Cha̍p-hāng Koán-kiàn/Tē 1 hāng

Cha̍p-hāng Koán-kiàn (1925 nî) Tē-it hāng Góa só͘ khòaⁿ ê Tâi-ôan Chok-chiá: Chhoà Poê-hoé

Tē 2 hāng→

Súi--ah! hó--ah! Lán Tâi-ôan

Ò--ah! Tâi-ôan, Se-iûⁿ-lâng o-ló lí súi, chheng-ho͘ lí kiò-chò Bí-lē-tó (Formosa), lí si̍t-chāi chiok-gia̍h ē kham-tit. Iáu-kú lí láu-si̍t sī chin khòai-lo̍k ê só͘ -chāi, kàu-gia̍h ē-tit hō͘ lâng ài-sioh pàng bē-lī. Ò--ah! Tâi-ôan, koh-chài lí kiám m̄-sī góan ê iô-nâ-tē, hō͘ góan ê sin kôan kut-bah pûi-tōa ê hiuⁿ-lí mah? Góan ê sim sit-chāi chi̍t-khek-kú to oh-tit tùi lí lâi lī-khui.

Gōa-kok-lâng o-ló lán ê Tâi-ôan siù-lē; ū-iáⁿ, láu-si̍t bô chhò-gō͘. Lán Tâi-ôan ê soaⁿ ke̍k hiông chòng, ke̍k ū piàn-hòa, koh-chài sī ke̍k chhong-chhùi, ke̍k chhéⁿ-ba̍k, sî-siông ū gîn-sek ê hun, chāi hiah ê chheⁿ-leng-leng ê soaⁿ-chiam ê tiong-kan teh kún teh giâ. Só͘-í chē-chûn tùi hái tiong-ng hn̄g-hn̄g khòaⁿ, tek-khak sī hui-siông súi. M̄-nā án-ni, chiū-sī tùi kīn-kīn khòaⁿ, Tâi-ôan thâu kàu bóe put-lūn tó-lo̍h chi̍t só͘-chāi, chhiū-ba̍k put-sî chheⁿ-chhùi, hoe chháu put-sî iām-sēng; ū kî-khá ê bóe-ia̍h tī hit tiong-kan teh bú, hó-siaⁿ ê thâng-thōa chiáu-chiah teh thî teh chhiùⁿ, óan-jiân sī chi̍t ê tōa kong-hn̂g. Lán Tâi-ôan, sī chāi Thài-pêng-iûⁿ ê lāi-té, chi̍t-ê m̄-tōa m̄-sè ê tó-sū, thang kóng sī hái-gōa ê sian-kéng. I ê sì-bīn to sī tōa-hái ê chúi pau-pau--teh, pa̍t-tah ê sio̍k-tîn to eng-ia oh-tit kàu. I ê soaⁿ-chiam si̍t-chāi sī kôan koh tōa, sè-kài ê hong-hō͘ to chhoe ak oh-tit tio̍h. Koh-chài khì-hāu sī chin un-hô, jo̍ah-thiⁿ bô hō͘ lán tio̍h chhin-chhiūⁿ Lâm-iûⁿ ê lâng put-sî ài lâm-chúi, kôaⁿ-thiⁿ iā bô kiò lán chhin-chhiūⁿ pak-hng ê lâng put-sî tio̍h àⁿ hóe-lô͘; hō͘ lán ê seng-khu chin khin, iū-koh hō͘ lán ê sim-koaⁿ chin chió khiàm-khoeh. Lán Tâi-ôan ê tē khoah-tōa bô chhin-chhiūⁿ Tiong-kok, Ìn-tō͘ hit khóan, m̄ iông-ún soaⁿ-khîm iá-siù ê pháu-cháu; chóng-sī sió-sè iā chiok-gia̍h ē thang iông-ún kúi-nā pah-bān lâng, iū-koh tē-thó͘ kiám m̄-sī chin pûi, chhut-sán kiám m̄-sī chin hong-hù mah? Lán ê soaⁿ-lāi ū tōa-châng chhiū chhò bē-liáu, ū chiuⁿ-ló sī sè-kài só͘ hi-hán ê, ū n̂g-kim, iā ū chio̍h-thòaⁿ. Ia̍h sì-ûi ê hái-lāi ū chhut hî, hê, bô hān-liōng; keng-hî (hái-ang) sī chhin-chhiūⁿ chhù hiah tōa; iâm iū sī taⁿ bē-liáu. Nā kóng kàu pêⁿ-tē, chhân--nih ū siang-tang thang siu, hn̂g--nih kam-chià kap chéng-chéng ê cha̍p-kok put-sî to siu bē chīn, koh ū chai lán ê o͘-liông-tê kiám m̄-sī chin phang mah? Âi-- ah! Lán Tân-ôan si̍t-chāi sī chi̍t ê thian-seng chū-jiân ê tōa kim-khò͘! Âi--ah! Tâi-ôan chin-chiàⁿ sī bí-lē ê tó-sū, chin-chiàⁿ sī pêng-hô ê hiuⁿ-lí, si̍t-chāi sī bô ū khiàm-khoeh ê an-lo̍k kok! Góa ē thang phì-jū chi̍t-kú kóng, "Tâi-ôan sī ná chi̍t-sian liân-hoe pó-chō-téng ê Koan-sè-im."

