Chiong-lâi

Bó͘ só͘-chāi Tiong-ha̍k-hāu ū chı̍t ê ha̍k-seng sèⁿ Lı̂m miâ Kı̂-sēng, pêng-sò͘ hòng-chhiòng, bô ài bián-kióng. Ū chı̍t mê kap in ê tâng-phoāⁿ toà ha̍k-liâu lāi poa̍h pâi-á, kàu hoan saⁿ-tiám goā cheng, chiah jı̍p khı̀ khùn; sian-siⁿ só͘ kà ê khò-thêng, bô un-sı̍p poàⁿ-hāng. Só͘-í keh jı̍t teh tha̍k-chheh ê sı̂, mn̄g i le̍k-sú, ı̀n bē-tit chhut; kah i sǹg-su̍t, sǹg bē-tit lâi; kiò siá Eng-bûn, siá bô lō͘ khı̀; kah i oa̍t-liām Kok-gú, iā-sı̄ oa̍t-liām bē-tit chhut. I hit-sı̂ ka-tı̄ siūⁿ,“Goá khiā-teh iā bē pí pa̍t-lâng khah sè-hàn, sin chhēng iā bē pí pa̍t-lâng khah bái. Lūn-khí bûn-jı̄, lóng sı̄ ı̀n bē-tit chhut; sui-jiân sian-siⁿ bô chek-pı̄, goá ka-tı̄ kiám lóng m̄-chai thang kiàn-siàu?”Só͘-í hit jı̍t chheh tha̍k liáu ê sı̂, cháu jı̍p-khı̀ kàu pâng-lāi, chiū chiong chheh chhut-la̍t tùi toh-téng piaⁿ--lo̍h-khı̀, thó͘ chı̍t ê toā-khùi, kóng,“Goá Lı̂m Kı̂-sēng, sui-jiân bô châi-tiāu, liân-tàu soà pí Ông Bûn-it pí bē chiūⁿ mah? Le̍k-sú i ı̀n ē chhut, sǹg-su̍t iā sǹg ē lâi; Eng-bûn i siá ē tio̍h; Kok-gú iā oa̍t-liām ē-tit chhut. Hàiⁿ-ah! Tùi taⁿ liáu-āu, goá tio̍h hùn-chı̀, ēng sim. Chiong-lâi bô lūn sím-mı̍h khò-thêng, goá tio̍h ài tāi-seng ū-pı̄ hó-hó, chò kàu m̄-thang su--lâng, chiah bē hō͘ lâng thí-chhiò; iā thang kè-kàu chit ê làu-khùi tò-tńg lâi, hō͘ lâng khoàⁿ-khoàⁿ leh!” Chiong-lâi Lı̂m Kı̂-sēng, nā m̄-sı̄ kin-mê tı̄ Lí Chú-bí ê pâng-lāi teh bong pâi-á, chiū-sı̄ hit-mê tı̄ Iûⁿ Kiok-jı̂n ê pâng-keng teh kiâⁿ-kı̂, khò-thêng iû-goân bô pı̄-pān poàⁿ-hāng. Chiong-lâi Lı̂m Kı̂-sēng, siat-sú m̄-sı̄ chit mê tı̄ Ông E̍k-jı̂n pâng-lāi teh kóng chhiàu-tâm, chiū-sı̄ hit-mê tı̄ ka-tı̄ pâng-keng teh khoàⁿ siáu-soat; khò-thêng iā-sı̄ chı̍t hāng to bô khı̀ ū-pı̄. Lı̂m Kı̂-sēng hiān-chāi sı̄ chit khoán, Chiong-lâi iā sı̄ chit khoán, koh-khah chiong-lâi iû-goân sı̄ chit khoán. Ū chı̍t chá-khí, Lı̂m Kı̂-sēng iáu toà tı̄ bı̂n-chhn̂g teh chò bāng, hut-jiân-kan thiaⁿ-kı̀ⁿ pâng-mn̂g phah kàu pı̀n-pòng-kiò. Ū chı̍t tiuⁿ tiān-pò tùi mn̂g-phāng nǹg--jı̍p-lâi. I chiū ba̍k-chiu joê-joê teh, chiong hit tiuⁿ tiān-pò thiah-khui lâi khoàⁿ, goân-lâi sı̄ pò lāu-pē sí--khı̀ ê pháiⁿ siau-sit. I chiū bē kı̀m-tit“Ai--oh!”chı̍t siaⁿ, chiū toā khàu--khí-lâi. Hit-sı̂ chiū khı̀ kā lāu-tiúⁿ pín-kò kè. Taⁿ hāu-tiúⁿ khoàⁿ-kı̀ⁿ hit tiuⁿ tiān-pò chū-jiân tio̍h chún i tò-khı̀; tò-lâi kàu in chhù--nı̍h, bē bián-tit tio̍h siat-hoat bâi-chòng in lāu-pē ê sū. Kàu tāi-chı̀ bêng-pe̍k liáu-āu, ū chı̍t-jı̍t in lāu-bó kiò i jı̍p-khı̀ pâng-nı̍h, kā i kóng,“Kı̂-sēng ah! Chêng lín lāu-pē tı̄-teh ê sı̂, sui-jiân thàn bô loā-chē chı̂ⁿ, goán nn̄g lâng khiû-khiû khiām-khiām, ke-lāi ê khai-ēng, kap lí ha̍k-hāu ê só͘-hùi, iáu-kú bián-kióng e-lâi sak-khı̀. Hiān-chāi sı̄ bē-ē lah! Lín ché-hu tı̄ Pak-kiaⁿ ê Iû-piān-kio̍k teh chia̍h thâu-lō͘. Lí khı̀ chhoē i, khoàⁿ i ē kā lí tàu-chhoē chı̍t ê chit-gia̍p bô? Lú-hùi nā bô kàu, soà chiong goá ê chiam-á-thâu-chhah the̍h khı̀ tǹg. Bô͘ ū sū-gia̍p thang chò ê sı̂, lí tio̍h chı̄n-sim khı̂n-khı̂n khı̀ chò. Goá taⁿ nı̂-hoè chiah chē lah, só͘ khò sı̄ lí chı̍t lâng. Lí nā chiàu chêng ê khoán, m̄-chai thiⁿ-tē loā-tāng, goá chiū oa̍h-oa̍h hō͘ lí khı̀--sí lah!”Kı̂-sēng ı̀n, kóng, “M̄-bián lí lāu-lâng hoan-hù. Goá nā bô͘ ū sū-gia̍p, chū-jiân tio̍h khı̂n-kín bián-kióng lâi pān. Nā bô, m̄-tān-nā liân-lūi tio̍h ché-hu, kap hō͘ lí lāu-lâng khoà-lū, goá ka-tı̄ beh thàn chı̍t-oáⁿ pn̄g chia̍h, mā soà hùi-khı̀. Án-niâ! Goá sı̍t-chāi kā lí kóng, goá í-keng lı̍p-chı̀ nā tı̄ Pak-kiaⁿ bô͘-tio̍h sū-gia̍p, m̄-tān-nā hó-hó khı̀ pān, sı̂-kan-goā iáu-kú beh ke khoàⁿ koá chheh, kiû koá sin ê tı̀-sek, thang pı̄-pān chiong-lâi ê hoat-ta̍t.” In lāu-bú thiaⁿ kàu chia, chiū cha̍h--lo̍h-khı̀ kóng, “Goá kiáⁿ ah! Lí ū chit hō ê chı̀-khı̀, goá mı̍h-sái ke hoan-hù? Lí nā ē án-ne, chiū lín lāu-bó tı̄ chhù--nı̍h kan-kan khó͘-khó͘, iā kan-khó͘ chı̍t ê ta̍t.”Kı̂-sēng kap in lāu-bó kóng chiah ê oē liáu, chiū tiāⁿ-tio̍h chı̍t ê jı̍t-chí khoán hêng-lí, kap in lāu-bó sio-sı̂, khí-sin khı̀ Pak-kiaⁿ chhoē in ché-hu lah. Kàu Pak-kiaⁿ ê sı̂, in ché-hu hó-lé khoán-thāi i, chiū sı̀-koè kā i chhoē thâu-lō͘, hùi-liáu chin-chē sim-sı̂n, chiah bô͘ tiāⁿ-tio̍h, hō͘ i toà Iû-piān-kio̍k chò Au-bûn kiám-sı̀n-seng (kiám-cha goā-kok ê phoe-sı̀n). Siàⁿ chai i kàu Pak-kiaⁿ, chiū chiong toà ke-lāi só͘ kóng ê oē, it-khài pàng hiat-ka̍k. Chhut khı̂n bô chiūⁿ chı̍t lé-pài kú, chiū chò nn̄g, saⁿ chân ê m̄-tio̍h; m̄-sı̄ phoe-sı̀n kiám chhò khı̀, chiū-sı̄ bô chiàu sı̂-kan chhut-khı̂n, khah-bān nn̄g-tiám goā cheng chiah kàu sū-bū-só͘. Iû-piān-kio̍k-tiúⁿ khoàⁿ-liáu bē ēng-tit, chiū lo̍h-bēng kā i sı̂. In ché-hu sui-jiân thiàⁿ-thàng i, iā bô hoat-tō͘ thang tàu pang-chān, ko͘-put-chiong sàng só͘-hùi hō͘ i, kah i tò-khı̀ chhù--nı̍h. Taⁿ, Kı̂-sēng ê lāu-bó, sǹg-sı̄ chı̍t ê ùi kiàn-siàu, ū khı̀ chiat ê hó lāu-bó. Tùi in tiōng-hu sí-āu, ka-poē ê khı̂n-khó͘, mê-jı̍t pháng-chit chò chiam-chí. Goân-pún ū khǹg chı̍t ê toā ǹg-bāng tı̄-teh, chiū-sı̄ choan-choan tı̄ Kı̂-sēng ê sin-chiūⁿ; ǹg-bāng Kı̂-sēng toà Pak-kiaⁿ, kè-bô͘ sū-gia̍p, ē-tit khı̂n-khiām lâi sêng-ke tı̀-hoé. Ū chı̍t-jı̍t pò͘ chit-liáu ê sı̂, kap keh-piah ê toā-só kóng êng-oē, i hoaⁿ-hoaⁿ hí-hí chiong Kı̂-sēng beh chhut-mn̂g hit-sı̂ só͘ kóng ê oē, kóng hō͘ toā-só thiaⁿ. Toā-só thiaⁿ-liáu chiū kóng,“Lí ū chit khoán ê kiáⁿ-jı̂, chin thang kiong-hí; lūn-kàu goá chiū chin khó-liân.”In nn̄g-ê chı̍t lâng chı̍t kù iáu teh kóng ê sı̂, hut-jiân khoàⁿ-kı̀ⁿ Kı̂-sēng cháu jı̍p-lâi, bē bián-tit toā-kiaⁿ giâu-gı̂. In lāu-bó chiū koáⁿ-kín mn̄g i, kóng, “Lí án-choáⁿ-iūⁿ liâm-piⁿ tò-lâi?”Kı̂-sēng ı̀n, kóng,“M̄-bián kóng! M̄-bián kóng! Sı̄ goá chin pháiⁿ-ūn; sim-lāi siūⁿ beh chò hó, to chò bē chiâⁿ, chiū-sı̄ án-ni lah.” “Goá kàu Pak-kiaⁿ ê sı̂, goán ché-hu kā goá chiàn tı̄ Iû-piān-kio̍k, chò āu-bûn ê kiám-sı̀n-seng. Goá pún lı̍p-chı̀ beh khı̂n-kín lâi pān, bô siūⁿ chhut-khı̂n ê tē-jı̄ jı̍t, hit ê-hng tı̄ hı̀-hn̂g khoàⁿ hı̀, siuⁿ àm tò lâi. Tē-saⁿ jı̍t khùn kàu 10 tiám cheng chiah khí-lâi, chiū koáⁿ-kín pı̄-pān chia̍h-pn̄g, kàu 11 tiám cheng chiah kàu sū-bū-só͘. Khoàⁿ-kı̀ⁿ Iû-piān-kio̍k-tiúⁿ to bô ke kóng oē, lia̍h-chò bô iáu-kín, āu-koè khah-chá lâi khı̀, chiū ē ēng-tit. Tē-la̍k jı̍t chá-khí, goá khiā hit keng chhù ê