Úi-tāi ê Mo-o A-chó͘ (Great Mo-o Woman)
Tng-tang Aukele cheng-sı̂n liáu-āu, i lia̍h-chún ka-kı̄ í-keng chheⁿ-mê--a. Tı̄ chit-ê tōng lāi àm-bı̂n-bông-sa,chı̍t-sut-á kng-soàⁿ to bô, i kā chhiú chhun kah tı̍t-tı̍t,iân-lō͘ kiâⁿ iân-lō͘ bong, siūⁿ kóng khoàⁿ ē-tàng bong-tio̍h piah--bô, m̄-koh sím-mı̍h to sa bô. Tû-liáu hn̄g-hn̄g thoân koè--lâi liam-mih toā liam-mih sè ê hái-éng-siaⁿ í-goā, ē-sái kóng sı̄ tiām-chih-chih, chı̍t-sut-á siaⁿ-im to bô.
Sı̂-kan tı̄ bô-nāi tán-thāi sí-bông tang-tiong chı̍t-hun chı̍t-bió keng-koè, tû-liáu chhá-chak ê hái-éng siaⁿ í-goā hut-jiân kan ū chı̍t-chūn chı̍t-chūn chiâⁿ sè ê hoah-hiu-siaⁿ thoân koè--lâi, Aukele ū tām-po̍h-á kiaⁿ-gı̂, mā tài-lâi chı̍t-sut-á hi-bāng, che m̄-sı̄ àn hái--nı̍h lâi--ê, sı̄ ùi téng-koân ê khang-kháu ia̍h tō-sı̄ Kama-kahi chhù--nı̍h thoân-lâi---ê. “Au---ke---le! Au---ke---le!”
Ū lâng teh kiò i-ê miâ, Aukele chim-chiok thiaⁿ-chhut he m̄-sı̄ Kama-kahi ê siaⁿ --- Kama-kahi ê siaⁿ bô chiah iù --- sı̄ i siōng sè-hàn ê hiaⁿ-ko Iku-lani ê siaⁿ. Chit-ê siaⁿ-im iū-koh thoân koè--lâi--a. “Au---ke---le?” Chit-ê siaⁿ-im thiaⁿ khit-lâi ná-chhiūⁿ chin kiaⁿ-hiâⁿ ê khoán, m̄-sı̄ chiâⁿ chū-chāi. “Lí---kám---ū---thiaⁿ---kı̀ⁿ?”
“Ae! Iku, ū lah! Lí khah-kín kóng--lah!”
“Siông-sè thiaⁿ--Mo-o sı̄ lán a-chó͘! Kā i kóng tú-chiah hoat-seng ê it-chhè, hoân-sè a-chó͘ ē pàng lí chı̍t tiâu miā--ò͘!”
“To-siā lí, Iku-lani!” Soà--lo̍h-lâi tō-sı̄ chēng-chēng ê kı̂-thāi, kı̂-thāi tiong i hoat-kak àn hái--nı̍h thoân-lâi ê siaⁿ í-keng kái-piàn--a. Hı̍h-hiu kiò ê hái-éng siaⁿ piàⁿ-miā teh chhia-poā-péng--a, ē kı̀-tit Kama-kahi bat kóng--koè, nā-sı̄ hái-éng piàn toā tō-sı̄ Mo-o beh lâi-a. Aukele chiok chim-chiok teh thiaⁿ, thiaⁿ-tio̍h chı̍t-chūn phi-phi-phā-phā ê siaⁿ-im, it-tı̍t bô thêng thoân koè--lâi, jı̂-chhiáⁿ ná-lâi ná-oá-kı̄n, ná-lâi ná-toā-siaⁿ. Chit-chióng siaⁿ-im ná-chhiūⁿ sı̄ chı̍t-boé toā-chiah choâ tı̄ thô͘-kha sô ê siaⁿ-im kāng-khoán, thiaⁿ-tio̍h ē hō͘ lâng khí ke-bú-phoê. Chit-ê siaⁿ-im lú-lâi lú-kı̄n--loh, Aukele tu̍t-jiân kan kám-kak tio̍h chı̍t-chūn sio-lō ê khong-khı̀ hiòng i chhiong koè-lâi, chek-sı̂ kā i kui-sian lâng giâ koân-koân,tı̄ poàⁿ-khong-tiong hàiⁿ-lâi hàiⁿ-khı̀, káⁿ-ná beh kā i hiat lo̍h-khı̀ hái--nı̍h.
