e̍k
Chiân-giân
Beh ē-tàng chū-ngó͘ hoán-séng sı̄ chin bô iông-ı̄ⁿ--ê. Jı̂n-sèng ê jio̍k-tiám chiū-sı̄, gâu khoàⁿ pa̍t-lâng ê khoat-tiám, khoàⁿ boē-tio̍h ka-kı̄ ê khoat-tiám. Nā beh lō͘-hiān ka-kı̄ tiōng-tāi ê khoat-tiám á-sı̄ ka-kı̄ pi-phí ê chı̍t-bı̄n, sêng-jı̄n ka-kı̄ ê chhò-gō͘, koh ē-hiáu kái-kò, sı̄ koh khah khùn-lân.
Koh te̍k-pia̍t chiah-ê khoat-tiám nā sı̄ lán ê ka-cho̍k, lán ê bı̂n-cho̍k kiōng-tông só͘ ū ê, chiū koh lú pháiⁿ hoat-kiàn. In-ūi lóng ū kāng-khoán ê khoat-tiám kap ok-chit, in-ūi tāi-ke lóng án-ni, só͘-í, chiū lú oh-tit kám-kak ē tio̍h.
Só͘-í, lán su-iàu hoán-séng ka-kı̄ ê khoat-tiám ok-chit kap pı̄ⁿ-to̍k, lán Tâi-oân-lâng chiah ē-tàng kiān-khong ióng-chòng.
Tāi-seng, goá beh mn̄g, lí sı̄ Tâi-oân-lâng mah ? Goá kó-jı̂n kám-kak, bô hun pún-séng, goā-séng, bô hun Hō-ló-lâng, Kheh-lâng, goân-chū-bı̂n, chí-iàu lí nā chū-jı̄n (jı̄n-tông) ka-kı̄ sı̄ Tâi-oân-lâng, lí chiū chiàⁿ-káng sı̄ Tâi-oân-lâng. Goá beh iau-chhiáⁿ “chū-jı̄n sı̄ Tâi-oân-lâng--ê”, chò-hoé lâi hoán-séng. Lán léng-chēng lo̍h-lâi, mài ké-sian, bı̄n-tùi sū-sı̍t, sêng-jı̄n sū-sı̍t, chai ka-kı̄ bái ê chı̍t bı̄n, sêng-jı̄n bái ê chit-bı̄n, jiâu-āu, ióng-kám khiā--khí-lâi, khai-chhòng bí-lē kong-bêng ê chiân-thêng.
1. Kam-goān chò boē toā-hàn ê ko͘-jı̂.
Tâi-oân, hō͘ chó͘-kok pàng-sat, koah hō͘ Jı̍t-pún, ko͘-put-jı̄-chiong, Tâi-oân ê chū-bı̂n chiah tio̍h chiâⁿ-choè Tâi-oân-lâng. Chit-ê le̍k-sú sū-sı̍t, hō͘ Tâi-oân-lâng ê sim-lí-siōng ū chı̍t-ê tháu-boē-khui ê kat, sán-seng ko͘-jı̂ ê ı̀-sek. Ko͘-jı̂ ı̀-sek hō͘ Tâi-oân-lâng sán-seng choē-choē bái ê bı̄n-māu.
Ko͘-jı̂ ı̀-sek, ē sán-seng “jı̄n-choē ê hoán-èng”. Chhin-chhiūⁿ bô-lâng-ê ê gín-á, chhin-chhiūⁿ sim-pū-á, chú-lâng nā kóng lán m̄-tio̍h, lán chiū-sı̄ m̄-tio̍h, kóng lán ū hoān tio̍h bó͘ chı̍t-hāng choē, sui-jiân lán bô chò, iā siūⁿ kóng ka-kı̄ chin-chiàⁿ ū choē, sêng-jı̄n ū choē, ǹg-bāng tit-tio̍h sià-bián.
Sı̄ án-choáⁿ chiah-gâu o͘-pe̍h jı̄n-choē ? In-ūi Tâi-oân le̍k-sú ê keng-giām kā Tâi-oân-lâng kóng: “Sè-kan bô sím-mı̍h kong-lí chèng-gı̄ ê lu̍t-hoat; hoat-lu̍t éng-oán sı̄ chi-phoè-chiá hong-piān ê chhiú-toāⁿ nā-tiāⁿ, hoán-khòng iā bô lō͘-ēng.” Só͘-í, Tâi-oân-lâng chiū tùi kong-lí chèng-gı̄ léng-tām bô koan-sim, bô sū-hui chi sim, tùi hoat-lu̍t kui-hoān, jı̂n-kan ê put-pêng, lán tāi-ke ê chiân-tô͘ téng téng, lóng m̄ khoàⁿ iā m̄ khı̀ siūⁿ, it-chhè kau hō͘ chi-phoè-chiá, thiat-té jı̄n-miā.