Tùi tē-lí lâi kóng , óan-jiân chi̍t ê sió Tang-iûⁿ

Sè-kài ê tē-bīn , hun-koah chò saⁿ khóan ; chi̍t- khóan kiò-chò jia̍t-tài-tē , chi̍t-khóan un-tài-tē , koh chi̍t-khóan chiū-sī hân-tài-tē . Lán lâng só͘ khiā-khí ê tē-bīn , khòaⁿ-kìⁿ sī pêⁿ-pêⁿ , kî-si̍t m̄-sī pêⁿ--ê , sī îⁿ--ê . In-ūi tē sī îⁿ-îⁿ chhin-chhiūⁿ kiû , só͘-í lán só͘ khiā-khí chit-ê tē sī kiò-chò tē-kiû , lâng kap chháu-ba̍k cháu-siù chiū-sī tī tē-kiû ê bīn-téng teh o̍ah . Thang kóng tē-kiû sī chhin-chhiūⁿ chi̍t-lia̍p chin-chiàⁿ tōa ê hó͘-thâu-kam ; kam-phôe phòng-kôan ê só͘-chāi chiū -sī soaⁿ , thap-lo̍h ê só͘-chāi chek-chúi chiū-sī hái ; ia̍h pòaⁿ-tō͘ ê só͘-chāi chiū-sī jia̍t-tài-tē , pòaⁿ-tō͘ kap thâu-bóe ê tiong-kan chiū-sī un-tài-tē , thâu kap bóe ê só͘-chāi chiū-sī hân-tài-tē . Jia̍t-tài-tē sī tē-it jo̍ah , un-tài-tē khah sio-lō,hân-tài-tē chiū chin kôaⁿ .

Chiong tē-kiû phòa chò nn̄g-pêng , chi̍t-pêng sī kiò-chò Tang-iûⁿ , koh chi̍t-pêng sī kiò-chò Se-iûⁿ . Lán Tâi-ôan sī tī Tang-iûⁿ ê lāi-bīn . Lán ê Tâi-ôan iū tú sī tī jia̍t-tài-tē kap un-tài-tē ê kau-kài . Lán tó-lāi ê soaⁿ iū chin kôan , só͘-í pêⁿ-tē sui-jiân sī jo̍ah , jú chiūⁿ sóaⁿ-téng chiū jú liâng jú léng . Nā-sī pa̍t só͘-chāi joa̍h chiū-sī jo̍ah , kôaⁿ chiū-sī kôaⁿ , lán Tâi-ôan in-ūi sī téng-bīn só͘ kóng hit khóan ê tē-sè , só͘-í tâng chi̍t ê sî-chūn , ài jo̍ah ê só͘-chāi ia̍h ū , ài un-lóan ê só͘-chāi iā ū , ài liâng-léng ê só͘-chāi iā sī ū .

