Sin-bûn ê cha̍p-lio̍k 02

4. Chá-bó͘-kiáⁿ thoè Lāu-pē Kı̂-tó

Tāi Bí kok bó͘ hiuⁿ-siā gō͘-cha̍p nı̂ chêng ū Sèng-sı̂n kàng-lı̂m, choē-choē lâng tit-tio̍h têng-thâu-siⁿ lâi sı̀n Iâ-so͘. Chiah-ê lâng ê tiong-kan ū chı̍t ê soè-hàn ê cha-bó͘ gín-ná, miâ kiò Iû-lı̄-a, nı̂ sı̄ káu hè.

I sui-jiân soè-hàn, iáu-kú chhim chai iàu-kín ê tō-lí; chai ka-kı̄ ū choē, bô khùi-la̍t oē kiâⁿ hó, ia̍h chai ū chı̍t ê Kiù-chú m̄-nā toā lâng thang oá-khò, soè-hàn ê ia̍h thang; in-ūi I bat kóng, “Iông-ún soè-hàn ê gín-ná chiū-kūn Goá, bo̍h-tit kı̀m--i.” Chit ê cha-bó͘ gín-ná pí choē-choē toā lâng ê sı̀n Chú sı̄ koh khah chhim. I ê lāu-pē ok-to̍k chı̄n pháiⁿ miâ-siaⁿ. Hiuⁿ-siā ê lâng khah choē phah-sǹg chit hō lâng lóng bô thang ǹg-bāng, hok-im ê tō-lí, ia̍h boē kám-hoà; to̍k-to̍k chit ê cha-bó͘ gín-ná bô chhin-chhiūⁿ chèng lâng án-ni phah-sǹg. Chit ê gín-ná iú-hàu, ài i ê lāu-pē tit-tio̍h lı̄-ek; chai lāu-pē ê khiàm-kheh, ia̍h chai Iâ-so͘ choè lı̂n-bín ê Kiù-chú, só͘-í chhut-la̍t thoè lāu-pē kı̂-tó.

Kúi-nā lâng ia̍h tàu pang-chān pek-chhiat thoè i kiû. Nā-sı̄ i ê lāu-pē chı̄n ok-to̍k, chiah-ê lâng sui-bóng thoè i kı̂-tó, lóng m̄-káⁿ chiong chit ê tāi-chı̀ kap i gı̄-lūn. Chit-ê cha-bó͘ gín-ná khah toā táⁿ, beh khı̀ kı̂-tó hoē ê sı̂, chiū lâi chhē lāu-pē, ēng un-jiû ê khoán-sit, hó ê siaⁿ, kiû i kóng, “A-tia goán beh khı̀ lé-pài, ài lí saⁿ-kap khı̀, lí beh mah ?” I ê lāu-pē pı̀ⁿ-bı̄n siū-khı̀, m̄ khı̀. Cha-bó͘ gín-ná sim-koaⁿ toā iu-būn ka-kı̄ khı̀. Kàu bı̂n-á jı̍t, beh khı̀ lé-pài ê sı̂, koh chhē i ê lāu-pē, chhiáⁿ i khı̀; lāu-pē toā lı̂m siū-khı̀, cha-bó͘ gín-ná m̄-káⁿ koh kóng, sim toā iu-būn, ka-kı̄ khı̀ lé-pài. Tē saⁿ jı̍t koh chhē lāu-pē, lâu ba̍k-sái, kiû i tio̍h lâi saⁿ-kap khı̀. Lāu-pē it-hoat toā siū-khı̀, koáⁿ i chhut-khı̀. Cha-bó͘ gín-ná iû-goân khı̀ lé-pài. Choē-choē lâng chū-chı̍p, bo̍k-su teh kóng tō-lí ê sı̂, hut-jiân chit ê cha-bó͘ gín-ná ê lāu-pē jı̍p lâi chē í, khoán-sit chhin-chhiūⁿ soè-sim teh thiaⁿ bo̍k-su só͘ kóng ê tō-lí.

