Cha̍p-hāng Koán-kiàn/Tē 4 hāng

←Tē 3 hāng

Cha̍p-hāng Koán-kiàn (1925 nî) Tē-sì hāng Lūn Hàn-jîn te̍k-iú ê sèng-chit Chok-chiá: Chhoà Poê-hoé

Tē 5 hāng→

Lán sī sím-mi̍h khóan lâng?

Kó͘-chá chāi Se-iūⁿ ū chi̍t ê tōa gâu-lâng kà-sī lâng kóng , 『Lâng tio̍h ài chai-iáⁿ i ka-tī .』Chit kú-ōe sī kóng , lâng chāi sè-kan beh hó-hó kòe chi̍t-sì-lâng chiū tio̍h ài lêng-cheng , ū tì-hūi, cheng-thong sū-lí , ia̍h tē-it tāi-seng tio̍h chai-iáⁿ ka-tī . Si̍t-chāi chai-iáⁿ ka-tī sī chai-iáⁿ bān-hāng ê khí-thâu. M̄-kú chek-tâi ê ē-kha hóan-tńg sī khah àm; lâng ê ba̍k-chiu bē thang ti̍t-chia̍p khòaⁿ-tio̍h i ê bīn. Chhin-chhiūⁿ án-ni , lâng beh chai-iáⁿ ka-tī sī siáⁿ-khóan , m̄-sī iông-īⁿ ê tāi-chì . Sui-jiân sī kan-kè, chóng-sī m̄-chai sī tek-khak bē iōng tit ? Khóng-chú ê tōa ha̍k-seng Cheng-chú ū kóng , 『Góa chi̍t-ji̍t ê tiong-kan saⁿ-pái hóan-séng ka-tī ê só͘-chò.』Lán nā ài chai lán ka-tī , chóng tio̍h put-sî chhin-chhiūⁿ Cheng-chú hóan-séng ka-tī ê só͘-chò só͘-siūⁿ . M̄-nā án-ni , iáu-kú tio̍h put-sî sé-chheng lán ê hīⁿ -khang, hi-sim thiaⁿ lâng phoe-phêng lán. Kóng lán hó , á-sī kóng lán pháiⁿ , lán eng-kai hó-hó kā i khioh lâi chò chham-khó.

Nā-sī kok-lâng ū si̍t-sim khì án-ni chò , ka-tī ê chò lâng sī sím-mi̍h khóan, ka-tī ê phín-keh sī kôan á-sī kē, chiū chiām-chiām ē bêng-pe̍k, sè-kan ê lō͘ iā chiū chiām-chiām kiâⁿ liáu khah ē chiàⁿ.

Góa tī-chia só͘ ài kap tāi-ke gián-kiù ê m̄-sī beh kóng góa sī sím-mi̍h khóan lâng , á-sī lí sī sím-mi̍h khóan lâng . Che sī kò-jîn sī toaⁿ-sin lâng ê tāi-chì. Kò-jîn ê tāi-chì chiū tio̍h kò-jîn ka-tī khì gián-kiù, chiàu téng-bīn bó͘ kóng ê hoat-tō͘ khì hóan-séng chiah tio̍h , chiah ē khak-chhiat.

Tī-chia só͘ ài gī-lūn ê sī 『Lán sī sím-mi̍h khóan lâng ?』Sī chiong lán Pún-tó-lâng saⁿ-pah la̍k-cha̍p bān hiaⁿ-tī kiōng-thong só͘-ū ê sèng-chit, ài lâi saⁿ-kap gián-kiù hō͘ bêng-pe̍k.

