Pan-iâng

Ū o͘-bı̄n-lâng miâ-kiò Pan-iâng, chhut-sı̀ tı̄ A-hui-lı̄-ka chiu lāi-tē, kı̄n tı̄ chhek-tō. I-ê chó͘-chiūⁿ sı̄ chhiⁿ-hoan, ke̍k-iá, ē chia̍h lâng. I gín-á ê sı̂ hō͘ lâng lia̍h, khı̀ hái-piⁿ, bē chò lô͘-châi; ū bē koè kúi-nā lâng ê chhiú, lō͘-boé ū chı̍t lâng tiàm tı̄ Ki-loē-a ê tē-hng bé--lâi. Chit-ê chú-lâng ia̍h-sı̄ o͘-bı̄n-lâng.

Hit só͘-chāi ê hong-sio̍k chin-pháiⁿ, lóng m̄-bat tō-lí; lâng siông-siông khı̀ soaⁿ-lāi, lia̍h lâng lâi bē chò lô͘-châi, kàu hit só͘-chāi lô͘-châi put-chí chē; lóng m̄ bat lé-gı̄, ū kàu khiàn-sńg, ke̍k pháiⁿ ê phín-hēng. Chit-ê Pan-iâng pún ia̍h-sı̄ chit hō ê khoán-sit. Kúi-cha̍p nı̂ chêng kàu-hoē chhe bo̍k-su khı̀ tiàm hit-ê tē, chhòng lé-pài-tn̂g, pò-iông hok-im ê kà-sı̄. It-jia̍p nı̂ chêng, bo̍k-su khoàⁿ-kı̀ⁿ chit-ê Pan-iâng ū-sı̂ jı̍p lé-pài-tn̂g, nā-sı̄ bo̍k-su lóng bô tı̀-ı̀, phah-sǹg sı̄ gōng ê lô͘-châi, beh jı̍p lâi khoàⁿ-khoàⁿ niā-tiāⁿ; bo̍k-su lóng bô siūⁿ tio̍h ēng tō-lí kap i gı̄-lūn.

Ū chı̍t-jı̍t bo̍k-su tı̄ ka-tı̄ ê o̍h-pâng teh tha̍k-chheh, lâng tı̄ goā-bı̄n phah-mn̂g, bo̍k-su chhiáⁿ i jı̍p; lâng chiū jı̍p, khoàⁿ sı̄ chit-ê Pan-iâng, i-ê bı̄n-sek put-chí kín-chhiat; bo̍k-su chiū mn̄g--i,“Pan-iâng ah, lí siáⁿ-sū? Ū sím-mı̍h kan-khó͘ bô?”Pan-iâng ı̀n, kóng,“Sian-siⁿ ah, ū kan-khó͘; goá ê lêng-hûn hûi-hiám, ài sian-siⁿ lí thè goá kı̂-tó.”

Bo̍k-su tāi-seng phah-sǹg chit-ê lô͘-châi ke̍k gōng, lóng bē hiáu-tit siūⁿ lêng-hûn ê tāi-chı̀; taⁿ thiaⁿ-kı̀ⁿ i pek-chhiat kóng kàu án-ni, chiū toā kı̂-koài, lâi siông-sè mn̄g--i, chhı̀-khoàⁿ chin-chiàⁿ ū toā chhíⁿ-gō͘ lêng-hûn gûi-hiám ê tāi-chı̀, ài tit-tio̍h kiù, á-bô.

Bo̍k-su khoàⁿ-kı̀ⁿ Pan-iâng sı̍t-chāi ū chhíⁿ-gō͘, chiū chiong tō-lí lâi kà-sı̄--i, kap i kūi-lo̍h, thè i kı̂-tó. Pan-iâng ia̍h soà kı̂-tó, khoán-sit put-chí khiam-sùn, jı̄n ka-tı̄ ê tāng-choē, kiû Siōng-tè tài-liām Kiù-chú ê kong-lô sià-bián--i. Jiân-āu Pan-iâng siông-siông chiàu-kı̂ lâi mn̄g sé-lé siū kà-sı̄. Ū-sı̂ bo̍k-su koh chhiáⁿ i lâi o̍h-pâng, kap i siông-sè gı̄-lūn, saⁿ-kap kı̂-tó.

