Tham-sim a-kong ê kò͘-sū

Ùi Wiki Tô·-su-kóan
 Kó͘-chá kó͘-chá, bô tiān-lô͘, iā bô oá-su-lô͘. Nā beh chú-pn̄g chú-chhài lóng tio̍h ài khı̀ soaⁿ-téng khioh chhâ lâi hiâⁿ hoé. Hit ê sı̂-chūn ū chı̍t-ê a-kong-á, choan-bûn khı̀ soaⁿ-téng khioh chhâ, taⁿ khı̀ ke-á bē, oāⁿ-chı̂ⁿ lâi tō͘ saⁿ-tǹg. Ū chı̍t-jı̍t, a-kong-á koh khı̀ soaⁿ-téng khioh chhâ, kiâⁿ-lâi kiâⁿ-khı̀, khoàⁿ-tio̍h chı̍t-châng chhiū-á chin hoaⁿ-hí. Chit châng chhiū-á chin tú-hó; bē siuⁿ toā mā bē siuⁿ sè. In-ūi chit ê a-kong-á sı̄ lāu toā-lâng, iū-koh ka-kı̄ chı̍t ê lâng, siuⁿ toā-châng ê chhiū-á, chām bô-hoat-i siuⁿ sè-châng ê chhiū-á, chún lóng ó͘-liáu-liáu, the̍h chhut-khı̀ bē, mā m̄-chiâⁿ-chı̂ⁿ. Só͘-í a-kong-á ài chhoē chı̍t-châng khah tú hó--ê. 
 A-kong-á chiong i ê pó͘-thâu giâ--khí-lâi, chún-pı̄ beh kā chām--lo̍h-khı̀. 
 “A-kong-á, a-kong-á, chhiáⁿ lí tán chı̍t-ē hó bô?” 
 A-kong-á siūⁿ kóng: Ná ē chiah kı̂-koài, tı̄ chia ū lâng teh kiò goá. Gia̍h thâu chı̍t-ē khoàⁿ, ū chı̍t-chiah toā-chiah chiáu-á tùi chhiū-á-téng thiàu--lo̍h-lâi. 
 “A-kong-á, goá ū chı̍t-hāng tāi-chı̀ beh pài-thok lí. Goá ū chiáu-á-siū tı̄ chit-châng chhiū-á-téng, cha-hng chiah chhut chı̍t koá chiáu-á-kiáⁿ nā-tiāⁿ. A-kong-á, goá pài-thok lí chit châng chhiū-á mài kā chām--lo̍h-lâi hó bô?” 
 “Oh, sı̄ án-ni. Goá lóng m̄ chai poàⁿ hāng, hāi lí hoân-ló chı̍t-ē. Taⁿ lí m̄-bián hoân-ló lah. Lí kín tńg-khı̀ chiàu-kò͘ lín hiah-ê chiáu-á-kiáⁿ, goá ē koh khı̀ pa̍t-ūi chhoē lah.” 
 A-kong-á chiū án-ni chiong ke-si-thâu-á siu-siu--khí-lâi, siūⁿ beh khı̀ pa̍t-ūi chhoē. Hit-chiah chiáu-á chin hoaⁿ-hí, poe khı̀ thiⁿ-téng se̍h chı̍t-lı̀n, oa̍t-tò-tńg lâi hioh tiàm a-kong-á ê bı̄n-thâu-chêng.
 “A-kong-á! Lí sı̄ hó-sim ê a-kong-á, goá beh pò-tap lí ê in-chêng, goá siūⁿ beh chhoā lí khı̀ chı̍t ūi chin hó ê só͘-chāi.” 
 A-kong-á siūⁿ kóng ná ū chit-khoán tāi-chı̀: “Lí beh chhoā goá khı̀ tó-ūi?” 
 “A-kong-á! Goá beh chhoā lí khı̀ Ko-lê the̍h jı̂n-sam lah!” 
 “Oh, sam-á hn̂g oh. Hia hia-nı̍h hn̄g, kiám ū hoat-tō͘ khı̀ kàu hia?” 
 “A-kong-á, lí bián hoân-ló, goá ē chhoā lí khı̀. Bı̂n-á-chài, thiⁿ-chheⁿ iáu-koh teh sih ê sı̂-chūn, lí tio̍h koāⁿ chı̍t-kha tē-á koh gia̍h chit-ki tı̂-thâu lâi chia, lí tio̍h m̄-thang bē kı̀-tit, a-kong-á, lí tio̍h lâi oh.” Án-ni kā i kóng, hit-chiah chiáu-á chiū poe tùi i ê siū hit pêng khı̀. 