Lán saⁿ-pah la̍k-cha̍p bān hiaⁿ-tī chí-mōe sī saⁿ-kap cho͘-chit chi̍t ê siā-hōe , saⁿ-kap siú chi̍t khóan ê hong-sio̍k si̍p-kòan, saⁿ-kap kóng siāng khóan ê ōe , saⁿ-kap sè-hē le̍k-sú , saⁿ-kap hiat-thóng , saⁿ-kap chó͘-sian. Chóng-kóng , lán sī siāng chéng-cho̍k, sī siāng bîn-cho̍k lah! Lán ê bîn-cho̍k chiū-sī kiò-chò Hàn-bîn-cho̍k. Só͘-í thang chai , kóng 『Lán sī sím-mi̍h khóan lâng ?』chiū-sī ài bêng-pe̍k lán ê bîn-cho̍k ê sèng-chit . Bîn-cho̍k ê sèng-chit kiò-chò 『B în-cho̍k-sèng .』Beh bêng-pe̍k lán ê bîn-cho̍k-sèng , chiū tio̍h siông-sè sím-chhat lán hiaⁿ-tī chí-mōe hiān-chāi ê siā-hōe seng-ho̍at sī chí sím-mi̍h neh? Chiū-sī chí lán chāi ka-tēng só͘ chò sī sím-mi̍h khóan , tí hiuⁿ-lí chèng-lâng ê tiong-kan só͘-chò sī sím-mi̍h khóan , koh-chài tùi sè-kài bān-pang bān-kok, tùi thong thiⁿ-kha ûe só͘-chò só͘-siūⁿ sī cháiⁿ-iūⁿ ? Chiah--ê sī hō͘ lán thang chai lán hiān-chāi ê siā-hōe seng-ho̍at ê si̍t-chè hong-biān.

Chóng-sī iáu-kú chi̍t hong-biān lán tio̍h ài chai, chiū -sī khòaⁿ lán só͘ siú ê chong-kàu , lán só͘ kèng-pài ê sī sím-mi̍h , lán tùi gē-su̍t ū sím-mi̍h hèng-bī ; chiū-sī khòaⁿ lán só͘ ài khòaⁿ ê hì, só͘ ài thiaⁿ ê im-ga̍k, só͘ ài sióng-góan ê su-ōe tiau-khek sī sím-mi̍h chéng-lūi . Koh-chài khòaⁿ lán só͘ ài chò ê sī-bûn siáu-soat sī sím-mi̍h iūⁿ. Koan-hē chong-kàu gē-su̍t chit khóan chiū-sī su-sióng hong-hiān ê tāi-chì. Chóng kóng , ài chai lán hiān-chāi ê siā-hōe seng-ho̍at sī siáⁿ-khóan , lán chiū tio̍h chiàu téng-bīn só͘-kóng tùi lán hiān-chai só͘-ū kiōng-thong si̍t-chì hong-biān kap su-sióng hong-biān ê seng-ho̍at chú-sè khe-khó. Nā-sī iōng chiah kàu-kang gián-kiù , chiū tek-khak ē thang bêng-pe̍k lán ê bîn-cho̍k-sèng. Chóng-sī che sī kan-ta tùi lán hiān-sî ê seng-ho̍at teh-kóng nā-tiāⁿ , kiám-chhái ū tek-khak bē thàu-thiat. Só͘-í tio̍h ài koh khàm-chiok kòe-khí ê le̍k-sú chiah thò-tòng, lán kòe-khì ê le̍k-sú sī kap Tn̂g-soaⁿ Tiong-kok ê lâng kiōng-thong; só͘-í lâng nā ài chai lán kòe-khì ê seng-ho̍at sī cháiⁿ-iūⁿ , chû-jiân tio̍h tha̍k Tiong-kok ê le̍k-sú .

Í-siōng só͘ kóng ê iàu-tiám sī kóng lán hiaⁿ-tī chí-mōe ài lán ê seng-ho̍at khah hiòng-siōng, lán chiū tio̍h bêng-bêng chai-iáⁿ lán ka-tī , chiū-sī kóng lán tio̍h bêng-pe̍k lán ê bîn-cho̍k-sèng. Ia̍h ài chai lán ê bîn-cho̍k-sèng , tio̍h ài gián-kiù lán hiān-chāi siā-hōe seng-ho̍at ê si̍t-chè kap su-sióng , iū koh-chài tio̍h khàm-chiok kòe-khì ê sū-chek. Só͘-í iā tio̍h tha̍k Tiong-kok ê le̍k-sú. Góa kóng chiah-ê sī kan-ta thê-bêng ài lán hiaⁿ -tī chí-mōe bêng-pe̍k lán ê bîn-cho̍k-sèng sī chin iàu-kín ,ia̍h sòa kóng beh chai-iáⁿ ê hoat-tō͘ . Lán tī chia nā beh chiàu só͘ kóng ê hoat-tō͘ lo̍h-khì gián-kiù , chit-pún chheh ê chóa iā sī siá bē liáu , lán chia iā bô hiah chē ê kang-hu. Só͘-í siông-sè ê tāi-chì tán-hāu pa̍t ê ki-hōe. Góa tī-chia kan-ta chiong góa só͘ gián-kiù ê kiat-kó. khah tōa iàu-kín ê , kán-kán kóng hō͘ tāi-ke chò chham-khó.