keh-piah, teh poa̍h pâi-á. Goá iā ham in ı̄; hit jı̍t sı̄ pài-la̍k. Goá teh bong pâi á ê sı̂-chūn, pún-té siūⁿ beh khí-sin lâi khı̀. Āu--lâi siūⁿ, kin-á-jı̍t poàⁿ-jı̍t nā-tiāⁿ, bô khı̀ bô iáu-kín; bı̂n-á-jı̍t khah-chá lâi khı̀ chiū oē sái-tit. Kàu tē-chhit jı̍t sui-jiân sı̄ Lé-pài-jı̍t, chiàu-lē iáu ū kúi tiám cheng tio̍h pān sū. Goá beh jı̍p Iû-piān-kio̍k ê sı̂, goán ché-hu ū it-giū it-cha̍p kā goá kóng. Goá hit-jı̍t tó tı̄ bı̂n chhn̂g, iā siūⁿ beh lâi khı̀; āu--lâi siūⁿ, kin-á-jı̍t sı̄ Lé-pài-jı̍t, ta̍k ūi to ū hioh, bô khı̀ mā sı̄ bô iáu-kín. Goá chiū án-ni bô khı̀.” “Tùi án-ni Iû-piān-kio̍k-tiúⁿ hiâm goá, kóng, m̄-sı̄ siuⁿ bān, bô chiàu sı̂-kan, chiū-sı̄ khiàm-khı̂n. só͘-í tē-jı̄ lé-pài ê pài-it, goá khı̀ sū-bū-só͘ ê sı̂, i chiū tng-bı̄n kah goá khı̀ chhoē pa̍t-mı̍h thâu-lō͘.” Kı̂-sēng kóng kàu chia, in lāu-bó í-keng khı̀ kàu hūn-lūn lo̍h-khı̀. Kı̂-sēng koáⁿ-kín kā i chhah--teh, chiū kóng, “Lí lāu-lâng m̄-bián siū-khı̀ kàu án-ne. Goá put-kò chit-tia̍p kiâⁿ-tio̍h pháiⁿ-ūn. Khoàⁿ miā--ê kā goá kóng, nā chit ê pháiⁿ-ūn koè, chiū hó lah.” In lāu-bó lóng m̄ chò-siaⁿ. Chhut-chāi Kı̂-sēng án-choáⁿ-iūⁿ kóng, i lóng tiām-tiām, m̄ ı̀n i. Tùi án-ni chı̍t-jı̍t koè chı̍t-jı̍t, lim, chia̍h, chiām-chiām kiám-chió, mê-jı̍t tó toà bı̂n-chhn̂g--nı̍h, chin-chiàⁿ oa̍h-oa̍h hō͘ i khı̀--sí liáu. Taⁿ chit ê Kı̂-sēng tùi in lāu-pē sí āu, í-keng chiū chin sàn, koh chiap-tio̍h in lāu-bó sí, chiū chiong só͘ khiā ê chhù, bē lâi chò song-hùi, kàu song-sū bêng-pe̍k, chhun chı̍t-ê ná lô-hàn ê khoán. Ū chı̍t-jı̍t i ê kū tông-chhong Ông Bûn-it tùi siâⁿ-mn̂g-khang keng-koè, khoàⁿ-kı̀ⁿ Kı̂-sēng tó tı̄ thô͘-kha teh khùn, kah chı̍t-niá phoà-noā ê chháu-chhio̍h, bē kı̀m-tit toā kiaⁿ sit-sek, chiū kóng,“Kı̂-sēng hiaⁿ kı̄n-lâi bô khoàⁿ-kı̀ⁿ. Án-choáⁿ pı̀ⁿ kàu án-ne?”Kı̂-sēng ı̀n i, kóng, “M̄-bián kóng, m̄-bián kóng, sı̄ goá kiâⁿ tio̍h pháiⁿ-ūn. Chóng--sı̄ che put-kò chiām-sı̂ án-ne chò, chiong-lâi chiū tio̍h ké-oāⁿ, ké-oāⁿ lah. Taⁿ lí beh tó khı̀?” Ông Bûn-it kóng, “Goá chı̍t goe̍h-jı̍t chêng tı̄ Hok-im-tn̂g chò lé-pài. N̂g Bo̍k-su sàng