Lâng kóng lí sı̄ o͘-kui-á-kiáⁿ, lí chiū ka-kı̄ sêng-jı̄n sı̄ o͘-kui-á-kiáⁿ, koè o͘-kui-á-kiáⁿ ê seng-oa̍h, kóng lí án-choáⁿ, lí chiū án-choáⁿ.
Ko͘-jı̂ ı̀-sek hō͘ lâng kam-goān chò láu-jı̄--ê. Kı̀-jiân bô lāu-pē, bô sin-hūn, tú-tio̍h tāi-chı̀ chí-ū sı̄ piⁿ-á-chhoán nā-tiāⁿ. Tān-sı̄, piⁿ-á-khiā koh kiaⁿ hō͘ chú-lâng mā kóng sı̄ bô ha̍p-chok, só͘-í, i tō ài gia̍h kı̂-á hoah sio, chō͘ ui-hong, chiah ū sǹg chı̄n-chit, chhut-thâu choè-chú bô hūn, chò láu-jı̄--ê iā boē-bái, chı̍t-ê kûn-cho̍k ka-kı̄ hān-tiāⁿ chò láu-jı̄--ê, sı̍t-chāi pi-ai.
Bı̄n-tùi kui toh-téng ê chheⁿ-chhau, lí phâng chı̍t-tè oáⁿ toà piⁿ-á tán, chú-lâng ngeh chı̍t-tè ke-ām-kún hō͘ lí, lí chiū siā-chú-hông-un, àⁿ io kiok-kiong koáⁿ-kín tńg-khı̀ chàu-kha tiām-tiām-á hióng-siū, iā thê ko kéng-kak, thiaⁿ khoàⁿ toā-thiaⁿ chú-lâng ū sím-mı̍h bēng-lēng á bô, chú-lâng nā un-sù lí kap i chē toh, lí sûi-sı̂ thê-chhéⁿ ka-kı̄, ka-kı̄ sı̄ siáⁿ-mı̍h sin-hūn, boē-sái oa̍t-thâu oa̍t-hı̄ⁿ, boē-sái kāu-oē, koh khah iàu-kín ê, lí kan-na ē-sái ngeh oá-kı̄n lí thâu-chêng ê chhài, put-kò, bián chhau-hoân, tı̄ sek-tòng ê sı̂-chūn, chú-lâng ē ngeh toh-tiong-ng ê chı̍t-tè hó-chhài hō͘ lí, tùi án-ni, lí sán-seng chı̍t-ê khoàⁿ-hoat: “Toè tio̍h hó-gia̍h-lâng, chò láu-jı̄, chò sim-pū-á mā-sı̄ boē-bái.” Koh khah tiōng-iàu--ê, chò láu-jı̄--ê m̄-bián taⁿ sit-pāi ê chek-jı̄m, m̄-bián ūi-tio̍h chiân-tô͘ tam-iu, ē-koè--tit tō hó.
Ko͘-jı̂ ı̀-sek iā tı̀-sú sán-seng choē-choē ê Tâi-kan, in-ūi boē chhut-thâu, bô lí-sióng, chí-ū sı̄ kap chi-phoè-chiá ha̍p-chok, ūi-tio̍h ka-kı̄ ê lı̄-ek, kap beh hō͘ chú-lâng hoaⁿ-hí, o͘-pe̍h-pò, chhut-bē, hām-hāi ka-kı̄ ê tông-pau. Jı̍t-pún sı̂-tāi ū chin-choē pò-bé-á, saⁿ-kha-á, hām-hāi tông-pau. Bí-lē-tó sū-kiāⁿ ê sı̂, tong-kio̍k mn̄g kóng: “Beh án-choáⁿ chhú-lí ?” Tē-it-ê ı̀n kóng: “Èng-kai giâm-pān ê.” Hit-ê kiám m̄-sı̄ Tâi-oân-che̍k ê koaⁿ-oân mah ?