Ài hô-pêng

Lán ê bîn-cho̍k-sèng ê tē-it te̍k-sek, góa káⁿ kóng sī ài hō-pêng . Sím-mi̍h sī hô-pêng neh? Chiū-sī chiàu Khóng-chú só͘ kóng , 『Lán só͘ ài khiā ê só͘-chāi tio̍h hō͘ pa̍t-lâng khiā , lán só͘ ài kàu ê só͘-chāi iā tio̍h hō͘ pa̍t-lâng kàu .』Hōan-sū kap pa̍t-lâng kong-ke , m̄-káⁿ ka-tī su-khia pà-chiàm , khòaⁿ sù-hái-lāi ê lâng chò hiaⁿ-tī chí-mōe khóan-thāi. Lán chit khóan ê sim-sèng sī chū chin-chá chiū ióng-sêng lâi--ê. Tāi-ke só͘ chai, lán ê chó͘-sian sī tiàm Tiong-kok. Tiong-kok ê thó͘-tē sī hui-siông ê khoah-tōa , ū lán Tâi-ôan ê chha-put-to 282 pōe tōa, iā ū Ji̍t-pún Lōe-tē ê 26 pōe khah ke. Tiong-kok ê jîn-kháu tāi-io̍k ū sì-ek, tú chha-put-to sī lán Tâi-ôan ê 110 pōe, ia̍h sī ji̍t-pún tè-kok ê chhit-pōe chē.

Lán tùi án-ni chiū thang chai Tiong-kok ê siā-hōe chū kó͘-chá chiū-sī chin hok-cha̍p . Chāi chit khóan siā-hōe , koaⁿ-hú ê iok-sok sī oh-tit chiu-chì. Pháiⁿ-lâng iū chin-chē só͘-chāi thang thiu-thè, sū-sū beh kè-kàu , tek-khak sī bô chi̍t-ji̍t ê pêng-chēng. Só͘-í chū-jiân lâng-lâng ka-tī siú pún-hūn , chun-tiōng pa̍t-lâng ê tē-ūi , ha̍p khùi-la̍t sio chiàu-kò͘ . Khóng-chú ê kà-sī ū kóng , 『Hô-pêng sī chòe tē-it kùi-tiōng, chū kó͘-chá chiū-sī khòaⁿ chit khóan tō-tek chò siōng hó , put-lūn tōa sè hāng sū lóng chiàu án-ni khì chò.』Lí khòaⁿ , lán ê lâng hōan tāi-chì put-chí siú-kí an-hūn ; nā kóng pháiⁿ , ē iōng-tit kóng sī khah bô chì-khì , chóng-sī nā khah jīn-chin khòaⁿ , chiū thang chai che sī chhut tùi ài hô-pêng ê sèng-chit lâi.

Chiông-lâi chāi Tiong-kok siông-siông ū sio-thâi jiáu-lōan, chha̍t-bé iā chin-chē chhiúⁿ-kiap lâng , che sī sū-si̍t . M̄-kú tio̍h khòaⁿ-chin , só͘-ū sio-thâi lóng sī chò koaⁿ-lâng ê iá-sim-ka , chió-chió bô lōa-chē lâng , sī kan-ta hiah ê lâng teh lōan , kap chôan-thé ê peh-sèⁿ sī lóng bô koan-hē . Só͘-ū chhì-chhì ê chha̍t-bé iā-sī in-ūi ji̍t-si̍t bô kàu-gia̍h só͘ pek. Che í-gōa tōa pō͘-hūn ê lâng lóng sī khîn-bián chò kang , m̄-káⁿ siuⁿ kòe-thâu phiⁿ-khàm lâng . Gôan-lâi Hàn-cho̍k sī tiōng-būn bô tiōng-bú , kap lâng cheng-piàⁿ ê tāi-chì , sī pek--tio̍h ê sî chiah khéng chò.

