn siáⁿ lâng” sı̀ jı̄ siá tı̄ mn̂g-goā, siū kéng-soán ê lâng lóng thang jı̍p. Chiong “Bô lūn siáⁿ-mı̍h” sı̀ jı̄ siá tı̄ mn̂g-lāi, thang hō͘ ta̍k ūi lâi tit-tio̍h un-tián. Boē tng--tit ê lêng-le̍k. Siōng-tè ūi goá, Ki-tok tâng goá, Sèng Sı̂n tı̄ goá, chí saⁿ-hāng ê lêng-le̍k, hō͘ goá ún-tàng boē sit-pāi. Saⁿ-thoè kap kám-hoà ê hun-piat. Ki-tok thoè lán choè chiâⁿ sio̍k-choē ê kong-lô, Sèng Sı̂n kám-hoà lán ê toā lêng-le̍k, chí nn̄g-hāng sı̄ lán an-ún ê toē-ki. Lêng-le̍k ê pı̀-koat. Goá pêng-sò͘ ēng chı̍t chhiú khı̂ⁿ Ki-tok, iáu ū chı̍t chhiú thang choè kang, chóng-sı̄ hiān-chāi, goá chhut-chāi Ki-tok khan goá, chiū goá ū nn̄g chhiú thang choè kang. Chí ū chit pán. Lâng oa̍h teh só͘ choè ê sū-gia̍p chhin-chhiūⁿ chı̍t-koàn chheh, chí ū chhut-pán chı̍t-pái. Têng sin m̄ sı̄ oa̍h-miā. Goā-māu têng-sin kap lāi-sim têng-thâu-siⁿ, choân-jiân bô tâng, phı̀-jū kū chhù iû-chhat chhéng-he, kap thiah khí-lâi khí--ê bô saⁿ-tâng. Sū bô nn̄g bı̄n. Lâng oa̍h tı̄ sè-kan, nā m̄-sı̄ Siōng-tè ê hāu-siⁿ cha-bó͘-kiáⁿ, piān sı̄ sat-tàn ê lô͘-châi. Toā-choē. Loân-ài sió-choē, chiū sio̍k toā-choē.
Chia̍h to̍k-io̍h. Choē-jı̂n m̄ oá-khò Ki-tok lâu-huih ê kong-lô, hoán-tńg oá-khò ka-kı̄ ê tek-hēng, lâi kiû lêng-hûn tit-tio̍h hok-khı̀, tú-tú chhin-chhiūⁿ phoà-pı̄ⁿ lâng chia̍h to̍k-io̍h beh hō͘ pı̄ⁿ hó. Giâu-gı̂ ê sim. Liông-sim nā ū tām-po̍h-á bô pêng-an, lán chhiat-chhiat m̄-thang pàng choè bô iàu-kín, sim-lāi nā ū sió-khoá giâu-gı̂, tio̍h koáⁿ-kín chhéng-kàu Iâ-so͘, in-ūi lán kap Ki-tok sı̄ chı̀-hó ê pêng-iú, bián kiaⁿ sı̍t-sı̍t kā I kóng, chiah tùi I tit-tio̍h lı̄-ek. Tāng kè só͘ boé--ê. Kı̀ⁿ-nā Ki-tok-tô͘ lóng-sı̄ Ki-tok ēng tāng-kè boé--ê. Só͘-í tû êng-kng Siōng-tè í-goā, m̄-thang tô͘-bô͘ sai-khia. (I Ko-lı̂m-to 6 :20.)