goá chit-pún Sèng-keng, goá toà tò-khı̀ chhù-nı̍h khoàⁿ, khoàⁿ liáu put-chí ū tō-lí. In-ūi án-ni, goá koat-ı̀ beh jı̍p Sı̂n Ha̍k-hāu lâi tha̍k-chheh, thang pı̄-pān chiong-lâi chò Thoân-tō-su, kā siā-hoē chò chı̍t-tiám-á ho̍k-bū ê kang-hu. N̂g Bo̍k-su sı̄ thâu-náu ke̍k chheng-chhó ê lâng; kap i kóng oē, khah iâⁿ-koè tha̍k loā-chē chheh. Goá kin-á-jı̍t beh lâi khı̀ thàm i, lí iā chò-hoé lâi khı̀ kiâⁿ-kiâⁿ leh, hó--m̄? Nā boeh, goá thǹg chı̍t-niá hiû-á-lam hō͘ lí chhēng, goá chhēng hiû-á chiū hó.”Kı̂-sēng kóng,“Án-ne goá chiū kap lí lâi khı̀ chhit-thô-lô-leh.” Ông Bûn-it chiū thǹg hiû-á-lam khí-lâi hō͘ i chhēng. Nn̄g lâng saⁿ-kap tùi Hok-im-tn̂g lâi. Kàu-ūi ê sı̂, Ông Bûn-it chiū siāu-kài hō͘ N̂g Bo̍k-su kap Kı̂-sēng sio-bat. Nn̄g lâng kóng kúi-kù-á thò-thâu-oē, Kı̂-sēng chiū chiong tùi Ha̍k-hāu teh tha̍k-chheh khí, kàu in lāu-bó sí ê pháiⁿ-ūn kan-khó͘, it-gō͘ it-cha̍p, tı̍t-tı̍t kóng hō͘ N̂g Bo̍k-su thiaⁿ. N̂g Bo̍k-su í-keng thiaⁿ-liáu, chiū ēng toan-chiàⁿ ê bı̄n-sek kā i kóng, “Pêng-iú ah, lí ê mâu-pēng chiū-sı̄ tı̄ chit ê só͘-chāi. Tāi-tiōng-hu hiān-chāi lı̍p-chı̀, hiān-chāi chiū tio̍h khı̀ kiâⁿ. Hiān-chāi m̄ khı̀ kiâⁿ, kong-im sū chiàn, jı̍t-goa̍t jû so; ba̍k chı̍t-nı̍h kú, chiong-lâi liâm-piⁿ pı̀ⁿ-chiâⁿ hiān-chāi. Koh chı̍t-ē m̄ khı̀ kiâⁿ, chiong-lâi iū pı̀ⁿ-chiâⁿ hiān-chāi. Chhin-chhiūⁿ án-ni chiàu-kū bô ké-pı̀ⁿ, chı̍t-jı̍t thoa-thı̍h koè chı̍t-jı̍t, sı̍t-chāi ē gō͘ lâng kàu sí lah. Sèng-keng ū kóng,‘Lí tio̍h thàn jı̍t--sı̂ chò kang; mê--sı̂ nā kàu, lí chiū bē chò lah.’Lí tı̄ ha̍k-hāu, pē-bó lóng tı̄-teh ê sı̂, thang kóng sı̄ lí ê jı̍t--sı̂. Kàu chit-tia̍p khiok sı̄ lí ê mê--sı̂; lí chiū-sı̄ beh chò, khùi-la̍t iā bē thàn lí ê sim-goān lah. Chóng--sı̄ lí nā khéng koat-ı̀ hoán-hoé ké-pı̀ⁿ, iáu sǹg bē siuⁿ-bān.” Kı̂-sēng thiaⁿ-liáu toā hiáu-gō͘, chiū kóng, “Goân-lâi sı̄ án-ni; goá tùi-taⁿ í-āu, chai ka-tı̄ tio̍h án-choáⁿ lâi iok-sok lah.”N̂g Bo̍k-su kóng,“Lí nā ū êng, chek-koán lâi chia, tāi-ke tâm-lūn.”Kı̂-sēng kóng, “Chin to-siā chin ló͘-la̍t!” Hit-sı̂ Ông Bûn-it koh kap N̂g Bo̍k-su kóng kúi