Chèng-lâng khoàⁿ-kı̀ⁿ chiū put-chí kı̂-koài. Bo̍k-su hit-tia̍p só͘ gı̄-lūn ê tō-lí chiū-sı̄ Iâ-so͘ choè lán ê Kiù-chú ê tāi-chı̀. Chit ê lâng ná thiaⁿ, ná chhíⁿ-gō͘ ka-kı̄ ê choē; ná thiaⁿ ná m̄ an. Bo̍k-su kóng bêng-pe̍k, chit ê lâng chiū kūi teh, ngiauh-ngiauh chhoah, ai-ai chhan, kiû Siōng-tè lı̂n-bín. Chèng-lâng lâu ba̍k-sái, ū-ê thoè i kı̂-tó. Khoàⁿ chit ê lâng pún sı̄ chin ok, hō͘ lâng kiaⁿ, i ê cha-bó͘ kiáⁿ chhiáⁿ i khı̀ lé-pài ê sı̂, chin siū-khı̀ , m̄ khı̀ lé-pài, koh tia̍p-á-kú lâi chèng-lâng ê tiong-kan thiaⁿ tō-lí, kiû Siōng-tè lı̂n-bín, ta̍k lâng chai sı̄ in-ūi ū tit-tio̍h Sèng-sı̂n ê kám-hoà. Lé-pài soah kàu-lāi nn̄g ê lâng chhoā i tò-khı̀; i ê cha-bó͘ kiáⁿ ia̍h tè i tò-khı̀, lâu ba̍k-sái, kám-siā Siōng-tè.

Bı̂n-á-jı̍t hit ê lâng koh khı̀ lé-pài, chóng-sı̄ chin hoaⁿ-hí khı̀, in-ūi í-keng sı̀n Chú, sim-koaⁿ toā pêng-an. Sèng-chheh kóng, “Iâ-hô-hoa hō͘ soè-hàn ê gín-ná chia̍h-lin ê eⁿ-á chı̄n-la̍t lâi o-ló.” Chit chat ū èng-giām.

5. Tiam Oê--ê choè Ông ê kiáⁿ

Chá-chêng tı̄ Tek-kok ū chı̍t-ê Tiam oê ê lâng, nı̂-hè lāu koh sòng-hiong, iáu-kú bı̄n-sek chhiò-iông sim-koaⁿ pêng-an hoaⁿ-hí. Joa̍h thiⁿ jı̍t chhiâ ê sı̂ hit lâng chē mn̂g-kháu chhiū-kha ê só͘-chāi teh tiam oê. Tiam oê--ê ū sı̂ thêng kang tia̍p-á kú, hoaⁿ-hí gı̂m chı̍t nn̄g chat ê si, chiah koh-chài choè kang. Bó͘ jı̍t beh-àm ê sı̂, ū chı̍t-ê siàu-liân tha̍k-chheh lâng, put-chí thé-biān ê khoán-sit, tùi hia keng-kè, khoàⁿ-kı̀ⁿ chit-ê lāu-lâng teh tiam oê, bı̄n-sek chhiò-iông, hoaⁿ-hí choè kang, hoaⁿ-hí gı̂m-si, khoán-sit put-chí khoàiⁿ-oa̍h. Siàu-liân--ê chiū thêng pō͘ kā i kóng, “Lāu-siok--ah, goá khoàⁿ lí ê khoán-sit pêng-an ti-chiok ho͘ⁿ !”

Tiam oê--ê ı̀n kóng, “Toā--ê-ah, goá sı̍t-chāi pêng-an,siáⁿ-sū m̄-thang pêng-an ? ”

Siàu-liân--ê kóng, “Choē-choē lâng bô pêng-an; goá khoàⁿ lí ê khoán-sit sı̄ put-chí sòng-hiong, phah-sǹg káⁿ lí sı̄ ka-kı̄ chı̍t-lâng, lóng bô ke-koàn, chiah bô khoà-lū.”

Tiam oê--ê kóng, “Toā--ê-ah, lí án-ni kóng, m̄-tio̍h, goá ū chı̍t ê bó͘, chhit-ê kiáⁿ cha-bó͘ kiáⁿ, lóng-kiōng ū káu ê thâu-chhùi; chí nn̄g ki chhiú tio̍h thàn chı̂ⁿ hō͘ in chia̍h, chhēng, ēng. Goá sı̍t-chāi sòng-hiong, iáu-kú phah-sǹg thang pêng-an choè kang, che tio̍h m̄-tio̍h ?”