Thiah-kiô. M̄ sià-bián--lâng-ê, chhin-chhiūⁿ thiah pún sin tio̍h keng-kè ê kiô. Hoān-hoat tit-tio̍h sià-bián. Lu̍t-hoat chí ū chai chiàu kong-gı̄, to̍k-to̍k ū hok-im, hō͘ lâng tùi Iâ-so͘ ê kong-gı̄ tit-tio̍h I ê un-tián. Mô͘-se sı̄ chiok-hok thàn lu̍t-hoat ê lâng, nā-sı̄ Iâ-so͘ sı̄ sià-bián hoān-hoat ê lâng, soà chín-kiù tı̂m-lûn ê lâng. Chiap-siū sè-kan ê kng. Lán tio̍h choè chèng-tāi kong-bêng ê lâng, choè chèng-tāi kong-bêng ê tāi-chı̀, tio̍h chiap-siū sè-kan ê kng, tı̄ lán ê sim-lāi. (Iâ-so͘ sı̄ sè-kan ê kng.) Iā chéng. Nı̂-tang hó-siu, put-chāi lín iā chéng ê choē-chió, sı̄ chāi Siōng-tè hō͘ lín só͘ iā ê chéng, oē hoat-siⁿ kúi-nā pē. Tah-lo̍h chı̍t hāng khah hó, Ki-tok bô tû Pó-lô jio̍k-thé ê chhı̀, hoán-tńg kóng, Goá ê un hō͘ lí kàu-gia̍h. Tàu-tí tá-lo̍h chı̍t hāng khah hó? Chiong chhı̀-liān kiám-khin kàu lán só͘ oē tam-tng--ê khah hó, á-sı̄ ke-thiⁿ lán ê khùi-la̍t oē kàu-gia̍h tam-tng chhı̀-liān? Hái-lō͘-tô͘. Lí ài chai Sèng-keng kéng-kài lán ê oē ū chin-sı̍t á bô, lí chóng tio̍h tāi-seng chhı̀-giām, chhin-chhiūⁿ lí beh chhı̀ hái-bı̄n-tô͘ chı̍t-iūⁿ. Hiān-kim loā-choē chûn-chú, tiàm soaⁿ-téng chē teh gı̄-lūn chı̍t-tiuⁿ hái-bı̄n-tô͘ chún á bô, in tı̄ soaⁿ-téng thái oē chai tô͘ só͘ kı̀-chāi chún á bô, chóng tio̍h chiūⁿ chûn the̍h tô͘, chiàu tô͘ lâi sái chûn, chiū thang kan-chèng tô͘ só͘ kı̀--ê chún á bô. Siat-sú chûn sái kàu chúi-lāi ū chio̍h ê só͘-chāi, tô͘ iā chài-bêng hia ū chio̍h, kàu ún-tàng ê só͘-chāi, tô͘ ia̍h ū chài-bêng ún-tàng, nā ta̍k hāng tùi-tâng, hit tiuⁿ tô͘ chiū-sı̄ chún--lah, bián mn̄g tô͘ sím-mı̍h lâng choè--ê? Cháiⁿ-iūⁿ choè? Siáⁿ-sı̂ choè--ê? Siáⁿ só͘-chāi--ê? Chûn tı̄ hái-bı̄n teh kiâⁿ sı̄ hái-tô͘ tē-it hó ê sı̍t-giām, lâng tı̄ sè-kan, kiâⁿ-choè toan-chiàⁿ, ia̍h sı̄ Sèng-Sı̂n kám-hoà lâng ê sı̍t-giām. Lí ài bêng Sèng-keng lāi ê chin-lí á bô? Kín lâi choè Ki-tok ê ha̍k-seng. Ki-tok kóng, Lâng goān kiâⁿ I ê chí-ı̀, tek-khak chai chit-ê kà-sı̄, kiám-chhái tùi Siōng-tè, kiám-chhái goá tùi ka-kı̄ lâi kóng. (Iok-hān 7 : 17.)
Tha̍k Thian-lō͘ Chí-lâm ê Hāu-kó.
