Lâm-lú tùi-téng lūn

Lūn chit ê būn-toê sı̄ put-chí ho̍k-cha̍p, koh ia̍h sı̄ chin oh-tit lūn ê sū, koh-chài lūn-chiá nā bô siâng, chiū só͘ lūn ê lāi-iông chū-jiân ia̍h ū koh-iūⁿ. Cha̍p lâng ê lūn ū cha̍p lâng ê soat, chiū-sı̄ ta̍k-lâng ū i ê hong-hiòng, ū i ê bo̍k-tek, ū i ê ı̀-kiàn; chhin-chhiūⁿ sim-lí-ha̍k-chiá, i chiū tùi sim-lí hit hong-bı̄n lūn-khí, nā-sı̄ seng-bu̍t-ha̍k-chiá sı̄ tùi seng-bu̍t ê hong-bı̄n lâi lūn-khí; kı̂-sı̍t nā beh lūn chit ê būn-toê, tio̍h ài tùi kúi-nā hong-bı̄n lâi gián-kiù soat-bêng, chiah oē ēng-tit. Phı̀-jū kóng tùi le̍k-sú chiū soat-bêng, á-sı̄ ēng lâm-lú ê thâu-ló kap thé-keh lâi saⁿ-pí, á-sı̄ tùi sim-lí chōng-thāi téng-téng lâi pí-kàu soat-bêng. Chóng-sı̄ nā beh chhin-chhiūⁿ án-ni soat, tek-khak tio̍h siá chin-tn̂g, só͘-í tı̄-chia bô ki-hoē. Tı̄-chia só͘ lūn--ê, sı̄ thang kóng beh choè lâm-lú tùi-téng ê kám-sióng lūn nā-tiāⁿ; só͘ lūn ê oē sı̄ ta̍k lâng lóng khoàⁿ oē hiáu-tit, chiū-sı̄ chhián-hiān ê oē. 
Lūn lâng teh chú-chhiòng koân-lı̄, phah-sǹg tùi kó͘-chá chiū-ū. Sui-jiân tùi chá chiū lâng oē-hiáu chú-tiuⁿ koân-lı̄, iáu-kú bô chit sè-tāi chhin-chhiūⁿ hiān-sı̂ chiah toā chhut-la̍t. Koh-chài tùi chá só͘ teh chú-chhiòng chit ê koân-lı̄, khah choē sı̄ lâm-chú ê tiong-kan nā-tiāⁿ; bô chhin-chhiūⁿ hiān-kim kóng lú-chú teh tùi lâm-chú chú-chhiòng in ê koân-lı̄. 
Taⁿ in só͘ iau-kiû ê koân-lı̄, chiū-sı̄ kóng lâm-chú tio̍h pı̂ⁿ-téng thāi-gū. Tùi chá kàu taⁿ, lūn lú-chú ê tē-ūi chin kē, chiū-sı̄ bô-lūn sím-mı̍h hong-bı̄n lóng siū lâm-chú ê ap-chè, lóng boē-oē chhun-kha chhut-chhiú, tú-tú sı̄ chhin-chhiūⁿ lâm-chú ê kı̀-seng-thâng chı̍t-iūⁿ. 
Taⁿ chiàu Jû-kàu ê kà-sı̄, lūn hū-tek sı̄ "sūn-chiông" nn̄g-jı̄ nā-tiāⁿ; chhin-chhiūⁿ kóng, "Chāi ka chiông hū, chhut kè chiông hu; hu sú chiông chú." Khoàⁿ chit ê sam-chiông ê kà-sı̄ chiū chai hū-lú tùi chhut-sı̀ kàu jı̍p bōng, kan-ta hō͘ chit jı̄ "chiông"--jı̄ pa̍k teh ı̂ⁿ-ı̂ⁿ-gô, éng-oán bô chhiau-seng ê jı̍t-chí, chiū-sı̄ bô chū-iû ê sı̂-chūn; kı̀-jiân bô chū-iû, thài ū sím-mı̍h koân-lı̄? Í-keng bô ū koân-lı̄, thài ū ǹg-bāng pı̂ⁿ-téng ê jı̍t-chí; í-keng bô pı̂ⁿ-téng, chū-jiân tio̍h sūn-thàn lâng, i ê sin-thé chū-jiân sı̄ sio̍k pa̍t-lâng, m̄-sı̄ sio̍k ka-kı̄ ê; í-keng sio̍k pa̍t lâng ê, chū-jiân tio̍h chhut-chāi hit ê chú-lâng phah-sǹg.