Pan-iâng chhíⁿ-gō͘ ka-tı̄ ê choē, pí pêng-siông mn̄g sé-lé ê lâng koh khah chhim, chhiat-iàu kiû, ài thoat-lı̄ āu-lâi ê hêng-hoa̍t. Bô joā-kú tı̍t-tı̍t sı̀n Iâ-so͘, sim tit pêng-an, chai Siōng-tè sià-bián choē ê thiàⁿ-thàng, chiū hoaⁿ-hí kàu bē kò͘--tit, kiû jı̍p kàu-hoē thang kong-hêng jı̄n Kiù-chú ê miâ. Kàu-hoē tng-chit ê lâng kúi-nā pái chhâ-mn̄g--i, khoàⁿ-kı̀ⁿ i chai tō-lí sui-jiân bô kàu ke̍k-chhim, iáu-kú bêng-pe̍k tit-tio̍h kiù ê lō͘, ia̍h ē kóng,“Goá ê sim pún chhiⁿ-mı̂, taⁿ ē khoàⁿ-kı̀ⁿ.”Tng-chit ê lâng khoàⁿ-kı̀ⁿ i-ê ı̀-sù sêng-sı̍t chhiat-iàu, só͘-í m̄ káⁿ kú-kú iân-chhiân, chiū chiap-la̍p i niá sé-lé, thang saⁿ-kap chē Chú ê toh.

Pan-iâng pàng-sak sè-sio̍k, kap Chú kiat éng-oán ê iok, chiū liâm-piⁿ ēng hoaⁿ-hí jia̍t-jia̍t chı̄n-tiong ê sim, kiâⁿ ta̍k-hāng ê pún-hūn; chhin-chhiūⁿ sio̍k Chú ê lâng só͘ eng-kai kiâⁿ--ê. I-ê khoán-sit kap chá toā koh-iūⁿ; chá chò gōng ê lô͘-châi, bı̄n ū hā-chiān iu-būn ê sek-tı̄; taⁿ i-ê bı̄n ké-oāⁿ kng-kng, chò hoaⁿ-hí ê sek, hián-bêng sim-lāi kèng Siōng-tè, thiàⁿ-lâng, toā ǹg-bāng āu--lâi ê hok-khı̀.

Sèng-chheh kóng,“Kū ê tāi-chı̀ koè-khı̀, lóng-chóng ê tāi-chı̀ oāⁿ-sin.” Chhin-chhiūⁿ án-ni, Pan-iâng ka-tı̄ têng-thâu-sin, ná chhin-chhiūⁿ khoàⁿ-kı̀ⁿ sè-kan ta̍k-hāng oāⁿ sin-siùⁿ ê khoán-sit. Chiàu i-ê seng-khu i iáu-kú chò lô͘-po̍k, sio̍k tı̄ chân-jím put-sı̀n ê chú-lâng, nā-sı̄ chiàu i-ê sim-sı̂n ū tit-tio̍h tháu-pàng, lâi sio̍k tı̄ Ki-tok Iâ-so͘, put-chí ē kóng sı̄ chū-chú. I tē-bı̄n-chiūⁿ ê chú-lâng lāu, phoà-siùⁿ, bē ka-tı̄ chiàu-kò͘, chı̄n khoàⁿ chit-ê lô͘-po̍k. Pan-iâng pí tāi-seng koh khah chı̄n pún-hūn lâi ho̍k-sāi chit-ê chú-lâng; taⁿ ū koh tit-tio̍h sin ê chú-lâng tı̄ thiⁿ--nı̍h, sim só͘ kèng-ài--ê, chiū lia̍h i-ê tàⁿ chò khin, chin hoaⁿ-hí lâi taⁿ; lóng bô the-sı̂ kóng, ka-tı̄ ham-bān bô pún-sū, chiah chò pı̂n-toāⁿ ê lô͘-po̍k; sı̄ chiàu só͘ ū ê châi-tiāu, chhut-la̍t lı̄-ek lâng kui êng-kng Siōng-tè.

Pan-iâng khí-seng chhı̀-khoàⁿ ē lı̄-ek tâng-phoāⁿ hā-chiān ê lâng, chiū chiū-kı̄n chit-hō ê lâng, chiong Siōng-tè khoán-thāi i ka-tı̄ ê tāi-chı̀ kā in kóng, chhiáⁿ in lâi saⁿ-kap kiâⁿ thiⁿ ê lō͘, thang tit-tio̍h chin ê hok-khı̀. Bô joā-kú chit-hō ê lâng, kúi-nā-ê thiaⁿ-kı̀ⁿ i kóng, chiū chhíⁿ-gō͘ ka-tı̄ ê choē, ài tit Iâ-so͘ ê kà-sı̄.

