Sin-ko-soaⁿ

Ùi Wiki Tô·-su-kóan
Kú-kú him-bō͘ ài peh Sin-ko-soaⁿ,ài khoàⁿ Tâi-oân tē-it koân ê soaⁿ-chiam. Kin-nı̂ tı̄ hioh-joa̍h-tiong goá kap goá ê ke-koàn kiōng 7 lâng, saⁿ-kap choè-tı̄n khı̀ Ka-gı̄. Tit-tio̍h koaⁿ-thiaⁿ ê hú-khó, kè-jı̍t khí-sin khı̀ A-lí-san. Tùi Ka-gı̄ kàu A-lí-san tio̍h chē hé-chhia 7 tiám goā cheng-kú. Lō͘-tiong ê kéng-tı̀ chin hó khoàⁿ, ū toā-soaⁿ, chhim-khiⁿ kap toā-chhiū. Tùi Ka-gı̄ kàu A-lí-san hé-chhia tio̍h peh 7558 chhioh koân, só͘-í tı̄ lō͘-tiong khı̀-hāu chiām-chiām léng. Kàu A-lí-san ê sı̂ ná chhin-chhiūⁿ chhiu-thiⁿ ê khoán-sit. 
Tú-tú beh kàu A-lí-san ê sı̂ tı̄ lō͘-tiong ū khoàⁿ-kı̀ⁿ kúi-nā châng toā-chhiū, lóng sı̄ siōng-ngô͘, kı̂-tiong tē-it toā-châng ê hō-choè Sı̂n-chhiū, chiū-sı̄ thong tang-iûⁿ tē-it toā-châng--ê. I ê chiu-ûi (lı̄-thô͘ 5 chhioh ) ū 66 chhioh; nā kūn-oá thô͘-bı̄n lâi niû ū 103 chhioh. Nā-sı̄ kóng hit châng chhiū ū 13 lâng lám, tāi-ke khah khoài liáu-kái. Iâ-so͘ tı̄ Ka-lı̄-lı̄ hái teh chio-ho͘ ha̍k-seng ê sı̂ chit châng chhiū í-keng ū 1000 nı̂. 
Goán tı̄ A-lí-san lú-koán hioh-àm; thiⁿ-kng 8 tiám koh khí-sin. Ū A-lí-san ê kéng-koaⁿ 4 lâng hó-ı̀ kā goán chhoā-lō͘, tiong-kan 3 lâng ū kia̍h chhèng, koh ū 2 ê ài-ióng kā goán phāiⁿ hêng-lí. 
Chit 2 lâng lóng sı̄ A-lí-san ê chhiⁿ-hoan; put-chí hó siⁿ-choè iā chin ióng. Kiâⁿ 4 tiám cheng-kú, keng-kè toā chhiū-nâ; chhiū khah choē sı̄ siōng-ngô͘, toā châng ê chiu-ûi tāi-iok ū 3 tn̄g. Iā ū choē-choē khoán ê hoe tı̄ lō͘-tiong, n̂g--ê, chí-sek--ê, pe̍h--ê, lóng ū; khah súi, khah toā-lúi ê chiū-sı̄ pek-ha̍p-hoe. Iā ū tek-á hoat kui-soaⁿ, hō͘ hong siàn kàu boē toā, khoàⁿ-liáu chhin-chhiūⁿ chháu ê khoán. Tı̄ chit só͘-chāi lo̍k-á kap soaⁿ-ti chin choē, chhiⁿ-hoan chı̍t jı̍t bat phah 50 chiah. 
Kiâⁿ kàu hit ē-po͘ 2 tiám cheng kàu Tha-tha-kah ê Chū-chāi-só͘. Tı̄-chia ū 4 ê kéng-chhat, kap 4 ê ài-ióng. Kiâⁿ chı̍t jı̍t lō͘-chām, lō͘-tiong bô tú-tio̍h chı̍t ê lâng, iā bô khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t keng chhù. Goán tı̄ Tha-tha-kah hioh-mı̂ tit-tio̍h kéng-chhat ê hó khoán-thāi. Tı̄ chit só͘-chāi mı̂-sı̂ chin léng, chí-ū 55 tō͘, chhin-chhiūⁿ Tâi-pak tang-thiⁿ chı̍t-poaⁿ-iūⁿ. Tha-tha-kah khah koân hái tāi-iok 9000 chhioh. 
Thiⁿ-kng tùi Tha-tha-kah koh khí-sin, ū 3 ê kéng-chhat kia̍h chhèng koh kā goán chhoā lō͘. Chit jı̍t só͘ kiâⁿ ê lō͘-chām chin hn̄g, soaⁿ chin kiā, ū só͘-chāi chhin-chhiūⁿ lâu-thui; só͘-í tāi-ke kiâⁿ liáu khah thiám, iā in-ūi tı̄ koân-soaⁿ ê só͘-chāi khong-khı̀ khah po̍h, chhoán-khùi khah ûi-lân, beh koáⁿ-kín iā sı̄ boē ēng-tit. 