Chiong-lâi soaⁿ-lāi hiah ê lâng , in-ūi lán nā khah thiàⁿ-thàng in , nā kap lán hô-hó bô saⁿ-hāi , ia̍h lán ê tì-sek châi-lêng khah hoat-ta̍t , khùi-la̍t khah chhiong-chiok ê sî , soaⁿ-lāi soaⁿ-téng it-chhè lóng khai-khún , tōa chhiū-nâ tio̍h kā i khui , kim-gîn chio̍h-thòaⁿ chióng-chióng ê khòng-sán nā ū , chiū kā i ku̍t ; ē thang chai-chèng ê só͘-chāi chiū chai-chèng , bē--ê chiū hō͘ i chò bo̍k-tiûⁿ chhī gû , chhī iûⁿ , chhī cheng-seⁿ . Chi̍t-bīn chiong chiah ê só͘ siu-sêng ê lī-ek lâi khui tōa-lō͘ , chō hóe-chhia tiān-chhia , á-sī siat chin ún-tàng ê hui-lêng -ki , hui-hêng-chûn , kau-thong hō͘ i tōa li-piān . Ia̍h koh chi̍t-bīn , kiàn-siat hiong-chhoan chhī-ke tī ke̍k hó kéng-tì , ke̍k chheng-liâng ê só͘-chāi . Nā-sī án-ni , kiám m̄-sī kúi tiám-cheng , á-sī kúi hun-cheng ê tiong-kan ,chiū ē thang tī jo̍ah ê só͘-chāi kiâⁿ kàu liâng--ê , tī liâng--ê kiâⁿ kàu kôaⁿ ê tē-hng mah ?

Chhin-chhiūⁿ án-ni lâi kóng , chāi lán Tâi-ôan kīn-kīn chi̍t tiap-á-kú ê kang-hu , ài soaⁿ chiū ū soaⁿ , ài hái chiū ū hái , beh jo̍ah chiū ū jo̍ah ,kôaⁿ chiū ū kôaⁿ . Só͘-í thang kóng Tâi-ôan sī chi̍t ê sió Tang-iûⁿ . Lán Tâi-ôan ū chit-khóan thian-jiân ê hó-kéng ,hó khì-hāu , chiong-lâi nā-sī ēng-sim ke lâng ê kang-hu tōa-tōa lâi chéng-tùn , tek-khak ē chiâⁿ-chò Tang-iûⁿ ê tōa kong-hn̂g , hō͘ Tang-iûⁿ ê lâng chi̍p-óa lâi hióng-hok an-lo̍k .

Tùi lâng lâi kóng , sī chi̍t ê sió Sè-kài

Tùi tē-lí lâi kóng, lán ê Tâi-ôan sī hiah ū chhù-bī ê só͘-chāi, chóng-sī nā tùi lâng ê hong-bīn lâi kóng , sī iáu koh-khah sim-sek , khah ū ì-gī , thang kóng sī chi̍t ê sió sè-kài .

Thong tē-kiû-bīn só͘ ū ê lâng , chóng-kiōng kóng ū cha̍p-la̍k-ek gōa (chi̍t-ek sī chi̍t-bān ê chi̍t-bān ). Chiah ê lâng tāi-khài hun chò gō͘-chéng , chiū-sī pe̍h-sek--ê, n̂g-sek--ê, chhiah-sek--ê, chang-sek--ê , o͘-sek--ê . Se-iûⁿ-lâng ( phó͘-thong kóng Âng-mn̂g-lâng ), chiū-sī pe̍h-sek--ê , in-ūi in ê phôe-bah ê sek chin pe̍h; lán chiū-sī n̂g-sek--ê ; Lâm-iûⁿ ê Má-lâi-lâng chiū-sī chang-sek--ê;Bí-kok kīn soaⁿ ê só͘-chāi ū chéng phôe-bah chin âng ê lâng , che chiū-sī chhiah-sek lâng ; iáu ū chi̍t-chéng chiū-sī i ê phôe-bah o͘ kàu chhin-chhiūⁿ hóe-thòaⁿ, tiàm tī A-hui-lī-ka kap A-bí-lī-ka ê só͘-chāi.

Chit gō͘-chéng lâng bûn-bêng ê thêng-tō͘ put-chí ū cheng-chha. Ū-ê sī chin gâu, chin ióng, chin hó-gia̍h ; chóng-sī ū-ê sī chin gōng, chin ham-bān , chin sàn-hiong. In-ūi chit- khóan, tāi-ke ê khùi-la̍t bô pêⁿ , tì-kàu seⁿ-chhut chióng-chióng put-hēng ê tāi-chì ; khiáu--ê phiàn gōng--ê, ū--ê chia̍h bô--ê, kiông--ê ap-tó jio̍k--ê, Thang kóng kòe-khì ê sè-tāi , chit gō͘-chéng lâng tāi-ke sī sio-thâi teh kòe-ji̍t .