Chit-chióng ko͘-jı̂ ı̀-sek, chit-chióng jio̍k-siáu bı̂n-cho̍k sek-èng khoân-kéng ê hong-sek, tāi-pō͘-hūn lâng chiū-sı̄ chiâⁿ-chò léng-tām, bû só͘ koan-sim ê lâng, tı̄ chèng-tı̄ siōng, tı̄ kong-kiōng sū-bū siōng, tı̄ lâng kap lâng ê tiong-kan, lóng sı̄ án-ni. Hoé-sio-chhù, chèng-lâng lóng lám-heng him-sióng, kı̂-thāi koh khah cheng-chhái ê kiàⁿ-thâu, chhia-hō, bô lâng káⁿ oá--khı̀; su-ki tô-cháu, iā bô lâng kı̀-tit ki-chhia ê hō-má. Lán lóng kà lán ê gín-á, mài chhap sè-sū, khah bô tāi-chı̀.
Chit-chióng put chhap sè-sū, léng-tām, bû só͘ koan-sim ê sim-lí, siā-hoē tāi-chiòng sı̄ án-ni, tı̀-sek-hūn-chú koh khah sı̄ án-ni, kiû hiān-sı̍t ê bêng-lı̄, sit-khı̀ chú-chhı̂ jı̂n-kan chèng-gı̄ ê liông-sim.
Tâi-oân-lâng beh ē-tàng chū-kiù chū-kiông, tio̍h seng khı̀-sak ko͘-jı̂ ı̀-sek, khoàⁿ ka-kı̄ chò chı̍t-ê ē-tàng gia̍h thâu khiā chāi tı̄ thian-tē-chi-kan ê toā-lâng.
2. Khiàm-khoeh chong-kàu chêng-chhau, sı̀n-hōng (Pò͘-lō͘ it-koàn-kàu).
Hàn-bı̂n-cho̍k bô chù-tiōng sı̀ⁿ-miā choè-āu ê bo̍k-phiau, kan-na tui-kiû hiān-sı̍t ê mı̍h-kiāⁿ.
Tâi-oân-lâng chiong chong-kàu kap poa̍h-kiáu bı̍t-chhiat kiat-ha̍p, koh thiat-té ē-tàng chhe sı̂n sái kúi, khai jı̄-saⁿ-cha̍p-kho͘-á, bé kim bé hiuⁿ bé thn̂g-á, pài-pài, kiû sı̂n pó-iū ha̍p-ka pêng-an, sū-gia̍p sūn-lı̄, hu-chhe hô-hó, chú-lú ha̍k-gia̍p chı̀n-pō͘, hō͘ goán kiáⁿ khó tio̍h tāi-ha̍k, goán bó͘-lâng ê pı̄ⁿ tit-tio̍h i hó, “Kàu sı̂ goán ē chún-pı̄ ngó͘-seng chı̍t-hù lâi kā lí tap-siā......” Sı̄m-chı̀ kià-hù chin-choē chı̂ⁿ khí biō, bo̍k-te̍k chha-put-to lóng sı̄ beh o͘-se sı̂n-bêng, kiû ka-kı̄ ê hok-khı̀, chhin-chhiūⁿ teh chò bé-bē.
Che sı̄ in-ūi Tâi-oân-lâng siong-sı̀n kim-chı̂ⁿ bān-lêng, ū chı̂ⁿ sái kúi ē e-bō.
Tı̄ koaⁿ-tiûⁿ, kiâⁿ boē-thong--ê, sàng âng-pau, bān-sū ok-khe, sio kò, chiū-sı̄ khai chı̂ⁿ pí-sài soán-kí, bé-phiò.
Tâi-oân-lâng chò-lâng chò-sū ê chhiú-toāⁿ, chha-put-to lóng ē-tàng ēng pò͘-lō͘ (o͘-se, sàng âng-pau, phô͘) nn̄g-jı̄ lâi soeh-bêng. Tâi-oân-lâng bô chong-kàu sı̀n-gióng, bián-kióng lâi kóng chiū-sı̄ sı̀n “pò͘-lō͘ it-koàn-kàu!”Chit-chióng chong-kàu hō͘ lán sòng-sit sim-lêng sè-kài, cheng-sı̂n seng-oa̍h oân-choân bu̍t-chit-hoà, lâng ē-sái pò͘-lō͘, sı̂n-pu̍t iā ē-sái kàu chit-chióng tē-pō͘, chiū boē kiàn-siàu, bô choē-ok-kám.
Chı̍t-ê bē to̍k-phín ê lâng, tı̄ koè-nı̂ sàng pē-bú toā pau âng-pau, pē-bú moá-sim hoaⁿ-hí, i pún-lâng iā sim-an-lí-tek.