Hàn-bîn-cho̍k tùi pa̍t chéng-cho̍k iā-sī chin tiōng hô-pêng . Che khòaⁿ Hàn-cho̍k kok sî-tāi ê su-sióng chiū bêng-pe̍k. In chòe soah-bóe ê lí-sióng m̄-sī siūⁿ ài kóan-hat thiⁿ-kha-ē ê lí-sióng . In sī chú-chhiòng 『Tāi-tông 』-- hi-bōng thong thiⁿ-kha-ē kàu-bóe lóng sio-siāng , tāi-ke lóng phah chò chi̍t-hóe. Bián kóng lâng kì-jiân tio̍h cho͘-chit kok-ka kòe-ji̍t, tek-khak ài ū thâu-lâng , ài ū chú-kôan-chiá. Hàn-cho̍k sī ài hô-pêng ài tāi-tông , só͘-í in hoaⁿ-hí kap pa̍t-chéng ê lâng ha̍p chò kok-ka; iā ū-sî in káⁿ chò-thâu, ū-sî iā káⁿ hû lâng chò-thâu bô kiàn-siàu. Tiong-kok hiān-sî ū hiah-chē lâng , m̄-chai ha̍p kúi-cha̍p chéng-cho̍k tī-teh.

Koh-chài Tiong-kok chū kó͘-chá chiū ài gâu koh ū tek-hēng ê lâng chò kok-ka ê chú-kôan-chiá; só͘-í lí khòaⁿ, siōng kó͘-chá Giâu-tè niū-ūi hō͘ Sùn-tè , Sùn-tè koh niū-ūi hō͘ Ú-tè ; to lóng sī ūi-tio̍h chun-tiōng hó tek-hēng . Kàu Sòng-tiâu bóe, Gôan-tiâu ê hông-tè chiū téng khí-lâi chú-kôan chiâⁿ-pah-nî kú. Lūn Gôan-tiâu ê hông-tè sī Bông-kó͘ lâng , kap Hàn-jîn kok-iūⁿ chéng; chóng-sī i ū khùi-la̍t thang hō͘ peh-sèⁿ pêng-an , móa thiⁿ-kha-ē ê lâng iā chiū lóng kam-gōan hû i chò-thâu.

Iū-koh Chheng-tiâu ê hông-tè iā m̄-sī Hàn-bîn-cho̍k ê lâng , sī Bóan-chiu-cho̍k ; Hàn-bîn-cho̍k to iā kèng-jiân hû i , chheng『Hông .』chheng 『Tè 』kàu chha-put-to saⁿ-pah-nî kú. Hō͘-lâi in-ūi Chheng-tiâu só͘ pān ê chèng-tī m̄ hó , chôan kok-bîn tùi án-ni sit-liáu ǹg-bāng, chiong hông-tè ke-bô , ōaⁿ -chò Tiong-hoa Bîn-kok. Tiong-hoa Bîn-kok khai-kok kàu-taⁿ í-keng ū cha̍p-sì nî.In ê kok-kî sī gō͘ -sek ê pò͘ chò-chiâⁿ--ê.chit-ki kî chiū-sī piáu-bêng Tiong-hoa Bîn-kok sī gō͘ -chéng-cho̍k ê lâng,pêⁿ-pêⁿ ha̍p-la̍t cho͘ -chit --ê. Góa káⁿ kóng,chit ki kî chin thang piáu-bêng Hàn -cho̍k hô-pêng ê sim-sèng.Lí khòaⁿ,chāi hiān-sî ê Tiong-kok,Hàn-cho̍k sī chiàm chòe chē lâng,chòe ū sè-le̍k;chóng-sī in bô ká-chià án-ni pâi-thek pa̍t-cho̍k ,iáu-kú sī hoaⁿ-hí kap pa̍t-cho̍k siāng -khóan,chiàm chi̍t-tè pêⁿ-tn̂g pêⁿ-tōa ê pò͘-liâu ha̍p-chò chi̍t ki ê kok-kî.Tùi án-ni,iā chiū chiok-gia̍h thang chai Hàn-cho̍k ài hô-pêng sī kàu tó-lo̍h mah?