Pan-iâng toā hoaⁿ-hí khı̀ hù kı̂-tó-hoē. I kı̂-tó khoán-sit chhin-chhiūⁿ gín-ná ê sim, chiong Siōng-tè só͘ èng-ún ê oē lâi kiû, lóng bô gı̂-ngái Siōng-tè tek-khak thiaⁿ, chiàu só͘ èng-ún ê oē lâi kiâⁿ. Nā ū ki-hoē thang kóng, i chiū khí--lâi thè Iâ-so͘ lâi khǹg lâng. Ū lâng pêng-sò͘ khoàⁿ-khin i chò gōng ê lô͘-châi, khí-thâu m̄ ài thiaⁿ i kóng; jiân-āu khoàⁿ-kı̀ⁿ i put-chí khiam-sùn, koh sêng-sı̍t pek-chhiat, toā pún-sū lâi bián-lē kéng-kài khó͘-khǹg lâng, chiah-ê lâng léng-chhiò khoàⁿ-khin ê bı̄n chiū pı̀ⁿ chiâⁿ toan-chong ê khoán-sit.

Iâ-so͘ thiàⁿ lâng, ū koân-lêng hoaⁿ-hí kiù lâng, ia̍h bô khoàⁿ-khin hā-chiān o͘-àm sim ê lô͘-châi, Pan-iâng kóng chit-hō ê tō-lí chin hó thiaⁿ. Teh kóng ê sı̂, ū-sı̂ tāi-seng kóng ka-tı̄ chò sàn-hiong ê lô͘-châi, tı̄ tāi-ke ê tiong-kan chò tē-it hā-chiān, bô lō͘-ēng ê lâng, ka-tı̄ m̄ bat jı̄, nā-sı̄ bat thiaⁿ-kı̀ⁿ Siōng-tè ê lô͘-po̍k kóng Sèng-chheh ê tō-lí, koh ū tit-tio̍h Sèng-sı̂n kám-tōng chí-sı̄ sim-koaⁿ, só͘-í ko͘-put-chiong tio̍h chiàu só͘ thiaⁿ-kı̀ⁿ--ê só͘ chai--ê, lâi kóng hō͘ pa̍t lâng thiaⁿ.

Pan-iâng ka-tı̄ m̄ bat jı̄, chiū koh khah sè-sim thiaⁿ lâng thoân Siōng-tè ê tō-lí, m̄-nā sêng-siū lâi iúⁿ-chhı̄ ka-tı̄ ê sim, koh chek-chū tō-lí tı̄ sim-lāi, thang the̍h-chhut lâi kà-sı̄ pa̍t lâng; án-ni siông-siông ū tō-lí thang kóng; nā ín Sèng-chheh ia̍h hán-tit chhò-gō͘. Lâng chū-chı̍p chò hoē kı̂-tó Siōng-tè, saⁿ-kap gı̄-lūn tō-lí, Pan-iâng ê saⁿ-khǹg sı̍t-chāi toā lō͘-ēng; nā-sı̄ kóng tı̄ goā-bı̄n ê lâng sı̄ koh khah toā lō͘-ēng. Ū-sı̂ khı̀ tō-lí iáu-boē kàu ê só͘-chāi bé-bē, siông-siông soà kóng tō-lí khǹg lâng.