Chin-choē tiong sió-ha̍k ê hāu-tiúⁿ, beh tit-tio̍h chit-ūi, tio̍h ài khai chit-tiâu chin toā-tiâu ê “kau-chè-hùi”, tong-jiân chiah-ê hāu-tiúⁿ iā sı̂-siông ē kà-sı̄ ha̍k-seng lé-gı̄-liâm-thí.
Tı̄ seng-oa̍h siōng, ēng pò͘-lō͘ kái-koat it-chhè, tùi sı̂n-bêng iā-sı̄ án-ni. Chit-tiám siōng bêng-hián piáu-hiān tı̄ “Tá.chia.ló” chit-chióng poa̍h-kiáu hong-khı̀. Kiû sı̂n mn̄g pu̍t, nā kòng-ku, chhài-to gia̍h--leh, sı̂n pu̍t ê thâu chām lo̍h tē hiat lo̍h pùn-sò-tháng.
Sèⁿ-miā ê ı̀-gı̄, jı̂n-seng ê bo̍k-phiau, tû liáu hiān-sı̍t iú-hêng ê mı̍h-kiāⁿ í-goā, èng-kai ū choè-āu ê bo̍k-te̍k, ū sim-lêng-kài, nā bô, chù-tiāⁿ ē hō͘ hiān-sı̍t jı̂n-kan só͘ thun-chia̍h.
Kin-á-jı̍t beh chín-chok bı̂n-sim, sok-chō Tâi-oân sin-bûn-hoà, tio̍h têng-sin kiàn-lı̍p chong-kàu ê chêng-chhau.
3. Tâi-oân-lâng ū koè-thâu choē ê ke-chhe-ông.
Ke-chhe-ông sı̄ Kheh-lâng teh thí-chhiò lâng ê chı̍t-kù oē, ı̀-sù sı̄ tı̄ chhù-lāi chhin-chhiūⁿ lêng, chhut-khı̀ goā-bı̄n chiū chhin-chhiūⁿ thâng ê bô-lō͘-ēng kha-siàu. (Chhin-chhiūⁿ Hō-ló-lâng só͘-kóng ê: gû-tiâu-lāi ok gû-bó.) Ke-kak-á chhut-khı̀ goā-bı̄n, siūⁿ beh jiok ke-bó, hō͘ chı̍t-tı̄n ke-kak-á tok kah hoah m̄-káⁿ, tô-cháu tńg--khı̀, iû-goân m̄-chai thang khiam-pi, tian-tò ta̍k-jı̍t khi-hū ka-kı̄ chhù-lāi ê ke-bó ke-á-kiáⁿ, che tō-sı̄ ke-chhe-ông. Tı̄ lán ê sı̀-chiu-ûi tò-chhù ū chin-choē chit-khoán ê lâng, ke-chhe-ông ê te̍k-tiám sı̄---
Tı̄ ka-kı̄-lâng ê bı̄n-chêng chhàu-chhèng kah ē sí, tān-sı̄ nā tùi goā tú-tio̍h khah ū la̍t ê lâng chiū nńg-kha koh kiam phô͘ lān-pha. Ēng “Tóng-goā” chò lē ū chin-choē lâng ka-kı̄-lâng sio-thâi sı̄ sià-sià-kiò, nā bı̄n-tùi thóng-tı̄-chiá chiū hui-siông “sió-sim” ka-kı̄ ê an-choân, khoàⁿ sè-bı̄n boē-bái, iā tùi ka-kı̄ chin iú-lı̄, chiah káⁿ chhiâng--lo̍h-khı̀, koh, ēng Tâi-oân ê lô͘-moâ chò lē, kó͘-chá ê kiông-tō ē-hiáu kiap-hù chō͘-pı̂n, choan-bûn tùi-hù tham-koaⁿ ù-lı̄, tān-sı̄, Tâi-oân ê kiông-tō lô͘-moâ sı̄ siōng hā-liû--ê, in sı̂-siông kap tong-koân-chiá kau-kiat, sı̄m-chı̀ chò hoán-bı̂n-chú hoán-bı̂n-ı̀ ê lâng ê phah-chhiú. In iā tit-tio̍h tong-koân-chiá ê pó-hō͘, hō͘-siong lı̄-iōng.
Ke-chhe-ông lēng-goā ê te̍k-tiám sı̄, sè-hāng ê tāi-chı̀ kin-kin-kè-kàu, bô kò͘ tāi-kio̍k, tı̄ ka-kı̄ ê thoân-thé lāi-bı̄n, cheⁿ toā-ūi, cheⁿ miâ-gia̍h, cheⁿ kò-jı̂n ê chèng-tı̄ lı̄-ek, cheⁿ kah sià-sià-kiò, tān-sı̄ tùi goā cheng-chhú toā-gı̄-lí ê sı̂, ta̍k ê chiū lí khoàⁿ goá, goá khoàⁿ lí, sı̄m-chı̀ thò-hia̍p.