 Chit ê kò͘-sū sı̄ chin chá ê tāi-chı̀, ko-lê-sam tı̄ hit-chūn sı̄ chin hi-hán ê mı̍h-kiāⁿ, liân ū-chı̂ⁿ-lâng tiāⁿ-tiāⁿ to bé-bē-tio̍h. Sam-á sı̄ chin kùi ê mı̍h-kiāⁿ. 
 Tē-jı̄-jı̍t, hit-ê a-kong-á chin chá chiū khí-lâi, chiàu hit-chiah chiáu-á kóng án-ni gia̍h tı̂-thâu, koāⁿ chı̍t-kha sè-sè kha ê tē-á, kiâⁿ tùi chiáu-á hit châng chhiū-á hia khı̀. Hit-chiah chiáu-á kah-ná tán chin kú lah ê khoán, chı̍t-ē khoàⁿ-tio̍h a-kong-á lâi, tio̍h tùi i kóng: “Khah-kín leh, lâi chē tiàm goá ê kha-chiah-phiaⁿ.”
 A-kong-á siūⁿ kóng, chē chiáu-á? Chēng goá chhut-sı̀ mā m̄-bat thiaⁿ-tio̍h. I kiaⁿ-kiaⁿ, kha tio̍h kā hāⁿ koè, chē tı̄ chiáu-á kha-chiah-phiaⁿ. Hit-chiah chiáu-á koh kóng: 
 “A-kong-á, lí chē án-ni ū hó-sè bô? Goá beh poe chin koân. Koh chin kín, lí tio̍h kā goá gia̍p khah ân lè.” 
 Chiáu-á kóng soah, chiū án-ni chhut chin toā-la̍t, tio̍h khí-poe. Siōng thâu-á, a-kong-á kám-kak chı̍t seng-khu khin khí-lâi, I chiū án-ni ba̍k-chiu kheh-kheh, chhut-chāi i khı̀ poe, ká-ná poe chin kín ê khoán, m̄ chai poe goā kú, hit-chiah chiáu-á koh kóng: 
 “A-kong-á, goá tih-beh lo̍h-khı̀ loh, lí tio̍h khah chù-ı̀ lè.” 
 A-kong-á ba̍k-chiu peh-kim chı̍t-ē khoàⁿ, oh! Chiah lín toā-phiàn ê sam-á-hn̂g, it-bōng-bû-chè, lóng-chóng sı̄ sam-á, chiū án-ni tùi hit-chiah chiáu-á ê kha-chiah-phiaⁿ thiàu--lo̍h-lâi, khiā tı̄ sam-á hn̂g tiong. A-kong-á chāi-lâi to m̄-bat khoàⁿ koè chit-khoán mı̍h-kiāⁿ, khoàⁿ chı̍t-ē lâng soah gōng--khı̀. Chiáu-á kā a-kong-á kóng:
 “A-kong-á, lí m̄-tio̍h khah kín.” Chı̍t bı̄n kóng, chı̍t bı̄n ēng i ê chhùi-phoe pí thô͘-kha. “M̄ thang koh tiàm hia teh khoàⁿ, chím-má m̄ ku̍t, beh tán tang-sı̂?” 
 A-kong-á siūⁿ kóng iā ū-iáⁿ, chiū tùi i ê kha-piⁿ kā poé khoàⁿ māi.Chı̍t ē poé khui, chiū khoàⁿ tio̍h chin toā tè koh pe̍h sut-sut ê sam-á, chhin-chhiūⁿ chiah-nih-á hó ê ko-lê-sam, koh khah sím-mı̍h pēⁿ chia̍h liáu mā hó--khí-lâi. 
 Hit-chiah chiáu-á kā a-kong-á kóng: 
 “A-kong-á, lí m̄-thang tı̍t-tı̍t khoàⁿ, thàn jı̍t-thâu iáu-bē chhut--lâi,koáⁿ-kín ke ku̍t chı̍t koá.” A-kong-á chı̍t-ē thiaⁿ, koh-chài chı̍t-ki chı̍t-ki tı̍t-tı̍t ku̍t, ku̍t kàu chha-put-to cha̍p-chhit-peh ki ê sı̂-chūn, hit-chiah chiáu-á tùi a-kong-á kóng: 
 “A-kong-á, hit pêng soaⁿ it-tı̍t kng--khı̀-lâi, jı̍t-thâu-kong-á ká-ná teh-beh chhut--lâi ê khoán, lán hó chún-pı̄ tńg--lâi-khı̀.”