Siàu-liân--ê kóng, “Choè kang ê lâng sòng-hiong chhin-chhiūⁿ lí, iáu-kú sim-koaⁿ ti-chiok kàu chiah pêng-an, hō͘ goá chin kı̂-koài. Lí án-ni sı̄ cháiⁿ-iūⁿ ? Goá lóng boē hiáu tit.”

Tiam oê--ê chiū pàng lo̍h i ê khang-khoè, khí lâi khan siàu-liân lâng ê chhiú, bı̄n sek pı̀ⁿ choè toan-chiàⁿ, kóng, “Toā--ê-ah, lí sı̄ kè-lō͘ lâng, m̄-bat goá; goá ê sòng-hiong m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ lí só͘ phah-sǹg chiah siong-tiōng, goá kú sı̄ Ông ê kiáⁿ.”

Siàu-liân--ê khoàⁿ-kı̀ⁿ i chit hō ê khoán-sit, koh thiaⁿ-kı̀ⁿ chit ê oē, liâm-piⁿ choè i khı̀, ka-kı̄ siūⁿ kóng, “Khó-sioh chit ê lâng mô͘-sı̂n ! I sı̍t-chāi sòng-hiong, ka-kı̄ phah-sǹg hó-gia̍h; goá khí-thâu khoàⁿ-kı̀ⁿ i ê khoán-sit, chiū lio̍h-lio̍h-á ǹg-bāng i ū tit-tio̍h sím-mı̍h pêng-an ê hó-pō͘, thang kā goá kóng; he sı̄ goá chhò. ”

Kè chı̍t lé-pài kú, hit ê siàu-liân lâng koh tùi hit tiâu lō͘ keng-kè, khoàⁿ-kı̀ⁿ chit ê lāu-lâng iû-goân tı̄ hia teh-chē tiam oê, hoaⁿ-hí choè kang, hoaⁿ-hí gı̂m-si, chhin-chhiūⁿ chêng jı̍t chı̍t poaⁿ-iūⁿ. Siàu-liân--ê siūⁿ beh kap i kún-chhiò, chiū kiâⁿ-lé kiong-kèng--i, thǹg i ê bō-á lâi pài--i, kóng, “Thài-chú--ah, chhéng-an--lí.”

Tiam oê.ê chiū pàng-lo̍h i ê khang-khoè, kā i kóng, “Toā--ê-ah, chhiáⁿ lí thêng chı̍t-pō͘, ài kap lí kóng kúi kù ê oē, hó mah ? Hit jı̍t lí liâm-piⁿ lı̄-khui goá,choè lí khı̀, khoán-sit káⁿ sı̄ phah-sǹg goá mô͘-sı̂n, sı̄ m̄ sı̄ ? ”

Siàu-liân--ê ı̀n kóng, “Tio̍h láu-sı̍t kā lí kóng, ū iáⁿ, goá sı̍t-chāi ū án-ni phah-sǹg.”

Tiam oê--ê kóng, “Goá m̄ sı̄ mô͘-sı̂n; hit-jı̍t sı̄ tı̀-ı̀ kā lí kóng sı̍t-sı̍t tio̍h-tio̍h ê oē. Goá sı̍t-chāi sı̄ Ông ê kiáⁿ; taⁿ chhiáⁿ lí chē lâi thiaⁿ, goá beh siông-sè kā lí kóng.”

Chit ê siàu-liân lâng sı̄ Iû-thài cho̍k ê lâng. Iû-thài lâng tùi kó͘-chá kàu taⁿ put-chí tùi-tiōng Kū-iok ê Sèng-chheh, soè-jı̄ lâi kà-sı̄ in ê kiáⁿ-jı̂. Hit ê chheh bêng-bêng kóng Bí-sài-a beh lâi ê tāi-chı̀. In nā káng-kiù Sin-iok ê Sèng-chheh, chiū oē chai Kū-iok só͘ kóng ê ū èng-giām, Bí-sài-a í-keng kàu. Khó-sioh Iû-thài lâng m̄ sı̀n Sin-iok, ia̍h lóng m̄ khoàⁿ, só͘-í iáu-kú teh ǹg-bāng Bí-sài-a beh kàu, m̄ chai siáⁿ-sū iân-chhiân. Chí lō͘-bé Iû-thài lâng ê tiong-kan, kúi-nā lâng teh siūⁿ, taⁿ í-keng iân-chhiân kàu chiah kú, lóng bô lâi, chiū phah-sǹg Kū-iok kóng chit ê tāi-chı̀ lóng bô iáⁿ, soà m̄ sı̀n.