Tâi-oân ê siā-hoē chèng-tı̄ ūn-tōng ê sian-poè, in chin-choē ê sit-pāi, chiū-sı̄ in-ūi án-ni, ka-kı̄ chiàn ka-kı̄ ê, m̄-chai thang ha̍p-chok, iā chiū-sı̄ ka-kı̄ chiàm ka-kı̄ ê ke-liâu-á teh chò pà-ông, che tı̄ hoán-khòng Chheng-tiâu kap Jı̍t-pún lóng sı̄ án-ni.
Ke-chhe-ông kan-na chai-iáⁿ kò͘ ka-kı̄ ê ke-liâu-á, pa̍t ê ke-liâu teh hoé-sio lóng bô-goá-tāi. Hêng-chhun he̍k-lêng-chhiúⁿ chhut būn-tê, he sı̄ Hêng-chhun-lâng ê tāi-chı̀; Lo̍k-káng-lâng teh hoán Tō͘-pang, sı̄ Lo̍k-káng-lâng ê tāi-chı̀, í ngó͘ bû koan.
Ke-chhe-ông nā tı̄ goā-bı̄n, sı̄ lóng phah boē-iâⁿ lâng, só͘-í chiū si-koe oá toā-pêng, chin-choē chèng-tı̄ jı̂n-bu̍t bô lí-sióng, bô goân-chek, hoán lâi hoán khı̀, tó-ūi ū soán-phiò chiū oá hit-pêng.
Lán chún-kóng boē-tàng chhin-chhiūⁿ eng-chiáu thián sı̍t, chı̀-chió iā m̄-thang chò ke-chhe-ông.
4. Bô náu-chhoé ê bô-thâu-sı̂n, seⁿ sí iû jı̂n ê pò͘-tē-hı̀ ang-á.
Tâi-oân ê le̍k-sú chin té, tān-sı̄ le̍k chı̄n chhong-song, kiâm sng khó͘ chiáⁿ lóng ū. Tâi-oân-lâng sı̂-siông hù-chhut chhám-thiàⁿ ê tāi-kè, tān-sı̄, chin-chió siūⁿ kóng, tı̄ le̍k-sú ê hı̀-tâi-téng. Tâi-oân-lâng tio̍h chham-ka ián-chhut, kap tio̍h án-choáⁿ ián.
Tùi Hô-lan, Tēⁿ Sêng-kong, Boán Chheng, Jı̍t-pún, kàu tı̄ hiān-chāi ê Tiong-hoâ-bı̂n-kok, le̍k-tāi ê thóng-tı̄-chiá, khah choē sı̄ beh pak-toa̍t Tâi-oân-lâng só͘ phah-piàⁿ ê sêng-kó nā-tiāⁿ, kàu chit-má, liân bı̂n-chú hoat-tı̄ to tit-boē-tio̍h, liân kóng beh “koat-tēng ka-kı̄ ê chiân-tô͘” iā boē-sái--tit. Tâi-oân-lâng iā bat kap goā-lâi ê thóng-tı̄-chiá piàⁿ-miā chiàn-tàu--koè, tān-sı̄, tı̄ hi-seng lâu-hoeh ê tiong-kan, Tâi-oân-lâng chin-chió o̍h-tio̍h hō͘ ka-kı̄ ê bı̂n-cho̍k ióng-chòng ê tō-lí, kap chò chú-lâng ê tı̀-hūi.
Tâi-oân-lâng bô siūⁿ kóng ka-kı̄ sı̄ Tâi-oân ê chú-lâng, thó-lūn Tâi-oân ê chiân-tô͘, ē khiā tı̄ Tiong-kok-lâng ê lı̍p-tiûⁿ, á-sı̄ siūⁿ kóng Bí-kok ê khoàⁿ-hoat, í-kı̍p Tiong-kiōng ê hoán-èng. Tān-sı̄, Tâi-oân ê lı̍p-tiûⁿ tı̄ tó-ūi ? Tâi-oân-lâng chiâⁿ-chò siáⁿ-mı̍h-khoán ı̀-gı̄ teh oa̍h--leh ?