 A-kong-á chiū chiong sam-á chı̍t-ki chı̍t-ki khǹg-lo̍h-khı̀ hit-kha tē-á-té, bı̄n chhiò-chhiò khoàⁿ jı̍t-thâu-kong-á chhut--lâi, siang-chhiú ha̍p-chiúⁿ, pài jı̍t-thâu-kong. Sam-á-hn̂g ê sam-á hio̍h tàng-koâⁿ ū lō͘-chúi, hō͘ jı̍t-thâu chı̍t-ē pha̍k, gō͘-hoe cha̍p-sek, chhin-chhiūⁿ ge̍k-á. A-kong-á chı̍t-ē khoàⁿ,kóng: “À! Sı̍t-chāi ū kài súi!”
 Chiáu-á kóng: “A-kong-á, khah-kín, thàn jı̍t-thâu iáu-boē chhut--lâi ê sı̂-chūn, nā bô kín cháu, ē hō͘ jı̍t-thâu pha̍k--sí.” 
 “Lí chhoā goá lâi the̍h chiah-nı̍h chē sam, í-āu chia̍h-pn̄g bián hoân-ló lah.” 
 Sam-á chha-put-to ū hit-kha tē-á ê sı̀-hun-chi-it, a-kong-á lóng kā koāⁿ--khí-lâi, tı̂-thâu gia̍h--khí-lâi, koh chē tı̄ chiáu-á ê kha-chiah-phiaⁿ, chiáu-á koh-chài poe--khí-lâi, poe chin kín, pí lâi ê sı̂-chūn koh khah kín. Chı̍t-sı̂-á chiū tńg lâi kàu hit-ê soaⁿ kha. 
 “Chiáu-á-koaⁿ chiâⁿ to-siā. Lí chhoā goá khı̀ thiⁿ-téng se̍h chı̍t lı̀n, koh ū chiah-nı̍h hó ê jı̂n-sam hō͘ goá. Goá nā ū chiah-ê, í-āu lóng bián hoân-ló lah. Goá m̄ chai beh án-choáⁿ kā lí seh to-siā chiah hó, goá soah bē hiáu kóng.” 
 Hit-chiah chiáu-á kā a-kong-á kiâⁿ chı̍t-ê lé, toā-pō͘ sè-pō͘ kiâⁿ tńg khı̀ in tau. 
 Keh-tńg-jı̍t, chng-nı̍h ê lâng chı̍t-ē thiaⁿ-kóng ū jı̂n-sam, tāi-ke lóng cháu lâi khoàⁿ. Bô goā kú, sam-á lóng bē liáu-liáu. Hit-ê a-kong-á pı̀ⁿ chò chı̍t-ê hó-gia̍h-lâng. 
 Hit-ê hó-sim a-kong-á ê keh-piah toà chı̍t-ê toā pûi iū-koh tham-sim ê a-kong-á. Chit ê toā pûi a-kong-á thiaⁿ-tio̍h chit ê hong-siaⁿ, chiū kín khı̀ hit-ê hó-sim ê a-kong-á in tau hia, mn̄g-tang mn̄g-sai, mn̄g kah hó-sim a-kong-á kā kóng sam-á-hn̂g iáu-koh ū goā chē sam-á leh. 
 Toā pûi a-kong-á chı̍t-ē thiaⁿ tio̍h, chiū kóng: 
 “Sam-á nā iáu-koh hiah chē, goá chiū bián hoân-ló. Nā kóng khı̀ chhoē hit-chiah chiáu-á ê siū, m̄ khah kán-tan. Goá tùi sè-hàn chiū tı̄ hiah teh chhut-chhut-jı̍p-jı̍p, chhoē hit-châng chhiū-á it-tēng chin kín.” 
 Hit àm, i chiū chhoân chı̍t kha tē-á chin toā kha. Thiⁿ to iáu-boē kng leh, chheⁿ to iáu-koh teh sih leh, i chiū peh tùi soaⁿ-téng khı̀. Chit ê a-kong-á chin pûi, kiâⁿ chı̍t-ē kín, kiâⁿ kàu toā-lia̍p-koāⁿ, sè-lia̍p-koāⁿ tı̍t-tı̍t lâu. Hit-châng chhiū-á i ū thiaⁿ hit-ê hó-sim a-kong-á kóng koè chhı̀n-chhái chhoē mā ē chhoē tio̍h. 