M̄ -kú tio̍h koh siūⁿ chi̍t-tiám.Hàn-cho̍k ê ài hô-pêng sī chìn-pō͘-tek--ê á-sī thè-siú-tek--ê? Chiáu-khòaⁿ sī thè -siú-tek--ê hô-pêng khah tōa-bīn.Cháiⁿ-iūⁿ kóng sī thè-siú-tek--ê neh? In-ūi in só͘ chò ê lóng ū khǹg chi̍t ê 『ka-tī 』tī-teh.Put-kò sī nā ū hó,hoaⁿ-hí kap lâng pun;ka-tī hó ,iā khéng hō͘ pa̍t-lâng hó hit khóan ê hô-pêng nā-tiāⁿ. Kiù-kèng chit khóan ê hô-pêng sī in-ūi ài kò͘ ka-tī,hō͘ lán ē-tit- thang pêng-ún khí-kiàn,só͘-í m̄-káⁿ chò pháiⁿ hō͘ pa̍t-lâng bē kham-tit,tì-kàu lâi phòa -hāi lán ê pêng-an,ia̍h nā ū hó iā khéng pun pa̍t-lâng;sī kiaⁿ nā bô án-ni chò,hō͘ lâng seⁿ-khí òan-tò͘ kap lán chok-kòai chiū m̄-hó. Chit khóan ê hô-pêng sī ka-tī ū hó chiah chò ē kàu --ê,ka-tī nā m̄-hó chiū bē kiâⁿ--tit.Nā-sī chìn-pō͘-tek ê hô-pêng chiū m̄-sī án-ni.Tio̍h m̄-thang the̍h ka-tī chò phiau-chún,ūi-tio̍h siā-hōe kok-ka ê hô-pêng;sui-jiân sī pàng-sak lán ê hó,á-sī pàng-sak lán ê sèⁿ-miā,iā sī khéng khì chò;chit khóan chiah sī chìn-pō͘-tek ê hô-pêng.

Hàn-bîn-cho̍k kì-jiân sī ài hô-pêng, cháiⁿ-iūⁿ kin-á-ji̍t Tiong-kok ē chiah lōan ? Che chiū-sī in-ūi Hàn-cho̍k só͘ ài ê hô-pêng sī thè-siú-tek--ê ; sī ūi-tio̍h ài kò͘ ka-tī pêng-an khí-kiàn--ê, m̄-sī chì-pō͘-tek--ê, m̄-sī ūi-tio̍h ài hō͘ siā-hōe chèng-lâng ū pêng-an só͘ seⁿ-chhut-lâi--ê. Che sī in-ūi Tiong-kok lâng khah chē lóng bô kàu-io̍k , in ê sim-sîn sit-liáu kng-bêng , kan-ta ū khòaⁿ-kìⁿ chhiáu-kīn ê tāi-chì, bô khòaⁿ-kìⁿ khah chhim, khah hn̄g--ê ; kan-ta chai ū ka-tī , m̄-chāi ka-tī kap chèng-lâng sī saⁿ-kap chi̍t-tiâu ê sèⁿ-miā ; chí-ū chai-iáⁿ ka-tī ê ka-têng tio̍h kò͘, bô siūⁿ-tio̍h siā-hōe kok-ka sī iáu khah tio̍h ài kò͘. Só͘-í nā kóng chi̍t kù khah kàu-té , Tiong-kok lâng si̍t-chāi ūi-tio̍h i ū hit ê lī-kí-tek ê hô-pêng-sim , hóan tian-tò siū Gōa-kok lâng kheng-bia̍t , kóng i sī nō͘-jio̍k bô hiat-sèng ê lâng. Só͘-í lán ài chai Hàn-bîn-cho̍k ū hô-pêng ê sim sī chin hó , koh-chài che sī in ê cho͘-kong kap le̍k-tāi ê sèng-hiān só͘ liû-thôan ê hó kà-sī . Khó-sioh chit ê sèng-chit ūi-tio̍h in kú-nî bô kàu-io̍k , tì-kàu sit-chin, hiān-sî sòa pìⁿ-chò in ê nō͘-jio̍k-sèng,ia̍h lán hiaⁿ-tī chí-mōe sī kap in siāng chi̍t-tiâu chúi-me̍h lâu chhut-lâi ê lah.