Kap toā-pō͘-hūn ê jio̍k-siáu bı̂n-cho̍k kāng-khoán, Tâi-oân-lâng bô-hoat-tō͘ chū-chú chū-sı̀n, i-nāi-sim siuⁿ tāng, bô ài thiu-siōng ê su-khó, ū thâu-khak, bô náu-chhoé, bô-thâu-sı̂n, boē-hiáu siūⁿ chêng siūⁿ āu, bē-hiáu lia̍h ka-kı̄ chò chú-thé khı̀ siūⁿ tāi-chı̀; iōng ka-kı̄ ê koan-tiám lı̍p-tiûⁿ khı̀ siūⁿ tāi-chı̀, só͘-í, sui-jiân ū cho-gū chióng-chióng ê khó͘-lān, khiok, boē tit-tio̍h kà-sı̄, bô-lūn sè-bı̄n jû-hô, lóng chiâⁿ-chò sí-oa̍h chāi lâng ê chiáng-tiong ê pò͘-tē-hı̀ ang-á, boē-hiáu chū-lı̍p chū-kiông, kan-na beh tùi goā-ūi khı̀ chhoē chhut-lō͘, chhoē hēng-hok, só͘ tit-tio̍h ê tong-jiân chí-ū sı̄ kan-khó͘ khut-jio̍k nā-tiāⁿ, tit boē-tio̍h chin-chiàⁿ ê hēng-hok. Tâi-oân-lâng siū-koè hiah-nı̍h choē ê kan-khó͘, ná-chhiūⁿ iáu boē liáu-kái chit-tiám.
Jı̍t-pún sı̂-tāi, Kán Tāi-sai khòng Jı̍t, sit-pāi, cháu khı̀ Ē-mn̂g. Boán Chheng chèng-hú kiaⁿ Jı̍t-pún-lâng, tian-tò chiong i sàng hō͘ Jı̍t-pún. Kán Tāi-sai kèng-jiân koh kò-pe̍k kóng “Seⁿ ūi tāi-Chheng chi bı̂n, sí ūi tāi-Chheng chi kúi.”
Chok-ka Gô͘ Lô-liû, tı̄ i ê sió-soat “A-se-a ê ko͘-jı̂”. Ū siá chı̍t-ê chin ū tāi-piáu-sèng ê jı̂n-bu̍t, chit-ê jı̂n-bu̍t tùi Tâi-oân ê hiān-sı̍t (Tng-sı̂ sı̄ Jı̍t-pún thóng-tı̄) sit-bāng, chiū khı̀ Jı̍t-pún loē-tē kiû lí-sióng, chóng-sı̄, hō͘ lâng pâi-thiat, bô-hoat-tō͘ sek-èng, chiū cháu khı̀ chó͘-kok Tiong-kok chhoē an-ùi, tān-sı̄, siū chhai-gı̂, chiū sit-hûn lo̍k-phek, tńg-lâi Tâi-oân, khí-siáu, sí--khı̀. Tâi-oân-lâng tùi Jı̍t-pún, Tiong-kok chhoē lí-sióng, chit-má koh ke chı̍t-ê, khı̀ Bí-kok, ǹg Bí-kok. Lán pún-sin nā bô phah-piàⁿ chū-lı̍p, kan-na siūⁿ beh khò pa̍t-lâng, sı̄ bô-lō͘-ēng--ê.
Ū chı̍t-ê goân-chū-bı̂n ka-cho̍k, a-chó͘ in-ūi hoán-khòng Jı̍t-pún-lâng sí--khı̀, a-kong chò Jı̍t-pún sı̂-tāi ê kah-tiúⁿ lāu-pē chò Jı̍t-pún chı̀-goān-peng, sí tı̄ lâm-iûⁿ, kiáⁿ chin hoaⁿ-hí teh chò Tiong-hoâ bı̂n-kok ê kéng-chhat, sun-á beh khó kun-hāu, chún-pı̄ chiong-lâi oân-sêng hoán-kong Tāi-lio̍k ê “sı̂n-sèng-sú-bēng”. Chit-khoán ê ka-cho̍k le̍k-sú ta̍t-tit lán chhim-siūⁿ.
Jı̄-jı̄-pat sū-kiāⁿ, Tâi-oân-lâng só͘ siū ê siong-hāi koh khah toā. Tâi-oân-lâng le̍k chı̄n khó͘-chhám, Tâi-oân-lâng sı̄ m̄-sı̄ kı̀ ē tiâu, iā tit-tio̍h kà-sı̄, lâi chū-kak chū-kiông ?