“Tán--chı̍t-ē, Úi-tāi ê Mo-o A-chó͘!” Aukele toā-siaⁿ háu toā-siaⁿ khàu, khó-sioh i-ê háu-siaⁿ soah hō͘ phin-phin-piàng-piàng ê hái-éng-siaⁿ khàm tiâu--leh. Khang-kháu ná-chhiūⁿ ū khoàⁿ-tio̍h chı̍t-sut-á kng-soàⁿ, chit-ê kng-soàⁿ lú-lâi lú-kiông, Mo-o kā Aukele lia̍h lâi-kàu chı̍t-ê ē-tàng khoàⁿ-tio̍h hái--nı̍h ê chio̍h-tōng lāi-bı̄n,phah-sǹg beh tı̄ chia kā i chia̍h-tiāu.
“Tán-chı̍t-ē, Úi-tāi ê Mo-o A-chó͘!” Aukele koh chài ai-kiû: “Goá sı̄ lí ê sun-á! lí m̄-thang chia̍h goá.”
Chit-ê sı̂-chūn Mo-o ê chhiú-tê sûi-sı̂ pàng-khui, Aukele soah lak lo̍h-khı̀ kui-ê lóng-sı̄ chio̍h-thâu ê thô͘-kha, ná-chhiūⁿ hō͘ lâng bok-tio̍h kāng-khoán, kui-ê lâng kiōng-beh hūn khı̀. Tán i thâu giâ khit-lâi, chiah khoàⁿ-tio̍h chit-ê lia̍h i ê koài-bu̍t ê bı̄n-ba̍k--- chı̍t-châng chiok toā-phiāng ê sin-khu, toā-toā-lia̍p ê thâu-khak koh khoah-khoah ê chhùi, chhùi-khí chiam-chiam lāi-lāi, ba̍k-chiu-phoê koh soê-soê, thâu-mo͘ ná-chhiūⁿ phòng-se-saⁿ--leh, boé-á liu-liu, sı̍t-chāi bô sù-phoè, chiok pháiⁿ-khoàⁿ--ê.
“Kám ū iáⁿ?” Mo-o teh mn̄g, i kóng-oē ê siaⁿ kā sı̀-chiu-ûi ê chio̍h-piah iô kah chùn--leh chùn--leh.
“Tong-jiân sı̄ chin--ê,” Aukele hoê-tap i: “Goá kiò-chò Aukele, sı̄ Iku kah Kahapa ê boé-á-kiáⁿ, Lono ê sun-á; ia̍h tō-sı̄ lí Mo-o A-chó͘ ê kan-á-sun--lah!”
“Lí sı̄ án-choáⁿ khah-ē lâi chia--leh?”
“Sı̄ Goán toā-hiaⁿ Kama-kahi kā goá hāi--ê.”
