跳至內容

Tui-liām Lí Hiu Bo̍k-su

Ùi Wiki Tô·-su-kóan
Bo̍k-su sèⁿ Lí miâ Hiu, Eng-kok So͘-kek-lân lâng , 1867 nı̂ hōng-chhe lâi Tâi-oân chò thâu chı̍t-hoê ê Bo̍k-su. I chò lâng ló-sêng, him-bō͘ tō-lí, kiù lâng ê sim chhiat; chhoā ke-koàn lı̄-khui i ê pún-hiuⁿ, mō͘-hiám bān-lí ê toā hái-iûⁿ, tı̍t-kàu Ē-mn̂g o̍h Tâi-oân-oē; āu-lâi soà chio N̂g Ka-tı̀ Sian-seⁿ koè-lâi Tâi-oân ê Táⁿ-káu, chiū-sı̄ hiān-sı̂ Koh-hiông ê Kı̂-āu-ke; chiām toà chêng Má-i-seng i-pēⁿ ê siok-sià, tiàm nn̄g chō chò hok-im-tn̂g lé-pài-só͘; chhiáⁿ iûⁿ-hâng ê Bān I-seng kap N̂g Ka-tı̀ Sian-seⁿ liāu-lí hêng-i ê sū. Bé tē khí iûⁿ-lâu chò khiā-ke; bô͘-siat lâm Sı̂n-ha̍k Lú-o̍h; chhiáⁿ Phêⁿ-ô͘ Lı̂m Kiam-kim Sian-seⁿ pang-chān kà ha̍k-seng chò thoân-kàu ê lâng. 
Lūn khí-thâu chiū-sı̄ N̂g Chhim-hô, Ô͘ Kó͘, Lûi Kim, N̂g Kin-goân, Lâu Ak, Tân Gióng-hoâ; khah āu-lâi chiū-sı̄ Lı̂m Tiong-kùi iā miâ Hoâ, Gô͘ Bông-chhó͘, koh ū chāi-o̍h ha̍k-seng Lâu Bō͘-chheng, N̂g Siù-hui, Chhı̂ Chhun-ki, Tân Sin-tāi, Lı̂m Thiam-hin, Lí Hok-thiam, Lâu A-ke 7 lâng. Siông-siông khı̀ hóng-būn hiah-ê lâi i-pēⁿ ê pēⁿ-lâng, soà thè in kı̂-tó. Chhut-goā pò͘-thoân hok-im, sûn-sı̄ hoē-iú, soà toà io̍h-kiāⁿ, nā ū phoà-pēⁿ ê lâng chiū pun hō͘ i, hoê-ka jı̍p mn̂g kà ha̍k-seng, hán-tit thêng-hioh. 
Kı̀-tit siáu-seng 11 hoè Poa̍h-bé(chiū-sı̄ hiān-sı̂ ê Chó-tı̀n), chho͘-lı̍p lé-pài-só͘ tı̄ pè-ka ê sı̂; Bo̍k-su kap Bo̍k-su-niû í-kı̍p i nn̄g ê sè-kiáⁿ, toā--ê miâ Bu̍t-è, tē-jı̄ kiáⁿ nńg-kut pēⁿ iok 3 hoè, bô loā-kú sí tı̄ Kı̂-āu; in kap Lûi Kim Sian-seⁿ lâi thàm khoàⁿ, chio siáu-seng kap i khı̀ Kı̂-āu tha̍k-chheh, hit-sı̂ sè-hàn m̄-khéng; chiah chhoā goá ê pau-heng Toh Ki-chheng khı̀ tha̍k. 
Āu-lâi thiaⁿ-tio̍h Tâi-tang(chiū-sı̄ kó͘-chá hō-chò Āu-soaⁿ), in-ūi ū Chó-tı̀n, Kau-phiâⁿ ê hoē-iú ı̂-soá khı̀ hia toà, kap in ê chhù-piⁿ hiuⁿ-lí him-bō͘ tō-lí ê pek-chhiat; i bô hiâm poâⁿ-soaⁿ peh-niá, mō͘-hiám chheⁿ-hoan ê gûi-hiám; chhoā Ô͘ Kó͘ Sian-seⁿ tùi Pang-liâu ê Saⁿ-tiâu-lēng, poâⁿ-koè-khı̀ kàu Āu-soaⁿ sı̄-chhat; soà siat-lı̍p Sêng-kóng-ò, Sin-khui-hn̂g(iū miâ Chio̍h-pâi). Chio̍h-hō͘-soàⁿ, Lí lāng chiah-ê kàu-hoē só͘; ha̍p-pèng Ko-hiông koán-lāi tı̍t-kàu Liû-khiû 20 goā ê kàu-hoē lóng sı̄ Lí Bo̍k ka-tı̄ kiàn-siat, ka-tı̄ sûn-sı̄ chiàu-liāu; kek in ı̂-choán piàn-keng kó͘-kim bêng-bo̍k ê put-tông. 