5. Chhı̀n-chhı̀n chhái-chhái, m̄-khéng hē kang-hu.
Hit-pái goá khı̀ Jı̍t-pún, kiâⁿ-chhut Tang-kiaⁿ chhia-chām, siūⁿ kóng it-tēng sı̄ lâng-kheh-lâng, siūⁿ-boē-kàu, tian-tò sı̄ chin an-chēng, ke-á-lō͘ chheng-khı̀, hoe-chháu hun-hong, lō͘-piⁿ chháu-phiâⁿ-téng é-é ê chhiū-á, chê-chê chéng-chéng. Tı̄ hia iā bé nn̄g-pái piān-tong, nn̄g-pái ê chhài-sek bô oân-choân kāng-khoán, tān-sı̄ chhài ê pâi-lia̍t, nn̄g-pái lóng bô-cheng-chha, iā lóng chéng-chéng chê-chê. Tı̄ hia iā koan-sióng in ê bı̂n-iâu pí-sài. Hit-chióng piàn-hoà kap khı̀-phài, hō͘ lâng kám-tōng him-siān. Ián-chhut tiûⁿ-só͘ ê pò͘-tı̀ kap kok tē-hng ê chng-thāⁿ, sı̍t-chāi ū-kàu káng-kiù.
In tùi seng-oa̍h khoân-kéng, seng-oa̍h hong-sek, siā-hoē oa̍h-tāng lóng hiah-nı̍h hē kang-hu, iah lán leh ? Chin kiàn-siàu, lán Tâi-oân-lâng ê seng-oa̍h, chit-gia̍p sū-bū, bûn-hoà, lóng-sı̄ chhı̀n-chhı̀n chhái-chhái, lán ê bı̂n-cho̍k oa̍h-tāng, hêng-sek, hoà-chong, tō-khū, lóng lú lâi lú chha, lú sông. M̄-nā seng-oa̍h hong-bı̄n, sı̍p-sio̍k lé-gı̂ sı̄ án-ni, liân thâi-thâu ê thiⁿ-toā tē-toā ê tāi-chı̀, iā-sı̄ chhı̀n-chhı̀n chhái-chhái, chhóng-chhóng pōng-pōng, put-koán hoán Chheng á-sı̄ khòng Jı̍t, lóng án-ni.
Tâi-oân ka-kı̄ seng-sán jı̍t-kong-teng í-keng kúi-nā-cha̍p-nı̂, it-tı̍t lóng kan-na chò tn̂g-ko-hêng ê teng-kóng, nn̄g saⁿ-nı̂-chêng “goā-kok-choan-ka” hoat-kak chit-tiám, lán chiah chai-iáⁿ beh kái-chı̀n. Lán teh chò ê chong-sek-phín, sè-sian ang-á, kan-na ē-hiáu bô͘-hóng goā-kok ê chho͘-sio̍k-phín, boē-hiáu siūⁿ kóng, lán iā ē-sái chò chı̍t-koá Má-chó͘-pô, Thó͘-tı̄-kong, Liāu thiam-teng, pe̍h-chha̍t Chhit-á, ū bı̂n-cho̍k ê sek-chhái, kāng-khoán ē-tàng thàn goā-kok-lâng ê chı̂ⁿ.
Tâi-oân ê liû-hêng-koa, tû-liáu chá-kı̂ chı̍t-koá chin ū Tâi-oân-bı̄ ê koa-khek í-goā, kı̂-thaⁿ ê, lóng-sı̄ Jı̍t-pún-bı̄, án-ni chhiùⁿ kah beh 30-tang. Thang hoaⁿ-hı̀--ê sı̄, chit 10-nı̂ í-lâi Hō-ló-lâng ê koa, ta̍uh-ta̍uh-á teh khai-chhòng chhut chin-chiàⁿ ê Tâi-oân-bı̄. Iā Kheh-ka ê san-ko hui-siông iu-bí, tān-sı̄ khah chhiùⁿ to-sı̄ hit kúi-chióng kū-tiāu, bô chhòng-sin. Tâi-oân ê bûn-ha̍k, im-ga̍k, bí-su̍t, tiān-iáⁿ, lóng chin su-iàu koh phah-piàⁿ. Tâi-oân ê tiān-sı̄, chho͘-ló͘, chhián-po̍h, kē-kip.......