Pan-iâng jı̍p-kàu liâm-piⁿ chhoā lâng lâi tit-tio̍h kà-sı̄; ū-sı̂ tú-tio̍h ū chhíⁿ-gō͘, tú-tio̍h lâng ū sı̀n, chiū hoaⁿ-hí lâi pò. Ū chı̍t-pái i khı̀ tiàm soaⁿ-lāi khah kú, chiū chhoā la̍k lâng lâi kı̀ⁿ bo̍k-su tit-tio̍h kà-sı̄. Jiân-āu chit la̍k lâng kap kúi-nā ê tâng-phoāⁿ lóng-chóng niá sé-lé jı̍p-kàu; bô joā-kú hit só͘-chāi ū cha̍p-sò͘ lâng siông-siông chū-chı̍p pài Siōng-tè. Chiah-ê lâng khí-thâu tùi Pan-iâng tit-tio̍h tō-lí, chiū iû-goân hoaⁿ-hí hō͘ Pan-iâng kà-sı̄ ín-chhoā. Pan-iâng toè Iâ-so͘ put-chí chı̄n-tiong, chiong i só͘ tit-tio̍h ê kng lâi chiò sı̀-bı̄n ê o͘-àm, put-sı̂ chiàu ki-hoē, koh chhoē ki-hoē thang lı̄-ek lâng, kui êng-kng Siōng-tè. Kı̂-tó pún-hūn ū chim-chiok siú, ka-tı̄ sai-khia kı̂-tó, kap ke-lāi ê lâng kı̂-tó, kap chèng hiaⁿ-tı̄ chū-chı̍p kı̂-tó, lóng m̄ káⁿ bē kı̀--tit. Ū-sı̂ thiaⁿ-kı̀ⁿ kóng cheng ê siaⁿ, bē-tit thang khı̀ lé-pài-tn̂g, chiū hit só͘-chāi kap tâng-phoāⁿ ê lâng kūi-lo̍h kı̂-tó. Chá-khí sı̂ thâu-chı̍t hāng só͘ chò chiū-sı̄ kı̂-tó, ê-hng sı̂ lō͘-boé ê só͘-chò ia̍h-sı̄ kı̂-tó. Ū-sı̂ bē-tit chiàu-sı̂ chia̍h-pn̄g, he̍k-sı̄ tit-tio̍h chı̍t-tiâu han-chû, á-sı̄ gêng-chio, á-sı̄ be̍h-sūi, chhiⁿ-chia̍h, tāi-seng kı̂-tó chiah káⁿ chia̍h.

Goa̍t-hoē ê sı̂ thè bān-kok ê lâng kı̂-tó, Pan-iâng hán-tit bô hù. I ū siⁿ chı̍t-ê cha-bó͘-kiáⁿ niā-tiāⁿ, sui-jiân chin sàn-hiong, iáu-kú siông-siông pâi-pí thang chûn tām-po̍h chı̂ⁿ, i kap bó͘-kiáⁿ thang tê-iân, lâi pang-chān Ki-tok ê kok heng-ōng; m̄ nā ēng kı̂-tó, ia̍h-sı̄ ēng chı̂ⁿ. I ê chı̂ⁿ kan-khó͘ thàn, ia̍h oh-tit khiām-liám lâi chek-chū, só͘-í tê bô joā-chē; tú-tú hō͘ lâng siūⁿ-tio̍h Sèng-chheh só͘ kı̀-chài, hit-ê sàn-hiong ê chiú-koáⁿ-lâng, té chin chió, ia̍h hō͘ Iâ-so͘ o-ló kàu ke̍k, kóng,‘I só͘ tê--ê pí chèng lâng khah chē.’ Goa̍t-hoē ê sı̂, bo̍k-su tha̍k sin-bûn, kóng pa̍t só͘-chāi kàu-hoē ê tāi-chı̀, kóng lâng cháiⁿ-iūⁿ tio̍h-boâ pò-iông tō-lí, kóng ke-thiⁿ sı̀n Chú ê lâng, kóng lâng in-ūi Chú siū kan-khó͘: chit-hō ê siau-sit Pan-iâng put-chí ài thiaⁿ. Kúi-nā só͘-chāi kàu-hoē tú-tio̍h khún-tio̍k ke̍k siong-tiōng, chē-chē lâng hāi--sí, Pan-iâng thiaⁿ-kı̀ⁿ chit-ê siau-sit, sim-koaⁿ toā kám-kek, koh khah koat-ı̀, ka-tı̄ séng-chhat, kóng, “M̄ chai goá ē chı̄n-tiong kàu án-ni, á-bô.”

Ū-sı̂ khı̀ hn̄g-hn̄g ê só͘-chāi bé-bē, put-lūn tah-lo̍h khı̀, khoán-sit ia̍h saⁿ-tâng. Chē-chē lâng tiàm tı̄ ka-tı̄ ê chhù, khoán-sit sı̄ pài Siōng-tè ê lâng; kàu pa̍t tè khı̀, i pài Siōng-tè ê khoán-sit, sı̄ chhin-chhiūⁿ bē kı̀-tit toā-lâi. Pan-iâng m̄ sı̄ án-ni, khı̀ hn̄g ê só͘-chāi bô koh-iūⁿ tiàm tı̄ ka-tı̄ ê ke-lāi; put-lūn só͘-chāi chim-chiok siú an-hioh-jı̍t, ka-tı̄ pài Siōng-tè, ia̍h pò-iông tō-lí kà-sı̄ lâng.