Chit ê siàu-liân lâng sı̄ chit hō ê khoán-sit, i soè-hàn ê sı̂, chiàu sı̄-toā lâng ê kà-sı̄, siông-siông tha̍k Kū-iok ê Sèng-chheh, lóng-chóng sı̀n; kàu toā-hàn ê sı̂, lóng-chóng pàng-sak hit ê chheh, m̄ sı̀n, soà m̄ tha̍k. Taⁿ teh tiû-tû put-koat, m̄-chai tō-lí cháiⁿ-iūⁿ: sı̄ chhin-chhiūⁿ kiâⁿ-chûn ê lâng,tı̄ goā hái, sit-lo̍h kan-kiⁿ, chûn hō͘ hong éng phian-liû m̄-chai beh tùi tah-lo̍h khı̀, sı̍t-chāi kan-khó͘ lóng boē an-sim.

Chit-ê siàu-liân--ê chiū chē lo̍h lâi thiaⁿ tiam oê--ê só͘ beh kóng ê oē. Tiam oê--ê chiū ín Kū-iok ê Sèng-chheh choē-choē chat ê chhàm-gú, kóng ū chı̍t-ê toā êng-hián ê Ông beh lâi sè-kan, choè kiù sè Chú, chián-koán thiⁿ-ē bān-kok ê lâng. Mô͘-se ê lu̍t-lē, sian-ti lâng ê chheh, kap Si-phian lóng-chóng ū kóng-khí chit-ê toā êng-hián ê Ông ê tāi-chı̀. Tiam oê--ê ín Kū-iok bêng-pe̍k, chiū koh ín Sin-iok kúi nā só͘-chāi, hō͘ siàu-liân ê lâng chai Kū-iok ê chhàm-gú tāi-seng kóng--ê, lóng ū èng-giām, chiū-sı̄ Iâ-so͘ Ki-tok choè chit-ê toā êng-hián ê Ông.

Tiam oê--ê koh kóng, “Iâ-so͘ in-ūi lán ê choē siū kan-khó͘, sí-tı̄ sı̍p-jı̄-kè, tâi tı̄ bōng--nı̍h, tē saⁿ-jı̍t koh oa̍h tùi bōng chhut--lâi, koh-chài chiūⁿ thiⁿ, chē Siōng-tè ê toā-pêng êng-hián ê ūi. Ū hoan-hù I ê lô͘-po̍k sı̀-koè khı̀ thong thiⁿ-ē, pò hó ê siau-sit, hō͘ chèng-lâng chai Siōng-tè ê Kiáⁿ thoè lâng sio̍k-choē, ia̍h put-lūn sím-mı̍h lâng hoán-hoé choē, lâi sı̀n Iâ-so͘, chiū tit-tio̍h sià-bián choē, kap Siōng-tè hô-hó, chit-sı̀ lâng sim-koaⁿ pêng-an, sí-āu chiūⁿ thian-tông, hióng-siū éng-oán ê hok-khı̀. ”

Tiam oê--ê kóng chit-hō ê tō-lí, siàu-liân ê lâng chù sı̂n teh thiaⁿ; i chá ta̍uh-ta̍uh tha̍k Kū-iok ê Sèng-chheh, chiū chai hiah-ê chhàm-gú, nā-sı̄ m̄-chai sı̄ chí Iâ-so͘ Ki-tok; chit-ê sı̄ sin ê tō-lí, hō͘ i put-chí kı̂-koài.