6. Chân-khok chū-su, bô hiān-tāi-lâng èng-kai ū ê phín-tek.
Tâi-oân-lâng chū-su, chân-khok (chân-jím), pa̍t-lâng ê gín-á sí-boē-liáu. Tùi pa̍t-lâng ê chai-lān, thòng-khó͘, lán léng-gán-pông-koan, khoàⁿ tio̍h lâng teh chhut-soaⁿ, toà piⁿ--á chhi-chhi chhū-chhū, phoe-phêng-tang, phoe-phêng-sai, ū lâng chū-sat, kín khı̀ chham-koan pò lâng chai, ū lâng hō͘ chúi tū--sí, hoé-sio-chhù, ū lâng thiàu-lâu, tāi-ke ûi teh khoàⁿ, khoàⁿ liáu sóng, un-na ē phah-phok-á hoah-hiu.
Ka-tı̄ ê chhù-lāi chin chheng-khı̀, tān-sı̄ kong-kiōng ê chúi-kau, hāng-á-kak, chháu-po͘, pùn-sò moá-sı̀-koè. Toā-lâu kong-ú kong-ēng ê chúi-thah thái-ko, tāi-ke bô-beh chhut-chı̂ⁿ chhiàⁿ-lâng sé, tān-sı̄, ke-ke hō͘-hō͘ lóng bé chı̀n-kháu ê lı̄-chúi-khı̀ teh sú-iōng.
Kang-chhiúⁿ ê thâu-ke, ūi tio̍h thàn-chı̂ⁿ, ù-jiám khoân-kéng, chiong kiáⁿ-sun ê seng-chûn chu-goân iā lóng beh kā ēng hō͘ liáu, chı̂ⁿ thàn ū-kàu, chiū beh cháu khı̀ goā-kok hióng-siū, bô-iàu-kín, pa̍t-lâng ê gín-á sí-boē-liáu.
Tâi-oân-lâng chân-khok, ta̍k-hāng to káⁿ chia̍h, ta̍k-hāng to káⁿ thâi, sè-kài chhut-miâ.
Lán bat tı̄ ke-á-lō͘ kong-khai thâi hó͘; lán chin gâu lia̍h hiah-ê kok-chè-kan só͘ teh pó-hō͘ chin hi-hán ê chiáu-á; lán koh tāi-liōng chı̀n-kháu oa̍h-choâ, ín-khí kok-chè seng-thài pó-hō͘ jı̂n-sū ê khòng-gı̄.
Káu-á sı̄ jı̂n-lūi siōng tiong-sı̍t ê pêng-iú, tān-sı̄ Tâi-oân-lâng ài chia̍h káu-bah, káu-á poê-phoāⁿ lán seng-oa̍h, kàu lāu, phoà-pı̄ⁿ, kā bē hō͘ káu-bah-tiàm, ka-kı̄ ê káu-á chhı̄ saⁿ, sı̀ nı̂, chin kó͘-chui, tang-thiⁿ kàu, beh chia̍h pó͘, thûi-á gia̍h leh, thàn káu-á bô chù-ı̀, toā-la̍t ka mau--lo̍h-khı̀, káu-á hūn--khı̀. Kún-chúi hiâⁿ hó, káu-á soah koh chhíⁿ--khí-lâi, iáu teh ka lán iô boé, chı̄ⁿ lán ê chhiú, lán chhùi-khí-kin kā--leh, ba̍k-chiu kheh-kheh, koh mau--lo̍h-khı̀.......
Lán ê siōng-liû jı̂n-bu̍t, kó͘-chui ê sió-chiá lóng teh chia̍h choâ-bah. Iáu saⁿ, gō͘-kang chiah beh thâi ê ti-á, lán ēng to-á tı̄ in ê seng-khu chò kı̀-hō, hō͘ in tı̄ beh sí chı̀n-chêng tio̍h lâu-hoeh hiah-choē kang. Gû-bah, iûⁿ-bah chin hó-kè, seng-lí-lâng chiū tı̄ beh thâi chı̀n-chêng, ēng kiông-le̍k ê phòng-phuh, chiong chúi koàn jı̍p-khı̀ gû-bah ê lāi-bı̄n, hui-siông chhi-chhàm chân-jím. Tâi-oân-lâng ài thāu hı̂-á, io̍h-á lok-lo̍h chúi tiong, chúi tiong ê seng-bu̍t chóng sí.
M̄-nā án-ni, kap lâng ū oan-siû iā ē pàng-hoé sio-soaⁿ. Nn̄g-pah-nı̂ chêng ê kó͘-chhiū, kan-na ūi-tio̍h kau-thong ê hong-piān, chiū ka chhò--lo̍h-lâi, Bí-lē-tó chiah-nı̍h súi, kèng-jiân sı̄ sio̍k tı̄ chiah-nı̍h chân-jím ê lâng ê kang-san.