Mo-o ê bı̄n-iông khoàⁿ khit-lâi bô sáⁿ hoaⁿ-hí teh tı̀m-thâu. “Goân-lâi tō-sı̄ i!” Mo-o chiâⁿ siū-khı̀ teh hoah:“Nā-sı̄ i, goá ē kā thiah-chia̍h lo̍h-pak; nā lí goá chiah m̄-kam--leh! Goá ê koai-sun, kiâⁿ! Lán chò-hoé lâi kā i kà-sı̄. Lín hiaⁿ-ko Kama-kahi ū kè-oē beh chē canoe khı̀ cháu-chhoē sin-ê tó-sū, in-ê hoat-hiān nn̄g-ê, tē-it-ê kiò-chò “Jı̍t-seng-chi-tó”, ū khah-sè, m̄-koh chiâⁿ súi, tó-siōng chhut-sán chiâⁿ chē kam-chià, kin-chio, iâ-chí kah mı̄-pau-chhiū, mā ū chheng-khı̀ ê sè-tiâu khe-á. Toà tı̄ tó-siōng ê lâng seng-oa̍h lóng chiâⁿ boán-ı̀ kah khoài-lo̍k,m̄-kú Kama-kahi kám-ē boán-ı̀? Tap-àn tong-jiân sı̄ bē, i ē koh khı̀ cháu-chhoē khah-toā, khah súi khah chhia-iāⁿ, ē-tàng hō͘ i tián ui-hong ê tó-sū. Tē-jı̄-ê tó-sū mā-sı̄ chiok súi--ê, soaⁿ, koân kah ē-tàng tú-tio̍h thiⁿ-téng, kāng-khoán tó-siōng ū chiâⁿ chē chia̍h bē oân ê koé-chí kah chheng-khı̀-chúi. Put-jı̂-kò toà hia ê lâng iû-goân chia̍h bē pá.”
“Ūi-sím-mı̍h án-ne--leh? A-chó͘!”
Mo-o ê phı̄ⁿ-á chhńg--chı̍t-ē, kè-siok kóng: “In-ūi toà hia ê lâng lóng-sı̄ lô͘-lē, siū lú-cho̍k-tiúⁿ Namaka ê koán-lí, Namaka lóng hō͘ in “Saⁿ-tǹg chêng, nn̄g-tǹg āu” ê ge̍k-thāi, chia̍h mā chia̍h bē pá, iau mā iau bē sí. Lín a-hiaⁿ mā ē pı̀ⁿ-chiâⁿ lô͘-lē--nā-sı̄ in lóng bô sí--khı̀.”
“Án-ne lán ài siūⁿ pān-hoat kā in kái-kiù!” Aukele lún bē-tiâu hoah chhut-siaⁿ. “A-chó͘! lí chiah-nı̍h gâu! Lí choa̍t-tùi chai-iáⁿ beh án-choáⁿ kiù in!”
Mo-o pún-chiâⁿ soê-soê ê ba̍k-chiu-phoê soah tián kah khui-khui-khui: “In tùi-thāi lí hiah bái, lí iû-goân beh kiù in?”
“Lâng kóng “Phah-hó͘ lia̍h-chha̍t ia̍h tio̍h chhin hiaⁿ-tı̄” Aukele hoê-tap kóng: “Jı̂-chhiáⁿ Iku a-hiaⁿ kah kı̂-thaⁿ ê lâng bô siâng.”
“Hó! Nā-sı̄ án-ne, chiâⁿ hó, Aukele. Goá ē sù hō͘ lí kái-kiù in ê le̍k-liōng ----- ká-sú in nā khéng thiaⁿ lí-ê khó͘-khǹg, in tio̍h ū kiù. Kà-sú in thih-khí m̄-thiaⁿ, in it-tēng ē cho-siū put-hēng! Hô͘-lô͘ kā goá the̍h--koè-lâi!”
Tı̄ chio̍h-tōng piah--nih ê kè-á téng khǹg chı̍t-kha ū koà ê hô͘-lô͘, Aukele kiâⁿ koè--khı̀ ûn-ûn-á kā the̍h--lo̍h-lâi.
“Kā tı̄ lāi-té khoàⁿ--tio̍h ê mı̍h-kiāⁿ the̍h chhut-lâi!”lāi-té ū sı̀-hāng mı̍h-kiāⁿ: iōng chhâ chò ê sè-sian ang-á chı̍t-sian, chheⁿ chhiū-á hio̍h chı̍t-mı̄, chiáu-mo͘ chò ê ûi-kin chı̍t-tiâu kah lāi-to chı̍t-ki.