Tiam oê--ê koh kóng, “Toā--ê-ah, goá tāi-seng kā lí kóng, goá sı̄ Ông ê kiáⁿ, kiám m̄-sı̄ sı̍t-tio̍h ê oē ? Goá ê sim-koaⁿ kiám boē ti-chiok pêng-an ? Goá sı̄ sio̍k Iâ-so͘, ū kèng I ū sı̀n I, ū thiàⁿ I; chiàu Sèng-chheh kóng, bān-hāng tāi-chı̀ ta̍uh-ta̍uh lâi, bô m̄-sı̄ lı̄-ek goá. Che kiám m̄-sı̄ kàu-gia̍h hō͘ goá ê sim-koaⁿ ti-chiok pêng-an khoài-lo̍k ?”

Siàu-liân--ê chiū mn̄g, “Taⁿ goá tùi tah-lo̍h thang siông-sè chai chit hō ê tāi-chı̀ ah ? Khoàⁿ-kı̀ⁿ lí án-ni sı̀n, chiū pêng-an ti-chiok, goá ia̍h put-chí ài.”

Tiam oê--ê chiū chiong Sèng-chheh sàng--i, chhiáⁿ i tio̍h toà tò khı̀, siông-sè khoàⁿ, kı̂-tó Siōng-tè hō͘ i thong-ta̍t. Siàu-liân ê lâng thàn i ê chhùi, bô joā-kú tit-tio̍h hō͘ sim-koaⁿ pêng-an ê hó-pō͘,jiân-āu chhe i siâng cho̍k ê lâng, pò-iông tō-lí hō͘ Iû-thài lâng thiaⁿ, kàu chı̍t-sı̀-lâng.

6. Lâng phah-sí Chhâi-lông

Pah-goā nı̂ chêng, Tāi Bí kok tı̄ tāng-pak sı̀, chı̍t só͘-chāi ū chit-lâng in-ūi phah sí chı̍t chiah chhâi-lông tit-tio̍h miâ-siaⁿ, Tāi-chı̀ chhin-chhiūⁿ ē-toé.

Hit lâng sı̀ⁿ Put-lām, sı̄ choh-sit lâng, ka-kı̄ ū chhân-hn̂g chhù-the̍h; ū cheng-siⁿ, iûⁿ-kûn choē-choē. I ê chhù-piⁿ kúi-nā lâng ta̍uh-ta̍uh sit-lo̍h iûⁿ, hō͘ chhâi-lông mı̂ sı̂ lâi kā sí. Kúi-nā nı̂ chhin-chhiūⁿ án-ni. Ū chı̍t-mı̂ Put-lām ê iûⁿ-kûn sit-lo̍h chhit-cha̍p chiah, sı̄ hō͘ chhâi-lông kā sí. Khoàⁿ-kı̀ⁿ sng-seh-lāi ê kha-jiah, chiū chai sı̄ chı̍t chiah chhâi-lông tiāⁿ-tiāⁿ, chiong iûⁿ kā sí, chia̍h tām-po̍h huih tiāⁿ-tiāⁿ. Put-lām chiū kap chhù-piⁿ kúi-nā lâng kia̍h chhèng toà la̍h káu, khı̀ chhē hit chiah chhâi-lông, koat-ı̀ beh chhē kàu tio̍h, lâi tû-khı̀, chiū tè kha-jiah put-chí hn̄g kàu chı̍t-ê soaⁿ-khang, tı̄ chio̍h-poâⁿ-lāi, chai sı̄ hit chiah chhâi-lông ê siū. Siat-hoat beh ín i chhut lâi, koáⁿ i chhut lâi lóng boē, ēng chháu, chhâ, jiû-n̂g í-keng to̍k, hiat tı̄ lāi-bı̄n, khoàⁿ oē kek-sí, ia̍h lóng bô hoat tit. Kúi-nā pái kah káu jı̍p lāi-bı̄n, chiah-ê káu ta̍k pái chhut lâi toā-kiaⁿ, ū tio̍h-siong lâu huih, m̄-káⁿ koh-chài jı̍p--khı̀. Chha-put-to kúi jı̍t khang-khang tio̍h-boâ, lō͘-bé Put-lām kóng ka-kı̄ tiāⁿ-tio̍h ê ı̀-sù put-lūn gûi-hiám kàu cháiⁿ-iūⁿ, koat-toàn beh phah-sí hit chiah chhâi-lông.