 Khı̀ kàu-ūi, chiū kóng: 
 “Chit-châng chhiū-á ū-kàu hó, goá chit ki pó͘-thâu koh chiah-nı̍h lāi, goá koh ū la̍t, nā kóng beh chām chit-châng chhiū-á, sı̍t-chāi bô būn-tê.” I tiâu-kang hiu kàu chiok toā siaⁿ, beh hō͘ hit-chiah chiáu-á thiaⁿ-tio̍h. 
 Hit-chiah chiáu-á kó-jiân chhut-lâi kiò-kóng, “A-kong-á, a-kong-á.” 
 Chı̍t ē khoàⁿ, thiⁿ ê chheⁿ iáu-koh kng-sih-sih, tiāⁿ-tiāⁿ lâi khioh-chhâ ê hit-ê a-kong-á to m̄-sı̄ chit-ê. Chit-ê sı̄ toā-pûi a-kong-á. Hit-chiah chiáu-á chin chhong-bêng, chı̍t-ē khoàⁿ chiū chai-iáⁿ chit-ê sı̄ tham-sim ê a-kong-á. 
 “A-kong-á, lí beh ài jı̂n-sam bô? Nā beh, chiū lâi chē tiàm goá ê kha-chiah-phiaⁿ.” 
 “Chiáu-á-koaⁿ, chiáu-á-koaⁿ, goá mı̍h-kiāⁿ lóng chún-pı̄ hó loh, lí nā chhoā goá khı̀ hia chiū hó ah.” 
 Toā pûi a-kong-á ê sim-koaⁿ tham, kan-taⁿ siūⁿ beh khı̀ the̍h sam-á, lóng bô siūⁿ pa̍t hāng, chiáu-á chı̍t-ē kóng beh chhoā i khı̀, chiū chin hoaⁿ-hí, koáⁿ-kín peh chiūⁿ chiáu-á ê kha-chiah-phiaⁿ chē. I kóng: 
 “Khah kín leh, poe khah kín leh.” 
 In-ūi toā pûi a-kong-á kip-sèng, kan-taⁿ beh the̍h sam-á, bô siūⁿ pa̍t hāng. Khı̀ kàu sam-á-hn̂g, chiáu-á chiū pàng chit ê a-kong-á lo̍h-lâi, a-kong-á chı̍t kù oē to bô kóng, tùi sam-á tı̍t-tı̍t ku̍t, tı̍t-tı̍t khiú. In-ūi sam-á kin chhoàn kàu moá sı̀-koè, a-kong-á khiú chı̍t-ē kín, kui seng-khu soah poa̍h kàu tó khiàu-khiàu. A-kong-á chhùi-lāi sè-sè-liām,“Ū kàu hùi-khı̀, tio̍h iōng tı̂-thâu ku̍t, chiah ē khí-lâi.” Ná ku̍t ná liām, chiong sam-á chı̍t-ki chı̍t-ki tùi tē-á lāi kā tē--lo̍h-khı̀. In-ūi hit-kha tē-á sı̍t-chāi thài toā-kha leh, toā pûi ê a-kong-á chin phah-piàⁿ teh ku̍t, chiah ku̍t sı̀-hun-chi-it niā-tiāⁿ, hit-chiah chiáu-á chiū kiâⁿ-lâi kā toā pûi a-kong-á kóng: 
 “A-kong-á, jı̍t-thâu-kong-á iáu-boē chhut--lâi í-chêng, lán tio̍h kín chún-pı̄ tńg--lâi-khı̀.” 
 Chit chūn, hit-pêng soaⁿ it-tı̍t kng--khí-lâi. Sam-á-hn̂g hiah-nih khoah, toā pûi a-kong hit-kha tē-á chin toā kha, sam-á khoàⁿ-khí-lâi chí-ū chı̍t-sut-á niā-tiāⁿ, iáu-boē chı̍t-poàⁿ leh. I chiū kóng: 
 “Chiáu-á-koaⁿ, bô iàu-kín lah, goá koh ku̍t chı̍t koá-á.” 