“Che-sı̄ Goá-ê hō͘-sin-hû,” Mo-o kái-soeh kóng:“chit-ê chhâ ang-á sı̄ lín tau ê tı̀n-ka sı̂n-bêng --- Lono. I ē tı̄ lí gûi-hiám ê sı̂-chūn kéng-kò lí, kà lí án-choáⁿ phiah-hiám. Chit-mı̄ chheⁿ hio̍h-á ē-tàng chí iau chí chhùi-ta. Ûi-kin ē pó-hō͘ lí bē hō͘ hoé sio--tio̍h, nā-sı̄ kā iô tín-tāng ē hō͘ te̍k-jı̂n pı̀ⁿ-chiâⁿ hoé-hu. Chit-ki to sı̄ chı̍t-ki chiâⁿ sı̂n-kı̂ ê to-á, sı̂-ki nā kàu lí tō chai-iáⁿ án-choáⁿ sú-iōng.”
Aukele chiâⁿ sè-jı̄ kā chia-ê hō͘-sin-hû khǹg tńg-khı̀ hô͘-lô͘ lāi-té, jiân-āu koh iōng hô͘-lô͘ ê koàn that-á kā that khit-lâi. “To-siā lí, a-chó͘! Lí kám ē-tàng hō͘ goá chai-iáⁿ lú-cho̍k-tiúⁿ Namaka tàu-té sı̄ siáⁿ khoán ê lâng?”
Mo-o tı̀m-thâu ı̀n-hó: “I sı̄ chı̍t-ê ang-ı̂, hui-siông lı̄-hāi; chı̍t-jı̍t jı̄-cha̍p-sı̀ tiám-cheng lóng hō͘ siú-ūi pó-hō͘ tiâu-tiâu. Kı̂-tiong nn̄g-ê Kupoa ná-chhiūⁿ piàn-hêng-thâng kāng-khoán, liam-mih piàn niáu-chhí, liam-mih piàn sı̄n-thâng-á. Lēng-goā sı̀-ê hiaⁿ-tı̄ ē-tàng pı̀ⁿ-sêng chiáu-á. Iáu-koh ū chı̍t-chiah chiok hiong-ok ê káu-á Moela, kah chı̍t-chiah chiâⁿ pháiⁿ ê chiáu-á Halulu. Ū chı̍t-kiāⁿ tāi-chı̀ lí it-tēng ài kı̀ hō͘ tiâu, tō-sı̄ beh chiap-kı̄n in ê sı̂, ài khoaⁿ-khoaⁿ-á lâi, m̄-thang chheⁿ-kông, nā-bô, lí kin-pún to bô ki-hoē thang sú-iōng goá hō͘ lí ê hō͘-sin-hû--a.”
“Goá chai, a-chó͘!” Aukele ı̀n-kóng.
“Chit-má goá tō chiong lí sàng tńg-khı̀ téng-thâu,”Mo-o kóng, “koáⁿ-kín khı̀ chhoē lín a-hiaⁿ Kama-kahi, khó͘-khǹg in khah-kín cháu, nā-bô, in lóng ún sí--ê.”
Mo-o ê thâu lê-lê, sin-khu sió-khoá chhih-chhih, chhiú-tê pàng-khui, “Hâi--sioh!” chı̍t-siaⁿ, Aukele kám-kak kui-sian lâng hō͘ giâ koân, chı̍t-tah-mi-á, í-keng lâi kàu toān-gâi piⁿ--á. Tı̄ toān-gâi ē-kha hiong-sà-sà ê hái-éng ia̍h sı̄ chı̍t-chūn chı̍t-chūn lóng bô hioh-khùn koè. Mo-o tı̄ chit-ê sı̂-chūn nā-sı̄ pàng-chhiú, i choa̍t-tùi ē“chı̍t-miā o͘-ho͘ ai-chài”. Mo-o siōng boé-á kā i khǹg tı̄ khah ē-kha ê chı̍t-tiâu sió-lō͘-á téng-thâu. Aukele chhiú gia̍h hô͘-lô͘, iân-tio̍h chit-tiâu sió-lō͘ sió-sim hiòng toān-gâi téng peh khit--lih, toān-gâi ē-kha hong-kéng seⁿ-chò sáⁿ-khoán, i chham khoàⁿ to m̄-káⁿ khoàⁿ. Peh kah ē-tàng khoàⁿ-tio̍h in chhù kah Kama-kahi ê chhù ê sı̂, i chiah hiòng iáu khiā tı̄ chio̍h-thâu téng ê Mo-o ia̍t-chhiú,tō hiòng chhù--nı̍h kiâⁿ tńg-khı̀--a.