Hit-ê khang-kháu iok-lio̍k nn̄g-chhioh koâiⁿ, saⁿ-chhioh khoah, kàu saⁿ-sı̀ tn̄g chhim, chiah ū khui chı̍t-ê tōng khah khoah. Put-lām ēng soh-á, chı̍t-thâu pa̍k i ê kha, chı̍t-thâu hō͘ goā-bı̄n ê lâng khiú, kā in kóng, “Goá nā chhut kı̀-hō, tio̍h liâm-piⁿ thoa goá chhut lâi.” Put-lām chiū kia̍h hé-pé, choè sı̀-kha-káu pê jı̍p. Chhâi-lông lāi-bı̄n hāⁿ-hāⁿ háu, Put-lām ûn-ûn-á oá, kàu hit-ê tōng ê só͘ chāi, chiū khoàⁿ-kı̀ⁿ chhâi-lông tı̄ tùi-bı̄n, nn̄g-ba̍k toā-lúi hiông-hiông teh-siòng--i, siông-sè khoàⁿ-kı̀ⁿ sè-bı̄n tio̍h cháiⁿ-iūⁿ, chiū chhut kı̀-hō hō͘ goā-bı̄n ê lâng thoa i chhut.

Goā-bı̄n lâng kiaⁿ-liáu Put-lām teh-beh hō͘ chhâi-lông kā, chiū chhut-la̍t thoa chhut lâi lóng bô soè-jı̄, m̄-nā phah-pháiⁿ saⁿ-á-khò͘, koh seng-khu kha̍p-tio̍h kúi-nā khang put-chí thiàⁿ. Put-lām bô iàu-kín, iáu-kú koat-ı̀, chiū kia̍h i ê chhèng kap hé-pé, kha iû-goân pa̍k soh, koh-chài pê--jı̍p-khı̀. Chhâi-lông iû-goân hāⁿ-hāⁿ háu, Put-lām ûn-ûn-á oá, chhèng kia̍h-khí-lâi piān-piān, kàu khoàⁿ-kı̀ⁿ chhâi-lông tián-ui teh beh thiàu--lâi, chiū siòng cheng-cheng, tùi chhâi-lông ê ba̍k-chiu khui chhèng; goā-bı̄n ê lâng thiaⁿ-kı̀ⁿ siaⁿ, liām-piⁿ thoa-chhut. Soaⁿ-khang oe̍h-oe̍h, chhèng thâu ê siaⁿ chhò-tiō hı̄-khang, chhèng-io̍h ê ian sahN-jı̍p nâ-âu, koh thoa-chhut iû-goân kha̍p-tio̍h, chiū chit pái chhut lâi, pí tāi-seng khah siong-tiōng, lâng chha-put-to beh hūn--khı̀. Taⁿ Put-lām tio̍h hioh-khùn lio̍h-á khah kú, chiū koh-chài kia̍h chhèng kap hé-pé tē saⁿ pái pê--jı̍p-khı̀, khoàⁿ-kı̀ⁿ chhâi-lông tó tı̄ tōng-lāi ê thô͘-kha, sí khiàu-khiàu, chiū khiú chhâi-lông ê hı̄-á-tûn,chhut kı̀-hō hō͘ goā-bı̄n lâng chai chiū lóng-chóng thoa-chhut. Tāi-ke ke̍k toā hoaⁿ-hí, ia̍h chit ê tāi-chı̀ pò-iông tı̄ hn̄g-kūn, chèng-lâng o-ló Put-lām chı̄n hó-táⁿ.

Hit-tia̍p Put-lām jı̄-la̍k hè, cha̍p-jı̄ nı̂ iû-goân choh-sit, jiân-āu kéng i choè bú-koaⁿ, khí-thâu soè--ê, siông-siông chı̄n-tiong, kúi-nā pái hián-bêng ke̍k toā hó-táⁿ koh toā pún-sū, chiū ûn-ûn ko-seng kàu choè toā-koaⁿ, thong kok-lāi hó miâ-siaⁿ, khah-lāu kò-ló, tò-khı̀ siān-chiong. Tı̄ i ê bōng-pâi lâng phah jı̄-kù, kóng, “Pa̍t-lâng nā káⁿ tè āu-bı̄n, i chiū kán choè thâu-chêng.”