Kàu Tâi-lâm Se-kàu-sū bé Sin-lâu tē kiàn-tiok sin toā-lâu kang bêng-pe̍k; Se-kàu-sū kiōng-tông gı̄-koat ha̍p-pèng. Tı̄ 1876 nı̂ 6 goe̍h, Lí Bo̍k-su chhoā ke-koàn tùi Kı̂-āu ı̂-soá lâi Tâi-lâm, tiàm tı̄ sin toā-lâu siok-sià; soà ı̂ choán i ê ha̍k-seng téng-bı̄n só͘ kı̀ 7 lâng, in-ūi kiàn-tiok Sı̂n-ha̍k-hāu tı̄ Sin-lâu boē oân-kang, chiām toà tı̄ Jı̄-lâu-kháu kū I-koán; kap Tâi-lâm ha̍k-seng Phoaⁿ Bêng-sin, Toh Tō-seng, Lô͘ Sam-goân(i sı̄ Ē-mn̂g lâng), Lı̂m Thian-jiân, Khó͘ Tiau-iông, Phoaⁿ Éng-an, Phoaⁿ Kim-tâi, Phoaⁿ Bêng-chu, Lûi Tāi-pı̍t kè 16 lâng ha̍p-pèng kiōng-ha̍k; Hāu-tiúⁿ Pa Khek-lé, Eng kàu-siū Lí Hiu, Kam Ûi-lı̂m, Si Tāi-pı̍t. Sià-kam Lô͘ Êng-khong, Hàn-bûn-su Kòng-seng Ông Sè-kia̍t, lóng sı̄ Ē-mn̂g lâng, che chiū-sı̄ Tâi-lâm-pō͘ ha̍p-pèng kiàn-lı̍p Sı̂n-ha̍k-hāu ê khí-thâu. 
Tùi chia hia̍p-tông chò kang, he̍k-sı̄ chhut-goā sûn-sı̄ kó͘-lē hoē-iú; jı̍p mn̂g pun khò-thêng, lûn-liû kà ha̍k-seng; tāi-ke chin jia̍t-sim chéng-phiau ki-lêng chhiok-chı̀n ê khı̀-siōng. Lí, kà Kū-iok kok pún ê iàu-lí, kı̍p tē-lí thian-bûn, soà ēng toā bōng-oán-kiàⁿ hō͘ ha̍k-seng kui khoàⁿ thó͘, bo̍k-chheⁿ, goe̍h se̍h teh kiâⁿ ê hêng-chōng. Kam, hun-kái Sin-iok múi-pún kok chêng-hêng, kı̍p Iâ-so͘ sū-chek koân-lêng, phı̀-jū loē-lí. Si, soat-bêng Chhòng-sè-kı̀ 12 kin-goân, 20 siong tùi hoán; pèng tē chit-ha̍k, bu̍t-lí. Pa, kàu-siū chhut Ai-kı̍p hoē-bō͘, Lô-má 1-8 chiuⁿ; soàn-su̍t, Pó-lô-toān, su-kı̀, siá-chin, kok hêng-chheⁿ khúi-tō teh kiâⁿ ê khoán, ú chu cha̍p-lio̍k, lūn-bûn. 
Siáu-seng siông kap gia̍p-su Lí Bo̍k chhut-goā sûn-sı̄ kàu-hoē, he̍k ū tê-piáⁿ kiong chia̍h-tâng-phoāⁿ, kàu só͘-chāi jı̍p chhù koaiⁿ mn̂g kı̂-tó, siaⁿ chhut kek-tōng thiaⁿ ê lâng ê kám-liām, āu-lâi chiah chhut-lâi kap lâng kau-poê kóng-oē; che sǹg-sı̄ i pêng-siông ê lē. 
Khoàⁿ-kı̀ⁿ ū kiông-khó͘ sàn-hiong ê pēⁿ-lâng, chiū àm-chēⁿ the̍h-chhut châi-bu̍t io̍h-phín sàng i; kı̀m-kài i m̄-thang hō͘ lâng chai. Poâⁿ-soaⁿ peh-niá lóng sı̄ pō͘-kiâⁿ; sui-sı̄ sı̄m-jiân kan-khó͘, boē-bat chē-kiō; thiaⁿ-kı̀ⁿ i ê pêng-sı̂ iā lóng sı̄ án-ni ê khoán, in-ūi kó͘-chá ê sı̂ boē ū chū-choán, chū-tōng, kheng-thih, hoé-chhia chiah-ê; koh tō͘-lō͘ e̍h-sè oan-khiau, khi-khu; siông khoàⁿ-kı̀ⁿ i kha chéng-thâu-á phòng chē-chē phā, iā sı̄ jím-nāi khóng-khài chı̀n-hêng; nā toā ià-siān khiàn-thian tó hē chháu-po͘, boē bat khoàⁿ-kı̀ⁿ i ū pı̂n-toāⁿ ià-siān iu-khó͘ ê bı̄n-iông; bat khoàⁿ-kı̀ⁿ chhēng phoà saⁿ-khò͘ i iā bô hiâm; kap choh-sit lâng chia̍h ta hoan-chû-chhian pn̄g, phoè chhài-thâu cháng-koaⁿ phò͘-chí; i iā lia̍h chò chin tiⁿ, chin-chiàⁿ ū khoài-lo̍k tō-lí kiù-lâng bô ià-siān, m̄-sı̄ tàn-phiâu lō͘-hāng Gân Hoê hit poè só͘ ē-kap i pí-tit--ah! 