I-ê pē-bú kah siōng sè-hàn ê hiaⁿ-ko Iku-lani khoàⁿ-tio̍h i pêng-an tńg--lâi, hui-siông hoaⁿ-hí. M̄-koh Kama-kahi tō m̄-sı̄ án-ne. i má-siōng tiàu-chı̍p só͘-ū ê sió-tı̄ pēng-chhiáⁿ bēng-lēng kóng: “In-ūi lán bô hoat-tō͘ tû-tiāu chit-ê ài jiá mâ-hoân ê m̄-chiâⁿ gín-á, lán ài saⁿ-kap chò-hoé lâi khí-chō chı̍t-chiah toā-chiah-chûn, lâi khı̀ cháu-chhoē sin-ê ka-hn̂g, lı̂-khui Aukele.”
Kama-kahi kiò lâi i-ê Kahuna thè i kı̂-tó chò-hoat. Nā bô keng-koè Kahuna kı̂-tó chò-hoat ê thêng-sū,bô lâng ē-sái khí-chō hái--nı̍h sái ê chûn-chiah. I chhoā i-ê sió-tı̄ kah Kahuna hiòng soaⁿ--nı̍h chhut-sán iûⁿ-sam ê chhiū-nâ kiâⁿ khit--lih. I káu-ê sió-tı̄ choân-pō͘ lóng chiok iōng-sim koai-koai-á toè i khı̀.
Koè kúi lo̍h jı̍t āu, i só͘-ū ê hiaⁿ-ko lóng bô tńg-lâi. Aukele siūⁿ tio̍h in a-chó͘ kā i kéng-kò koè ê tāi-chı̀, kín kiâⁿ khı̀ chhiū-nâ chhoē in. Ūi-tio̍h bô beh hō͘ i-ê hiaⁿ-ko chai-iáⁿ ū sı̂n-kı̂ ê hō͘-sin-hû, tı̄ beh lı̄-khui chı̀n-chêng i kā hô͘-lô͘ chhàng tı̄ chı̍t-ê chiâⁿ pı̀-bı̍t ê só͘-chāi.
I chhoē kui-jı̍t, chham chı̍t-tiám iáⁿ-chiah mā bô khoàⁿ-kı̀ⁿ, mài kóng sı̄ chhò-chhâ siaⁿ. Tng-tang jı̍t-thâu beh lo̍h-soaⁿ ê sı̂, i kám-kak pak-tó͘ chiâⁿ iau, soah lâi siūⁿ khí chhàng tı̄ chhù--nı̍h ê hit-mı̄ chheⁿ chhiū-hio̍h-á. Kı̂-sı̍t chit-má siūⁿ che mā-sı̄ bô sáⁿ khah-choa̍h, i chí-hó chò chı̍t-ê hām-chéⁿ, lia̍h tio̍h nn̄g-chiah chiáu-á chún-pı̄ beh hang lâi chia̍h àm-tǹg. Chiâⁿ kín, hō͘ lâng phı̄ⁿ-tio̍h ē iau-cho ê phang-bı̄ í-keng phang kah kui soaⁿ-khu moá sı̀-kè,hō͘ Aukele ê chhùi-noā tı̍t-tı̍t soê.