Pan-iâng m̄-nā lé-pài-jı̍t kà-sı̄ lâng, ta̍k-jı̍t ū siàu-liām kiù lâng ê tāi-chı̀; kiám-chhái tı̄ hiuⁿ-siā, kiám-chhái tı̄ lō͘-nı̍h, kiám-chhái tı̄ chûn-nı̍h, put-lūn sím-mı̍h sı̂, sím-mı̍h só͘-chāi, siông-siông ài kap lâng gı̄-lūn tō-lí, thè lâng kı̂-tó. I tò--lâi chiū khı̀ kā bo̍k-su kóng ū tú-tio̍h cháiⁿ-iūⁿ, lâng cháiⁿ-iūⁿ kap i piān-pok, ka-tı̄ ēng sím-mı̍h tō-lí lâi ín-chhoā lâng chiū-kı̄n Iâ-so͘. Lâng khoàⁿ-kı̀ⁿ Pan-iâng chit-hō ê khoán-sit, hoaⁿ-hí pò-iông tō-lí ài kiù lâng, chiū kúi-nā ê hiaⁿ-tı̄ chhut-gı̂n beh thè i sio̍k-sin, m̄-sái chò lâng ê lô͘-châi. I-ê chú-lâng chân-jím ê sim, koh khoàⁿ-kı̀ⁿ chit-ê lô͘-po̍k pí chá put-chí chı̄n-tiong, chiū lóng m̄-khéng hō͘ i sio̍k. Án-ni-siⁿ Pan-iâng iû-goân chò lô͘-po̍k, thun-lún bô chò siaⁿ, m̄-ài phah-phàiⁿ tō-lí ê miâ-siaⁿ, chiū chhut-chāi Siōng-tè só͘ hō͘ i tam-tng ê kan-khó͘, i kam-goān tam-tng, lóng bô hiâm.

Ū chı̍t-jı̍t, chiū-sı̄ pài-la̍k, Pan-iâng khı̀ kā bo̍k-su kóng teh-beh khı̀ soaⁿ-lāi ê chhiū-nâ pı̄-pān sam-liāu, thang chū i-ê chú-lâng ê chhù lâi koh-chài hoan-kài. Kı̄n hit-ê chhiū-nâ ū sè ê hiuⁿ-siā, tiong-kan ū nn̄g saⁿ lâng í-keng kóng beh chò Iâ-so͘ ê ha̍k-seng. Pan-iâng ê ı̀-sù beh kap hiah-ê lâng koè lé-pài, chiū chhoā i-ê bó͘ kap cha-bó͘-kiáⁿ lo̍h ka-tı̄ ê chûn-á khı̀. Lé-pài-jı̍t hioh hit-ê hiuⁿ-siā, kap hiah-ê lâng chò lé-pài. Pài it ia̍h toà tı̄ hia. Pài jı̄ chá-khí, iáu-boē khı̀ chò i ê kang, chiū kiò tāi-ke chū-chı̍p lâi kı̂-tó; kı̂-tó bêng-pe̍k khí-lâi, thiaⁿ-kı̀ⁿ lâng âu-kiò, kín-kín chhut-khı̀, khoàⁿ-kı̀ⁿ kúi-nā ê lia̍h lâng ê chha̍t, lia̍h i ê cha-bó͘-kiáⁿ khı̀. Pan-iâng toā-pō͘ jip in, chha̍t oa̍t-thâu pàng chhèng, phah tio̍h Pan-iâng ê sim-koaⁿ, liâm-piⁿ poa̍h-tó, bē ē chhut-siaⁿ, sí khı̀. Ū lâng kiù i ê cha-bó͘-kiáⁿ, kàu bı̂n-á-chài siu sin-si, bó͘ kap cha-bó͘-kiáⁿ lóng-chóng tó-khı̀, kàu tē chiū bâi-chòng, chē-chē lâng siàu-liām Pan-iâng, toā iu-būn.

Kàu-hoē-lāi chèng lâng lóng-chóng o̍h chit-ê o͘-bı̄n ê lô͘-po̍k Pan-iâng ê chı̄n tiong, chiū Siōng-tè ê kok kín-kín sı̀-kè siat-lı̍p, chheng bān lâng tit-tio̍h kiù.

(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hoē-pò tē 92 koàn, 1893 nı̂ 2 ge̍h)