Khóng-chú kóng, "Kun-chú chi tō, chō toan hō͘ hu-hū, kı̍p kı̂ chı̀ iā". Chit ê ı̀-sù sı̄ kóng kun-chú ê tō-lí beh thong-hêng thiⁿ-ē ê tāi-seng, sı̄ tùi ang-bó͘ ê koan-hē khí-tiám; só͘-í nā beh chō-chiâⁿ lí-sióng ê ka-têng, tio̍h tùi hu-hū ū hia̍p-hô, toā-soè saⁿ-chhin saⁿ-thiàⁿ, chiah oē ēng-tit. 
Goá siông-siông teh siūⁿ chı̍t-ke ê lāi-bı̄n cháiⁿ-iūⁿ ū oan-ke saⁿ-chiⁿ ê tāi-chı̀ chin kı̂-koài; ka-kı̄ ê ke-têng siōng-chhiáⁿ boē-oē hô-pêng, beh thài-oē kà lâng choè hô-pêng. Lūn ke-têng boē-oē hô, hit ê goân-in ū chin-choē khoán, chóng-sı̄ tāi-khài tē-it toā ê goân-in, sı̄ ūi-tio̍h koân-lı̄ bô pêng-kun jiá-khí, chhin-chhiūⁿ sı̄-toā lām-sám ap-chè sı̄-soè, á-sı̄ tiōng-hu pháiⁿ khoán-thāi i ê hū-jı̂n. Nā oē-hiáu o̍h chhin-chhiūⁿ Iâ-so͘ kā ha̍k-seng soé kha hit ê cheng-sı̂n, phah-sǹg m̄ nā tı̄ ka-têng tiong ū hô-pêng, chiū-sı̄ tı̄ ta̍k só͘-chāi lóng pêng-an bô tāi-chı̀; chóng-sı̄ chhin-chhiūⁿ chit khoán hō-choè chû-ài, m̄-sı̄ hō-choè pı̂ⁿ-téng. 
Taⁿ, lūn lâm-lú nā beh pı̂ⁿ-téng thāi-gū, só͘ iàu-kín ū nn̄g-hāng ê tiâu-kiāⁿ, chı̍t hāng sı̄ lú-chú ê kàu-io̍k tio̍h chı̀n-pō͘ kàu boē su lâm-chú; koh chı̍t hāng sı̄ keng-chè hong-bı̄n, ka-kı̄ tio̍h ū to̍k-lı̍p seng-oa̍h ê khùi-la̍t, m̄-bián oá-khò ta-po͘ ê pang-chān iā oē-tit seng-oa̍h. 
Kı̂-sı̍t nā ū cha̍p-hun ê kàu-io̍k, beh to̍k-lı̍p seng-oa̍h sı̄ khah khoài. Lán ū chı̍t hāng pē-pēng, chiū-sı̄ lú-chú it-poaⁿ ê chhò-gō͘, chiū-sı̄ khah-choē lóng siūⁿ beh hō͘ lâng chhı̄. Goá siông-siông bat thiaⁿ-kı̀ⁿ kóng, "Kè ang beh chia̍h ang," chit khoán ê su-siúⁿ chin m̄-tio̍h. Sio̍k-gú kóng, “Chia̍h lâng pn̄g, hoān lâng mn̄g." Lú-chú nā bô chū-kak, tiāⁿ-tiāⁿ khǹg chit khoán su-siúⁿ, chū-jiân chhin-chhiūⁿ goá téng-bı̄n só͘ kóng, lú-chú sı̄ choè lâm-chú ê kı̀-seng-thâng. 