Eng-kok Lûn-tun siâⁿ ū chı̍t ê pò͘-tō-hoē, chóng sǹg ū sı̀-pah goā ê thoân-tō sian-siⁿ, in siông-siông tı̄ toā koe, hāng-á, kı̀ⁿ lâng chiū thoân-tō sàng chheh. Chı̍t-jı̍t hoē-lāi chı̍t ê thoân-tō khı̀ chhē chı̍t ê phoà-pı̄ⁿ tó chhn̂g ê lāu-lâng, kap i káng-lūn tō-lí, soà sàng i chı̍t-pún “Thian-lō͘ chí-lâm.” Lāu-lâng khoàⁿ-tio̍h chit-pún, toā siū kám-tōng, in-ūi tit-tio̍h chhut sí jı̍p oa̍h, sim-lāi hui-siông khoài-lo̍k, kè nı̂ chhun-thiⁿ, khı̀-hāu un-hô, lāu-lâng pı̄ⁿ-sè ná hó. I jı̍t-jı̍t khı̀ kong-hn̂g, tio̍h toà chit pún “Thian-lō͘ Chí-lâm,” tha̍k-tha̍k--kúi-chiuⁿ, hn̂g-lāi thit-thô ê lâng chin choē lóng hoaⁿ-hí oá-oá lâi thiaⁿ. Chú jı̍t, tha̍k tio̍h “Lâng-lâng kiaⁿ sí” chit phiⁿ. (Khoàⁿ téng-bı̄n.) Chá-sı̂ khiok ia̍h bat khoàⁿ--kı̀ⁿ, lio̍k-lio̍k tha̍k kè boē bêng hit-ê ı̀-sù, kin-á-jı̍t koh tha̍k, sim-lāi toā siū kám-hoà. Tha̍k soah, chiū kā thiaⁿ ê chèng-lâng koé-bêng só͘ tha̍k ê ı̀-sù kap pún-sin keng-kè ê chêng-hêng saⁿ-tâng. I kóng, “Goá chá hō͘ pı̄ⁿ-kúi tı̂ⁿ, sim-lāi moá-moá kiaⁿ-hiâⁿ, tùi khoàⁿ chit pún í-āu, goá ê iu-būn kiaⁿ-hiâⁿ it-chı̄n siau-soàⁿ, kin-á-jı̍t koh tha̍k chit pún hō͘ lín tit-tio̍h goá só͘ tit--tio̍h ê un-sù.” Chèng-lâng khoàⁿ chit-ê lāu-lâng, bô chhin-chhiūⁿ su-bûn lâng, ia̍h bô chhin-chhiūⁿ thoân-tō--ê, ta̍k ê chù-sı̂n thiaⁿ i kóng, lāi-tiong ia̍h ū choē-choē siū kám-tōng lâi sı̀n tō-lí--ê. Khoàⁿ chheh ê pêng-iú, lí siūⁿ lí m̄-sı̄ thoân tō-lí--ê, ia̍h bô sím-mı̍h hó kháu-châi, siat-sú kah lí kóng tō-lí hō͘ lâng thiaⁿ, kiaⁿ-liáu lí âng-bı̄n, ti-ti tu̍t-tu̍t kóng boē chhut chhùi. Lí kiám m̄ the̍h chit pún “Thian-lō͘ Chí-lâm” tha̍k kúi tè-á, tāi-seng kóng hō͘ gín-á thiaⁿ, nā piⁿ-á ū khah ū-hè--ê, chū-jiân ia̍h soà oá-lâi thiaⁿ. Che chiū-sı̄ lí thoè Chú choè kang. Lí nā ū thoè I iā chéng, kiám kiaⁿ bô hó siu-sêng?
Koat-chı̀.
Goá sêng-jı̄n goá sı̄ chı̍t ê choē-jı̂n chún-chún tio̍h siū Siōng-tè só͘ tiāⁿ-tio̍h ê éng-oán sí. Goá chhim-sı̀n Iâ-so͘ Ki-tok choè goá ê Kiù-chú, sı̄ kā goá thoè hêng choē-chè ê tāi-piáu, I tam-tng goá ê choē, thoè siū goá choē ê hêng-hoa̍t. Goá chih-chiap Iâ-so͘ tùi taⁿ éng-oán choè goá ê Kiù-chú. Goá kám-siā Iâ-so͘, in-ūi goá oá-khò I ê un, lâi tit-tio̍h choē sià-bián, hō͘ goá tiàm sè-kan, thang choè chı̍t ê sèng chheng-khı̀ ê lâng. Chhiáⁿ khoàⁿ chheh ê pêng-iú soè-jı̄ siūⁿ, ē-bı̄n sı̀-hāng lí choè oē kàu--boē? (1) Lí oē sêng-jı̄n--boē? (2) Lí oē chhim-sı̀n--boē? (3) Lí oē chih-chiap--boē? (4) Lí oē kám-siā--boē? Lí nā koat-chı̀ beh sı̍t-hêng chí sı̀-tiâu, chhiáⁿ lí chiong chiah-ê tiâu-kiāⁿ siá tı̄ lí ê jı̍t-kı̀ phō͘, kóng-bêng lí ê sim-chı̀ koat-tiāⁿ beh chiàu án-ni kiâⁿ. Nā bô jı̍t-kı̀--ê, thang siá tı̄ ē-toé ê khang-keh. (sı̀ⁿ-miâ........tı̄.........nı̂.........ge̍h.........jı̍t koat-chı̀.