Chha-put-to la̍k nî chêng , Se-iûⁿ ū tōa sio-thâi. Chit ê sio-thâi sī chū khai thian-tē í-lâi chòe tē-it tōa--ê , tī Tāi-chèng 3 nî 8 go̍eh thâi-khí, thâu-bóe thâi ū gō͘ nî. Tī chit ê chiàn-cheng sí ê lâng , ū chi̍t-chheng bān ; tio̍h-siong ê lâng , sī nn̄g-chheng bān; chóng-kiōng sī siong ū saⁿ-chheng bān lâng. (Lán Tâi-ôan lóng-chóng chiah ū saⁿ-pah káu-cha̍p bān lâng). Koh-chài só͘ khai ê chiàn-hùi sī saⁿ-chheng chhit-pah ek gîn (Hiān-sî Ji̍t-pún chôan-kok ê kok-hùi chi̍t-nî sī chha-put-to cha̍p-sì ek gîn). Kīn-kīn tùi án-ni , chiū chiok-gia̍h thang chai chit-pang Se-iûⁿ ê tōa chiàn-cheng kàu cháiⁿ-iūⁿ chhám! Khòaⁿ-kìⁿ chit khóan ê chhám-sū , kīn -lâi sè-kài ta̍k chéng lâng , to lóng chhim-chhim kám-kak chiàn-cheng sī m̄-hó , tek-khak tio̍h ài pêng-hô. Put-lūn tó-chi̍t chéng lâng tāi-ke lóng ài sio chun-tiōng sio chiàu-kò͘ ; gâu--ê khan-chhōa gōng--ê , ióng--ê chiàu-kò͘ jio̍k--ê; ū--ê pó͘-chō͘ bô--ê; chiah ē ēng-tit. Koan-hē chit chân sū , thong sè-kài ê lâng hiān-sî hui-siông jīn-chin ten gián-kiù.

Lia̍t-ūi , sè-kài ê tāi-sè sī án-ne ; taⁿ chhiáⁿ o̍at-thâu khòaⁿ lán ê Tâi-ôan . Lán chit ê sió-sió ê Tâi-ôan ū kúi chéng lâng teh chò-hóe tiàm ? Thang kóng sī ū saⁿ-chéng . Chit chéng , sī Lōe-tē lâng ; chi̍t chéng sī Soaⁿ-lāi lâng (phó͘-thong lóng sī kiò in Chhiⁿ-hoan, che-sī chin kheng-piat lâng, bô chun-tiōng ê ōe, gōan kap tāi-ke í-āu kiò in 『Soaⁿ-lāi lâng 』); ia̍h koh chi̍t-chéng, chiū -sī lán Pún-tó lâng. Chit saⁿ-chéng lâng ê bîn-sek, kut-keh khiok sī tāi-khài ū kiōng-thong, m̄-kú só͘ ēng ê giân-gú bô-siāng ,hong-sio̍k iā koh-iūⁿ , kòe-khì ê le̍k-sú iā cheng-chha ; só͘-í thang kóng sī koh-iūⁿ ê chéng-cho̍k . M̄-nā chéng-cho̍k koh-iūⁿ , bûn-bêng ê thêng-tō͘ iā-sī put-chí ū cheng-chha. Tāi-khài ē thang kóng , Lōe-tē lâng sī khah gâu,khah ū la̍t ; lán Pún-tó lâng pí in chiū khah su; Soaⁿ-lāi lâng chiū su in iáu khah chē. Tùi án-ni khòaⁿ , góa káⁿ kóng , Tâi-ôan sī chi̍t ê jîn-chéng ê Tián-lám-hōe-tiûⁿ . Sè-kài nā ē hiàn-chhut pêng-hô,góa siūⁿ tio̍h tùi Tâi-ôan tāi-seng; thang kóng lán Tâi-ôan sī Sè-kài pêng-hô jîn-lūi hô-hó ê chhì-giām-só͘ . Ò--ah! Liat-ūi tông-pau , lán ūi-tio̍h jîn-lūi ê hô-hó , sè-kài ê chìn-pō͘ , m̄-chai lán ū sím-mi̍h chún-pī thang pang-chān Soaⁿ-lāi lâng ê hiòng-siōng ; ia̍h lán ū sím-mi̍h khùi-la̍t thang kap Lōe-tē lâng pèng-kà chê-khu, sio khan-chhiú chò-hóe kiâⁿ hiòng-chêng mah? Ò--ah!Tâi-ôan kó-jiân sī sè-kài-tek ê Tâi-ôan ; chóng-sī m̄-chai lán ū sè-kài-tek ê sim bô ? Tâi-oan sī chi̍t ê sió sè-kài ,Tâi-ôan sī jîn-lūi hô-pêng ê gián-kiù-só͘.