Khoàⁿ i teh khoán-thāi ha̍k-seng, bô koh-iūⁿ chû-sim ê lāu-pē teh khoán-thāi kiáⁿ; ū-sı̂ tú-tio̍h hit-hō bô-lí ê pháiⁿ siaⁿ-sàu teh ı̀n-tap, boē-bat khoàⁿ i ū lō͘-chhut bı̄n-iông ê pháiⁿ-khoàⁿ; chēng-iōng thı̂-su khoàn-iú, chin-chiàⁿ sı̄ só͘ kóng phok-bûn iok-lé ê hó sian-seⁿ ah! 
Chá siáu-seng 16 hoè chho͘ teng-tâi soan-káng tı̄ Tâi-lâm ê Têng-á-kha Lé-pài-tn̂g ê sı̂; in-ūi tâi-chō sı̄ pang-chò, siuⁿ-koân koh e̍h-sè, ka-tı̄ chē tı̄ í-téng, phō-khiā oá i ê heng-chêng, chin-chiàⁿ chhin-chhiūⁿ kiáⁿ ū ài-kò͘ ê piáu-siōng. 
Āu-lâi in-ūi kàu-hoē lâm-pak ke-thiaⁿ kóng-khoah, kàu-hoē ê tāi-chı̀ hun-hoân, chhut-goā sûn-sı̄ cháu chı̄n-pak, koáⁿ lo̍h-lâm; tùi tang kàu sai, koè-thâu tio̍h-boâ, tı̀-mō͘ jia̍t-chèng; hoê-ka liâu-tı̄, sui-sı̄ ū An I-seng Pí-tek io̍h-phín chá-àm chiàu-èng tı̄-liâu, bóng-kiàn khoat-hāu; bô-moá chiu-kan, Siōng Chú soah-i tio̍h-boâ ê kan-khó͘, hōng-tiàu an-jiân kui thian, hióng-siū 44 hoè. Koè-sı̀ tı̄ Sin-toā-lâu Iū-piⁿ ê siok-sià. 
Hāi-ah! gâu thiàⁿ-lâng ê sian-seⁿ hó ê bo̍k-su ah! Àn-choáⁿ hiah kín bô-khı̀ leh? Bē kı̀m-tit lâu ba̍k-sái siong-pi ah! Hit chı̍t-mı̂ Si Bo̍k-su chhin-chò koan-bo̍k, soà siu-jı̍p sin-si; keh-jı̍t ha̍k-seng 24 lâng kap hiah-ê bo̍k-su, lóng sàng-koan kàu An-pêng thèng-hāu sió hoè-chûn, saⁿ-kap chài-kàu Táⁿ-káu, jı̍p-káng ê sı̂ 7 tiám goā cheng, bâi-chòng tı̄ hiān-sı̂ Ko-hiông Ia̍h-thâu ê sai-pêng piⁿ soaⁿ-kha, kap i ê kiáⁿ tâng-hia̍t. 
Siáu-seng pit-kı̀ tāi-lio̍k, hō͘ lia̍t-ūi khoàⁿ i ê ló͘-le̍k hōng-sū kàu-hoē, phoe-miā khòng-tiong kàu-hoē, chı̄n-tiong kàu-sí, ài-kò͘ kàu-hoē; chin-chiàⁿ chò hó bo̍k-chiá ê hó bô͘-hoān, lán chit-poè tio̍h tui-jip I ka-chiah āu ê kha-pō͘-ah! Só͘ khim-kèng ǹg bāng--ê. 
Tui-ēng Si-ko 
Mō͘-hiám ong-iûⁿ bān-lí-tiông, 
Phau-hiong lı̄-kok tò Tâi-iông,
Soan-thoân kiù-tō him-jiân-lo̍h,
Poa̍t-léng kà-san put-koàn-iông,
Chı̍p-bō͘ seng-tô͘ siat ha̍k-kiong,
Jı̂n-châi cheng-kóng hok-im-chhiong,
Sûn-sûn siān-iū chû hoâi-tek,
Lı̂n-sut pı̂n-jı̂n po̍k chū-kiong,
Chó͘-pok tio̍k-lâm siu jı̂-chiong,
Siong sin to̍k jia̍t siū jı̂-chiong,
Heng-nı̂ sı̀ sı̀ bêng thian tiàu,
Kiōng-chú bâi-khu Ko-e̍k-kiong. ( Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 530 koàn,1929 nı̂ 5 ge̍h)