Būn-toê.
Goá tı̄ lō͘--nı̍h khioh-tio̍h chı̍t kho͘-gûn, goá chin hoaⁿ-hí kā goá sin kau-poê ê pêng-iú kóng. Goá ū chı̍t ê chhin-chhek kè-sin, i ê sán-gia̍p beh hō͘--goá, bô lūn i sán-gia̍p choē-chió, goá ê sim tek-khak hui-siông khoài-lo̍k, éng bô kā lâng kóng ê lí. Kı̀ⁿ-nā chiah-ê hoaⁿ-hí sū, chóng boē tiāⁿ-tiāⁿ khǹg tı̄ sim-lāi, m̄ ài pò lâng chai. Goá kı̀-jiân tit-tio̍h Iâ-so͘ choè goá ê Kiù-chú, goá beh thái oē pı̀-ba̍t, m̄ kā goá ê pêng-iú kóng? Cháiⁿ-iūⁿ m̄ hoaⁿ-hí kā lâng kóng, hō͘ in ia̍h chhim-sı̀n Iâ-so͘ ia̍h sı̄ in ê Kiù-chú. Goá sui-jiân boē thang tùi thong toē-bı̄n-chiūⁿ ê lâng, chı̍t-ê chı̍t-ê kóng hō͘ in chai, goá kiám boē chiàu téng-chiuⁿ (Koat-chı̀) só͘ kóng--ê lâi kiâⁿ? Nā beh tio̍h koáⁿ-kín choè, bô sím-mı̍h ki-hoē thang iân-chhiân.
Lō͘-bé Pái Saⁿ-ē Cheng.
Hé-chhia tı̄ chhia-chām--nı̍h, beh khui chhia í-chêng gō͘-hun kú, tio̍h kòng káu-ē cheng, kàu beh khui ê sı̂-chūn chiū kòng saⁿ-ē, saⁿ-ē kòng-liáu, iáu-bē chiūⁿ chhia--ê tio̍h koáⁿ-kín chiūⁿ chhia, nā iân-chhiân chiū tah boē tio̍h. Che pí-phēng lâng tha̍k chit pún “Thian-lō͘ Chí-lâm,” kiaⁿ-liáu kàu chit-tia̍p iáu teh tiû-tû bē koat-toàn, sı̀n-thàn sèng-tō, só͘-í koh tiâu-tı̂ siá saⁿ-chat Sèng-keng hō͘ lí khoàⁿ, ná hé-chhia lō͘-bé pái hit saⁿ siaⁿ cheng. Goān sim-lāi iáu-bē ū chú-chhâi ê lâng, tio̍h tı̄ chit sı̂ lı̍p-chı̀ sı̀n-khò Iâ-so͘. “Chú kóng, lí lâi, Goá kā lí kóng, Lí ê choē koàn-moá, hit-ê sek-tı̄ chhin-chhiūⁿ chu-âng, tāng chhin-chhiūⁿ chhiah-sek, Goá tek-khak hō͘ i pe̍h-pe̍h ná mı̂ ná seh.” (Í-sài-a 1:18.) “M̄-sı̄ goá bat thiàⁿ Siōng-tè, sı̄ Siōng-tè thiàⁿ goá, chhe I ê Kiáⁿ in-ūi goá ê choē, choè bán-hoê ê chè. ( I Iok-hān 4:10.) “To̍k-to̍k goá iáu-kú choè choē-jı̂n ê sı̂ Ki-tok thoè goá sí.” (Lô-má 5 :8 )
(OÂⁿ)