Nā-sı̄ án-ni, sı̄ kan-ta choè lâm-chú ê gû-lo̍k-phín nā-tiāⁿ; goân-lâi lâm-chú sı̄ kok chı̍t pêng nā-tiāⁿ, kan-ta lâm-chú á-sı̄ kan-ta lú-chú, tek-khak boē-oē chiâⁿ-choè oân-choân ê lâng. Khoàⁿ Hàn-jı̄(人), sı̄ nn̄g-phiat kiat ha̍p lâi chiâⁿ, kan-ta chı̍t-phiat m̄-chiâⁿ lâng. Lūn jı̂n-keh, bô lūn lâm-lú, bô hun-piat pí-chhú, só͘ ū chha-pia̍t--ê sı̄ chit-bū-siōng nā-tiāⁿ, chiū-sı̄ lâm-chú ū lâm-chú ê thian-chit; lú-chú ū lú-chú ê thian-chit. Lūn chit ê thian-chit, sı̄ chō-bu̍t-Chú phoè-ha̍p hó-hó, só͘-í choa̍t-tùi boē-oē saⁿ chhim-hoān--tit. 
Nā-sı̄ lūn pa̍t hāng, chhin-chhiūⁿ kóng lâm-chú tı̄-goā, lú-chú tı̄-lāi. Che sı̄ tāi-iok án-ni kóng, chóng-sı̄ m̄-sı̄ choa̍t-tùi ê tēng-lí, lūn lú-chú thé-keh oē su lâm-chú, sı̄ ūi-tio̍h bô oa̍h-tāng, ia̍h bô ūn-tōng só͘ tı̀; koh thâu-khak khah-su ta-po͘--ê sı̄ ūi-tio̍h tùi bô ki-hoē thang chhin-chhiūⁿ lâm-chú án-ni siū kàu-io̍k ê in-toaⁿ. Chhiáⁿ khoàⁿ tùi soè-hàn ê sı̂ bô-lūn lâm á-sı̄ lú, lóng hō͘ in siū siāng-khoán ê kàu-io̍k, kap siāng-khoán ê ūn-tōng, chiū in āu-lâi oē ná pı̂ⁿ-téng, bô-lūn sin-thé á-sı̄ tı̀-sek. Chóng-sı̄ goá teh kóng pı̂ⁿ-téng, ı̀-sù m̄-sı̄ kóng lâm-chú nā gō͘-chhioh koân, lú-chú iû-goân oē gō͘-chhioh koân. Nā pı̂ⁿ-pı̂ⁿ hō͘ in siū siāng-khoán thêng-tō͘ ê kàu-io̍k, chiū lâm-chú chiâⁿ-choè lí-sióng ê lâm-chú, lú-chú chiâⁿ-choè lí-sióng ê lú-chú, chū án-ni chiū thang kóng sı̄ pı̂ⁿ-téng. 
Goá ài ín chı̍t kù Teⁿyson ê si lâi choè kiat-bé: 
"Either sex alone Is half ichelf, and in troe marriage lies. Nor eqoal, nor uneqoal; each fulfils Defect in each." 
Hit-ê toā-ı̀ sı̄ kóng kan-ta lâm iah-sı̄ lú sǹg chı̍t-poàⁿ nā-tiāⁿ. Tùi chin ê kiat-hun liáu-āu, iā-boē oē kóng-tit sı̄ chhiūⁿ khoán iah-sı̄ bô chhiūⁿ-khoán, kan-ta sı̄ kok-pêng tio̍h saⁿ-pó͘ kok-pêng bô-kàu ê só͘-chāi.

(Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 486 koàn,1925 nı̂ 9 ge̍h)