Hit ē-po͘, peh kàu Se-san ê soaⁿ-chiam, koân 11698 chhioh. Tı̄ chit jı̍t ê lō͘-chām lóng bô koh khoàⁿ-kı̀ⁿ siōng-ngô͘. In-ūi khah koân, toē-thô͘ khah léng, só͘ khoàⁿ ê chhiū tāi-khài kap Au-bí ê chhiū siâng-khoán. Kéng-tı̀ iā chhin-chhiūⁿ Ka-ná-tāi ê Lo̍k-kí-san. Hit ē-po͘ kàu Sin-ko-soaⁿ-kha, 10500 chhioh koân. Tı̄-chiah-ê koân-soaⁿ ê só͘-chāi ta̍k ē-po͘ lóng sı̄ hō͘. Nā-sı̄ chá-khí sı̂ thiⁿ put-chí chheng. Sin-ko-soaⁿ-kha ū chū-chāi-só͘ Kúi-nā ê kéng-chhat tiàm tı̄-hia. In chiong só͘-chāi chioh goán, tit-tio̍h in ê hó khoán-thāi. Goán tı̄-hia hioh-àm. Mı̂-sı̂ chin léng, 43 tō͘ nā-tiāⁿ, só͘-í tı̄ chhù-lāi tio̍h hang-hé. 
Keh-jı̍t thàu-chá koh khí-sin peh Sin-ko-soaⁿ-chiam. Sı̀ ê kéng-chhat kia̍h chhèng kap goán choè-tı̄n. Lō͘-tiong ū chhiū-nâ, soaⁿ-phiâⁿ ū choē-choē khoán ê hoe, iā ū khoe-á, chúi chin chheng . Beh kàu soaⁿ-chiam ê só͘-chāi lóng sı̄ toā-chio̍h, lō͘ chin pháiⁿ kiâⁿ. Sui-jiân tı̄-chia ū tām-po̍h chhiū-á, hō͘ hong só͘ siàn iā sı̄ soè-soè châng. Liân-liân peh kiā 3 tiám cheng-kú chiū kàu Sin-ko-soaⁿ-chiam 13072 chhioh, chiū-sı̄ Tâi-oân tē-it koân ê só͘-chāi. Tùi soaⁿ-téng khoàⁿ--lo̍h-lâi kéng-tı̀ sı̍t-chāi chin súi. Tı̄ sai-pêng oē khoàⁿ-kı̀ⁿ hái, iā oē khoàⁿ-kı̀ⁿ Lâm-pō͘ Tām-chúi-hô ê goân-thâu. Koh oē khoàⁿ-kı̀ⁿ Se-san 11698 chhioh koân, Tang-soaⁿ 12816 chhioh koân, Pak-soaⁿ 12760 chhioh koân, Lâm-soaⁿ 12786 chhioh koân. Chiah-ê lóng sı̄ Tâi-oân ê koân-soaⁿ. Tùi téng-bı̄n khoàⁿ-lo̍h-lâi, khoàⁿ-kı̀ⁿ koân-soaⁿ chı̍t-bı̄n koh chı̍t-bı̄n; lâm, le̍k, chí-sek, hn̄g-hn̄g ū hái, hū-kūn ū chhiū-nâ, ū chhim-khiⁿ, toā-chio̍h, Sin-ko-soaⁿ ê kéng-tı̀ súi bô pí. Goán chē tı̄ chio̍h-poâⁿ-téng, tı̄ chit tiām-chēng ê só͘-chāi, saⁿ-kap gı̂m-si o-ló Siōng-tè. Chiū chiong kó͘-chá ê Pêⁿ-po-tiāu saⁿ-kap gı̂m:
Siōng-tè peh-sı̀ⁿ tı̄ khòng-iá, 
Bô thang lim-chia̍h bô thang khiā,
Thiⁿ-pē àm-lo̍h khoàⁿ kan-khó͘,
Lı̂m-bín pang-chān khui oa̍h-lō͘. Āu-lâi koh-chài lo̍h-soaⁿ, tò-tńg kàu Sin-ko-soaⁿ-kha. Tı̄-hia koh-chài keh-mı̂; āu-lâi koh kiâⁿ chı̍t jı̍t lō͘ kàu Tha-tha-kah. Hit jı̍t chhiⁿ-hoan ū phah tio̍h chı̍t chiah lo̍k, só͘-í hit àm ū lo̍k-bah. Thiⁿ-kng tùi Tha-tha-kah khí-sin, koh kiâⁿ poàⁿ-jı̍t lō͘ chiū tò-tńg kàu A-lí-san. Tı̄ lō͘-tiong lóng ū tit-tio̍h kéng-chhat ê pó-hō͘. Kàu A-lí-san koh hioh-kha chı̍t jı̍t, āu-lâi koh chē hé-chhia kàu Ka-gı̄, tùi hia tò-tńg kàu Tām-chúi. (Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 535 koàn,1929 nı̂ 5 ge̍h)