Tng Aukele àⁿ lo̍h-khı̀ beh kā chiáu-á-pa lia̍h khit-lâi chia̍h ê sı̂, chhiū-nâ lāi hiông-hiông chhiong chhut i chhoē kui-jı̍t chhoē lóng bô ê hiaⁿ-ko, tong-jiân chhoā-thâu ê sı̄ Kama-kahi. “Lín ta̍k-ê khoàⁿ!” “Lán chit-ê m̄-chiâⁿ gín-á ê sió-tı̄ í-keng kā lán-ê àm-tǹg khoán hó-sè--a! Sı̍t-chāi chiok kám-sim--ê!” Kama-kahi i tō chhun-chhiú kā chiáu-á-pa àn hang-kè téng sa khı̀, pun hō͘ kı̂-thaⁿ ê sió-tı̄, i kóng: “Ah lán chit-má su-iàu ê tō-sı̄ chúi--niā-niā,Aukele ē thè lán khı̀ koāⁿ. Lán lâi ê sı̂, kám m̄-sı̄ ū keng-koè chı̍t-ê chúi-tı̂-á khang? Hit-ê chúi-tı̂-á ná-chhiūⁿ ū chı̍t-lia̍p toā koh o͘ ê chio̍h-thâu that tı̄ jı̍p-kháu ê só͘-chāi. Lâi! Aukele, goá-ê koai sió-tı̄, kā che té hō͘ tı̄ⁿ!”
Lí siūⁿ khoàⁿ māi--leh, beh án-choáⁿ hiòng cha̍p-ê lâng khòng-gı̄--leh? Aukele chí-hó koai-koai-á chhiú the̍h hit-ê beh té-chúi ê hô͘-lô͘, kiâⁿ hiòng in kóng ê só͘-chāi. I hoat-kak in só͘ kóng ê chio̍h-thâu tō chhāi tı̄ thâu-chêng. Sui-jiân kng-soàⁿ m̄-sı̄ kài chheng-chhó, sūn-tio̍h khang-chhùi lo̍h-khı̀ ē-tàng khoàⁿ-tio̍h chı̍t-ê sè-khang ê chio̍h-tōng, mā thiaⁿ ē tio̍h lāi-té ū chúi teh tih kah sè-ki chhiū-ki“pia̍k” chı̍t-ē tn̄g-khı̀ ê siaⁿ-im. Aukele kám-kak thâu-khak ū lio̍h-á thâu-hı̂n, lia̍h-chún Kama-kahi ē chhut-hiān tı̄ i-ê āu-piah, m̄-koh chhiū-nâ mā kāng-khoán tiām-chih-chih, bô-tōng-chēng. Jı̍t-thâu í-keng lo̍h-soaⁿ, pı̀ⁿ kah àm-bı̂n-bông-sa, i-ê kha-chhiú ài khah kín---lah, bē-sái koh thoa-soa lo̍h-khı̀.
I ûn-ûn-á kiâⁿ lo̍h-khı̀ chit-ê chiâⁿ sè-khang ê chio̍h-tōng. Ùi chio̍h-thâu phāng siap chhut-lâi ê choâⁿ-chúi hiah-nı̍h-á peng-liâng. Aukele seng chiong té tı̄ hô͘-lô͘ lāi ê chúi lim hō͘ liáu, chiah chiong chit-ê hô͘-lô͘ hē tı̄ choâⁿ-chúi ê ē-kha. Tng-tang chúi té kah beh tı̄ⁿ ê sı̂-chūn, tu̍t-jiân kám-kak ná-chhiūⁿ ū sím-mı̍h mı̍h-kiāⁿ tı̄ i-ê thâu-khak téng, i taⁿ thâu chı̍t-khoàⁿ, khoàⁿ-tio̍h Kama-kahi ê kan-sı̂n-á bı̄n, lia̍h i kim-kim-siòng. Chhiò-chhiò-á kóng:“Lim khah chē leh! goá khó-ài ê sió-tı̄, só͘-ū ê chúi lóng hō͘ lí lim!”
Kama-kahi ê kan-sı̂n-á bı̄n-iông siau-sit--loh. Hit-lia̍p o͘ chio̍h-thâu hō͘ lâng soá khı̀ that tiàm chúi-khang ê jı̍p-kháu, kā chhun--ê ê chı̍t-sut-a kng-soàⁿ mā cha̍h tiâu--leh. Jiân-āu Aukele káⁿ-ná lô͘-lē kāng-khoán, koh chài chı̍t-piàn kah o͘-àm tàu-tı̄n, chhun lo̍h-lâi poê-phoāⁿ i--ê,kan-taⁿ sı̄ chúi-tih siaⁿ--niā-niā.