kù-oē, chiū kap Kı̂-sēng tò-khı̀. Lı̂m Kı̂-sēng tùi chit-pang siū N̂g Bo̍k-su ê kà-sı̄ liáu-āu, toā-toā ū chhéⁿ-gō͘, múi lé-pài-jı̍t chiū lâi N̂g Bo̍k-su hia lé-pài. N̂g Bo̍k-su khoàⁿ i chiām-chiām ū chin-chiàⁿ hoán-hoé ké-pı̀ⁿ lah, chiū thiap chı̂ⁿ hō͘ i tı̄ Sı̂n-ha̍k-hāu tha̍k-chheh. Kàu chit-tia̍p khiok chiâⁿ chò Kiù-chú chı̍t-ūi ê ióng-chiòng lah. Chiàu téng-bı̄n chit-chân só͘ khoàⁿ, kàu-gia̍h thang chai Kiù-chú ū toā koân-lêng, ē ké lâng ê kū-sèng, oāⁿ lâng ê phín-hēng. Sio̍k-gú kóng,“San khó ı̂, sèng put-khó kái.”Lâng tı̄ chit sè-kan lóng ū i chı̍t hāng ê mâu-pēng, chı̍t hāng ê phoà-keh tı̄-teh. Chē-chē ê poa̍h-kiáu lâng, bat hō͘ koaⁿ-hú lia̍h khı̀ kòng kha-chhng, kòng kàu noā-hap-hap; chı̍t-pái koè chı̍t-pái i iā bē kiàn-siàu, bē ké-pı̀ⁿ. Chò chha̍t--ê iā-sı̄ án-ni, hō͘ koaⁿ--lâng lia̍h khı̀ koaiⁿ, chı̍t koè koh chı̍t koè, pı̀ⁿ-chiâⁿ koàn-tō, khoàⁿ kaⁿ-ga̍k ná-chún chhin-chhiūⁿ in tau. Chia̍h a-phiàn iā-sı̄ án-ni. ū-sı̂ hoān-choē hông lia̍h khı̀ koaiⁿ, tùi án-ni chiū ké--khí-lâi, nā-sı̄ chhut-lâi chiū koh chia̍h. Iû-goân chı̍t-pái koè chı̍t-pái, lóng ké bē khí-lâi. Chóng--sı̄ nā tùi Iâ-so͘ Sèng-kàu siat-lı̍p ê i-koán, lâi kiû ké hun ê, chiū lóng ké kàu lı̄-lı̄-lı̄. Che sı̄ bô pa̍t-mı̍h ê in-toaⁿ, in-ūi siū-tio̍h kiù-chú ê kà-sı̄, chai che m̄-hó chiū m̄-káⁿ koh khı̀ hoān-tio̍h. M̄-tān-nā chia̍h a-phiàn--ê, chiū-sı̄ poa̍h-kiáu, chò-chha̍t, í-kı̍p hòng-chhiòng koàn-sı̀, pı̂n-toāⁿ sêng-sèng, ta̍k hō ê pháiⁿ-lâng, chı̍t-ē siū-tio̍h tō-lí ê kà-sı̄, chiū ē oāⁿ-sin lâi têng-thâu-siⁿ. Bo̍h-kio̍h hit ê Lı̂m Kı̂-sēng, goân-pún sı̄ ū châi-tiāu ê lâng, put-kò hòng-tōng pı̂n-toāⁿ ê sı̍p-koàn, i iā siūⁿ chiong-lâi tio̍h ké-pı̀ⁿ, chiong-lâi m̄-thang án-ni. M̄-kú boē siū Sèng-keng ê kà-sı̄, iáu-kú sı̄ nńg-chiáⁿ bô la̍t, bô koat-toàn ê sim, só͘-í chı̍t-ē tit-tio̍h tō-lí, chiū chò Chú toā lō͘-ēng ê kun-koaⁿ. Iâ-so͘ bat kóng: “Goá lâi m̄-sı̄ beh chio hó-lâng, sı̄ beh chio pháiⁿ-lâng hoán-hoé nā-tiāⁿ.” Chin-chiàⁿ sı̄ ū-iáⁿ. (Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 504~505 koàn, 1927 nı̂ 3~4 ge̍h)