 Chı̍t bı̄n kóng, chı̍t bı̄n chiong tı̂-thâu chı̍t-ē-koân chı̍t-ē-kē tı̍t-tı̍t ku̍t. Hit ê a-kong-á kan-ta koan-sim sam-á niā-tiāⁿ, hit-chiah chiáu-á teh kóng ê oē to bô teh thiaⁿ, bô teh kā iàu-kín. 
 Thiⁿ chiū kng lah, jı̍t-thâu tùi hit-pêng soaⁿ it-tı̍t chhut--lâi. Sam-á-hio̍h téng-koân ê lō͘-chúi hō͘ jı̍t-thâu chı̍t-ē pha̍k, chhin-chhiūⁿ ge̍k-á, chı̍t-lia̍p chı̍t-lia̍p it-tı̍t iûⁿ--khı̀. 
 Hit-ê toā pûi a-kong-á hiah-nı̍h phah-piàⁿ ku̍t, chiah ku̍t ū poàⁿ tē-á niâ. Hit-chiah chiáu-á chiū koh kóng: 
 “A-kong-á, m̄-thang lah, ē pha̍k--sí lah. Khah kín tńg--lâi-khı̀ lah.” 
 Hit-ê toā pûi a-kong-á chin tham-sim, kan-taⁿ kò͘ ku̍t niâ, chiáu-á teh kóng ê oē i lóng bô teh kā iàu-kín. 
 “Bô iàu-kín lah, koh hō͘ goá ku̍t chı̍t-sı̂-á lah.” Ka-kı̄ ná liām, sam-á ná ku̍t, ná khǹg--lo̍h-khı̀ tē-á-té. 
 Hit-chiah chiáu-á kàu boé-á soah siū-khı̀ -- khí-lâi, “A-kong-á, lí nā m̄-thiaⁿ goá ê oē, goá m̄ chai-iáⁿ, goá beh seng tńg--lâi-khı̀.” 
 Hit ê a-kong-á bô teh kā thiaⁿ, liân thâu to bô oa̍t-koè-khoàⁿ. Chiáu-á khı̀ chı̍t-ē, sı̍t tián-khui, chiū poe tùi thiⁿ-téng khı̀. 
 Hit ê a-kong-á ka-kı̄ chū-giân chū-gú kóng: 
 “Goá koh phah-piàⁿ chı̍t-sı̂-á, chit-kha tē-á khoàⁿ ē tı̄ⁿ bē.” 
 I ku̍t kàu chin phah-piàⁿ, koāⁿ chha̍p-chha̍p tih, joa̍h kàu tòng-bē-tiâu. Hit-ê a-kong-á siūⁿ kóng lâi hioh-khùn chı̍t--ē. Chı̍t-ē khoàⁿ, thiⁿ-téng âng-kı̀-kı̀, jı̍t-thâu-kong ká-ná teh kā gı̂n ê khoán. Hit ê a-kong-á chiū kóng: 
 “Jı̍t-thâu-kong sı̍t-chāi ū-kàu pháiⁿ-sim, kā goá pha̍k kàu chit-khoán. Hit-chiah chiáu-á teh kóng ê oē to ū-iáⁿ. M̄-koh chin bô-chhái, sam-á iáu-koh chiah-nı̍h toā-phiáⁿ. Goá ê tē-á iáu-koh iáu-boē tı̄ⁿ, nā beh tńg--khı̀ sı̍t-chāi bô-chhái. 
 Hit-chūn sam-á-hio̍h khı̀ hō͘ jı̍t-thâu pha̍k kàu âng-kı̀-kı̀. A-kong-á oa̍t-thâu chı̍t-ē khoàⁿ, “Èⁿ, chiáu-á-hiaⁿ, chiáu-á-hiaⁿ.” I tı̍t-tı̍t kiò, chóng-sı̄ chiáu-á m̄-chai tùi tó-ūi khı̀ loh.
 Chit-chūn thiⁿ-téng lóng bô hûn, âng-kı̀-kı̀. Toā pûi a-kong-á khı̀ hō͘ pha̍k chı̍t-ē niâ, chiū án-ni tó--lo̍h-khı̀. 
 I to beh án-ni hiah tham-sim, koāⁿ hiah toā kha ê tē-á lâi, iū-beh koh ku̍t tı̄ⁿ, bián kóng mā khı̀ hō͘ jı̍t-thâu pha̍k chı̍t-ē sí-khiàu-khiàu. 
 (Tâi-oân Gí-bûn Goe̍h-pò 1978 nı̂ 5-6 ge̍h)